TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC SỰ TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT GIỮA TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM
VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC







TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC
Đề tài số 5
SỰ TƯƠNG ĐỒNG VÀ KHÁC BIỆT GIỮA
TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA
Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI


HVTH : Nguyễn Kim Minh Trâm
STT : 69
NHÓM : 07
LỚP : Cao học Ngày 4 – K22
GVGD : TS. Bùi Văn Mưa



TP.HCM, Tháng 12 năm 2012



NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
  

SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 1

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Trit hc Nho gia thi Trung Quc c i. 2
1.1.1 Hoàn ci và phát trin. 2
1.1.2 Nhng lun. 3
1.2 Trit hc Pháp gia thi Trung Quc c i. 4
1.2.1 Hoàn ci và phát trin. 4

1.2.2 Nhng lun. 6
CHƯƠNG II: SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA
Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI
2.1 S ng. 8
2.2 S khác bit. 10
2.2.1 Thuyt tr quc và công c tr quc 10
2.2.2 Bn tính ci 11
2.2.3 Ý thc v s vng ca xã hi 12
CHƯƠNG III: KẾT LUẬN VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN
3.1 Kt lun chung 14
3.2 ng ca trit hn nt Nam 15
3.3 ng ca trit hn lch s Vit Nam 17
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 19
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 1

LỜI MỞ ĐẦU

Trit hi và phát trich s gn 4
phát trin nhng trit hc ca nhân loi là mt quá trình lâu dài và hoàn
thin ca hai n N
chic nôi ln cnhân loi thì Trung Quc là mt trong nhng trung
t hc c c r, phong phú nht ca ny.Trit
hc Trung Quc tri qua nhiu thi ki Xuân thu, Chin quc là
thi k phát trin rc r nht. Trong s nhng thành tu ca trit h
i k ng phái trit h
a nó vn còn giá tr n tn ngày nay v v luân
c, chính tr- xã hNghiên cu v   ng và khác bit
gi hiu bit sâu sc v hai h ng này, s

phn nào giúp chúng ta hi  c cách vn dng nh  ng y trong
ng li xây dng, phát trin kinh t xã hi.
B cc ca bài tiu lun gm b
Chương I: Cơ sở lý luận.
1.1 Trit hc Nho gia  Trung Quc thi c i
1.2 Trit hc Pháp gia  Trung Quc thi c i
Chương II: So sánh triết học Nho gia và Pháp gia ở Trung Quốc thời cổ đại
2.1 S ng
2.2 S khác bit.
Chương III: Kết luận và mở rộng.
3.1 Kt lun
3.2 ng ca trit hn nt Nam
3.2 ng ca trit hn nt Nam
Cách gii quy tài trong tiu lun có th còn nhiu hn ch
do gii hn thi gian thc hin, tài liu thu thp và kin thc kinh nghim, hc
viên rt mong nhc s  có th hoàn thi
Em xin chân thành c
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 2

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN

1.1 Triết học Nho gia thời Trung Quốc cổ đại
1.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển
Nho gia c Khng T sáng lp vào cui thi Xuân Thu. n thi Chin
Quc, do bt ng v bn tính con ngi mà Nho gia b chia thành tám phái,
trong  mnh nht là phái ca Tuân T và phái ca Mnh T. Trong giai on
này, Khng t ã san nh, hiu nh và gii thích b Lục Kinh. Sau khi Khng
T mt, hc trò ca ông tp hp các li ông dy thành cun Luận Ngữ. n thi

chin quc, do bng v bi mà Nho gia b chia ra thành 8
a Tuân T và phái ca Mnh T là mnh nht. Tuân T
(315  230 TCN) phát tring duy vt; còn Mnh T (372 
298 TCN) phát trin tng duy tâm. Mnh T 
phát trin ca Nho gia nguyên thy.
Sang thi Tây Hán, i Hc và Trung Dung c gp và L Ký. Hán V
 nghe theo ng Trng Th a Nho giáo lên hàng Quc giáo. ng Trng
Th (179  104 TCN) ã h thng hóa kinh in Nho gia thành T th và Ng
Kinh, a ra quan nim Tam cương, Ngũ thường, Tam tòng , Tứ đức. Nhng
quan nim này nhanh chóng tr thành tiêu chun o c và nn tng t tng xã
hi Trung Quc. Khng T c suy tôn là Giáo ch ca Nho giáo.
Sang thi nhà Tng, Nho giáo phát trin mnh m. i hc, Trung Dung
c tách ra khi L Ký và cùng vi Lun Ng và Mnh T to nên b T Th.
T Th và Ng Kinh là kinh in ca Nho giáo. Trong giai on này, Chu Hy,
Trình Ho, Trình Di ã b sung các yu t tâm linh (Phật giáo) và siêu hình
(Đạo giáo)  ào to quan li và cai tr nhân dân.
Sang thi Minh  Thanh, Nho giáo không có phát trin mi mà càng ngày
càng khc khe và bo th. Sang th k XIX, Nho giáo tht s tr nên già ci,
không còn sc sng. S phc c, bo th ca Nho giáo ã to ra tình trng trì tr
kéo dài ca xã hi Trung Quc vào cui thi phong kin, làm cho Trung Quc
không bt kp các trào lu vn minh ca th gii.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 3

1.1.2 Những luận điểm cơ bản
Ct lõi ca Nho giáo là t hc thuyt chính tr nhm t
chc xã h t chc xã hi có hiu quu quan trng nht là pho
i cai tr kiu mu -  ng này gi là Quân T (Quân:
i làm vua, Quân t: ch tng lp trên  trong xã h  phân bit vi k

"Tiu nhân" nhi thp kém v  v xã hi; "Quân t" là nhi
ng có phm cht tp, phân bit vi k "Tiu nhân" là nhi
thic hou này có th c lí gii bi
   ng c tiên là nh i cm quy  tr
i quân tc ht phi "T o", phi "Tu Thân".
Khng T t ra mt loi quan h Quân thn (vua tôi), Ph
t (cha con), Phu thê (v ch, Trí, Tín) Tam
Tòng (Ti gia tòng ph, xut giá tòng phu, phu t tòng t), T c bn tính nt
ti ph n phi có, là: Công - Dung - Ngôn - H làm chun mc cho
mi sinh hot chính tr và an sinh xã hi. ng là l o
c mà Nam gii phi theo. Tam Tòng và T c là l c mà N gii phi
theo. Khng T cho ri trong xã hi gi ng,
Tam Tòng, T c thì xã hi Quân t phc ba
t là o trong thiên h 
   o v ch o bn bè" (sách
Trung Dung); hai là c: quân t phc: "Nhân - Trí - 
Ngoài các tiêu chun v i quân t còn phi bi
L, Nhc" ti quân t còn phi có mt vn. Sau khi
 i quân t phi có bn phn ph  o không
n ch o lí. Nho gia hình dung c r c cu thành t các nhân t
o  a c nguyên lí vn hành chung c
nh ng (ho t nhn mình là phát
hin ra) và cn phi tuân theo. Tri giáng mi nào,
tc là no tri, bit s mnh tro v khi giáng
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 4

i s c gi là Mnh). Cn phi hi trit lí ca Nho giáo
mi nc logic phát trin và tn ti ca nó.

Ni dung ca công vic công thc hóa thành "T gia, Tr quc,
Bình thiên h". Tc là phi hoàn thành nhng vic nh - n ln -
tr qun mc cui cùng là Bình thiên h (thng nht thiên h). Kim
ch nam cho mng ci quân t trong vic cai tr 
châm:
Nhân Trị:  i, nhân tr là cai tr b i, là yêu
n thân mình. Khi Trng Cung hi th nào là nhân thì
Khng T nói: "K s bt dc, vu gì mình không mun thì
ng làm cho i khác - sách Lun ngu cao nht ca
c, Khng T i không có nhân thì l i
không có nhân thì nhc mà làm gì?" (sách Lun ng).
Chính Danh: Chính danh là mi s vt phc gtên ca nó, mi
i ph   c phn ca mình. "Danh không chính thì li không
thun, li không thun tt vic không thành" (sách Lun ng). Khng t nói vi
vua T Cnh Công: "Quân quân, thn thn, ph ph, t t - Vua ra vua, tôi ra tôi,
cha ra cha, con ra con" (sách Lun ng)
u quan trng nht trong các kinh sách ca Nho giáo,
c tóm gi li trong chín ch: "Tu Thân, T gia, Tr quc, Bình thiên
hc ca Nho giáo qu là có rt nhim tích cc. Mt
trong nht rõ v i quân t, to
chính tr phc cao c, dù nguyên tc c thc hin trong
thc t nó vn là mm làm ch da cho nh
to ra cho k t tinh thn trách nhim cao c vi xã hi.
1.2 Triết học Pháp gia thời Trung Quốc cổ đại
1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển
Qun Trng (th k c T, vn xut thân t gii bình
t có tài chính tru tiên bàn v vai trò ca pháp
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 5

lu ng v pháp tr ca Qun Trc ghi
trong b Qun T, bao gm ch yu sau: , m quc là làm cho
phú qung. Hai là, mun có phú qung mt mt phi phát
trip, mt khác pht ra và thc hin l chuc ti.
Ba là, ch  c ph cao Lut, hình, lnh, chính. Bốn là,
 cao lut pháp, cn chú tr c, l 
phép tr y, có th thy rng Qun Trng chính là thy t ca Pháp
ng thu ni Nho gia vi Pháp gia.
Sang nu thi chin quc, phi k n Thân Bt Hi (401-337 TCN), là
c Trnh,  c chng L  cao
Thut trong phép tr c.
Tin là Th-c Triu và chu nh
ng mt s ng trit hc v o ca Lão T chính tr ông l
ng li tr c bng pháp lut, pháp lut pht vô
vi i tr thiên kin ch i cm quyn, c
bi cao vai trò cThPhi nói rng khá tin b mà
p thu và hoàn thin.
Cùng thi còn có ng (390  338 TCN)n giúp vua
Tn ci cách pháp lut hành chính và kinh t  c Tn tr nên hùng
mn  cao pháp theo nguyên tc dùng hình ph tr b
hình phm. Theo ông, pháp lut phi nghiêm và ban b t, k
u phi thi hành, ai có ti thì pht và pht cho tht nng.
Cui cùng phi k n Hàn Phi (280  233 TCN)i có công tng kt
và hoàn thing tr c cc h cao vai trò
ca pháp tr. m tin hóa v lch s, ông cho rng lch s xã hi
luôn trong quá trình tin hoá và trong mi thi k lch s thì mi xã hi có nhng
 m du n riêng. Do vy, không có m      n,
t pháp lu thng chính tr tn ti hàng
 n và hoàn thing pháp gia thành mt

ng li tr c khá hoàn chnh và thích ng vi thi lúc by gi.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 6

1.2.2 Những luận điểm cơ bản
N cao Th, Thân Bt H cao Thut
 cao Pháp trong phép tr c thì Hàn Phi T u tiên coi
trng c ba yu t ng Pháp, Th, Thut là ba yu t thng
nht không th tách rng li tr c bng pháp lut. Trong s thng
nhPháp là ni dung trong chính sách cai tr c th hin bng lut l;
Th là công cn to nên sc mnh, còn Thut 
cách th thc hin ni dung chính sách cai tr. Tt c u là công c ca bc
 c ht nói v Pháp. K tha và phát trin lý lun pháp tr ca
pháp gia thc, Hàn Phi T cho rng: Pháp là hin lnh công b ca các
công sng hay phc dân tin chi cn
thn, gi pháp lut, pht k phy b tôi s theo Pháp. Ni dung
ch yu ca pháp lung và pht và ông g
b gi vng chính quyn. Nu ng mà hu mình
mun cho dân làm, dân mi mau mn mà làm, pht mà nu mình ghét
và c i mau mn mà tránh 
 c pháp lut. Ông
cho rng s trng pht không cn bic v ca gii quý tc vì lut không
xu nnh gii quý tc. Vi ni dung và mPháp tht s là tiêu
chu nh danh phn, phi trái, tt, xu, thin ác và s làm
cho nhân tâm và vn s u qui v mt mu ly pháp làm chun. Vì vy,
Pháp tr thành cái gc ca thiên h.
Cùng vi Pháp, Th là yu t không th thic trong pháp tr. Pháp
gia cho rng mun có lut pháp rõ ràng minh bc dân tuyi tôn
trng thi hành thì nhà vua phi có Th. Th c ha v, th lc, quyn

uy ci cm quyc ht là ca nhà vua. Th có v trí quan trng
n mc có th thay th c hin nhân: Ch có bc hi tr dân,
a v quyn th l a bc hin vyTh không ch a
v, quyn hành ca vua mà còn là sc mnh ca dân, cc, ca vc.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 7

 nâng cao th ca nhà vua, pháp gia ch c nht nht mi th
u phi tuân theo pháp lnh ca vua k t hành vi, lng c
ca bc minh ch thì lnh là cái quý nht ca li nói, pháp là cái thích hp ca
vic làm..
Sau Pháp và Th, pháp gia rn Thut ng li pháp
tr. Thut c ht là cách thc, th n trong vic
tuyi, giao vi vt, s vic mà nh nó pháp lut
c thc hin và nhà vua có th tr quc bình thiên h. Nhim v ch yu ca
Thut cai tr là phân bit rõ ràng nhng quan li trung thành, tn tâm và nhng
quan li xu nnh ma giáo, th c ca h, kim tra công trng và nhng sai
lm ca h vi mng b máy cai tr  b máy lut pháp
và ch  chuyên ch. Thut còn th hin trong thui vi nguyên
tn là: Chính danh, Hình danh, Thc danh. Thut phi nc
cái ct yu là lu, danh chính thì vnh, danh lch thì vi.
Vua nm ly danh, còn b tôi làm ra hình. Nu hình và danh so sánh ging nhau
u. Mi trong xã hu nht nht phi làm tròn bn
phn, chc v ca mình, không có ai dám làm trái hay làm quá danh ph
 chc thì vua phi bit dùng Thut.
Ngoài các n ng Pháp gia còn ht sc coi trng
vic xây di hùng m sc khác.
t chú trng phát trin nông nghip, tích tr c và ca ci
i sng ca xã h.

ng pháp tr m trong lch s ng
Trung Quc c ng ch o ca pháp gia là mun tr c, yên dân
phi ly pháp lut làm trng và nu dùng pháp tr thì xã hi có phc tp bao
dân bao nhiêu thì vn "tr quc bình thiên hc. Hc
thuyt chính tr cc Tn ra sc vn dng và kt cc
c Tn thành công trong vic kt thúc cc din phân tán cát c,
thng nhc Trung Hoa sau nhn tranh khc lit.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 8

CHƯƠNG II: SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ
PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

2.1 Sự tương đồng
Tim trit hc ca Nho gia và Pháp gia, ta nhn
thy có nhng gia hai h c coi là có giá tr và có

c h cn mng phái Nho gia và pháp gia
u mang tinh thn mun xây dng mt xã hc m no và giàu
mnh. Mm cng phái có nhi
nhng mong mun và mc tiêu ca c u là gii
quyt tình trng hn lon, nh và phát trin quc gia ngày mng.
Th hai là liên ng hai phái Nho gia và Pháp gia có nhng
t s công c c s dt
c ca nhng nhà cm quyn có nhng. Nu trong Nho gia,
u ki tr c chính là Thc túc, thì trong Pháp gia chính là Nông nghip,
c th là phát trin nông nghip, tp trung l làm ru
thc d xây di mnh. Nu ki tr
ng, thì trong Pháp gia chính là Chin tranh, c th là xây

di mnh, dùng chi gii quyt chin tranh.
Tuân T - i ch ng duy vt, mt
trong hai bc thy Nho gia thi Chin quc, cùng vi Mnh T, cho rng bn
i là ác i vn sn có lòng ham
l tha mãn nhng ham mui phng thun theo tính t
nhiên ca mình nên dn tình trt ca nhau dn
chin tranh. Còn theo Hàn Phi T i hc trò ca Tuân T  
m vi thy mình khi quan nic thuyt cá
nhân v lng li mình hi, tránh hi cu li,
nghiêm ph duy trì trt t xã hi.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 9

C hai phái Nho gia và Ph cn t cht ca nhà cm quyn.
i vi Nho gia, nhà cm quyn có nhng t ch v
vc tr  ng dân, giáo dân, không nhng phi sáng sut, hiu cao
bit rng mà còn phi bit cách tr c, an dân, dùng  ng lòng dân
v mt mi. Pháp gia mc dù s d c khác vi Nho gia
 n mng minh quân, mt nhà cm quyn am hiu
nguyên tc cai tr c.
Cùng nhìn nhn cu trúc xã hi vi nhng bng t thc t 
nh và cho phép chúng quyu cá nhân nên làm. Hòa hp xã hng
i vic cá nhân thun theo xã hi. Thc t ca xã hi luôn luôn có k
i quân t và k tiu nhân, các th bc trong xã
hi là mt tt yu mà mi mt cá nhân trong xã hi phi thun. Mi cá nhân
c nm ngoài vòng tròn thc ti ca xã hi, vì mi mt cá nhân là mi
yu t cu thành xã hi. Mi m    i và phát trin nh  
nhi quyt cho nhng v thc tin chính tr  c 
xã hi mà thi lúc by gi t ra và phc v cho mt giai tng nhnh.

Cui cùng, mc dù c u có nhng thi k
phát trin rc r ã hi thi by gi
lâm vào b tc. Nho giáo phát trin thi nhà Minh  Thanh thì tr nên kht
khe và bo th. Sang th k t s tr nên già ci, không
còn sc sng Chính vì tính phc c và bo th o ra tình trng
trì tr kéo dài ca xã hi Trung Quc, làm cho Trung Quc không bt kp vi
a th gin Nho giáo dn dn không
phù hi vi Pháp gia, mt minh chng có th dn d cho tình trng b tc
ca h ng này chính là Nhà Tn. Trong thi hn lon, vic ch 
dùng pháp lu tr n khic Tn tr nên hùng mnh và
thng nhc Trung Qu  n mnh bin pháp trng pht
nng n, ph nhn tình cc, th n hóa giáo dc li vi
ng phát trin ci. Vì vng nhc
c Tn vn trit d thc hành pháp tr mà dn mc.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 10

2.2 Sự khác biệt
2.2.1 Thuyết trị quốc và công cụ trị quốc
Thuyt tr quc ca Nho gia th hin ch yng ca Khng T
và Mnh Ti sáng lp ra Nho gia, Khng T cho rc ht phi
thc hit vt trong thc ti cn phi cho
phù hp vi cái danh nó mang. Trong xã hi, mu bao hàm mt s
trách nhim và bn phn mà nhng cá nhân mang danh y phi có nhng trách
nhim và bn phn phù hp vi cái danh y. Ông cho rng nn tng ca vic cai
tr  c là t c ch b      , dù không cn
mnh lu b
có mnh l 
hình ph cai tr dân mà theo ông, cai tr 

khuôn phép mà dùng l thì dân s bit lòng quy phc.
o và ch  tr  tr c an dân. L là
nhng nghi thc, quy ch, k t t ca cuc sm bo s nh
i không b xáo trn, a nhng hành vi và tình cm cá
nhân thái quá. L , công c chính tr a m
pháp tr c, tr i ca Nho giáo. Nho giáo ch i
dung cc tr là thc hi phát tric hc
 c tr, Nho gia ch n trng trong công vic, gi ch
tín, tit kii, s dng sc dân h t ti
o nhân, Khng T rn giáo dc. Do không coi tr s kinh t
- k thut ca xã hi, giáo dc ca Nho gia ch yng vào rèn luyc
i. M i din khác ca Nho gia là Mnh T   c
ng lc tr da trên tinh thn quý dân, nhân chính và thng nht.
V phía Pháp gia, vi din xut sc là Hàn Phi Ty pháp, th và
thut là phép tr quc. Trong ba ni dung ca chính sách
cai tr còn th và thu thc hi
ng, Pháp là th ch quc gia hay ch  chính tr
hp, pháp là nhu lut, lut l mang tính nguyên tc và khuôn mu. Ni
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 11

dng ch yu ca pháp lung và pht và ông g
 gi vng chính quyn. Song song vng hu, pht
n c pháp lut. Ông cho
rng s trng pht không cn bic v ca gii quý tc vì lut không xu
nnh gii quý tc. Pháp gia cho rng mun lut pháp rõ ràng, minh bc
dân tuyi tôn trng thì nhà vua phc ha v, th
lc, quyn uy ci cm quyn. Không nhng vy, th còn là sc mnh ca
dân, c  c, ca v   nâng cao th ca nhà vua, Pháp gia ch

c mi th nht nhu phi tuân theo lnh ca vua k t hành
vi, lng.
Ni dung th ba ca phép tr quc c
th    c, th n trong vic tuy   i,
giao vi vt, s vic. Nhim v ch yu ca thut cai tr là phân
bit rõ ràng nhng quan li trung thành, tn tâm và nhng quan li xu nnh ma
giáo, th c ca h, kim tra công trng và nhng sai lm ca h. Thut
còn th hin trong thui vi các nguyên t

Ngoài rang Pháp gia còn ht sc coi trng vic xây di
hùng m sc khác, chú trng phát trin nông
nghip, tích tr  c và ca c   i sng xã h  . Nhìn
chung, Pháp gia quá nhn mnh bin pháp trng pht nng n, ph nhn tình cm
c, th c là nhng nét rt khác bit so vi Nho gia.
2.2.2 Bản tính của con người
Quan nim v v n cht ca nó, c ng
phái Nho gia và Pháp gia có nhng quan nim riêng. Mng phái th hin
cách nhìn nhn v nhân sinh, bn th khác nhau. Nn
ng theo tính thin thì Pháp gia lng theo tính ác.
Theo Khng T, b   i vn nhân t  i có Nhân,
      c nhn và là trung tâm ca
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 12

o. Còn Pháp gia thì li cho rng bi t
 xu thì rt nhiu nên mun xã hi bình yên, không nên trông ch
vào s ít, mong h làm vic thin mà phi xut phát t s n không
cho h u ác. Hàn Phi quan nim nn tng ca quan h gii vi
n giành cái li cho mình. Lut ra thì cái

li ca nó phi li.
Nho gia cho rng bn chi bing. Còn Pháp gia thì
cho rng bn chi bii thì không
mun làm gì na.
Theo Nho gia, bi ph thuc nhiu vào giáo hóa bng l,
a v, phc ti mt mi xng
a v, mi không làm hi dân. Còn theo Pháp gia, bi là
ch phc tùng quyn la v, quyn th c, min là
c trung bình mà có quyn th là tr c ri.
V khía cnh bn th, Nho gia cho rng vn vt không ngng bin hóa theo
mt trt t ng lc mà nn tng tn cùng ca trt t 
mnh. Còn Pháp gia thì tha nhn s tn ti ca Lý: tính quy lut hay nhng lc
ng khách quan trong xã hi. Lý chi phi mi hong ca t nhiên và xã
hi phi nm ly cái Lý ca vn vt luôn bing cho
phù hp.
2.4 Ý thức về sự vận động của xã hội
S khác nhau v ng bin chng ca Nho gia so vi Pháp gia: Pháp
u hành xã hi phn s c hiu là quy lut, tc là làm
cho xã hi phát tring c cn
u này Pháp gia tha nhn s bii ci sng xã hi: mi ch 
phi thích hp vi th   i ph i cho phù hp. Do
không có ch  xã hi nào bt dch nên không có khuôn mu chung cho mi xã
hi. Hàn Phi T cho ri thng tr ph vào nhu cu khách quan
ca lch s, dm ca thi th mà lp ra ch t ra chính sách,
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 13

vch ra cách tr c sao cho thích hp. Hàn Phi T cho rng, không có mt th
pháp lui mi thi. Pháp lut mà bin chuyc

theo thi thì thiên h tr, còn thi th i mà phép tr i
thì thiên h lon.
m Nho giáo, tri là lng sinh ra th gii,
nên tri toàn b nhng gì vi,
i phi
bit kính tri, luôn suy ng theo ý tri.
Hc thuyt Khng T bt ngun t  t nhiên v ri ni tip và
nâng cao nó lên. Trên tri ch có mt mt tr có mt ông
vua mà thôi. Bi vng Trt câu lng danh: Thiên bt
bi o dic bt bin (Tr         i).
Khng T da vào ba lum: Thuyt thiên mnh, L giáo và thuyt chính
danh Thuyt thiên mnh: Tri có mt sc mi t lâu
v sc mnh sic Tri thì không
th c con tri (Thiên t).
L giáo là biu hin s thn phc c   c siêu nhiên. Con
i mn ph
chuyn sang thn ph
Thuyt chính danh: b sung cho thuyt Thiên mnh và L giáo. Ngôi vua là
do trnh, th i làm vua cn phi n lc ch  cái Thc phù
hp vi cái Danh.

SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 14

CHƯƠNG III: KẾT LUẬN VÀ Ý NGHĨA THỰC TIỄN

3.1 Kết luận chung
Trit hng ti mt xã hi thái bình thnh
ng, mà  i su sai trái và góp ht

sc mình xây dng quc gia.
Nho gia mà tiêu biu là Khng T và Mnh T vi cái nhìn vô cùng nhân
bn v i, ch i quay v vi bn tính thin vn
có, xây dng mi quân t, thc hành chính danh. Các phm cht cn
có ca mi quân t  
các phm trù có ni dung vô cùng phong phú, có th là thành qu rc r nht ca
Khng T. Mc dù còn nhiu hn ch, duy tâm bo th
n v kinh t xã hi, s bin chuyn ca thi cung ca
Nho gia tr li nhc vô
cùng sâu sc và quý giá.
Khác vi Nho gia, Pháp gia theo quan nii vn ác, ch 
xây dng mt h thng lu u ác, mc dù
quá thiên v hình pháp hà khc, mang tính giai cp nng nng ca Hàn
 n giúp Tn thng nh c, là mt hc thuyt ht sc sâu
rng, bao gm chính tr, pháp lut, trit hc, xã hi, kinh t, quân s, giáo
dng chính tr. Có th nói, Hàn Phi T là mt b sách
chính tr hi, x 
Nhng giá tr cng nhân tr và pháp tr có tác dng thit lp pháp
lut hp vi, nhm nh chính tr và xã hi. Chính vì vy, trong
u kin lch s hin nay, vic nghiên cu, tham kho và s dng kt hp 
ng nhân tr và pháp tr mt cách phù hu rt cn thit trong quá trình
xây di mn hin nay nhng pháp
ch xã hi ch c pháp quyn Vit Nam và qun lý xã hi
bng pháp lut.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 15

3.2 Ảnh hưởng của triết học Nho gia đến nền văn hóa Việt Nam
S phát trin ca Nho giáo Vit Nam không tách ri nhng yêu cu xã hi

rong bui thnh t nht, nó không khi có mt s tác
dng tích cc. c h u sc
mnh và uy th tóp phn cng c và phát trin ch  quân ch và nhng kinh
nghim mu mc cho vic chn chnh và m rng nhà c phong kin tp
quyn theo mt quy mô hoàn ch nhng th ch u phm. Mà 
th k XV, các xu th phát tri y s phát trin
ca xã hi Vit Nam trên các bình din sn xut và cng c quc phòng.
bia Nho giáo Vit Nam không tách ri yêu cu
phát trin nn kinh t ting da trên quyn s hu ca giai ca
ch cc và ca mt b phn nông dân trc tip t canh v rut. Vì
th, khi chic v trí ch o trên vòm trng ca ch  phong kin,
u kin xúc tin s phát trin này. Nó làm cho sn xut nông
nghiy mc.
ng thi mc tic 
hoá tinh thn ca xã hi phong kic ta t th k c ht nó làm cho
nn giáo dc phát trin ht sc mnh m nhi triu Lê Thánh Tông. Nn
giáo dc y cùng vi ch  thi c o ra mo
ng thâý trong lch sd ch  phong kin Vic và
c ngh thut phát trin.
a s thnh tr ca Nho giáo t th k t hing góp
phy lch s c ta tin lên mc mi. Là mt hc thuyt
tích cc nhp th, nó c n khích mu nhng
quan h xã hi, nhng v ca thc tin chính tr, pháp luc. Do
n thc lý lun ca dân tc ta v các v 
Da vào lch s ca Nho giáoi thích các v y có
lp lun và có lý l  
 tn ti và phát trin
gn lin vi giai cp phong kia ch c và là công c thng tr 
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 16

ng ca giai ca ch  th k XV tr v c tuy có
mt vai trò nhn là mt giai cp bóc li vi nhân dân. Và bt
c mt giai cp bóc lt nào ngay c ng vt bùn
y máu ca nhng ng. Cho nên Nho giáo v
a giai cp phong kin Vit Nam dù cho có không ít tích cc thì
tác dng tích ct hn ch. Thc ra ngay  thi k thnh tr ca
   ng mt tiêu cc nghiêm trng và chng kh
u sau này ca nó.
Nho giáo  Vit Nam khi chim  v  
u và bnh khuôn sáo phát trin ma
ht giáo dc khoa hc. Các quan lu ly thánh kinh, hin truyn ca
c ngc cho mng ca
mình, ly cái xã hi thi Nghiêu Thun làm khuôn mu cho mi tình trng xã
hi; ly nhng s   u ph        
chun  bình giá mi s vic. B
c khoa hc và ngh thut nhc và s hc khin cho
s sáng tc này b dp vào nhng cái khuôn st
tt bngay t 
ting c nghip.
S thnh tr ca Nho giáo còn khuyn khích mi nht là các phn t
tri thi t tr c h
thiên h. Vì vy mà trong thc ti gia nhp
tng li sinh hot kinh t c sn xut xã hi, nó ch
bi o t c ch không h m xn các tri thc vè
khoa hc t  các ngành sn xut tiêu
cc y ca Nho giáo càng v sau càng gây tác hi không nh trong vic phát
trin lng sn xut ca xã hi.
 a v thng tr   ng, Nho giáo Vit

Nam không tip tng v bn cht ci sng và
c, vì mi quan h gia tinh thn và th xác. Nó ch chú trn nhng
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 17

quan h chính tr o c thc t. Cho nên khi xã hi phong kin ri lon, vn
 s phn và yêu cu git ra thì Nho giáo tr thành
bt lc. Nó không gic v m b ng phát trin
ng.
a, mt khi Nho giáo chim v c tôn thì l ch cc bit
phát trin mi và bóp nght np sng
gin d, nhng quan h xã hi trong sáng, nhng tình cm t nhiên và chân thc
ca suy sp cùng vi xã hi phong kin thì nó tr nên phng, c h và lc
hu.
Tóm li bên cnh nhng ng tích ci không
ng tiêu cn nay nó vn còn là nhân t kìm hãm s phát trin
i các vùng nông thôn Vit Nam.
3.3 Ảnh hưởng của triết học Pháp gia đến lịch sử Việt Nam
i nhi quyt cho
các v thc tin chính tr, xây dng k c. Pháp gia phc v cho
nhng m   nh mà phn ln là phc v cho tng lp thng tr. T
t bin, mi mt xã hi li phù hp vi
mt ch 
Xut hin t ri pháp gia là nhng tr quc trong lch s
Trung Quc thi c i, có giá tr lch s c nhi
 Vit Nam. H Chí Minh n dng Pháp gia rt
thành công trong cuu tranh và gii phóng dân tc Ving H
Chí Minh tr ng ca lp li con cháu Vit Nam noi theo.
i vi vic vn dng Pháp tr, H Chí Minh cho rng qun lý xã hi bng pháp

lut là dân ch, tin b và tính cht ph bii vi các xã hi hii. Xuyên
sut trong hong quc ci, H Chí Minh ch 
thn pháp lut phi chi phi, ch o mi hành vi, hong ca b 
ng pháp lý phi bao trùm mi mt, mi
sng xã hi. Sau cách m Chí Minh ch 
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 18

dng Hin pháp vì trong nhn thc ca H Chí Minh, pháp lut ca ch  xã hi
có nhng giá tr nhân bn chung mà chúng ta có th k tha, phát trin. H Chí
n pháp lut trong chi
c nhiu thành tu quan trng, H Chí Minh ch a i
và ban hành Hin pháp mi  Hin pháp 1959.
Dng bin chng ca Hàn Phi T là thi bin pháp bin, mt
u kin kinh t xã hi thì pháp lu bm
kh u chnh hp lý các quan h xã h nh hình. Mi
thi khác nhau thì vic vn dng chính sách pháp lui khác nhau.
ng bin chng ca Hàn Phi t trong h 
c H Chí Minh nhìn nhn và vn dng hp lý. Ngoài ra, khi vn dng pháp
tr i còn cho rng khi thc thi lut pháp, vi ng pht phi nghiêm
minh vì n ng ph  i tn t
thng thì li vi phm pháp lui cho rng, trong
mng pht nghiêm minh thì nhân dân mi yên n, kháng chin mi
thng li, kin quc mng này ca H Chí Minh có th tìm
thy trong các tác ph li ca Hàn Phi T. Vi vi cao pháp lut trong
quá trình xây dc, H Chí Minh khnh: Pháp lut ca ta là pháp
lut dân ch, phi nghiêm minh và phát huy hiu lc thc t
s dng pháp lu qun lý xã h cn ch  pháp tr, H 
n góp phn mình là thc hin ch  pháp tr, gi vng và bo v

quyn li nhân dân, bo v ch  dân ch nhân dân.
y, H t lc nhng tinh túy nht cng Pháp
gia và vn dng này trong công cuc lp dân tc và
xây dt hp cht ch vic quu hành xã hi
bng pháp lut vi vic tuyên truyn, giáo dc cách mng, nâng cao bn
 ng cách mng cho cán bng viên và qun chúng
nhân dân. H Chí Minh nhn rõ pháp lu u chnh hành vi ci,
n chân, thin, m. Pháp lut góp phn hoàn thin
i.
SO SÁNH TRIẾT HỌC NHO GIA VÀ PHÁP GIA Ở TRUNG QUỐC THỜI CỔ ĐẠI

NGUYỄN KIM MINH TRÂM – STT:69 – LỚP N4K22 19

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.    lch s trit hc (Phn 1)       ng

2. t hc Vit Nam  PGS.TS Nguyn Hùng Hu  Nhà xut
bn Thun Hóa.
3. Nho giáo Trung Quc  Nguyn Tôn Nhan  Nhà xut b
tin.
4. c Vit Nam trung ci  Tru  Nhà
xut bn giáo dc.
5. Giáo trình trit hc  B Giáo d o  Nhà xut bn Lý lun
chính tr, Hà N
6. http//:www.scribd.com/doc/18058787/Tieu-Luan-Triet-Hoc-Nho-Giao
7. http//:nhogiao.webs.com/
8. http//:www.chungta.com/desktop.aspx/ChungTa-SuyNgam/Nhan-
Thuc/Hom_nay_voi_Nho_giao/
9. http//:vanhoahoc.edu.com/diendan/viewtopic.php?f=70&t=1174

10. http//:khodetai.com/khai-quat-chung-ve-Nho-giao_c_36429.html
11. http//:www.kh-sdh.udn.vn/zipfiles/so26/03tr.Binh-ng%20kim.pdf