Chuyên đề địa lí tự nhiên Lớp vỏ trái đất

1
§Þa lý tù nhiªn
Biªn so¹n: NguyÔn ThÞ Hång
Chuyªn ®Ò
th¸i nguyªn, th¸ng 8 n¨m 2010

2
1. Cơ sở Địa lý tự nhiên,
1. Cơ sở Địa lý tự nhiên,


Lê Bá Thảo, Tập 1,2,3 - Năm 1987
Lê Bá Thảo, Tập 1,2,3 - Năm 1987


2. Cơ sở địa lý tự nhiên đại c ơng,
2. Cơ sở địa lý tự nhiên đại c ơng,


Hoàng Thiếu Sơn, Tập 1,2 Năm 1966
Hoàng Thiếu Sơn, Tập 1,2 Năm 1966
3. Giáo trình thiên văn
3. Giáo trình thiên văn
Phạm Viết Trinh - 2001
Phạm Viết Trinh - 2001
4. Tìm hiểu thiên tai trên Trái Đất
4. Tìm hiểu thiên tai trên Trái Đất


Nguyễn Hữu Danh Năm 1999
Nguyễn Hữu Danh Năm 1999

5. Địa lý tự nhiên Việt Nam
5. Địa lý tự nhiên Việt Nam


Vũ Tự Lập Năm 2003
Vũ Tự Lập Năm 2003
Tài liệu tham khảo

3
Néi dung chuyªn ®Ò
I. Tr¸i ®Êt (5 LT- 3 th)
II. Líp vá ®Þa lý (5LT)
III. Con ng êi vµ m«i tr ¬ng (5Lt-2Tl)

4
II. Líp vá ®Þa lý
II. Líp vá ®Þa lý
KhÝ hËu
Th¹ch quyÓn
Thæ nh ìng
Sinh quyÓn Thuû quyÓn

5
1. Khí hậu
1.1. Bức xạ Mặt Trời
- BX Trực tiếp: Chiếu trực tiếp từ MT xuống bề mặt TĐ
-
BX khuyếch tán: phần BXMT bị không khí hấp thụ lại

khuyếch tán xuống bề mặt TĐ.
-
BX tổng cộng bề mặt đất = BX trực tiếp + BX khuyếch tán
-
BX phản Chiếu: BX tổng cộng ở bề mặt đất phản Xạ lại
khi quyển (phụ thuộc trị số Anbêđô)
-
BX hấp thụ: Phần còn lại của BX tổng cộng đ ợc bề mặt
đất hấp thụ xuống d ới

6
-
BX hiệu dụng của mặt đất: Hiệu số giữa BX mặt
BX hiệu dụng của mặt đất: Hiệu số giữa BX mặt
đất lên khí quyển và BX khí quyển xuống mặt đất.
đất lên khí quyển và BX khí quyển xuống mặt đất.
-
Cán cân bức xạ của mặt đất: Hiệu số giữa năng l
Cán cân bức xạ của mặt đất: Hiệu số giữa năng l
ợng bức xạ nhận đ ợc và mất đi
ợng bức xạ nhận đ ợc và mất đi
- Trị số Anbêđô
- Trị số Anbêđô
(A)
(A)
:
:
Tỉ số giữa bức xạ
Tỉ số giữa bức xạ
phản hồi (R) và BX tổng cộng

phản hồi (R) và BX tổng cộng
(Q)xuống mặt đất
(Q)xuống mặt đất


A = R/Q ( %)
A = R/Q ( %)

7
b
Sù ph¶n x¹
MÆt ®Êt hÊp thô
Tia ph¶n x¹
Bøc x¹ khuÕch t¸n
KhÝ
quyÓn
Kho¶ng kh«ng vò trô

8
SUN
EARTH
S¬ ®å c©n b»ng bøc x¹ vµ hiÖu øng nhµ kÝnh trªn Tr¸i §Êt
H
2
O
CFC
CO
2
MH
4

MH
4
CO
2
CO
2
CFC
CO
2
H
2
O
CO
2
CO
2

9
1.2.KhÝ ¸p
1.2.KhÝ ¸p
*
*
Nguyªn nh©n khÝ ¸p biÕn ®æi
Nguyªn nh©n khÝ ¸p biÕn ®æi
-
NhiÖt ®é
NhiÖt ®é
-
§é Èm
§é Èm

-
Theo chiÒu cao
Theo chiÒu cao
-
NhiÖt - ®éng lùc häc
NhiÖt - ®éng lùc häc
Sù phèi hîp cña c¸c nguyªn nh©n lµm khÝ ¸p biÕn
Sù phèi hîp cña c¸c nguyªn nh©n lµm khÝ ¸p biÕn
®æi rÊt phøc t¹p
®æi rÊt phøc t¹p

10
*
*
Nguyªn nh©n cña sù ph©n bè tr êng khÝ ¸p trªn
Nguyªn nh©n cña sù ph©n bè tr êng khÝ ¸p trªn
Tr¸i §Êt
Tr¸i §Êt
C¬ së nhiÖt C¬ së ®éng lùc
Nãng L¹nh
ThÊp Cao
Cao ThÊp
N¬i §Õn
N¬i §i

11


Cơ sở hình thành các đai áp
Cơ sở hình thành các đai áp

0
0
90
0
60
0
30
0
90
0
60
0
30
0
Xích đạoKV CT Bắc
Vùng cực Bắc
KV CT Nam
Vùng cực
Nam
N
h
i
ệ
t

l
ự
c
Động lực
Nhiệt

lực
N
h
i
ệ
t

l
ự
c
Đ
ộ
n
g

l
ự
c
Đ
ộ
n
g

l
ự
c
Đ
ộ
n
g

l
ự
c
Bề mặt Trái Đất
Nhiệt Lực
Nhiệt Lực
Động Lực
Động Lực
-+
+
+
+

ôn đới ôn đới
Đ
Đ
T
ĐC
T
ĐC
-
+
+
-
+

12
*
*

Nguyên nhân của sự phân bố tr ờng khí áp trên
Nguyên nhân của sự phân bố tr ờng khí áp trên
Trái Đất
Trái Đất
Cơ sở nhiệt Cơ sở động lực
Nóng Lạnh
Thấp Cao
Cao Thấp
Nơi Đến
Nơi Đi
Ngang Thẳng đứng
Giáng Thăng

13
C¸c dßng trªn cao chuyÓn ®éng tõ kh«ng khÝ nãng
C¸c dßng trªn cao chuyÓn ®éng tõ kh«ng khÝ nãng
tíi kh«ng khÝ l¹nh, dßng nµy ho¹t ®éng rÊt m¹nh
tíi kh«ng khÝ l¹nh, dßng nµy ho¹t ®éng rÊt m¹nh
lµm c¸c dßng kh«ng khÝ phÝa d íi chuyÓn ®éng theo
lµm c¸c dßng kh«ng khÝ phÝa d íi chuyÓn ®éng theo
(xo¸y nghÞch Xibia bÞ giã t©y thæi bªn trªn lµm tan
(xo¸y nghÞch Xibia bÞ giã t©y thæi bªn trªn lµm tan
®i nªn th êng kh«ng thæi liªn tôc mµ h×nh thµnh
®i nªn th êng kh«ng thæi liªn tôc mµ h×nh thµnh
tõng ®ît).
tõng ®ît).

14
Sù ph©n bè c¸c ®ai khÝ ¸p trªn Tr¸i §Êt.
Sù ph©n bè c¸c ®ai khÝ ¸p trªn Tr¸i §Êt.

+ + + +
- - - -
+ + + +
- - -
- - -
+
+
0
0
30
0
90
0
60
0
60
0
30
0
90
0
+ ¸p cao
- ¸p thÊp

¸p cao chÝ tuyÕn
¸p thÊp xÝch ®¹o
¸p cao chÝ tuyÕn
¸p thÊp «n ®íi
¸p thÊp «n ®íi
¸p cao cùc

¸p cao cùc
BBC
NBC

15
* Sự hình thành các trung tâm áp
* Sự hình thành các trung tâm áp
- Tuy nhiên do sự khác biệt giữa lục địa và đại d ơng nên
- Tuy nhiên do sự khác biệt giữa lục địa và đại d ơng nên
các đai áp không phân bố thành một dải liên tục mà bị
các đai áp không phân bố thành một dải liên tục mà bị
đứt đoạn thành các trung tâm áp.
đứt đoạn thành các trung tâm áp.
-
Cao áp: Nam TBD, Nam
Cao áp: Nam TBD, Nam
Â
Â
ĐD, Nam ĐTD, Haoai,
ĐD, Nam ĐTD, Haoai,
Axorat, Grơnland, Xibia, cao áp cực.
Axorat, Grơnland, Xibia, cao áp cực.
-
Hạ áp : Alêut, Iceland, Iran, xích đạo
Hạ áp : Alêut, Iceland, Iran, xích đạo

Các trung tâm áp trên ĐD xê dịch lên B và N theo
Các trung tâm áp trên ĐD xê dịch lên B và N theo
mùa. Trên lục địa trung tâm áp xuất hiện và mất đi
mùa. Trên lục địa trung tâm áp xuất hiện và mất đi

theo mùa
theo mùa

16
Bản đồ khí áp tháng I

17
Bản đồ khí áp tháng VII

18
1.3. Hoàn l u gió
1.3. Hoàn l u gió

Gió địa chuyển
Gió địa chuyển
: Đông nội chí tuyến, gió tây ôn đới,
: Đông nội chí tuyến, gió tây ôn đới,
gió đông địa cực
gió đông địa cực

Gió mùa
Gió mùa
: mùa đông, mùa hạ
: mùa đông, mùa hạ
Nội tuyến, ngoại tuyến
Nội tuyến, ngoại tuyến

Xoáy
Xoáy
: thuận, nghịch bão

: thuận, nghịch bão

Fron
Fron
: nóng, lạnh
: nóng, lạnh

Khối khí:
Khối khí:
xích đạo, nhiệt đới, ôn đới, cực
xích đạo, nhiệt đới, ôn đới, cực

19
CÊu tróc b·o
Mắt bão
Cột không khí nóng
TÇng m©y ti (trªn cao)

20
C
G
R
v
_
_
G
R
A
C
v

Nam b¸n cÇu
Nam b¸n cÇu
Xo¸y thuËn
Xo¸y thuËn
C
G
R
A
v
+
+
G
R
A
C
v
B¾c b¸n cÇu
B¾c b¸n cÇu
Xo¸y nghÞch
Xo¸y nghÞch
A

21
M©y trong xo¸y thuËn nhiÖt ®íi

22
B·o Mitch ë
Honduras
B·o Michael
ë Canada

B·o Bilis
B·o Linda ë Baja
California

23
1.4. Tác động của khí áp và hoàn l u tới sự hình
1.4. Tác động của khí áp và hoàn l u tới sự hình
thành các đới khí hậu trên địa cầu
thành các đới khí hậu trên địa cầu

Làm cho sự phân chia các đới khí hậu không trùng với
Làm cho sự phân chia các đới khí hậu không trùng với
các vòng đai nhiệt.
các vòng đai nhiệt.
- Khí hậu xích đạo: nóng ẩm quanh năm
- Khí hậu xích đạo: nóng ẩm quanh năm
- Dải Hoang mạc nhiệt đới và cận chí tuyến trên lục địa:
- Dải Hoang mạc nhiệt đới và cận chí tuyến trên lục địa:
khô và nóng, khắc nghiệt (gió nội địa)
khô và nóng, khắc nghiệt (gió nội địa)
- Nhiệt đới ẩm: Nóng lạnh, ẩm, khô theo mùa (gió đông)
- Nhiệt đới ẩm: Nóng lạnh, ẩm, khô theo mùa (gió đông)
- Khi hậu địa trung hải: m a mùa đông
- Khi hậu địa trung hải: m a mùa đông
- Khí hậu bờ Tây ôn đới : ấm và ẩm (gió Tây)
- Khí hậu bờ Tây ôn đới : ấm và ẩm (gió Tây)
- Khí hậu bờ đông ôn đới : ấm hơi ẩm, lạnh và khô theo
- Khí hậu bờ đông ôn đới : ấm hơi ẩm, lạnh và khô theo
mùa
mùa

24
Bản đồ khí áp tháng I

25
Bản đồ khí áp tháng VII