thơ haiku nhật bản lịch sử phát triển và đặc điểm thể loại

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN VŨ QUỲNH NHƯ


THƠ HAIKU NHẬT BẢN:
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN
VÀ ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI

Chuyên ngành: LÝ LUẬN VĂN HỌC
Mã số: 62223201

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN



Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2013.


Công trình được hoàn thành tại:…………………………
…………………………………………………………


Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Lê Giang


Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp cơ sở đào tạo tại:
………………………………………………………………………
Vào hồi giờ ngày tháng năm


Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
- Thư viện Khoa học Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh
- Thư viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM




1


MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Thơ haiku là thể thơ ngắn nhất của Nhật Bản gồm 17 âm tiết. Thơ haiku
giữ một vị trí rất quan trọng trong truyền thống thơ ca Nhật Bản, là một viên
ngọc quý giá và là một phần tài sản tinh thần trong kho tàng văn học Nhật
Bản, đang phát triển rộng rãi tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam, bất chấp
các quy ước chặt chẽ, rào cản của ngôn ngữ, khác biệt về văn hóa.
Thơ haiku ngày nay không chỉ tăng về số người thưởng thức mà còn tăng về
số người sáng tác thơ. Tại Việt Nam, dù muộn hơn phương Tây, phong trào
tiếp nhận và sáng tác thơ haiku đang ngày càng phát triển khiến nhu cầu tìm
hiểu thơ haiku ngày càng gia tăng. Tìm hiểu thơ haiku đang là nhu cầu cần thiết
cho việc tìm hiểu, giảng dạy và phát triển thơ haiku tại Việt Nam. Từ trước đến
nay đã có một số công trình nghiên cứu, dịch, giới thiệu thơ haiku, tuy nhiên,

nỗ lực của các nhà nghiên cứu vẫn chưa tương xứng với yêu cầu tìm hiểu sâu
hơn về thơ haiku.
Trước yêu cầu đó, chúng tôi quyết định chọn đề tài tìm hiểu thơ haiku, đi
sâu vào tìm hiểu những giá trị về lịch sử, nội dung, nghệ thuật nhất là đặc điểm
ngôn ngữ nhằm cung cấp thêm nguồn tư liệu tổng quát toàn diện hơn, đầy đủ
hơn về thế giới muôn mặt của thơ haiku.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong hơn 400 năm phát triển, trong đó có hơn 100 năm truyền bá rộng rãi ở
nước ngoài, thơ haiku đã được nghiên cứu khá nhiều ở trong nước Nhật Bản và
nhiều nơi trên thế giới dưới nhiều khía cạnh khác nhau.
2.1. Tại phương Tây: Từ những năm đầu thế kỷ 19, thơ haiku bắt đầu được
truyền bá ra nước ngoài. Các nhà nghiên cứu văn học trên thế giới như
W.G.Aston, 1877, 1899), Basil Hall Chamberlain (1990), Lafcadio Hearn
(1915) đã bước đầu tiếp cận và giới thiệu quá trình ra đời của thơ haiku, ghi
nhận những giá trị của thơ haiku trong nền văn học Nhật Bản và những vấn đề
khác biệt khi thơ haiku được dịch sang tiếng Anh.
Bước sang thế kỷ XX, thơ haiku được giới thiệu toàn diện hơn. Phân tích
những đặc trưng, phong cách nghệ thuật của thơ haiku có tác phẩm An
Introduction to HAIKU – An anthogoly of poems and poets from Basho to Shiki
(Harold G. Henderson, 1958). Vào những năm đầu 1980, bộ sách thơ haiku
Xuân, Hạ, Thu, Đông của R.H.Blyth (1981,1982) nêu bật đặc trưng bốn mùa đã
trở thành cẩm nang nghiên cứu thơ haiku. Bên cạnh đó, cuộc đời và phong cách