Biến động thu nhập bất thường, tính thanh khoản và tỷ suất sinh lời cổ phiếu khi công bố báo cáo tài chính tại thị trường chứng khoán Việt Nam

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC M TP.HCM




LÊ TH KIMăPHNG

BINăNG THU NHP BTăTHNG,
TÍNH THANH KHON VÀ T SUT SINH LI
C PHIU KHI CÔNG B BÁO CÁO TÀI
CHÍNH TI TH TRNG CHNG KHOÁN
VIT NAM


LUNăVNăTHCăSăTĨIăCHÍNH ậ NGÂN HÀNG





Tp.H Chí Minh - NMă2013
i

LI CAM OAN
Tôi cam đoan rng lun vn này ắBin đng thu nhp btă thng, tính
thanh khon và t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính ti th
trng chng khoán Vit Nam” là bài nghiên cu ca chính tôi di s hng
dn ca TS Võ Xuân Vinh.
Ngoi tr nhng tài liu tham kho đc trích dn trong lun vn này, tôi
cam kt rng toàn phn hay nhng phn nh ca lun vn này cha tng đc công

b hoc đc s dng đ nhn bng cp  nhng ni khác.
Không có sn phm/nghiên cu nào ca ngi khác đc s dng trong lun
vn này mà không đc trích dn theo đúng quy đnh.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các
trng đi hc hoc c s đào to khác.
Thành ph H Chí Minh, ngày 
Ngiăcamăđoan



Lê Th KimăPhng


ii

LI CMăN
Trc tiên, tôi trân trng gi li cm n đn Quý thy cô ca trng i hc
M Thành ph H Chí Minh đã trang b cho tôi nhiu kin thc quý báu trong thi
gian hc tp ti đây.
Vi lòng kính trng, tôi xin bày t li cm n chân thành đn TS. Võ Xuân
Vinh, ngi hng dn khoa hc cho lun vn, đã giúp tôi tip cn phng pháp
cho đ tài và tn tình hng dn tôi hoàn thành lun vn này.
Tôi trân trng gi li cm n đn gia đình đã to mi điu kin thun li đ
tôi có th hoàn thành đc lun vn này.
Cui cùng, tôi xin cm n các anh ch và các bn lp Cao hc Tài chính ngân
hàng khoá 2 (MFB2) đã h tr tôi trong quá trình hc tp cng nh trong thi gian
thc hin lun vn này.

Lê Th Kim Phng

iii

TÓM TT LUNăVN
Lun vn này nhm mc đích nghiên cu v nh hng riêng l và kt hp
ca bin đng thu nhp bt thng và tính thanh khon lên t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th trng chng khoán Vit Nam. Bin đng thu
nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính đc đo lng bng đt bin thu
nhp đc chun hóa, bng thu nhp đc công b  quý gn nht tr cho thu nhp
đc công b cách đó bn quý, sau đó hiu s thay đi thu nhp này đc chun
hóa bng cách chia đ lch chun đc c lng trên tám quý trc đó theo
Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006). Tính thanh khon c phiu đc đo
lng theo Amihud (2002) bng tr tuyt đi s thay đi giá c phiu chia cho khi
lng giao dch tính bng tin hàng ngày.
Tác gi s dng phng pháp nghiên cu đnh lng và áp dng phân tích
hi quy d liu chéo trên phm vi nghiên cu là 74 công ty niêm yt đc la chn
trên HoSE trong khong thi gian t nm 2007 đn 2012. Da trên c s kt qu
nghiên cu ca Brennan, Chordia và Subrahmanyam (1998), Chordia, Goyal, Sadka
và cng s (2006), Weiqiang (2008), Chordia, Subrahmanyam và Tong (2013); …
cng nh các nghiên cu khác trên th gii, phn đu ca nghiên cu thc nghim
là vic sp xp các danh mc đu t theo ch s đt bin v thu nhp đc chun
hóa và tính kém thanh khon c phiu, đ tìm thy mi quan h gia bin đng thu
nhp bt thng và tính thanh khon c phiu khi công b báo cáo tài chính, nh
hng riêng l và kt hp ca hai yu t này đn li nhun danh mc đu t và
kim đnh chin lc kinh doanh mua nhng c phiu có đt bin v thu nhp đc
chun hóa cao và bán nhng c phiu có đt bin v thu nhp đc chun hóa thp
khi da vào hin tng bin đng thu nhp bt thng có mang li li nhun cho
nhà đu t hay không. Sau đó, tác gi la chn mô hình hi quy vi bin ph thuc
là t sut sinh li c phiu và ba bin đc lp chính bao gm đt bin v thu nhp
đc chun hóa, tính thanh khon c phiu đc đo lng theo Amihud (2002) và

cui cùng là s kt hp gia hai nhân t này. Các bin đc lp có vai trò kim soát
gm có hng s tính t tng các tích s gia h s hi quy và giá tr ca các yu t
iv

tng ng trong mô hình ba yu t Fama và French (1993) có điu chnh theo
Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006), quy mô công ty, t s giá tr s sách và
giá tr th trng, khi lng giao dch tính bng tin, li nhun c phiu cng dn
t mi hai tháng trc.
Da trên kt qu ca vic sp xp danh mc đu t t phân v, tác gi tìm
thy mi liên h gia bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính
và tính thanh khon c phiu, mi quan h đó là nhng c phiu có đt bin v thu
nhp đc chun hóa dng thì có tính thanh khon hn nhng c phiu có đt bin
v thu nhp đc chun hóa âm. Chin lc kinh doanh da vào hin tng bin
đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính không mang li li nhun
cho các nhà đu t. Da vào kt qu hi quy ca các mô hình, tác gi tìm thy s
tác đng có ý ngha thng kê ca các yu t đt bin v thu nhp đc chun hóa,
tính thanh khon chng khoán lên t sut sinh li c phiu. C th là, nhng công
ty có đt bin thu nhp đc chun hóa cao, tính thanh khon cao s có t sut sinh
li c phiu cao. Cui cùng là s kt hp gia đt bin v thu nhp đc chun hóa
và tính thanh khon chng khoán li không có ý ngha thng kê trong mu thc
hin.

v

MC LC
LIăCAMăOAN i
LIăCMăN ii
TịMăTTăLUNăVN iii
MCăLC v
DANHăMCăCÁCăBNG ix

DANH SÁCH CÁC HÌNH x
DANHăSÁCHăCÁCăTăVITăTT xi
CHNGă1. MăU 1
1.1. Lý do nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. Câu hi nghiên cu 2
1.4. i tng và phm vi nghiên cu 3
1.5. Ý ngha ca lun vn 3
1.6. Kt cu lun vn 4
CHNGă2. CăSăLụăTHUYT 6
2.1. Bin đng li nhun bt thng c phiu khi công b báo cáo tài chính
(Post-Earnings-Announcement Drift ậ PEAD) 6
2.1.1. nh ngha bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài
chính 6
2.1.2. Các nguyên nhân gây ra bin đng thu nhp bt thng khi công b
báo cáo tài chính 7
2.1.3. Các phng pháp đo lng bin đng thu nhp bt thng khi công
b báo cáo tài chính 11
2.2. Thanh khon chng khoán 15
vi

2.2.1. nh ngha tính thanh khon chng khoán 15
2.2.2. Các phng pháp đo lng tính thanh khon 16
2.3. Mi quan h gia gia bin đng thu nhp bt thng và tính thanh
khon khi công b báo cáo tài chính 21
2.3.1. Phng pháp tìm kim mi quan h gia bin đng thu nhp bt
thng và tính thanh khon chng khoán khi công b báo cáo tài chính 22
2.4. nh hng riêng l và kt hp gia bin đng thu nhp bt thng và
tính thanh khon đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính .
23

2.4.1. nh hng riêng l ca bin đng thu nhp bt thng và tính thanh
khon chng khoán đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài
chính 23
2.4.2. nh hng kt hp bin đng thu nhp bt thng và tính thanh
khon chng khoán đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài
chính 26
2.5. Gi thuyt nghiên cu 31
2.6. So sánh nghiên cu trong lun vn này vi các nghiên cu trc đây 32
2.6.1. im ging nhau 32
2.6.2. im mi trong nghiên cu đ tài này 33
2.6.3. La chn bin s đa vào mô hình 34
CHNGă3. PHNGăPHÁPăNGHIÊNăCU 35
3.1. Phng pháp nghiên cu 35
3.2. Quy trình phân tích 36
3.3. D liu trong lun vn 38
3.4. Cách hình thành danh mc đu t theo đt bin v thu nhp đc chun
hóa và tính thanh khon c phiu tính theo Amihud (2002) 39
vii

3.4.1. Danh mc đu t t phân v đc sp xp theo đt bin v thu nhp
đc chun hóa (bng 4.3) 40
3.4.2. Danh mc đu t t phân v đc sp xp theo đt bin v thu nhp
đc chun hóa, tính thanh khon đc tính theo Amihud (2002) (bng 4.4)43
3.4.3. Mô hình CAPM và các mô hình ba yu t Fama và French (1993) có
điu chnh theo Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006) 45
3.5. Mô hình nghiên cu 49
3.6. Xác đnh bin s trong nghiên cu 54
CHNGă4. PHÂNăTệCHăDăLIUăVĨăKTăQUăNGHIÊNăCU 60
4.1. Phân tích thng kê mô t 60
4.2. Phân tích tng quan 62

4.3. Phân tích kt qu sp xp các danh mc đu t 63
4.3.1. Danh mc đu t sp xp theo đt bin v thu nhp đc chun hóa
(SUE) 63
4.3.2. Danh mc đu t sp xp theo đt bin v thu nhp đc chun hóa
(SUE) và tính thanh khon đc tính theo Amihud (2002) (ILLIQ) 67
4.3.3. Thng kê mô t các đc tính công ty ca danh mc đu t t phân v
đc sp xp theo đt bin v thu nhp đc chun hóa (SUE) và ch s
kém thanh khon Amihud (2002) (ILLIQ) 70
4.4. Phân tích kt qu hi quy 71
CHNGă5. KTăLUNăVĨăKINăNGH 79
5.1. Kt lun 79
5.2. Kin ngh 80
5.3. Hn ch 81
5.4.  xut hng nghiên cu tip theo 81
viii

TĨIăLIUăTHAMăKHO 83
PHăLC 86
Ph lc 1. Danh sách các c phiu trong mu 86
Ph lc 2: H s alpha trong các mô hình CAPM và mô hình ba yu t Fama
và French (1993) có điu chnh theo Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006) 
bng 4.3 87
Ph lc 3. Mô hình hi quy 90


ix

DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1. Tng hp kt qu các nghiên cu trc 30
Bng 2.2 Tóm tt các gi thuyt nghiên cu 31

Bng 3.1 Bng tóm tt vic thu thp và tính toán các bin s nghiên cu 58
Bng 4.1. Thng kê mô t các bin s đnh lng 60
Bng 4.2. Ma trn tng quan ca các bin 62
Bng 4.3. Danh mc đu t t phân v sp xp theo SUE 63
Bng 4.4. Li nhun ca danh mc đu t sp xp theo SUE và ILLIQ 67
Bng 4.5 Thng kê mô t các đc tính công ty ca DMT t phân v đc
sp xp theo SUE và ILLIQ 70
Bng 4.6. Kt qu h s hi quy ca các bin đc lp trong bn mô hình hi
quy 72


x

DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 3.1 Quy trình phân tích ca nghiên cu trong lun vn 36
Hình 3.2 Mô hình nghiên cu 53


xi

DANH SÁCH CÁC T VIT TT
Ch vit tt
Ting Anh
Ting Vit
AR
Abnormal Return
Li nhun bt thng ca c phiu
BCTC

Báo cáo tài chính

BM
Book to Maket ratio
T s Giá tr s sách trên giá th
trng
CAPM
Capital asset pricing model
Mô hình đnh giá tài sn vn
CAR
Cumulative Abnormal
Returns
Li nhun bt thng cng dn c
phiu
CNST
Constant
Tng các tích s gia h s hi quy và
giá tr ca các yu t tng ng trong
mô hình ba yu t Fama và French
(1993) có điu chnh theo Chordia,
Goyal, Sadka và cng s (2006)
CTCP

Công ty C phn
DVOL
Daily dollar volume
Khi lng giao dch tính bng tin
FE
Forecast Error
Sai s d báo
HML
High Minus Low

T sut li nhun nhóm các c phiu
có BM cao tr nhóm c phiu có BM
thp
HoSE
Ho Chi Minh City Stock
Exchange
Sàn giao dch chng khoán Tp. HCM
xii

ILLIQ
Illiquidity
Tính thanh khon c phiu đc tính
theo Amihud (2002)
PEAD
Post-Earnings-
Announcement Drift
Bin đng thu nhp bt thng khi
công b báo cáo tài chính
REV
Earnings Forecast
Revision
Thay đi d báo thu nhp
SIZE

Quy mô vn hóa th trng ca chng
khoán
SMB
Small Minus Big
T sut li nhun nhóm các c phiu
có qui mô nh tr nhóm c phiu có

quy mô ln
SUE
Standardized Unexpected
Earnings
t bin thu nhp đc chun hóa
TMB
Top Minus Bottom
T sut li nhun nhóm các c phiu
có tính thanh khon đc tính theo
Datar (1998) cao tr nhóm c phiu
có tính thanh khon đc tính theo
Datar (1998) thp
UMD
Up Minus Down
T sut li nhun nhóm các c phiu
có đà tng giá c phiu làm tng li
nhun c phiu cao tr nhóm c phiu
có đà tng giá c phiu làm tng li
nhun c phiu thp


1

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
CHNGă1. M U
u tiên ca nghiên cu s gii thiu khái quát v lý do, mc tiêu và
câu hng và phm vi nghiên cu s
c s dng trong quá trình phân tích d liu. Sau cùng là ý ngha và ng dng
c tài nghiên cu.

1.1. Lý do nghiên cu
Vic xác đnh c phiu đ đu t là quyt đnh quan trng ca các nhà đu t
khi tham gia vào th trng chng khoán. Làm sao đ la chn đc nhng c
phiu có th mang li li nhun cao vn làm đau đu các nhà đu t. Mt trong
nhng cách đc nhiu ngi quan tâm là xem xét đánh giá c phiu thông qua các
báo cáo tài chính ca công ty vào mi quý vì báo cáo tài chính cho h bit rõ nht
v hiu qu sn xut, kinh doanh ca công ty. Nhiu ngi tham gia th trng
chng khoán nhn thy rng, nhng tin tc tt t báo cáo tài chính có th làm li
nhun c phiu tng cao hoc tin tc xu t các báo cáo này có th làm li nhun c
phiu gim trong mt khong thi gian vài tun hoc vài tháng sau khi các báo cáo
này đc công b. Hin tng này đc gi là bin đng thu nhp bt thng khi
công b báo cáo tài chính. Trong hn bn thp k qua, hin tng bin đng này đã
nhn đc nhiu s quan tâm ca các nhà nghiên cu. Nhng nghiên cu gn đây
nht cho rng ri ro thanh khon có mi quan h vi hin tng bin đng này và
chúng có nh hng nht đnh ti t sut sinh li ca c phiu. Tính thanh khon
càng cao thì ri ro càng thp. S dng các phép đo khác nhau ca tính thanh khon,
các nghiên cu cho rng nhng c phiu bin đng thu nhp bt thng khi công b
báo cáo tài chính càng ln thì có tính thanh khon càng cao và ngc li. Kt qu
nhiu nghiên cu trên th gii ch ra rng, bin đng thu nhp bt thng và tính
thanh khon có nh hng riêng l và kt hp đn t sut sinh li c phiu khi công
b báo cáo tài chính.
Th trng chng khoán Vit Nam là th trng non tr và có nhiu bin
đng. Vic áp dng mt mô hình xác đnh bin đng nhm h tr các nhà đu t và
2

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
c đông công ty ra quyt đnh đu t là mt vic cn thit và hu ích. T đây, tùy
thuc vào đc đim ca nhà đu t và mc tiêu đu t mà h s đa ra các la chn
trong vic nm gi hay t b c phiu.

Thêm vào đó, t s quan sát và tìm kim thông tin ca tác gi, hin nay cha
có mt công trình nghiên cu đnh lng chính thc và hoàn chnh nào v bin
đng thu nhp bt thng và tính thanh khon chng khoán khi công b báo cáo tài
chính  Vit Nam đc công b. Vi ý ngha đó, lun vn này nhm mc đích
nghiên cu v ắBin đng thu nhp bt thng, tính thanh khon và t sut sinh
li c phiu khi công b báo cáo tài chính ti th trng chng khoán Vit Nam”
c th là trên Sàn Giao dch Chng khoán Tp.HCM cho giai đon t tháng 01/2007
đn tháng 12/2012.
Phn tip theo s giúp xem xét đ tài c th hn qua vic đ ra câu hi và
mc tiêu nghiên cu.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Vic xác đnh đc mi quan h gia bin đng thu nhp bt thng và tính
thanh khon chng khoán khi công b báo cáo tài chính, nh hng riêng l và kt
hp gia hai nhân t đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính có
mt ý ngha quan trng đi vi các nhà đu t, da vào đó, h s có đc nhng
nhn đnh đúng đn cho các quyt đnh đu t ca mình. Vì vy, đ tài đc nghiên
cu nhm thc hin các mc tiêu sau:
 Xác đnh mi quan h gia bin đng thu nhp bt thng và tính thanh
khon chng khoán khi công b báo cáo tài chính.
 nh lng s tác đng riêng l và kt hp ca hai nhân t này đn t
sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính.
1.3. Câu hi nghiên cu
Vi mc đích nghiên cu nh trên, lun vn nhm mc đích tp trung cho
vic tr li các câu hi nghiên cu sau đây:
3

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
 Có xut hin mi quan h gia bin đng thu nhp bt thng và tính
thanh khon chng khoán khi công b báo cáo tài chính không?

 nh hng riêng l ca bin đng thu nhp bt thng đn t sut sinh
li c phiu khi công b báo cáo tài chính nh th nào?
 nh hng riêng l ca tính thanh khon chng khoán đn t sut sinh
li c phiu khi công b báo cáo tài chính nh th nào?
 nh hng kt hp ca bin đng thu nhp bt thng và tính thanh
khon chng khoán ti t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài
chính nh th nào?
1.4. iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài này là bin đng thu nhp bt thng khi
công b báo cáo tài chính, tính thanh khon chng khoán, mi quan h gia chúng
cùng vi nh hng riêng l và kt hp ca hai yu t này ti t sut sinh li c
phiu ca các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam c th là trên
HoSE trong vòng sáu nm t 2007 đn 2012.
1.5. Ý nghaăca lunăvn
Vic tin hành thc hin lun vn và kt qu thu đc mang li ý ngha v
mt khoa hc cng nh ng dng vào thc tin.
V mt khoa hc, lun vn góp phn tham gia vào vic nêu bt đc mi
quan h gia bin đng thu nhp bt thng và tính thanh khon chng khoán khi
công b báo cáo tài chính, hoàn thin mô hình xác đnh các yu t tác đng riêng l
và kt hp ca bin đng thu nhp bt thng và tính thanh khon chng khoán đn
t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính ti th trng Vit Nam vn
cha có bài nghiên cu nào v vn đ này. Kt qu cng có th s dng cho các
nghiên cu sau này không ch  phn cp nht c s lý thuyt mà còn có th so sánh
kt qu thu đc. Bên cnh đó, đây là mt nghiên cu vi mc đích kim nghim
li các kt qu nghiên cu trc đây, đng thi t nhng tn ti mà m ra các
hng tip theo cho các nghiên cu sau này.
4

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam

V khía cnh thc tin, kt qu nghiên cu này s cho thy đc bin đng
thu nhp bt thng và tính thanh khon chng khoán có vai trò quan trng nh
hng đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính. Vì th, đây s là
c s tham kho mang tính nghiêm túc cho các nhà đu t chng khoán ti Vit
Nam trong vic đnh ra các yu t so sánh, nhm chn ra mt cách xác đáng các
công ty, phc v cho vic đnh giá chng khoán khi s dng phng pháp so sánh
dùng bin đng thu nhp bt thng và tính thanh khon chng khoán khi công b
báo cáo tài chính.
1.6. Kt cu lunăvn
Vi tt c các ý đã đc trình bày  trên, ni dung ca lun vn s bao gm 5
chng. Trong đó:
Chng 1: M đu. Chng này nêu ra lý do nghiên cu, mc tiêu nghiên
cu, đi tng, phm vi nghiên cu và ý ngha ca đ tài.
Chng 2: C s lý thuyt v bin đng thu nhp bt thng khi công b
báo cáo tài chính, tính thanh khon chng khoán. Ni dung chng này nêu lên
tng quan v c s lý thuyt và các nghiên cu trc v mi quan h gia bin
đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính và tính thanh khon chng
khoán, nh hng riêng l và kt hp ca bin đng thu nhp, tính thanh khon
chng khoán đn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính.
Chng 3: Phng pháp nghiên cu. Mc đích ca chng mô t cách sp
xp danh mc đu t theo bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài
chính và tính thanh khon, mô hình nghiên cu, gii thích các bin trong mô hình
và d liu nghiên cu.
Chng 4: Kt qu thng kê và hi quy. Chng này đa ra các kt qu
phân tích thng kê mô t, phân tích tng quan và phân tích hi quy đng thi đa
ra các nhn xét trong quá trình phân tích.
Chng 5: Kt lun và kin ngh. Chng này nêu lên các kt lun rút ra t
quá trình phân tích đng thi đa ra các kin ngh đi vi các đi tng liên quan
5

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
da trên các kt lun đã nêu. Chng 5 cng nêu lên nhng hn ch ca đ tài trong
quá trình nghiên cu và đ xut hng nghiên cu tip theo.


6

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
CHNGă2. C S LÝ THUYT
 ,  tài t cách tóm tt ni dung lu lý do
 nh v nghiên c n vi  ra câu hi và mc tiêu nghiên cu,
 nh kt qu  cp
a lu tp trung vào sáu ni
dung chính. Ni dung th nht trình bày v lý thuyt bing thu nhp bng
khi công b 
ng và nguyên nhân gây ra bing. Ni dung th hai trình bày v lý thuyt
tính thanh khon chng khoán, bao gng.
Ni dung th ba nói v mi quan h gia bing thu nhp bng khi công
b báo cáo tài chính và tính thanh khon chng khoán. Tin ni dung th 
ng riêng l và kt hp ca bing thu nhp bng và tính thanh
khon chn t sut sinh li c phiu khi công b báo cáo tài chính ng
thi tóm tt mt s nghiên cu thc nghim liên quan. Ni dung th 
các gi thuyt nghiên cu ca lu và ni dung cui cùng là nhu hc
hc rút ra t nhng nghiên cu c bao gm m gim mi và la
chn các bin trong mô hình.
2.1. Binăđng li nhun bt thng c phiu khi công b báo cáo tài chính
(Post-Earnings-Announcement Drift ậ PEAD)
2.1.1. nhăngha binăđng thu nhp btăthng khi công b báo cáo

tài chính
Theo Ball và Brown (1968), Bernard và Thomas (1989) và nhiu nghiên cu
khác, bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính là sau khi
công b thu nhp, li nhun bt thng cng dn ca các công ty có tin tt (đt
bin v thu nhp bt thng dng) tip tc bin đng tng lên trong chiu
hng dng trong khi đó li nhun bt thng ca các công ty có tin xu (đt
bin v thu nhp bt thng âm) tip tc bin đng theo hng ngc li.
7

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
Hay có th phát biu ngn gn theo Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006)
nh sau: bing thu nhp bng khi công b báo cáo tài chính là hing
bng ca th ng làm cho t sut sinh li cng dn ca mt c
phiu bing ct bin v thu nhp trong khong thi gian tip
theo (vài tun hoc vài tháng) sau công b thu nhp.
Theo các nghiên cu trc, sau thi đim công b báo cáo tài chính giá c
phiu phn ng vi thông tin va đc công b mt cách nhanh chóng, phn ng
này không chm dt sau khi nhng tin tc thu nhp đc công b, nó tip tc bin
đng ph thuc vào hng ca tin tc thu nhp trong nhng tháng sau. Giá c phiu
bin đng bt thng là do thông tin thu nhp bt thng va đc công b thay
đi cao hoc thp hn so vi thu nhp k vng.
Hin tng bin đng này trái vi các gi thuyt th trng hiu qu cho rng
giá c phiu nên cha tt c các thông tin có sn trên th trng, mt khi thông tin
mi đc đa ra, nó s đc phn ánh hoàn toàn trong vic điu chnh giá c phiu.
S tn ti ca hin tng bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo
tài chính đã đc xác nhn trong hn bn thp k sau nghiên cu đu tiên ca Ball
và Brown (1968). Hin tng này không ch đc tìm thy  M trong nhiu nm
sau Ball và Brown công b, mà còn  Anh trong các nghiên cu ca Hew, Skerratt,
Strong và cng s (1996); Liu và Strong (2003);  th trng chng khoán mi ni

Phn Lan trong các nghiên cu ca Booth, Kallunki và Martikainen (1996),
Schadewitz, Kanto, Kahra và cng s (2005) Vì vy, đn nay đã có khá nhiu
nghiên cu thc nghim v bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài
chính trên nhiu khía cnh  nhiu th trng khác nhau.
2.1.2. Các nguyên nhân gây ra binăđng thu nhp btăthng khi công
b báo cáo tài chính
Theo kt qu tng hp ca Dung (2010), có hai nguyên nhân dn đn hin
tng bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính: Mt là do s
phn ng quá chm trong đó bao gm ba nhóm: s phn ng quá chm ca các nhà
phân tích, s phn ng quá chm ca các nhà đu t và x lý các thông tin bt cân
8

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
xng (biased information processing); Hai là do sai s khi đo lng ri ro, trong đó
bao gm sai s h s beta trong CAPM và ri ro giao dch (tính thanh khon).
2.1.2.1. S phn ng quá chm ca giiăphơnătíchăvƠănhƠăđuătă
trc thông tin công ty công b báo cáo tài chính
ây là cách gii thích thng thy nht v nguyên nhân bin đng thu nhp
bt thng khi công b báo cáo tài chính trong các bài nghiên cu trc. Phn ng
quá chm có ngha là giá c phiu không phn ánh trng thái cân bng v giá c
phiu khi có thông tin mi đc công b. Các nhà phân tích và nhà đu t đc
khuyn ngh bi các nhà phân tích, h phn ng quá chm tr so vi nhng tin tc
mi ca th trng. H cn thi gian đ đánh giá và điu chnh thông tin thông qua
vic giao dch và điu này tác đng đn giá. Lý do ca vic phn ng quá chm bao
gm phn ng quá chm ca các nhà phân tích, phn ng quá chm ca các nhà đu
t và x lý các thông tin bt cân xng. Tt c ba yu t này dn đn th trng
không có kh nng đ đáp ng mt cách nhanh chóng và hoàn toàn khi thông tin
thu nhp công b công khai.
2.1.2.1.1. Phn ng quá chm ca nhà phân tích

Bng cách da vào sai s d báo phân tích, Abarbanell và Bernard (1992) đã
kim đnh sai s d báo có mi tng quan dng vi s thay đi thu nhp, cho
thy các nhà phân tích đã đa ra các d báo đn gin, không phn ánh đy đ mc
đ và hng li nhun đi lch khi các d báo ca h. Kt qu này đng nht vi
các nghiên cu trc ca Lys và Sohn (1990), Abarbanell (1991); Mendenhall
(1991) và mt s nhà nghiên cu khác, ch ra rng d báo li nhun ca các nhà
phân tích không đt hiu qu.
2.1.2.1.2. Phn ng quá chm caăcácănhƠăđuăt
Các nhà đu t là ngi tham gia chính trên th trng chng khoán và b
nh hng bi d báo ca các nhà phân tích. S ph thuc quá nhiu ca các nhà
đu t vào các nhà phân tích có th là mt nguyên nhân ca bin đng thu nhp bt
thng khi công b báo cáo tài chính. Theo nghiên cu ca Bernard và Thomas
9

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
(1989) mô t nguyên nhân ca bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo
tài chính là do các nhà đu t cho rng th trng hiu qu s phn ánh đy đ
thông tin li nhun đc công b vào vic điu chnh giá c phiu, nhng thc t
Bernard và Thomas (1989) thy rng th trng điu chnh rt chm khi thông tin
thu nhp đc công b. Nghiên cu ca h đã bác b kh nng bin đng thu nhp
bt thng có th đc gii thích nh là s đn bù ri ro cho các nhà đu t.
Tuy nhiên, không phi tt c các nghiên cu đu đng ý vi cách gii thích
này. Hirshleifer và Teoh (2003), cho thy phn ng ca nhà đu t đi vi tin tc
thu nhp đc công b không phi là mt nguyên nhân gây ra bin đng thu nhp
bt thng khi công b báo cáo tài chính. H nghiên cu cách nhà đu t cá nhân
giao dch đ đáp ng vi s đt bin thu nhp cc đoan hàng quý ca c phiu
(extreme quarterly earnings surprises) và trên mi quan h gia vic kinh doanh ca
các nhà đu t cá nhân và li nhun bt thng (abnormal returns) tip theo và
không có bng chng cho thy nhà đu t cá nhân trong mu ca h là nguyên nhân

gây ra bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính.
2.1.2.1.3. X lý thông tin bt cân xng (Biased information
processing)
Mt nguyên nhân khác ca bin đng thu nhp bt thng khi công b báo
cáo tài chính là do đ lch trong vic các nhà nghiên cu la chn mu, thit k mô
hình nghiên cu, cách đo lng li nhun bt thng (abnormal returns). Th hin
trong các nghiên cu Ball (1992), Bhushan (1994).
Trong nghiên cu Ball (1992) cho bit hai nguyên nhân gây ra bin đng thu
nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính: (i) hoc th trng thc s không
hiu qu, (ii) hoc th trng hiu qu nhng nhng phép đo lng không chính
xác, chng hn nh sai s trong c tính t sut li nhun, sai sót trong đo lng
thu nhp k vng, thông tin thu nhp hàng quý, báo cáo hàng nm, chi phí giao
dch, thanh khon, có th góp phn vào nguyên nhân gây ra bin đng thu nhp
bt thng khi công b báo cáo tài chính.
10

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
2.1.2.2. Sai s khiăđoălng ri ro
Bao gm đo lng ri ro h s beta và tính thanh khon hay ri ro giao dch.
2.1.2.2.1. oălng ri ro h s beta và thiu sót ca CAPM
Trong mô hình CAPM, h s beta () là h s đo lng mc đ ri ro h
thng, nó th hin mi quan h gia mc đ ri ro ca mt c phiu riêng l so vi
mc đ ri ro ca danh mc c phiu th trng. Ball (1992), Bhushan (1994),
Chordia, Goyal, Sadka và cng s (2006), Battalio và Mendenhall (2007) cho rng
bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính là do phn bù ri ro đo
lng không chính xác, nh hng đn quá trình đnh giá tài sn.
Ngoài ra, thiu sót ca mô hình CAPM là da vào quá nhiu gi đnh nhng
trong thc t không có đy đ gi đnh nh th và mô hình này ch đa ra kt qu
đnh giá hin ti, không n đnh theo thi gian cng là cách gii thích nguyên nhân

gây ra hin tng bin đng, nguyên nhân này nhn đc rt nhiu s quan tâm ca
các nhà nghiên cu Ball (1978) và Foster, Olsen và Shevlin (1984). Fama (1998)
cng nhn thy li nhun bt thng có xu hng bin mt khi đo lng li nhun
bng các phng pháp khác nhau. Gn đây, Liu và Strong (2003) cng cho thy các
phng pháp đo lng khác nhau đa ra các hiu ng bin đng thu nhp bt
thng khi công b báo cáo tài chính  Anh khác nhau.
2.1.2.2.2. Ri ro thanh khon
Ri ro thanh khon cng đc xem là mt cách gii thích ca hin tng
bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính. Nghiên cu đu tiên
v vn đ này là Bhushan (1994), ông cho rng có mt mi liên h gia bin đng
thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính và tính thanh khon chng
khoán, đ ln ca bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính có
liên quan trc tip đn chi phí giao dch. Sau Bhushan (1994), có Chordia, Goyal,
Sadka và cng s (2006), Ng, Rusticus và Verdi (2008), Dung (2010) là ba nghiên
cu thc nghim đ tìm hiu tm quan trng ca tính thanh khon trong vic gii
thích lý do ca bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài chính.
11

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
2.1.3. Cácăphngăphápăđoălng binăđng thu nhp btăthng khi
công b báo cáo tài chính
Theo các tài liu nghiên cu, đ đo lng bin đng thu nhp bt thng khi
công b báo cáo tài chính, có ba phng pháp đo lng chính sau đây:
2.1.3.1. Phngăphápăđoălng da vào thu nhp
Phng pháp đo lng này s dng đt bin v thu nhp đc chun hóa
(Standardized Unexpected Earnings ậ SUE) đ đo lng bin đng thu nhp bt
thng khi công b báo cáo tài chính. SUE đc tính bng đt bin v thu nhp
chia cho đ lch chun ca đt bin v thu nhp trc khong thi gian công b thu
nhp.












 




 



Trong đó
SUE
it
là đt bin v thu nhp đc chun hóa ca c phiu i ti thi đim
quý t
e
it
là thu nhp trên mi c phn (EPS) ca công ty i ti thi đim quý t
E[e
it

] là giá tr k vng ca e
it
ti thi đim quý t ca c phiu i
(e
it
ậ E[e
it
]) là đ lch chun ca đt bin v thu nhp ti quý t
Phng pháp đo lng này ph bin nht và đc s dng rng rãi bi
Foster, Olsen và Shevlin (1984), Bernard và Thomas (1989), Bernard và Thomas
(1990); Chan, Jegadeesh và Lakonishok (1996), Chordia, Goyal, Sadka và cng s
(2006) và nhiu nghiên cu khác…
2.1.3.2. Phngăphápăđoălng da vào phân tích d báo
ó là sai s trong phân tích d báo (Analyst Forecast Error) và thay đi
trong li nhun d báo (Earnings Forecast Revision).
Brown (1997) s dng phân tích d báo ca li nhun đ đo lng đt bin
v thu nhp. Các nhà phân tích s dng thông tin và thi gian trong d báo ca h,
12

Bing thu nhp bng, tính thanh khon và t sut sinh li c phiu
khi công b báo cáo tài chính ti th ng chng khoán Vit Nam
đ xem xét li d báo ca mình và phn ánh cp nht thông tin mt cách kp thi
hay không.
Các nhà phân tích d báo li nhun da trên phng pháp đo lng đt bin
v thu nhp s dng sai s phân tích d báo. Nó đc tính bng s chênh lch gia
thu nhp thc t và d báo li nhun báo cáo. Sai s d báo thng đc thu nh
li bi giá c phiu đi vi mc đích so sánh chéo.






 





Trong đó:
FE
it
là sai s d báo
e
it
là li nhun đc báo cáo thc t ca c phiu i ti thi đim t
F[e
it
] là li nhun đc báo cáo d báo ca c phiu i ti thi đim t.
P
it
là giá c phiu i ti thi đim t.
Theo lý thuyt v bin đng thu nhp bt thng khi công b báo cáo tài
chính, đt bin v thu nhp trong tng lai nên có tng quan dng vi sai s d
báo li nhun gn nht. Phng pháp này đc s dng bi Foster, Olsen và
Shevlin (1984) và nhiu nhà nghiên cu khác.
Theo phng pháp khác, nhà phân tích d báo da trên phng pháp đo
lng ca đt bin v thu nhp là thay đi d báo, đc tính nh s thay đi trong
phân tích d báo li nhun chia cho giá c phiu. Có ngha là nu có mt s thay
đi ln hn trong phân tích d báo thu nhp thì s có mt đt bin v thu nhp ln
hn.






  





Trong đó:
REV
it
là thay đi d báo thu nhp.
F[e
i,t
] là d báo ca thu nhp báo cáo ca c phiu i ti thi đim t.
F[e
i,tậ1
] là d báo ca thu nhp báo cáo ca c phiu i ti thi đim t ậ 1.