xây dựng hệ thống hiện tượng thực tiễn và vận dụng hệ thống đó vào trong quá trình giảng dạy có làm tăng hứng thú học tập bộ môn hóa học của học sinh lớp 11 nâng cao

Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ………………………………… ……………………….1
1. Hiện trạng ………………………………………………………… 1
2. Giải pháp thay thế ……………………………………………………….1
3. Vấn đề nghiên cứu ……………………………………….…1
4. Thiết kế đo đường ……………………………………………………… 1
B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ …………………………………… 2
1. Cơ sở lí luận của việc sử dụng các hiện tượng thực tiễn vào các bài giảng hóa
học nhằm tăng hứng thú học tập cho học sinh……………………………… 2
1.1. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh học tập theo hướng tích hợp… 3
1.2. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh cách thiết lập sự liên hệ các nội
dung học với thực tiễn……………………………………………………… 4
I.3. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh thông qua các tình huống giả định
bằng các hiện tượng thực tiễn………………………………………………….5
2. Một số hình thức áp dụng các hiện tượng thực tiễn trong tiết dạy 5
2.1.Đặt tình huống vào bài mới 5
2.2. Liên hệ thực tế trong bài dạy 6
2.3. Lồng ghép tích hợp môi trường trong bài dạy 6
3. Hệ thống các hiện tượng thực tiễn dùng cho các bài giảng của hóc học vô cơ
lớp 11 chương trình nâng cao 6
4. Ví dụ một bài có sử dụng các hiện tượng thực tiễn trong bài học 13
5: ĐO LƯỜNG(Thực nghiệm sư phạm)
5.1. Mục đích thực nghiệm 17
5.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm 17
5.3. Kết quả thực nghiệm 17
5.3.1. Phân tích định lượng các bài kiểm tra 17
5.3.2. Phân tích định tính các bài kiểm tra 18
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận 18
2. Khuyến nghị 18

1
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
A. MỞ ĐẦU
1. Hiện trạng
1.1. Phương pháp giảng dạy của giáo viên
+ Về việc sử dụng SGK: Mặc dù SGK đã được đổi mới cả về nội dung và hình
thức thể hiện, xong đa phần giáo viên vẫn chỉ cho học sinh sử dụng SGK ở trình
độ đơn giản như đọc, hiểu, tìm một số khái niệm…Những nội dung liên quan
đến thực tế chưa được sử dụng nhiều.
+Về việc sử dụng tranh, hình minh họa, sơ đồ… : Hiện nay ngoài những hình
ảnh có trong SGK , còn rất nhiều hình ảnh minh họa thể hiện sinh động nội dung
bài học có thể dễ dàng tìm kiếm trên mạng intenet nhưng chưa được nhiều giáo
viên quan tâm và đưa vào nội dung bài học.
1.2. Tình hình học tập của học sinh
+ Việc sử dụng SGK: Nhiều học sinh còn chưa biết cách đọc SGK, chủ yếu học
sinh sử dụng SGK để quan sát hình vẽ hay trả lời các câu hỏi mang tính chất liệt
kê.
+ Về khả năng tự học: Khảo sát với 453 học sinh tôi dạy ở trường THPT Tĩnh
Gia 2, khi được hỏi về khả năng tự học, các em trả lời như sau:
- Khả năng tự đọc bài trước ở nhà: 178 em (39,3%) trả lời có đọc trước,
số còn lại trả lời không (60,7%).
- Khả năng tự làm hết các bài tập về nhà: 265 em (58,5%) trả lời có làm
hết, số còn lại trả lời không (41,5%).
- Khả năng đưa ra các câu hỏi và các ý tưởng mới cho bài học: 20 em
(4,4%) trả lời có, số còn lại trả lời không (89%).
+ Số lượng học sinh yêu thích môn hóa học
- Rất thích : 50 em (11%)

- Thích : 82 em (18,1%)
- Bình thường : 206 em (45,5%)
- Ghét : 87 em (19,2%)
- Rất ghét : 28 em (6,2%)
Kết luận
Như vậy thực tế trước khi áp dụng đề tài : Học sinh chưa yêu thích lắm
môn hóa, chưa có ý thức tự học, tự đánh giá, khái quát và chưa biết đưa ra những
ý tưởng mới cho bài.
2. Giải pháp thay thế
Lựa chọn, xây dựng một hệ thống hiện tượng hóa học thực tiễn cho các
bài giảng trong chương trình hóa học vô cơ 11 nâng cao.
Vận dụng hệ thống các hiện tượng đã xây dựng vào trong quá trình giảng
dạy nhằm giáo dục ý thức và tăng cường hứng thú học tập bộ môn hóa học cho
học sinh.
3. Vấn đề nghiên cứu
Việc lựa chọn, xây dựng hệ thống hiện tượng thực tiễn và vận dụng hệ
thống đó vào trong quá trình giảng dạy có làm tăng hứng thú học tập bộ môn
hóa học của học sinh lớp 11 nâng cao hay không?



2
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Giả thuyết nghiên cứu
Lựa chọn, xây dựng được hệ thống các hiện tượng thực tiễn cho các bài
giảng trong chương trình hóa học vô cơ 11 nâng cao và vận dụng hệ thống đó
vào trong quá trình dạy học sẽ làm tăng hứng thú học tập mang lại kết quả học
tập bộ môn hóa học của học sinh cao hơn.
4. Thiết kế đo lường
1. Chọn 2 nhóm tương đương, xác định tác động

+ Nhóm 1 (lớp 11A6, 11A4):
Sử dụng hệ thống các hiện tượng hóa học thực tiễn
vào trong quá trình dạy học bộ môn.
+ Nhóm 2 (lớp 11A5,11A7): Chỉ dạy học theo phương pháp truyền thống.
* Thời gian thực hiện: Tiến hành trong quá trình giảng dạy các bài giảng vô cơ
lớp 11 chương trình nâng cao(Học kỳ 1)
2. Kiểm tra sau tác động trên 2 nhóm tương đương
Tổ chức hai bài kiểm tra trên cả nhóm 1 và nhóm 2 với cùng đề Hóa học đã
soạn ứng với nội dung liên quan tới các phần nội dung đã học.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lí luận của việc sử dụng các hiện tượng thực tiễn vào các bài giảng
hóa học nhằm tăng hứng thú học tập cho học sinh
Đối với học sinh, các em chỉ thích môn nào mình học có kết quả cao hoặc
thích giáo viên nào thì thích học môn đó. Người giáo viên dạy hóa học phải biết
nắm tâm lý và đặc điểm lứa tuổi của học sinh, trong đó phương pháp dạy học
bằng cách khai thác các hiện tượng hóa học thực tiễn trong tự nhiên và trong đời
sống hàng ngày để các em thấy môn hóa học rất gần gũi với các em. Giáo viên
phải tổ chức được các hoạt động tự lực học tập cho học sinh theo những cơ sở lí
luận sau:
1.1. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh học tập theo hướng tích hợp:
Với sự bùng nổ của các thành tựu khoa học trong các lĩnh vực: Vật lí,
Sinh học, Hóa học…nên chương trình đào tạo cũng được phân chia thành các
mảng kiến thức tương đối tách rời, cô lập với những khái niệm chi tiết khó nhớ.
Xu hướng hiện nay trong dạy học hóa học nói riêng và trong các lĩnh vực khoa
học nói chung, người ta cố gắng trình bày cho học sinh thấy mối quan hệ hữu cơ
của các lĩnh vực không những của hóa học với nhau mà còn giữa các ngành khoa
học khác nhau như: sinh học, hóa học, toán học, vật lí,…
Khi dạy kiến thức hóa học bất kể từ lĩnh vực nào: cấu tạo nguyên tử,
phương trình hóa học, dung dịch…đều liên quan đến kiến thức vật lí hay nhiều
hiện tượng thiên nhiên, hoặc kiến thức hóa hữu cơ: gluxit, lipit, protein,…đều

3
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
liên quan đến kiến thức sinh học, nên khi sử dụng những câu hỏi mở rộng theo
hướng tích hợp sẽ làm cho học sinh chủ động tìm tòi câu trả lời, đồng thời thấy
được sự liên hệ giữa các môn học với nhau.
Ví dụ: khi học vật lí ta giải thích hiện tượng: càng lên cao thì không khí càng
loãng dựa vào lực hút của trái đất, thì với hóa học các em sẽ hiểu rõ hơn là do
khối lượng mol các khí nặng nhẹ khác nhau nên bị hút mạnh yếu khác nhau, khí
oxi có khối lượng mol nặng hơn so với khối lượng mol của không khí nên tập
trung bên dưới, tầng trên chỉ còn lại các khí có khối lượng mol nhỏ như: H
2
, ít
khí oxi nên không khí loãng.
Tuy nhiên để dạy theo cách tích hợp như trên, người giáo viên phải biết
chọn những vấn đề quan trọng, mấu chót nhất của chương trình để giảng dạy còn
phần kiến thức dễ hiểu nên hướng dẫn học sinh về nhà đọc SGK hoặc các tài liệu
tham khảo. Ngoài ra giáo viên phải chọn lựa các hiện tượng thực tiễn phù hợp
với nội dung bài mới tăng hứng thú, say mê học tập, tìm hiểu bộ môn.
Nếu người giáo viên kết hợp tốt phương pháp dạy học tích hợp sử dụng
các hiện tượng thực tiễn, ngoài giúp học sinh chủ động, tích cực say mê học tập
còn lồng ghép được các nội dung khác nhau như: bảo vệ môi trường, chăm sóc
và bảo vệ sức khỏe con người thông qua các kiến thức thực tiễn đó. Đây cũng là
hướng đi mà ngành giáo dục nước ta đang đẩy mạnh trong các năm gần đây.
1.2. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh cách thiết lập sự liên hệ các nội
dung học với thực tiễn.
Học sinh thấy hứng thú và dễ ghi nhớ bài hơn nếu trong quá trình dạy và
học giáo viên luôn có định hướng liên hệ thực tế giữa các kiến thức sách giáo

khoa với thực tiễn đời sống hàng ngày. Rất nhiều kiến thức hóa học có thể liên
hệ được với các hiện tượng tự nhiên xung quanh chúng ta.
Ví dụ: Vì sao ta hay dùng bạc để “đánh gió” khi bị bệnh cảm ?
Giải thích: Khi bị bệnh cảm, trong cơ thể con người sẽ tích tụ một lượng khí
H
2
S tương đối cao. Chính lượng H
2
S sẽ làm cho cơ thể mệt mỏi. Khi ta dùng Ag
để đánh gió thì Ag sẽ tác dụng với khí H
2
S. Do đó, lượng H
2
S trong cơ thể giảm
và dần sẽ hết bệnh. Miếng Ag sau khi đánh gió sẽ có màu đen xám:
4Ag + 2H
2
S + O
2
→ 2Ag
2
S↓ + 2H
2
O
(đen)
Hiện tượng “đánh gió” đã được ông bà ta sử dụng từ rất xa xưa cho đến tận bây
giờ để chữa bệnh cảm. Cách làm này rất có cơ sở khoa học mà mọi người cần
phải biết.
1.3. Tổ chức hoạt động hướng dẫn học sinh thông qua các tình huống giả
định bằng các hiện tượng thực tiễn.

Trong quá trình dạy học nếu ta chỉ áp dụng một kiểu dạy thì học sinh sẽ
nhàm chán. Giáo viên có thể áp dụng nhiều phương pháp dạy học lồng ghép vào
nhau, trong đó hình thức giảng dạy bằng cách đưa ra các tình huống giả định
kèm vào các phương pháp dạy để học sinh tranh luận vừa phát huy tính chủ
động, sáng tạo của học sinh vừa tạo được môi trường thoải mái để các em trao
đổi từ đó giúp học sinh thêm yêu thích môn học hơn.
Ví dụ: Khi học về axetilen, GV có thể đưa ra tình huống:



4
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Vì sao ném đất đèn xuống ao làm cá chết ?
HS sẽ nhanh chóng trả lời đó là đất đèn có thành phần chính là canxi cacbua
CaC
2
, khi tác dụng với nước sinh ra khí axetilen và canxi hiđroxit:
CaC
2
+ 2H
2
O
→
C
2
H
2
+ Ca(OH)
2
Tuy nhiên nếu hỏi chất nào làm cá chết thì học sinh không dễ giải thích được:

Axetilen có thể tác dụng với nước tạo ra anđehit axetic, chính chất này làm tổn
thương đến hoạt động hô hấp của cá vì vậy có thể làm cá chết.
Tình huống mang tính thách đố như vậy sẽ kích thích học sinh học tập và
thi đua nhau tìm câu trả lời. Các em sẽ nhớ kiến thức lâu hơn.
2. Một số hình thức áp dụng các hiện tượng thực tiễn trong tiết dạy
2.1.Đặt tình huống vào bài mới
Tiết dạy có gây sự chú ý của học sinh hay không nhờ vào người hướng
dẫn (giáo viên) rất nhiều. Trong đó phần mở đầu đặc biệt quan trọng, nếu ta biết
đặc ra một tình huống thực tiễn hoặc một tình huống giả định yêu cầu học sinh
cùng tìm hiểu, giải thích qua bài học sẽ cuốn hút được sự chú ý của học sinh
trong tiết dạy.
Ví dụ: Trước khi dạy bài Photpho, Gv cho HS chơi một trò chơi đuổi hình bắt
chữ: Gv cho HS quan sát trên máy chiếu hình vẽ 1 bộ xương người trên 1 bãi
tha ma và hỏi HS hiện tượng gì thường gặp trong các bãi tha ma khi trời mưa
nhẹ (có 2 từ)
HS sẽ trả lời đó là hiện tượng “ ma trơi ”
GV: Vậy hiện tượng “ ma trơi ” là hiện tượng gì? Nó có đáng sợ như người ta
vẫn nghĩ không? Để giải đáp cho câu hỏi đó, chúng ta cùng nghiên cứu bài hôm
nay. Bài 14 “ Photpho”
Việc đưa ra trò chơi cùng hiện tượng như vậy sẽ gây hứng thú và tò mò cho HS
khiến bài giảng trở nên hấp dẫn và sinh động.
2.2. Lồng ghép tích hợp môi trường trong bài dạy
Vấn đề môi trường: nước, không khí, đất, đang được con người nhắc đến
rất nhiều. Trong cuộc sống hằng ngày các hiện tượng thường xuyên bất gặp như:
nước thải của một ao cá, chuồng heo, chuồng vịt ; khói bụi của các nhà máy
xay lúa, các lò gạch, các cánh đồng sau thu hoạch, có liên quan gì đến những
diễn biến bất thường của thời tiết hiện nay không. Giáo viên dạy học bộ môn hóa
có thể lồng ghép các hiện tượng đó vào phần sản xuất các chất, hay ứng dụng
của một số chất Ngoài việc gây sự chú ý của học sinh trong tiết dạy còn giáo
dục ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường cho từng học sinh. Tùy vào thực

trạng của từng địa phương mà ta lấy các hiện tượng cho cụ thể và gần gũi với
các em.
Ví dụ: Các hiện tượng “Hiệu ứng nhà kính’’ hay “mưa axit” là hiện tượng gì?
Tác hại của chúng ra sao?
2.3. Liên hệ thực tế trong bài dạy
Khi học xong vấn đề gì học sinh thấy có ứng dụng thực tiễn cho cuộc sống
thì các em sẽ chú ý hơn, tìm tòi, chủ động tư duy để tìm hiểu, để nhớ hơn. Do đó
mỗi bài học giáo viên đưa ra được một số ứng dụng thực tiễn sẽ lôi cuốn được sự
chú ý của học sinh.



5
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Ví dụ: Khi dạy xong bài Photpho, GV có thể chiếu hình ảnh những ứng
dụng thực tiễn của Phopho như làm đầu que diêm, làm phân bón, làm thuốc
chuột, làm đạn pháo
HS quan sát những hình ảnh đó sẽ nhớ lâu hơn rất nhiều
Giáo viên cũng cần chú ý khi sử dụng các hiện tượng hóa học thực tiễn nên khéo
léo trong giải thích vấn đề, giáo viên phải biết lựa chọn cách giải thích cho phù
hợp, nếu học sinh tỏ ra tìm tòi hơn chúng ta có thể khích lệ, mở ra hướng giáo
dục vai trò quan trọng của bộ môn mà các em sẽ được tìm hiểu ở các cấp cao
hơn.
3. Hệ thống các hiện tượng thực tiễn dùng cho các bài giảng của hóc học vô
cơ lớp 11 chương trình nâng cao
Câu 1 : Tại sao trong bảo tàng, người ta thường dùng N
2
để bảo quản các đồ
gỗ, vải giấy?
Giải thích: Vì N

2
có 2 đặc tính quan trọng không duy trì sự sống nên vi khuẩn
không thâm nhập được, N
2
khá trơ nên ngăn cản sự oxi hóa
Áp dụng: Giáo viên có thể dùng câu hỏi này để vào bài 10: Nitơ
Câu 2: Một đứa trẻ mới sinh đang trong cơn nguy cấp, mặc dù bé đang thở
nhưng máu trong người bé vẫn không đủ oxi. Một bác sĩ đặt máy thông khí để
giúp bé hít thêm oxi cho phổi, nhưng lượng oxi trong máu vẫn thấp. Thế rồi
một bác sĩ khác đưa thêm vào chính luồng khí thở đó một dược phẩm mới thì
chỉ vài phút sau da bé đã trở lại hồng hào. Hóa chất đó đã làm giãn mạch
máu và tăng luồng máu cho phổi khi được hít vào. Đó là hóa chất nào?
Giải thích: Đó là khí NO
Áp dụng: Giáo viên có thể dùng câu hỏi này trong bài 10: Nitơ khi nêu về phản
ứng giữa N
2
và O
2
Câu 3: Trong một buổi tiệc, 1 nhà hóa học mở một lọ khí ra và mọi người đều
cười ngặt nghẽo, đó là khí gì?
Giải thích: Khí đó gọi là khí cười có công thức là N
2
O
Áp dụng: Giáo viên có thể dùng câu hỏi này trong bài 12: Axit nitric và muối
nitrat
Khi nói về sản phẩm của phản ứng giữa kim loại và axit nitric
Câu 4 : Khi bị cảm, người ta thường dùng dây bạc để đánh gió. Nhưng khi
đánh xong, dây bạc thường có màu đen, đeo lên người sẽ mất thẩm mĩ. Để
dây bạc bị đen được sáng trắng ta làm cách nào?
Giải thích: Ngâm dây bạc trong nước tiểu vì sẽ có phản ứng xảy ra

Ag
2
S + 4NH
3
→ 2[Ag(NH
3
)
2
]S
Nên Ag
2
S bị hòa tan, bề mặt dây bạc lại trở nên sáng bóng
Áp dụng : Dùng câu hỏi này để liên hệ thực tế trong bài 11: Amoniac và muối
amoni
khi nói về khả năng tạo phức của NH
3
Câu 5: Dân gian ta có câu“ không có lửa làm sao có khói” . Câu đó có đúng
ko?
Giải thích: Cho khí NH
3
tác dụng với HCl thấy có khói trắng thoát ra theo
PTPU:



6
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
NH
3
+ HCl → NH

4
Cl
Như vậy không cần có lửa mà vẫn có khói. Câu“ không có lửa làm sao có khói”
không đúng hoàn toàn.
Áp dụng : Dùng câu hỏi này để liên hệ thực tế trong bài 11: Amoniac và muối
amoni
khi nói về khả năng tạo phức của NH
3
Câu 6: Ca dao Việt Nam có câu:
“Lúa chim lấp ló ngoài bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”
Câu ca dao trên mang ý nghĩa hóa học gì ?
Giải thích: Câu ca dao có nghĩa là: Khi vụ lúa chiêm đang trổ đồng mà có trận
mưa rào kèm theo sấm chớp thì rất tốt và cho năng suất cao. Vì trong không khí
có khoảng 80% Nitơ và 20 % oxi. Khi có sấm chớp (tia lửa điện) thì:
Sau đó: 2NO + O
2
→ 2NO
2
Khí NO
2
hòa tan trong nước: 4NO
2
+ O
2
+ H
2
O → 4HNO
3
HNO

3
hòa tan trong đất được trung hòa bởi một số muối tạo muối nitrat cung cấp
N cho cây.
Nhờ có sấm chớp ở các cơn mưa giông, mỗi năm trung bình mỗi mẫu đất được
cung cấp khoảng 6-7 kg nitơ.
Áp dụng: Đây là một câu ca dao mang ý nghĩa thực tiễn rất thường gặp trong
đời sống. Đây quả là một kinh nghiệm được ông cha ta rút ra qua những tháng
năm canh tác nông nghiệp. Học sinh cũng dễ dàng quan sát để kiểm nghiệm và
giải thích được một cách khoa học về vấn đề trên. Giáo viên có thể đặt câu hỏi
trên khi trình bày phần 10: Niơ hoặc bài 12: Axit nitric và muối nitrat hoặc đề
cập trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 7 : “Ma trơi” là hiện tượng gì ? Ma trơi thường xuất hiện ở đâu ?
Giải thích: Trong xương của động vật luôn có chứa một hàm lượng photpho.
Khi cơ thể động vật chết đi, nó sẽ phân hủy một phần thành photphin PH
3
và lẫn
một ít điphotphinP
2
H
4
. Photphin không tự bốc cháy ở nhiệt độ thường. Khi đun
nóng đến 150
o
C thì nó mới cháy được. Còn điphotphin P
2
H
4
thì tự bốc cháy
trong không khí và tỏa nhiệt. Chính lượng nhiệt tỏa ra trong quá trình này làm
cho photphin bốc cháy:

2PH
3
+ 4O
2
→ P
2
O
5
+ 3H
2
O
Quá trình trên xảy ra cả ngày lẫn đêm nhưng do ban ngày có các tia sáng của
mặt trời nên ta không quan sát rõ như vào ban đêm.
Hiện tượng ma trơi chỉ là một quá tŕnh hóa học xảy ra trong tự nhiên. Thường
gặp ma trơi ở các nghĩa địa vào ban đêm.
Áp dụng: Đây là một hiện tượng tự nhiên chứ không phải là một hiện tượng “
thần bí ” nào đó, tránh tình trạng mê tín dị đoan, làm cho cuộc sống thêm lành
mạnh. Vấn đề này có thể được đề cập ở trong bài 14: Photpho
Câu 8: Tại sao khi đánh thuốc chuột nên để gần nguồn nước?
Giải thích: Vì thuốc chuột có công thức là Zn
3
P
2
, khi đi vào cơ thể sẽ bị thủy
phân theo PTPƯ là Zn
3
P
2
+ 6H
2

O→ 3Zn(OH)
2
+ 2PH
3



7
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Cơ thể chuột sẽ bị mất nước theo phương trình trên làm chuột rất háo nước phải
ra chỗ có nước uống nước và chết tại đó vì có PH
3
sinh ra là chất rất độc giết
chết chuột
Áp dụng: Thuốc diệt chuột là hóa chất độc hại, gây tử vong nếu rơi vào thực
phẩm, khi chuột chết vừa gây ô nhiễm môi trường nước vừa gây nguy hiểm cho
các loài động vật khác nếu ăn pthải xác chết của chuột. Nên ngày nay, người ta ít
dùng thuốc chuột đó để bẫy chuột. Thay vào đó có thể dùng keo dính chuột hay
bẫy chuột bằng các thiết bị đơn giản, tự chế. Giáo viên có thể dùng câu hỏi này
để hỏi trong bài 14: Photpho
Câu 9: Tại sao những người có thối quen ăn trầu thì luôn có lợi và hàm răng
chắc khỏe?
Giải thích: Trong miếng trầu có vôi Ca(OH)
2
chứa Ca
2+
và OH
-
làm cho quá
trình tạo men răng (Ca

5
(PO
4
)
3
OH) xảy ra thuận lợi:
5Ca
2+
+ 3PO
4
3-
+ OH
-
→ Ca
5
(PO
4
)
3
OH
Chính lớp men này chống lại sâu răng.
Áp dụng: Dùng liên hệ thực tế trong bài 15: Axit photphoric và muối photphat
Câu 10 : Người ta biết chất diệp lục trong cây xanh có công thức phân tử
C
55
H
70
O
5
N

4
Mg. Cây xanh tạo chất này nhờ CO
2
(trong không khí), hiđro (từ
nước trong đất) và các chất vô cơ là nitơ, magie (từ đất lên). Khi cây bị vàng
lá người ta nghi là không đủ chất diệp lục. Vậy nên bón loại phân nào giúp
cây tạo chất diệp lục hiệu quả nhất ?
Giải thích: Nên dùng phân đạm như phân magie sunfat và amoni sunfat
(NH
4
)
2
SO
4
vì 2 loại phân này có Mg và N cung cấp cho cây.
Áp dụng: Dùng liên hệ thực tế trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 11 : Vì sao người ta dùng tro bếp để bón cho cây ?
Giải thích: Trong tro bếp có chứa muối K
2
CO
3
cung cấp nguyên tố kali cho cây.
Áp dụng: Dùng cho phần đặt vấn đề vào bài hoặc liên hệ thực tế trong ở bài 16:
Phân bón hóa học.
Câu 12: Tại sao khi nông nghiệp phát triển thì các vi khuẩn, nấm, giun tròn
sống trong đất, nước… giảm đi rất nhiều nhiều nơi không còn nữa ?
Giải thích: Một số phân bón có thể tiêu diệt các loại sinh vật có hại này. Ví dụ
trước khi trồng khoai tây một tuần người ta đưa vào đất một lượng urê (1,5
kg/m
2

) thì các mầm bệnh bị tiêu diệt hoàn toàn. Hiện tượng dễ thấy là không còn
đỉa trong nước ở nhiều nơi như ngày trước nữa.
Áp dụng: Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên cho phần tích hợp bảo vệ môi trường
trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 13 : Tại sao khi đi gần các sông, hồ bẩn vào ngày nắng nóng, người ta
ngửi thấy mùi khai ?
Giải thích: Khi nước sông, hồ bị ô nhiễm nặng bởi các chất hữu cơ giàu đạm
như nước tiểu, phân hữu cơ, rác thải hữu cơ… thì lượng urê trong các chất hữu
cơ này sinh ra nhiều. Dưới tác dụng của men ureaza của các vi sinh vật, urê bị
phân hủy tiếp thành CO
2
và amoniac NH
3
theo phản ứng: (NH
2
)
2
CO + H
2
O →
CO
2
+ 2NH
3



8
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
NH

3
sinh ra hòa tan trong nước sông, hồ dưới dạng một cân bằng động. Như vậy
khi trời nắng (nhiệt độ cao), NH
3
sinh ra do các phản ứng phân hủy urê chứa
trong nước sẽ không hòa tan vào nước mà bị tách ra bay vào không khí làm cho
không khí xung quanh sông, hồ có mùi khai khó chịu.
Áp dụng: Đây là hiện tượng thường gặp quanh hồ, ao, nhất là vào mùa khô,
nắng nóng. Giáo viên có thể nêu vấn đề trong bài giảng 16: Phân bón hóa học.
Câu 14: Tại sao để cải tạo đất ở một số ruộng chua người ta thường bón bột
vôi ?
Giải thích: Thành phần của bột vôi gồm CaO và Ca(OH)
2
và một số ít CaCO
3
.
Ở ruộng chua có chứa axit, pH < 7, nên sẽ có phản ứng giữa axit với CaO,
Ca(OH)
2
và một ít CaCO
3
làm giảm tính axit nên ruộng sẽ hết chua.
Áp dụng: Giáo viên có thể hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức các bài đã
học trước hỏi trong bài 4: Sự điện li của nước. pH. Chất chỉ thị axit-bazơ hoặc
trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 15: Cây trồng hấp thu hiệu quả chất dinh dưỡng từ phân bón thì tránh
được sự dư thừa trong đất gây ô nhiễm và ngộ độc thực phẩm. Bón phân
đúng thời đểm làm tăng hiệu quả hấp thu của cây trồng. Nên bón phân vào
thời điểm nào trong ngày?
Giải thích: Thường bón vào buổi chiều tối, khi mặt trời vừa lặn.

Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 16: Vì sao khi bón phân vô cơ hoặc phân chuồng, có thể gây ô nhiễm
môi trường và ảnh hưởng tới thực phẩm?
Giải thích: Vì sẽ tích lũy các chất độc hại, thậm chí nguy hiểm cho đất do phân
để lại , tăng nồng độ các chất có tác dụng xấu đến việc cung cấp oxi, tích lũy
nitrat trong nước ngầm làm giảm chất lượng của nước uống, làm tăng lượng
NH
3
không mong muốn trong khí quyển và lượng N
2
O do quá trình nitrat hóa
phân đạm dư hoặc bón không đúng chỗ
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 17: Phương pháp nào dùng để diệt rêu và làm cho lúa được tốt hơn?
Giải thích: Bón vôi bột trước, vài ngày sau mới bón đạm.
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 16: Phân bón hóa học.
Câu 18: Chất nào được mệnh danh là vệ sĩ phòng độc cho con người?
Giải thích: Cacbon
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 20: Cacbon
Câu 19 : Vì sao than chất thành đống lớn có thể tự bốc cháy ?
Giải thích: Do than tác dụng với O
2
trong không khí tạo CO
2
, phản ứng này tỏa
nhiệt. Nếu than chất thành đống lớn phản ứng này diễn ra nhiều nhiệt tỏa ra
được tích góp dần khi đạt tới nhiệt độ cháy của than thì than sẽ tự bốc cháy.
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 20: Cacbon
Câu 20: Tại sao khi cơm bị khê, ông bà ta thường cho vào nồi cơm một mẫu
than củi ?

Giải thích: Do than củi xốp, có tính hấp phụ nên hấp phụ hơi khét của cơm làm
cho cơm đỡ mùi khê.
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 20: Cacbon



9
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Câu 21: Tại sao khi nuôi cây trong bình, người ta thường cho một ít than
hoạt tính?
Giải thích: Vì than có đặc tính hút độc
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 20: Cacbon
Câu 22: Tại sao người ta dùng than hoạt tính sản xuất mĩ phẩm pond?
Giải thích: Vì than hoạt tính có khả năng hấp phụ các chất bẩn trên mặt, giúp
mặt sạch và sáng hơn
Áp dụng: Dùng để liên hệ thực tế trong bài 20: Cacbon
Câu 23 : Vì sao khi mùa đông hay xảy ra ngộ độc khí đốt?
Giải thích: Vào mùa đông nhiều người thường đóng kín cửa sổ và ngồi bên lò
sưởi. khi đóng kín cửa, có thể cản được gió lùa vào nhưng lại tạo điều kiện sản
sinh khí CO là chất khí không màu, không mùi, không vị. Khi ta hít phải khí CO
thì CO tác dụng với hồng cầu thành loại ‘hồng cầu cacbon oxit’ không vận
chuyển được oxi đến cho cơ thể. Vì vậy sẽ bị ngộ độc, lúc mới ngộ độc thì bị
đau đầu, buồn nôn, dần dần bị hôn mê, thậm chí dẫn đến tử vong. Muốn loại bỏ
sự ngộ độc khí, phải đảm không khí được lưu thông, không nên đóng kín cửa sổ.
Ngoài ra phải thường xuyên thông lò để đảm bảo lò đủ oxi.
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 24: Muốn ăn lạc giòn,bánh xốp, bánh đa giòn, muốn giữ thức ăn được
lâu, ta cho chúng vào tủ lạnh, vì sao?
Giải thích: Vì trong tủ lạnh có chứa nước đá khô, không nóng chảy mà thăng
hoa dùng để tạo môi trường lạnh và khô nên thuận tiện cho việc bảo quản thực

phẩm
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 25: Tại Java của Indonexia và ở nhiều địa phương của Italia, có một số
hang động lạ: Khi người ta dẫn theo chó vào hang, chó lập tức bị chết ngạt,
còn người thì không có việc gì. Thế nhưng khi người ta cúi xuống ngang tầm
chiều cao của chó thì cũng bị đầu váng, mắt hoa. Tại sao lại vậy?
Giải thích: Do ở các hang động này thường có nhiều khí CO
2
. CO
2
là chất khí
gây ngạt thở, lại nặng hơn không khí tụ tập ở sát mặt đất. Chó cũng có chiều cao
gần mặt đất, hít phải khí CO
2
nên bị ngạt thở. Khi người cúi khom xuống, ngang
chiều cao của chó sẽ hít phải khí CO
2
nên cũng bị choáng ngất.
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 26: Ở nông thôn có hiện tượng: Có người chui vào hầm chứa rau, đột
nhiên bị ngất và ngã lăn ra. Có nhiều trường hợp gây ra chết người. Nhiều
người nói vì ở dưới hầm có ma. Vậy ở đó có ma thật sự không?
Giải thích: Trong các hầm chứa rau bắp cải, khoai…các loại này đều hô hấp.
Cũng như con người, các loại rau củ này cũng hút dưỡng khí, thở ra khí CO
2
.
Ngày qua ngày, chúng tích tụ lại nhiều. Khi gian hầm quá kín, thông khí kém,
lượng CO
2
quá nhiều, người vào hầm hít phải sẽ bị hôn mê, choáng ngất. Vậy

thật sự không có ma ở các hầm rau
Áp dụng: Đây là một hiện tượng tự nhiên chứ không phải là một hiện tượng “
thần bí ” nào đó, phải tránh tình trạng mê tín dị đoan, làm cho cuộc sống thêm
lành mạnh. Vấn đề này có thể được đề cập ở trong bài 21: Hợp chất của Cacbon



10
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Câu 27: Vì sao muối NaHCO
3
được dùng để chế thuốc đau dạ dày?
Giải thích: Trong dạ dày có chứa dung dịch HCl. Người bị đau dạ dày là người
có nồng độ HCl cao làm dạ dày bị bào mòn. NaHCO
3
dùng để chế thuốc đau dạ
dày vì nó làm giảm hàm lượng HCl có trong dạ dày theo PTPƯ NaHCO
3
+ HCl
→ NaCl + CO
2
+H
2
O
Áp dụng: giáo viên có thể vận dụng kiến thức này vào bài 21: Hợp chất của
Cacbon
Câu 28: Vì sao trong công nghiệp thực phẩm, muối (NH
4
)
2

CO
3
được dùng
làm bột nở?
Giải thích: (NH
4
)
2
CO
3
được dùng làm bột nở vì khi trộn thêm vào bột mỳ, lúc
nướng bánh thì (NH
4
)
2
CO
3
sẽ bị phân hủy thành các chất khí và hơi nên làm cho
bánh xốp và nở hơn (NH
4
)
2
CO
3
→ 2NH
3
+ CO
2
+ H
2

O
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 29: Tại sao khi tô vôi lên tường thì lát sau vôi khô và cứng lại ?
Giải thích: Vôi là canxi hiđroxit, là chất tan ít trong nước nên khi cho nước vào
tạo dung dịch trắng đục, khi tô lên tường thì Ca(OH)
2
nhanh chống khô và cứng
lại vì tác dụng với CO
2
trong không khí theo phương trình:
Ca(OH)
2
+ CO
2

→
CaCO
3

↓
+ H
2
O
↑
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 30: Vì sao khi mở bình nước ngọt có ga lại có nhiều bọt khí thoát ra ?
Giải thích: Nước ngọt không khác nước đường mấy chỉ có khác là có thêm khí
cacbonic CO
2
. Ở các nhà máy sản xuất nước ngọt, người ta dùng áp lực lớn để

ép CO
2
hòa tan vào nước. Sau đó nạp vào bình và đóng kín lại thì thu được nước
ngọt.
Khi bạn mở nắp bình, áp suất bên ngoài thấp nên CO
2
lập tức bay vào
không khí. Vì vậy các bọt khí thoát ra giống như lúc ta đun nước sôi. Về mùa hè
người ta thường thích uống nước ngọt ướp lạnh.
Khi ta uống nước ngọt vào dạ dày, dạ dày và ruột không hề hấp thụ khí
CO
2
. Ở trong dạ dày nhiệt độ cao nên CO
2
nhanh chóng theo đường miệng thoát
ra ngoài, nhờ vậy nó mang đi bớt một nhiệt lượng trong cơ thể làm cho người ta
có cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Ngoài ra CO
2
có tác dụng kích thích nhẹ thành dạ
dày, tăng cường việc tiết dịch vị, giúp nhiều cho tiêu hóa.
Áp dụng: Hiện tượng có nhiều bọt khí thoát ra từ bình nước ngọt có ga hay chai
bia thì chắc hẳn học sinh nào cũng biết. Nhưng khi giải thích khí đó là khí gì và
có công dụng ra sao, tại sao người ta đưa khí đó vào bình được ? thì học sinh
không biết được. Giáo viên có thể nêu câu hỏi trên khi dạy bài 21: Hợp chất của
Cacbon
Câu 31 : Làm thế nào để biết dưới giếng có khí độc CO hoặc khí thiên nhiên
CH
4
không có oxi để tránh khi xuống giếng bị chết ngạt ?
Giải thích: Trong các giếng sâu ở một số vùng đồng bằng thường có nhiều khí

độc CO và CH
4
và thiếu oxi. Vì một lí do nào đó mà ta xuống giếng thì rất nguy
hiểm. Đã có rất nhiều trường hợp tử vong do trèo xuống giếng gặp nhiều khí độc
và chết ngạt do thiếu oxi. Điều tốt nhất là tránh phải xuống giếng, nếu có xuống
thì nên mang theo bình thở oxi.



11
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Trước khi xuống giếng cần thử xem trong giếng có nhiều khí độc hay
không bằng cách cột một con vật như gà, vịt rồi thả xuống giếng. Nếu gà, vịt
chết thì chứng tỏ dưới giếng có nhiều khí độc.
Áp dụng: Đây là hiện tượng hay xảy ra vào mùa khô. Mọi người không hề biết
được sự nguy hiểm khi xuống giếng sâu. Thực tế là đã có nhiều cái chết thương
tâm xảy ra mà báo đài đã nêu trong thời gian qua. Giáo viên cần đưa vào bài
giảng để nhắc nhở học sinh và mọi người. Vấn đề này có thể xen vào bài 21:
Hợp chất của Cacbon hoặc bài 34: Ankan cấu trúc phân tử và tính chất vật lí.
Câu 32: Tại sao không thể dập tắt đám cháy của các kim loại: K, Na, Mg
bằng khí CO
2
?
Giải thích: Do các kim loại trên có tính khử mạnh nên vẫn cháy được trong khí
CO
2

Mg + CO
2

0
t
→
MgO + C
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 21: Hợp chất của Cacbon
Câu 33: “Hiệu ứng nhà kính” là gì?
Giải thích: Khí cacbonic CO
2
trong khí quyển chỉ hấp thụ một phần những tia
hồng ngoại (tức là những bức xạ nhiệt) của Mặt Trời và để cho những tia có
bước sóng từ 50000 đến 100000 Å đi qua dễ dàng đến mặt đất. Nhưng những
bức xạ nhiệt phát ra ngược lại từ mặt đất có bước sóng trên 140000 Å bị khí CO
2
hấp thụ mạnh và phát trở lại Trái Đất làm cho Trái Đất ấm lên. Theo tính toán
của các nhà khoa học thì nếu hàm lượng CO
2
trong khí quyển tăng lên gấp đôi so
với hiện tại thì nhiệt độ ở mặt đất tăng lên 4
o
C.
Về mặt hấp thụ bức xạ, lớp CO
2
ở trong khí quyển tương đương với lớp thủy
tinh của các nhà kính dùng để trồng cây, trồng hoa ở xứ lạnh. Do đó hiện tượng
làm cho Trái Đất ấm lên bởi khí CO
2
được gọi là hiệu ứng nhà kính.
Áp dụng: Ngày nay hiện tượng “Hiệu ứng nhà kính” trở thành một vấn đề có
ảnh hưởng mang tính toàn cầu. Mục đích vấn đề giúp học sinh biết được nguyên
nhân và tác hại của hiệu ứng nhà kính nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

Giáo viên có thể đặt vấn đề này khi dạy tích hợp môi trường ở bài 21: Hợp chất
của Cacbon
Câu 34: Pin mặt trời phổ biến trên thị trường hiện nay được sản xuất chủ yếu
từ nguyên tố hóa học nào?
Giải thích: Từ nguyên tố Si
Áp dụng: Dùng để đặt câu hỏi vào bài trong bài 22: Silic và hợp chất của silic
Câu 35:Tại sao không dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF ?
Giải thích: Tuy dung dịch axit HF là một axit yếu nhưng nó có khả năng đặc
biệt là ăn mòn thủy tinh. Do thành phần chủ yếu của thủy tinh là silic đioxit SiO
2
nên khi cho dung dịch HF và thì có phản ứng xảy ra: SiO
2
+ 4HF → SiF
4
↑ +
2H
2
O
Áp dụng: Đây là phần kiến thức mà bất kì học sinh nào cũng phải biết được sau
khi học bài Flo và hợp chất của nó. Học sinh biết giải thích và vận dụng trong
thực tiễn tránh việc dùng bình thủy tinh đựng dung dịch HF. Giáo viên có thể
hỏi học sinh sau khi dạy xong bài 22: Silic và hợp chất của silic
Câu 36 : Làm thế nào có thể khắc được thủy tinh ?



12
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Giải thích: Muốn khắc thủy tinh người ta nhúng thủy tinh vào sáp nóng chảy,
nhấc ra cho nguội, dùng vật nhọn khắc hình ảnh cần khắc nhờ lớp sáp mất đi, rồi

nhỏ dung dịch HF vào thì thủy tinh sẽ bị ăn mòn ở những chổ lớp sáp bị cào đi :
SiO
2
+ 4HF → SiF
4
↑ + 2H
2
O
Nếu không có dung dịch HF thì thay bằng dung dịch H
2
SO
4
đặc và bột CaF
2
.
Làm tương tự như trên nhưng ta cho bột CaF
2
vào chổ cần khắc, sau đó cho thêm
H
2
SO
4
đặc vào và lấy tấm kính khác đặt trên chổ cần khắc. Sau một thời gian,
thủy tinh cũng sẽ bị ăn mòn ở những nơi cạo sáp.
CaF
2
+ 2H
2
SO
4

→ CaSO
4
+ 2HF↑ ( dùng tấm kính che lại)
Sau đó SiO
2
+ 4HF → SiF
4
↑ + 2H
2
O
Áp dụng: Đây là một vấn đề rất thực tế khi mà nghề khắc thủy tinh đang phát
triển ở nước ta. Sau bài học học sinh không những biết được phương pháp khắc
thủy tinh mà còn có thể giải thích được vấn đề này. Thậm chí đây là cơ sở cho
việc học nghề, khơi gợi niềm đam mê học tập, học sinh có thể tự làm thí nghiệm
này trong tiết thực hành. Giáo viên có thể nêu vấn đề trên để dẫn dắt vào bài 22:
Silic và hợp chất của silic hoặc bài 23: Công nghiệp Silicat.
Câu 37: Những nhà bán trứng gà, trứng vịt thường làm cách nào để bảo
quản trứng được lâu?Tại sao không nên rửa trứng bằng nước khi chưa dùng
luôn?
Giải thích: Trên vỏ trứng có rất nhiều lỗ nhỏ, trên bề mặt quả trứng có phủ một
lớp mỏng chất keo che kín các lỗ nhỏ trên bề mặt vỏ trứng. Lớp màng chất keo
mỏng này rất dễ hòa tan trong nước. Khi rửa trứng bằng nước, thì màng mỏng
chất keo cũng bị rửa sạch, vỏ trứng bị phá bỏ lớp bảo vệ, nên các vi khuẩn chui
vào phá hoại trứng. nên Người ta bảo quản trứng trong dung dịch thủy tinh lỏng
là dung dịch đậm đặc của Na
2
SiO
3
và K
2

SiO
3
, đây là loại dung dịch như keo
dán. Khi nhúng trứng vào dung dịch thủy tinh lỏng, thì các lỗ nhỏ trên quả trứng
đều được bít kín. Dùng cách bảo quản này thì trứng sẽ không bị hư hỏng trong
nhiều tháng.
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 22: Silic và hợp chất của silic
Câu 38: Silicagen là chất dùng để hút ẩm trong các gói bánh, kẹo. Đó là chất
gì?
Giải thích: Đó là axit silixic có công thức là H
2
SiO
3
. Silicagen được tạo thành
khi axit silixic bị mất nước
Áp dụng: Liên hệ thực tế trong bài 22: Silic và hợp chất của silic
Câu 39: Nham thạch do núi lửa phun ra là chất gì ?
Giải thích: Bên dưới vỏ trái đất là lớp dung nham gọi là macma ở độ sâu từ 75
km – 3000 km. Nhiệt độ của lớp dung nham này rất cao 2000 – 2500
0
C và áp
suất rất lớn. Khi vở trái đất vận động, ở những nơi có cấu tạo mỏng, có vết nứt
gãy thì lớp dug nham này phun ra ngoài sau một tiếng nổ lớn. Macma cấu tạo ở
dạng bán lỏng gồm silicat của sắt và mangie. Dung nham thoát ra ngoài sẽ nguội
dần và rắn lại thành nham thạch.
Áp dụng: Giáo viên có thể đặt câu hỏi trên cho phần liên hệ thực tế trong bài 23:
Công nghiệp Silicat.
4. Ví dụ một bài có sử dụng các hiện tượng thực tiễn trong bài học

13
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
TiÕ t 2 1 Bài 14: phot pho
( Hóa học lớp 11 nâng cao )
A/ Mục tiêu :
- Biết cấu tạo phân tử và các dạng thù hình của Phot pho; Phương pháp điều chế
và ứng dụng của Phot pho. Hiểu được tính chát hoá học của Phot pho.
- Rèn kỹ năng vận dụng những kiến thức về tính chất của Phot pho để giải các
bài tập.
- Giáo dục ý thức học tập của Học sinh.
B/ Phương tiện dạy học:
- GV: Dụng cụ: ống nghiệm, kẹp gỗ,
- Hoá chất: Phot pho đỏ, trắng.
- HS: SGK và vở ghi
C/ Phương pháp dạy học:
Sử dụng phương pháp đàm thoại, trực quan
D/ Tổ chức các hoạt động dạy học.
1. Tổ chức:
Lớp, sĩ
số
Ngày
dạy
2. KTBC: Hoàn thành các PTPƯ sau
NH
3
N
2
NO NO
2

HNO
3

Zn
Hs: Trả lời
GV: Nhận xột và cho điểm
3. Bài mới: Cho hs chơi trò chơi đuổi hình bắt chữ
Chiếu 1 hình vẽ một bộ xương người đang di chuyển. Gv hỏi đây là hiện tượng
thường gặp trong các bãi tha ma khi trời mưa nhẹ (có 2 chữ)
HS: Đó là hiện tượng “ ma trơi”
GV: Vậy ma trơi là hiện tượng như thế nào? Nó có đáng sợ như người ta vẫn
nghĩ hay không, chúng ta cùng nghiên cứu bài hôm nay để hiểu rõ hơn về hiện
tượng này.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG
Hoạt động 1
GV : Nêuqua về việc tìm ra nguyên tố
Photpho của nhà bác học Henning Brand
(1630-1710)
Hoạt động 2
GV : Nêu nội dung bài học
GV : Chiếu Bảng tuần hoàn, yêu cầu hs dựa
vào đó nêu vị trí của nguyên tố P trong bảng
Nguyờn tố P thuộc:
- ô 15
- Chu kì 3



14
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh

tuần hoàn
HS : Trả lời
Hoạt động 3:
GV : cho hs quan sát hình vẽ P trắng và P đỏ,
cấu trúc mạng của 2 loại P này và sự bỏng do
P trắng gây ra
. Sau đó gv chia hs thành các nhóm làm việc,
hoàn thành chỗ còn trống trong bảng sau
Hs: Điền bảng và rỳt ra kiến thức cần nắm
-GV : thông báo: Bảo quản P trắng phải ngâm
trong nước.
P đỏ. GV làm TN chuyển hoá
P
trắng
 →←
2
kcã kh«ng,250
0
P
đỏ
Họat động 4:
GV: Yêu cầu hs nhận xét tính chất hóa học
- Nhóm VA
I – Tính chất Vật lí:
- P tồn tại ở một số dạng thù hình,
quan trọng nhất là:P(đỏ) và P(trắng)

P
trắng
 →←

2
kcã kh«ng,250
0
P
đỏ
II – Tính chất hoá học:
• Nhận xét
- Độ âm điện P < N, nhưng P hoạt
động hơn là do trong phân tử N có
liên kết ba bền vững.
- P trắng họa động hơn P đỏ.
- Khi tham gia phản ứng:
P
0

→
P
+3
hoặc P
+5
( thể hiện tính
khử)



15
P
trắng

P đỏ

Trạng
thái, màu
sắc

Cấu tạo
phân tử

Tính tan
Độc tính
-tính bền

Tính phát
quang

P
trắng
P đỏ
Trạng
thái,
màu sắc
Chất rắn,
trong suốt,
màu trắng
hoặc hơi
vàng
Chất bột,
màu đỏ
Cấu tạo
phân tử
Cấu trúc

mạng tinh
thể phân tử
(P4)
Cấu trúc
polime
Tính tan Không tan
trong nước
Không tan
trong các
dung môi
thông thường
Độc
tính
-tính
bền
Rất độc và
gây bỏng
nặng khi rơi
vào da -
không bền
Không độc
Bền ở điều
kiện thường
Tính
phát
quang
Phát quang
màu lục
nhạt trong
bóng tối

Không phát
quang trong
bóng tối
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
của P theo các ý sau:
- Tại sao P lại hoạt động hoá học hơn N ở điều
kiện thường?
- Trong 2 dạng thù hình của P thì P nào hoạt
động hơn? hs quan sát thí nghiệm về khả năng
bốc cháy của photpho trắng và photpho đỏ.
- Khi tham gia phản ứng P thể hiện vai trò là
chất gì?
Hs : Trả lời
Họat động 5:
-GV: P thể hiện tính chất hóa học như thế
nào? Với các chất nào?
- GV: Yêu cầu HS lên Bảng viết PT của P tác
dụng với Ca
GV: Nêu thêm tính chất P tác dụng với H
2
, từ
đó giải thích hiện tượng ma trơi
- GV: Yêu cầu HS lên bảng viết PT của P tác
dụng với O
2
?( thiếu và dư O
2
)
Hs : Trả lời
Hoạt động 6:

- GV: P thể hiện tính khử khi nào?
- HS viết PTPƯ P + O
2
?
- HS viết PTPƯ: P + Cl
2
?
- GV: bổ xung: P cũng tác dụng với một số phi
kim khi đun nóng: S
- HS viết PTPƯ P + KClO
3
?
P
0

→
P
-3
( thể hiện tính Oxi hoá)
1. Tính oxi hoá:
+ Tác dụng với một số kim loại
mạnh: K, Na, Ca, Mg,
2P + 3Ca
→
Ca
3
P
2
.
+ Tác dụng với H

2
2P + 3H
2

→
2PH
3
(Photphin)
• Giải thích hiện tượng ma trơi
Xác người(chứa Ca
3
P
2
) PH
3
(P
2
H
4
)

(Photphin)
Đốm sáng lập lòe
Phản ứng hóa học:
Ca
3
P
2
+ H
2

O 3Ca(OH)
2
+
2PH
3

4PH
3
+ 8O
2
2P
2
O
5
+
6H
2
O + Q
2. Tính khử: Khi tác dụng với các
phi kim hoạt động như: O
2
, S,
Halogen và các chất oxi hoá mạnh
khác.
a. Tác dụng với oxi:
- Thiếu O
2
: 4P + 3O
2

→
2P
2
O
3
.
- Dư O
2
: 4P + 5O
2

→
2P
2
O
5
.
b. Tác dụng với Clo:
- Thiếu Cl
2
: 2P + 3Cl
2

→

2PCl
3
.
- Dư Cl
2

: 2P + 5Cl
2

→

2PCl
5
.
c. Tác dụng với hợp chất:
-Tác dụng dễ dàng với những hợp
chất có tính oxh mạnh: HNO
3
,
KClO
3
, KNO
3
, K
2
Cr
2
O
7
,
6P + 5KClO
3

→
0
t

3P
2
O
5
+
5KCl
III- ứng dụng:
- Dùng sản xuất thuốc đầu que diêm.
- Điều chế H
3
PO
4:
P
→
P
2
O
5

→




16
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Hoạt động 7:
- GV: nêu ứng dụng của P?
Chiếu lên màn hình những ứng dụng của P
- Hs trả lời

Hoạt động 8:
- GV: Trong tự nhiên P tồn tại ở dạng nào?
Tại sao N
2
tồn tại dạng đơn chất còn P thì
không?
Chiếu lên màn hình những vật mà P tồn tại
trong đó
- Hs trả lời
- GV: P được điều chế trong CN bằng cách
nào? Viết PTPƯ?
- Hs trả lời
H
3
PO
4
IV – Trạng thái tự nhiên và điều
chế:
1. Trạng thái tự nhiên:
-Không có P ở dạng tự do: Do P khá
hoạt động về mặt hoá học
- Tồn tại ở dạng muối của axit
photphoric:
Quặng apatit: 3Ca
3
(PO
4
)
2
.CaF

2
;
Qặng photphorit: Ca
3
(PO
4
)
2
.
- Có trong protein thực vật, trong
xương, răng, bắp thịt, tế bào não,
của người và động vật,
2. Điều chế:
- Trong cụng nghiệp: Nung hỗn hợp
Ca
3
(PO
4
)
2
, SiO
2
và than ở 1200
0
C
Ca
3
(PO
4
)

2
+ 3SiO
2
+5C
→
3CaSiO
3
+ 2P + 5CO
4. Củng cố: Dùng hình vẽ khắc sâu tính chất hóa học của P



Photpho vừa
thể hiện tính
oxi hóa vừa
thể hiện tính
khử
Tính oxi hóa
Tác dụng với H
2
Tác dụng với một số kim loại như Ca, Zn
Tính khử thể hiện khi
Tác dụng với đơn chất phi kim mạnh như Oxi,
Clo.
Tác dụng với một số hợp chất có tính oxi hóa
mạnh như HNO
3
, K
2
Cr

2
O
7
…
Ở điều kiện thường Photpho hoạt động mạnh hơn N
2
Photpho hoạt động mạnh hơn Photpho đỏ
17
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
- Khắc sâu cho HS kiến thức về P. Đặc biệt tính chất hoá học của P.
- Dùng một số câu hỏi để củng cố cho HS
Câu1: Công thức đúng của magie photphua là:
a. Mg
2
P
2
O
7
b. Mg
2
P
3
c. Mg
3
P
2
d. Mg
3
(PO
4

)
2
Câu 2: Viết các ptpư thực hiện dãy biến hoá sau:
Ca
3
(PO
4
)
2
+ ( SiO
2
+C(t
0
) )  A + (Ca )  B + (HCl )  C +( O
2
(t
0
) )
D
Câu 3: Một hợp chất hidrua có công thức là RH
3
. Trong oxit cao nhất R chiếm
43,66% về khối lượng. Xác định nguyên tố R
5. Hướng dẫn về nhà: Học bài và làm bài 1,2,3, 4
→
6SGK
5: ĐO LƯỜNG(Thực nghiệm sư phạm)
5.1. Mục đích thực nghiệm
Chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm theo các giáo án đã soạn nhằm
kiểm tra tính đúng đắn của giả thuyết khoa học của đề tài đã đặt ra, hoặc khẳng

định hoặc bác bỏ giả thuyết đó.
5.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm
- Quá trình thực nghiệm được diễn ra ở 2 lớp :11A4, 11A5, 11A6, 11A7 trường
THPT Tĩnh Gia 2
- Lớp 11A5, 11A7 là các đối chứng
- Lớp 11A6, 11A4 là các lớp thực nghiệm
- Ở các lớp thực nghiệm dùng giáo án có sử dụng các hiện tượng thực tiễn trong
bài. Ở các lớp đối chứng sử dụng giáo án không có liên hệ thực tế.
Các lớp đối chứng và thực nghiệm đồng đều về thời gian dạy, nội dung kiến thức
và điều kiện dạy học
Sau bài dạy, kiểm tra kết quả lĩnh hội và khả năng vận dụng kiến thức của
HS ở cả hai nhóm đối chứng và thực nghiệm với cùng thời gian, cùng đề, cùng
biểu điểm. Cuối học kì kiểm tra độ bền kiến thức của học sinh ở mỗi nhóm bằng
một bài kiểm tra.
5.3. Kết quả thực nghiệm
Trong khuôn khổ đề tài, tôi xin trình bày kết quả kiểm tra hai lần trong thực
nghiệm ở hai nội dung khác nhau và lần một kiểm tra sau thực nghiệm, cụ thể:
- Kiểm tra trong thực nghiệm: 184 bài nhóm đối chứng và 182 bài nhóm thực
nghiệm
- Kiểm tra sau thực nghiệm: 92 bài nhóm đối chứng và 91 bài nhóm thực nghiệm



18
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
5.3.1. Phân tích định lượng các bài kiểm tra
Lần
KT
số
Phương

án
Tổng
số
bài
Điểm dưới
TB
Điểm TB Điểm khá Điểm giỏi
Số
bài
% Số
bài
% Số
bài
% Số
bài
%
1 TN 91 2 2,2 25 27,5 50 55 14 15,3
ĐC 92 9 9,8 35 38 38 41,3 10 10,9
2 TN 91 1 1,1 20 22 53 58,24 17 18,66
ĐC 92 8 8,7 32 34,8 45 48,9 7 7,6
3 TN 91 2 2,2 37 40,66 38 41,76 14 15,38
ĐC 92 14 15,2 42 45,65 28 30,43 8 8,72
Qua bảng phân loại học sinh sau các bài kiểm tra, tôi thấy:
- Điểm dưới trung bình ở nhóm thực nghiệm thấp hơn so với nhóm đối chứng.
- Điểm khá và điểm giỏi ở nhóm thực nghiệm cao hơn so với nhóm đối chứng.
Như vậy, điểm khá và điểm giỏi ở lớp thực nghiệm cao hơn so với các lớp đối
chứng. Kết quả này cho thấy học sinh ở các lớp thực nghiệm đã nắm kiến thức
khá vững vàng.
5.3.2. Phân tích định tính các bài kiểm tra
Chất lượng kiến thức ở nhóm thực nghiệm cao hơn hẳn so với nhóm đối

chứng về mức độ hiểu sâu sắc bài giảng thể hiện ở giờ kiểm tra bài cũ và ở các
bài kiểm tra.
Kết luận: sử dụng các hiện tượng thực tiễn liên quan đến bài giảng nhằm
tăng hứng thú học tập của học sinh, giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức
và các thao tác tư duy. Công tác giảng dạy có sử dụng các hiện tượng thực tiễn
được nghiên cứu trong để tài mang tính khả thi.
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
- Qua việc sử dụng các hiện tượng thực tiễn vào trong bài học đã tăng hứng
thú học tập của học sinh, kết quả học tập tăng rõ rệt.
- Quá trình thực nghiệm sư phạm được tiến hành ở 2 lớp 11, tôi đã thu được
kết quả tốt thông qua ý kiến đánh giá của giáo viên giảng dạy hóa học.
- Qua việc thực nghiệm sư phạm đã khẳng định hiệu quả đạt được khi áp
dụng
phương pháp dạy học tích cực lồng ghép các hiện tượng thực tiễn vào bài giảng.
Tỉ lệ học sinh thích học bộ môn tăng lên rõ rệt thông qua chất lượng học tập bộ
môn này được nâng cao.
2. Khuyến nghị



19
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
Qua quá trình nghiên cứu đề tài và tiến hành thực nghiệm đề tài, tôi có một vài
khuyến nghị sau:
- Sở giáo dục và đào tạo cần tăng cường bồi dưỡng, chuẩn hóa kiến thức cho
giáo viên. Đặc biệt là mở rộng các chuyên đề, cung cấp tài liệu để giáo viên có
kiến thức nhiều hơn nữa về các hiện tượng thực tế liên quan đến môn dạy.
- Cần tăng cường đầu tư thiết bị dạy học , cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm cho
các trường THPT.

- Khuyến khích giáo viên tự mình xây dựng hệ thống các câu hỏi liên quan đến
thực tiễn nhằm tăng hứng thú học tập cho học sinh. Từ đó nâng cao chất lượng
dạy và học môn hóa học.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày tháng năm 2013
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
(Ký và ghi rõ họ tên)



20
Sáng kiến kinh nghiệm Giáo viên: Đậu Thị Thịnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Lê Xuân Trọng, Trần Quốc Đắc, Phạm Tuấn Hùng,Đoàn Việt Nga, Lê
Trọng Tín, Sách giáo Viên Hóa học 11, Nhà xuất bản Giáo Dục, 2006.
[2] Nguyễn Xuân Trường, 385 câu hỏi và đáp về hóa học với đời sống, Nhà
xuất bản Giáo dục, 2006.
[3] Nguyễn Xuân Trường, Lê Mậu Quyền, Phạm Văn Hoan, Lê Chí Kiên,
Sách giáo khoa Hóa học 11, Nhà xuất bản Giáo dục
[4] Sở giáo dục và Đào tạo Tỉnh Thanh Hóa, Phân phối chương trình hóa học
11.
[5] Tài liệu Việt Bỉ, Tập huấn dạy học tích cực, Nhà xuất bản Giáo dục, 2007
[6] Bộ sách bổ trợ kiến thức chìa khóa vàng hóa học , Nxb đại học Quốc gia Hà
Nội.
[7] Các trang wed: bachkim.vn; google.com.vn
Các trang wed của một số trường THPT trên toàn quốc

21