Khảo sát tình hình đề kháng kháng sinh của vi khuẩn Acinetobacter spp. phân lập tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 từ 10 2013 đến 3 2014
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.52 MB, 85 trang )
B
TR
GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
IH CM
TP. HCM
KHOA CÔNG NGH SINH H C
tài:
Kh o sát tình hình kháng kháng
sinh c a vi khu n Acinetobacter spp.
phân l p t i b nh vi n Nhi ng I t
10/2013 n 3/2014
BÁO CÁO KHÓA LU N T T NGHI P
CHUYÊN NGÀNH VI SINH – SINH H C PHÂN T
GVHD: ThS-BS LÊ QU C TH NH
SVTH: LÊ TH DI M THÚY
MSSV: 1053012763
NIÊN KHĨA: 2010-1014
Tp. H Chí Minh, tháng 6 n m 2014
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
Nh n xét c a giáo viên h
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
ng d n
SVTT: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
tài: “Kh o sát tình hình
kháng kháng sinh c a vi khu n
Acinetobacter spp. phân l p t i B nh vi n Nhi
ng I t 10/2013
n 3/2014”
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
L IC M
N
u tiên, con xin c m n ba m và t t c nh ng ng
ln là ngu n
ng viên và khích l to l n cho con trong su t th i gian h c t p.
Em xin g i l i c m n chân thành
nh h
ng, t o i u ki n
Em xin cám n
H c tr
ng
n ThS. Bs Lê Qu c Th nh. Th y ã
em hoàn thành báo cáo th c t p này.
n các th y cô, các anh, ch trong khoa Công Ngh Sinh
i H c M Tp. H Chí Minh ã ch d y, truy n
em nh ng ki n th c b ích trong su t quá trình h c t p t i tr
Em xin g i l i c m n
B nh vi n Nhi
mơn và giúp
i thân trong gia ình
t và chia s cho
ng.
n các cô, chú, anh, ch trong khoa Vi Sinh –
ng 1 ã tr c ti p h
ng d n các ki n th c, k thu t chuyên
em trong su t th i gian th c t p.
C m n các b n luôn
ng viên và giúp
h c t t và nh ng ngày mình th c hi n
M t l n n a xin g i
sinh B nh vi n Nhi
n nhà tr
nh ng khó kh n
mình ln
tài này.
ng, th y cơ, b n bè và tồn th khoa Vi
ng 1 lịng bi t n sâu s c nh t.
Tp. HCM, ngày 16 tháng 6 n m 2014
Sinh viên th c hi n
Lê Th Di m Thúy
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
DANH M C VI T T T
CFU: Clony Forming Unit (
R: Resistant (
n v t o khúm
i v i các vi khu n s ng)
kháng)
S: Susceptible (Nh y c m)
I: Intermediate (Trung gian)
N: S l
ng vi khu n
ESBLs: Extended spectrum beta-lactamase
KS : Kháng sinh
KS: Kháng sinh
PBP: Penicillin binding proteins
N: S ch ng
Môi tr
ng
BA: Blood Agar
MC: MacConkey Agar
MHA: Mueller Hinton Agar
BHI: Brain Heart Infusin
KIA: Kligler’s Iron Agar
SIM: Sulfide Indole Motility
Kháng sinh
AMP: Ampicillin
CAZ: Ceftazidime
ATM: Aztreonam
IMP: Imipenem
FEP: Cefepime
GM: Gentamycin
CCAZ: Ceftazidime/ Clavulanic acid
PEF: Perfloxacin
CCTX: Cefotaxime/ Clavulanic acid
POL: Polimyxin B
CHL: Chlorampheniol
NAL: Nalidixic acid
CPD: Cefodoxime
NIT: Nitrofurantoin
CFP: Cefoperazone
NOR: Norfloxacin
CIP: Ciprofloxacin
MP: Meropenem
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
CRO: Ceftriaxone
TCC: ticarcillin/ Clavulanic acid
CTX: Cefotaxime
TS: Co-trimoxazole
CXM: Cefuroxime
Khoa
1I: Khoa d ch v nhi m
ICU: Khoa h i s c tích c c
2I: Khoa th n
NICU: Khoa h i s c s sinh
3I: Khoa s t xu t huy t
RHM: Khoa r ng hàm m t
1AB: Khoa ngo i t ng h p
SS: Khoa s sinh
2AB: Khoa ph ng, ch nh hình
TH: Khoa tiêu hóa
1CD: Khoa n i t ng quát 1
NC: Khoa ngo i ch n
3CD: Khoa hô h p
HSN: Khoa h i s c ngo i
3B: Khoa tim m ch
CC: Khoa c p c u
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. Danh m c môi tr
ng s d ng nuôi c y vi khu n ..................................... 27
B ng 3.2. Danh m c môi tr
ng dùng
nh danh tr c khu n..................................... 28
B ng 3.3. Danh m c các kháng sinh dùng
i u tr Acinetobacter spp................... 29
B ng 3.4. K t qu ph n ng sinh hóa c a vi khu n Acinetobacter spp. ..................... 41
B ng 3.5. Tiêu chu n
ng kính vịng vơ khu n c a Acinetobacter spp. ................ 45
B ng 4.1. T n s xu t hi n c a Acinetobacter spp. trong các m u b nh ph m d
ng
tính............................................................................................................................... 47
B ng 4.2. T l nhi m trùng do vi khu n Acinetobacter spp phân l p
c theo
b nh ph m ................................................................................................................... 48
B ng 4.3. K t qu kh o sát nhi m Acinetobacter spp.
vi n Nhi
các khoa lâm sàng t i B nh
ng 1 .......................................................................................................... 50
B ng 4.4. T l nhi m trùng do Acinetobacter spp. phân l p
c theo
B ng 4.5. T l nhi m trùng do Acinetobacter spp. phân l p
c theo gi i tính ..... 53
B ng 4.6. K t qu
tu i ...... 52
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
c trong
th i gian kh o sát ........................................................................................................ 55
B ng 4.7. K t qu
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct i
khoa ICU ..................................................................................................................... 57
B ng 4.8. K t qu
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct
b nh ph m m / d ch c th ......................................................................................... 59
B ng 4.9. K t qu
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct
b nh ph m máu ........................................................................................................... 61
B ng 4.10. T l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men ESBLs trong th nghi m
sàng l c........................................................................................................................ 63
B ng 4.11. T l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men ESBLs trong th nghi m
kh ng
nh ................................................................................................................... 64
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
DANH M C CÁC HÌNH NH
Hình 2.1. Vi khu n Acinetobacter spp. (100X) ........................................................... 5
Hình 2.2. Vi khu n Acinetobacter spp. trên mơi tr
Hình 2.3. S phát tri n
kháng kháng sinh c a vi khu n......................................... 14
Hình 2.4. C ch làm thay
Hình 2.5. Ho t
ng BA, MC ................................ 6
i th th
i v i thu c .................................................. 17
ng phân gi i Penicillin c a Penicillinase ........................................ 17
Hình 2.6. C ch b m thu c ra kh i t bào ................................................................ 18
Hình 2.7. K thu t xác
nh ESBLs b ng ph
Hình 3.1. T c y máu t
ng pháp c ng l c d
ng ................... 21
ng Bactec......................................................................... 30
Hình 3.2. B thu c nhu m Gram ................................................................................ 30
Hình 3.3. B thu c th dùng trong
nh danh ............................................................ 31
Hình 3.4. K t qu nhu m Gram c a C+ (trái), B- (ph i) ............................................ 37
Hình 3.5. Cách b t màu Gram ..................................................................................... 37
Hình 3.6. Acinetobacter spp. sau khi nhu m Gram (100X) ....................................... 37
Hình 3.7. K t qu th nghi m KIA ............................................................................. 42
Hình 3.8. K t qu th nghi m Citrate ......................................................................... 42
Hình 3.9. K t qu th nghi m Indole.......................................................................... 42
Hình 3.10. K t qu ph n ng sinh hóa c a Acinetobacter spp. .................................. 42
Hình 3.11. K t qu kháng sinh
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Kirby Bauer .......................................................... 44
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
DANH M C CÁC BI U
Bi u
4.1. T n s xu t hi n c a Acinetobacter spp. trong m u b nh ph m d
ng
tính............................................................................................................................... 48
Bi u
4.2. T l nhi m trùng do vi khu n Acinetobacter spp. phân l p
c theo
b nh ph m ................................................................................................................... 49
Bi u
4.3. K t qu kh o sát nhi m Acinetobacter spp.
B nh vi n Nhi
Bi u
các khoa lâm sàng t i
ng 1................................................................................................. 51
4.4. T l nhi m trùng do vi khu n Acinetobacter spp. phân l p
c theo
tu i.......................................................................................................................... 52
Bi u
4.5. T l nhi m trùng do vi khu n Acinetobacter spp. phân l p
c theo
gi i tính ....................................................................................................................... 54
Bi u
4.6. T l
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
c t các
m u b nh ph m trong th i gian kh o sát .................................................................... 56
Bi u
4.7. T l
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct i
khoa ICU ..................................................................................................................... 58
Bi u
4.8. T l
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct
b nh ph m m / d ch c th ......................................................................................... 60
Bi u
4.9. T l
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. phân l p
ct
b nh ph m máu ........................................................................................................... 62
Bi u
4.10. T l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men ESBLs trong th nghi m
sàng l c........................................................................................................................ 63
Bi u
4.11. T l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men ESBLs trong th nghi m
kh ng
nh ................................................................................................................... 64
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
DANH M C CÁC S
QUY
TRÌNH
S
1. S
quy trình c y m và các lo i d ch c th ............................................ 32
S
2. S
quy trình c y máu ............................................................................... 33
S
3. S
quy trình c y n
S
4. S
c ti u ....................................................................... 34
nh danh tr c khu n Gram âm .......................................................... 40
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
M CL C
Ch
ng 1. M
1.1.
U .................................................................................................1
tv n
........................................................................................................1
1.2. M c tiêu nghiên c u .......................................................................................3
1.2.1. M c tiêu chung .........................................................................................3
1.2.2. M c tiêu chuyên bi t ................................................................................3
1.2.3. Gi i h n
Ch
tài...........................................................................................3
ng 2. T NG QUAN TÀI LI U ......................................................................4
2.1. S l
c v Acinetobacter spp. .........................................................................4
2.1.1. Gi i thi u chung .......................................................................................4
2.1.2.
c i m sinh h c .....................................................................................5
2.1.2.1. Hình thái và tính ch t b t màu ........................................................5
2.1.2.2. Tính ch t ni c y .............................................................................5
2.1.2.3. Tính ch t sinh hóa .............................................................................6
2.1.2.4. C u trúc kháng nguyên ....................................................................6
2.1.2.5. Y u t
c l c ....................................................................................7
2.1.2.6. Kh n ng gây b nh............................................................................7
2.1.2.7. Tình hình nhi m trùng Acinetobacter spp. ....................................8
2.2. Kháng sinh và tính kháng thu c c a vi khu n ............................................9
2.2.1. S l
c v kháng sinh ..............................................................................9
2.2.1.1. L ch s v kháng sinh .......................................................................9
2.2.1.2. Khái ni m ch t kháng sinh .............................................................10
2.2.1.3. C ch tác
ng c a kháng sinh.....................................................10
2.2.1.4. Phân lo i kháng sinh .......................................................................11
2.2.2. S
kháng kháng sinh c a vi khu n ..................................................13
2.2.2.1. Hi n t
ng
kháng kháng sinh ...................................................13
2.2.2.2. Ngu n g c c a quá trình
2.2.2.3. C ch
kháng ................................................15
kháng ..............................................................................17
2.2.3. Men beta-lactamase ph r ng ...............................................................19
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
2.2.3.1. Khái ni m .........................................................................................19
2.2.3.2.C ch tác
2.2.3.3.
ng ................................................................................19
c i m phân lo i ..........................................................................19
2.2.3.4. Ph
ng pháp phát hi n ..................................................................21
2.2.3.5. Ý ngh a vi c phát hi n enzyme ESBLs ..........................................21
2.2.4. Các kháng sinh th ng dùng trong i u tr và c ch
kháng
kháng sinh c a Acinetobacter spp. ..................................................................22
2.2.5. Tình hình
kháng kháng sinh c a Acinetobacter spp. .....................24
2.2.5.1. Trên th gi i.....................................................................................24
2.2.5.2. T i Vi t Nam ....................................................................................25
Ch
ng 3. V T LI U VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ............................26
3.1.
it
ng nghiên c u ...................................................................................26
3.2.
a i m th c hi n ........................................................................................26
3.3. V t li u ...........................................................................................................26
3.3.1. Các ch ng vi khu n Acinetobacter spp .................................................26
3.3.2. Môi tr
ng nuôi c y ...............................................................................27
3.3.3. Môi tr
ng
3.3.4.
nh danh tr c khu n .......................................................28
a kháng sinh ........................................................................................28
3.3.5. Thi t b - D ng c ..................................................................................30
3.3.6. Hóa ch t...................................................................................................30
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u .............................................................................31
3.4.1. Quy trình xét nghi m Acinetobacter spp. i v i t ng lo i b nh ph m
............................................................................................................................31
3.4.2. Kh o sát
c i m m u ..........................................................................35
3.4.3. K thu t kh o sát tr c ti p...................................................................35
3.4.3.1. Nguyên t c........................................................................................35
3.4.3.2. Các b
c ti n hành .........................................................................35
3.4.4. Các ph
ng pháp c y phân l p vi khu n ............................................38
3.4.4.1. Ph
ng pháp c y ba chi u .............................................................38
3.4.4.2. Ph
ng pháp c y hàng rào.............................................................38
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
3.4.5. Ph
ng pháp
GVHD: ThS. BS Lê Qu c Th nh
nh danh ........................................................................39
3.4.6. Th nghi m kháng sinh
theo ph
ng pháp Kirby-Bauer ............43
3.4.6.1. Nguyên t c........................................................................................43
3.4.6.2. Cách ti n hành .................................................................................43
Ch
ng 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ BÀN LU N .....................................47
4.1. K t qu nghiên c u .......................................................................................47
4.1.1. T l tác nhân gây nhi m trùng ............................................................48
4.1.1.1. Theo b nh ph m ..............................................................................48
4.1.1.2. Theo khoa phòng .............................................................................50
4.1.1.3. Theo
tu i .....................................................................................52
4.1.1.4. Theo gi i tính ...................................................................................53
4.1. 2. K t qu
kháng kháng sinh ...............................................................55
4.1. 3. T l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men ESBLs ...........................63
4.1.3.1. Trong th nghi m sàng l c .............................................................63
4.1.3.2. Trong th nghi m kh ng
nh .......................................................64
4.2. Bàn lu n .........................................................................................................66
4.2.1.
c i m m u .........................................................................................66
4.2.2. Kháng sinh
.........................................................................................67
4.2.3. K t qu kh o sát kh n ng sinh men ESBLs c a Acinetobacter spp. 67
Ch
ng 5: K T LU N VÀ
NGH ..................................................................69
5.1. K t lu n..........................................................................................................69
5.2.
ngh ...........................................................................................................70
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................71
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
Ch
1.1.
ng 1. M
U
tv n
Penicillin
c phát minh vào
kháng sinh. S phát hi n và
u th k XX, b t
u k nguyên m i c a
a vào s d ng các lo i thu c kháng sinh ã mang l i
nh ng hi u qu t t trong i u tr và kh ng ch s lan truy n nhi m trùng. Tuy
nhiên, các ch ng vi khu n kháng thu c ã xu t hi n sau ngay sau ó và
hình kháng thu c ã t ng
n m c báo
n nay tình
ng. Trên th gi i ã xu t hi n nhi u v
d ch do vi khu n kháng thu c gây ra, các v d ch này nhanh chóng tr thành m t
v n
chung th t s
áng quan tâm cho các qu c gia, nh t là nh ng n
tri n. Theo T ch c Y t Th gi i thì n
c ta là m t trong nh ng n
c ang phát
c có t l vi
khu n kháng kháng sinh cao nh t trong khu v c. Nguyên nhân là do vi c qu n lý s
d ng kháng sinh
n
c ta ch a
c ch t ch , d n t i các vi khu n kháng thu c
ngày càng gia t ng, t o ra nh ng ch ng vi khu n kháng
c nhi u lo i kháng sinh,
i n hình nh Acinetobacter spp., th ph m chính gây nhi m trùng b nh vi n trên
toàn c u, mà 30 n m tr
c vi khu n này cịn nh y c m hồn tồn v i kháng sinh và
bây gi nó có kh n ng ch u
c m t ph r ng kháng sinh v i t l ngày càng
t ng.
Nhi u lo i kháng sinh
c dùng trong vi c i u tr các b nh lý do nhi m
trùng do vi khu n Acinetobacter spp. gây ra. Tuy nhiên vi c s d ng kháng sinh
không h p lý ã làm cho vi khu n ngày càng kháng nhi u lo i kháng sinh nh
Ampicillin, các kháng sinh thu c h
Cephalosporin và Carbapenem. H n n a
Acinetobacter l i có kh n ng ti t beta-lactamase ph r ng (ESBLs) kháng
h u h t kháng sinh Cephalosporin (kháng sinh
c
c tr cho tr c khu n Gram âm) nên
gây r t nhi u khó kh n cho vi c i u tr . ây chính là m i lo ng i l n nh t hi n nay
cho vi c i u tr và cho các ngành s n xu t d
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
c ph m trên toàn th gi i.
1
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
T i Vi t Nam, B Y t r t quan tâm
vi khu n và ang ti n hành các ch
sốt tính
nm c
, di n ti n kháng thu c c a
ng trình tr ng i m qu c gia
kháng c a vi khu n, trong
giám sát, ki m
ó có nhi u nghiên c u v vi khu n
Acinetobacter spp..
Nh m góp ph n tìm hi u v v n
“Kh o sát tình hình
trên, chúng tôi th c hi n
tài:
kháng kháng sinh c a vi khu n Acinetobacter
spp. phân l p t i B nh vi n Nhi
ng 1 t 10/2013
n 3/2014”
tài nh m cung c p nh ng thông tin c n thi t cho các nhà lâm sàng trong
vi c
nh h
ng s d ng kháng sinh trong i u tr
i v i các tr
ng h p nhi m
trùng do Acinetobacter spp. gây ra.
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
2
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu chung
Kh o sát tình hình
kháng kháng sinh c a vi khu n Acinetobacter spp.
phân l p t i b nh vi n Nhi
ng 1 t 10/2013
n 3/2014.
1.2.2. M c tiêu chuyên bi t
Kh o sát t l phân b vi khu n theo:
B nh ph m
Khoa phịng
tu i
Gi i tính
Kh o sát tình hình
10/2013
kháng kháng sinh c a vi khu n Acinetobacter spp. t
n 3/2014.
Kh o sát t l vi khu n Acinetobacter spp. sinh men -lactamase ph r ng
(ESBLs).
1.2.3. Gi i h n
tài
Vì i u ki n th c hi n
ng 1 là b nh vi n nhi, s l
tu i 0 – 15 tu i cho nên m c
tài trong th i gian không
ng m u b h n ch , b nh nhân là nh ng bé có
khách quan c a
ch kh o sát trên m t s lo i kháng sinh nh t
tình hình
dài, B nh vi n Nhi
tài khơng cao.
nh nên không th
ng th i,
tài
ánh giá h t
c
kháng kháng sinh c a vi khu n Acinetobacter spp. m t cách
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
y
.
3
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
Ch
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
ng 2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. S l
c v Acinetobacter spp.
2.1.1. Gi i thi u chung
Acinetobacter spp.
c miêu t l n
Micrococcus calco-aceticus. T
ó, nó c ng
u tiên vào n m 1911 v i cái tên là
c vài l n
i tên và
c bi t v i
cái tên là Acinetobacter vào nh ng n m 1950. Acinetobacter spp. xu t phát t ti ng
Latin có ngh a “b t
ng” (motionless) vì chúng thi u lơng mao hay lông roi
mà
di chuy n. H u h t các lồi Acinetobacter spp. khơng ph i là ngu n quan tr ng gây
nên nhi m trùng. Tuy nhiên, m t trong nh ng loài c h i Acinetobacter baumanii
c tìm th y ch y u trong các b nh vi n và gây nguy hi m cho nh ng b nh nhân
có h mi n d ch b suy gi m. Mơi tr
n
ng
c. Ng
i ta cịn phân l p
ng s ng t nhiên c a vi khu n này là
t và
c vi khu n t th c ph m, ôn trùng (ve, m t, ...).
i, Acinetobacter có th t n t i trên da, v t th
ng,
ng hô h p và tiêu hóa.
M t s ch ng Acinetobacter có th s ng hàng tu n trong môi tr
ng s y khô. [18, 21]
Phân lo i c a vi khu n Acinetobacter spp. nh sau: [25]
Gi i :
Bacteria
Ngành :
Proteobacteria
L p
:
Gammaproteobacteria
B
:
Pseudomonadales
H
:
Moraxellaceae
Gi ng :
Acinetobacter
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
4
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
2.1.2.
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
c i m sinh h c
2.1.2.1. Hình thái và tính ch t b t màu
V m t hình thái, Acinetobacter spp. là các c u tr c khu n, b t màu Gram
âm, th
ng
ng
d ng ôi ho c chu i dài ng n khác nhau, khơng di
ng, khơng
t o bào t . [5]
Hình 2.1. Vi khu n Acinetobacter spp. (100X)
2.1.2.2. Tính ch t ni c y
Acinetobacter spp. là vi khu n hi u khí tuy t
môi tr
ng nuôi c y thông th
ch ng, nhi t
ng
i và m c d dàng trên các
t 200C - 300C.
nhi t
i v i h u h t các
t i u là 330C - 350C. M t s lồi có th phát tri n
c
nhi t
410C và 440C.
H u h t các vi khu n Acinetobacter spp. m c t t trên môi tr
ng MC, sau
18 – 24 gi cho khu n l c màu h ng nh t. [1]
Trên môi tr
l c có kích th
ng BA, sau 18 - 24 gi vi khu n Acinetobacter spp. cho khu n
c 0,5 – 2 mm, màu sáng
u
n
c, l i và nguyên v n,
c bi t
lồi Acinetobacter spp. khơng bao gi t o s c t . [1]
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
5
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
Hình 2.2. Vi kh n Acinetobacter spp. trên mt BA, MC [26]
2.1.2.3. Tính ch t sinh hóa
Vi khu n Acinetobacter spp. khơng lên men các lo i
ng, không di
ng,
cho k t qu oxidase (-), indole (-), H2S (-), không s d ng nitrate, ch s d ng
citrate. [18, 25]
2.1.2.4. C u trúc kháng nguyên
Vi khu n Acinetobacter spp. có kháng nguyên O và kháng nguyên K. [5]
Kháng nguyên O (kháng nguyên thân): là kháng nguyên c a vách t bào, c u
t o b i lipopolysaccharides.
Ch u
c tính kháng ngun O là:
c nhi t, khơng b h y khi un nóng
100OC trong 2 gi .
Kháng c n, không b h y khi ti p xúc v i c n 50%.
B h y b i formol 5%.
R t
c, ch c n 1/20 mg
gi t ch t chu t nh t sau 24 gi .
Kháng nguyên K (kháng nguyên nang): n m ngoài kháng nguyên O. M t s
kháng nguyên K là polysacchride, s khác là protein. Kháng ngun K có th liên
quan
n
c tính c a vi khu n.
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
6
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
2.1.2.5. Y u t
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
cl c
C ng gi ng nh các Acinetobacter baumanii, Acinetobacter spp. là vi khu n
gây b nh c h i, y u t OmpA là thành ph n c a protein màng ngồi (OMP_Outer
Membrane Proteins) góp ph n áng k vào ti m n ng gây b nh c a Acinetobacter.
OmpA liên k t v i bi u mô v t ch và ty th , gây r i lo n ch c n ng ty th và s ng
lên. Ti p theo sau ó, Cytochrome C
c gi i phóng, d n
n s ch t c a t
bào.[18]
OmpA c ng tham gia vào s hình thành màng sinh h c (biofilm) giúp cho
Acinetobacter phát tri n liên t c trong i u ki n môi tr
ng không thu n l i.
Phospholipase D và C c ng góp ph n vào tính gây
Phospholipase D quan tr ng
c c a Acinetobacter.
i v i kháng huy t thanh ng
Phospholipase C làm t ng tính
i và sinh b nh h c.
c l c v i t bào bi u mô.
Cùng v i OmpA, fimbria c ng óng góp vào s bám dính c a Acinetobacter.
2.1.2.6. Kh n ng gây b nh
Vi khu n Acinetobacter spp. hi n di n
t nh
t, n
c và môi tr
Nhi m khu n
kh p n i,
c bi t là nh ng n i m
ng b nh vi n. [1]
c bi t hay g p
nh ng b nh nhân suy gi m mi n d ch.
Acinetobacter spp. là tác nhân gây nhi m trùng b nh vi n v i các b nh n ng
nh viêm màng não, viêm n i tâm m c, viêm ph i , nhi m khu n huy t,… t l cao
th hai sau vi khu n Pseudomonas spp. trong các ch ng không lên men. Ch ng
th
ng g p nh t trong nhi m trùng b nh vi n là Acinetobacter baumanii.
Viêm ph i do Acinetobacter spp.v i t n su t cao ch ng t
c a vào quan tr ng. Da c ng là c a vào ch y u
Acinetobacter spp. t m – d ch
khi ghi nh n các tr
i khi t l phân l p
ng h p a nhi m khu n trên lâm sàng, các b nh ph m
SVTH: Lê Th Di m Thúy
c
ng hàng th hai trong các lo i b nh ph m.
nh c y vi khu n ( àm, d ch v t loét)
MSSV: 1053012763
ng
ng hô h p là
u c y
ôi
c ch
c m t lo i vi khu n là
7
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
Acinetobacter spp., i u này ch ng t vai trò gây b nh và
th rõ r t c a vi khu n Acinetobacter spp. là
ng xâm nh p vào c
ng hô h p và da. [1]
2.1.2.7. Tình hình nhi m trùng Acinetobacter spp.
T i Vi t Nam, B Y t
ang ti n hành các ch
ng trình tr ng i m qu c gia
giám sát, ki m sốt tình hình nhi m trùng b nh vi n, trong ó có nhi u nghiên
c u v vi khu n Acinetobacter spp.. C th :
Theo nghiên c u v Các vi khu n gây nhi m khu n huy t và tình hình
kháng kháng sinh phân l p t b nh ph m máu t i b nh vi n Th ng Nh t t 4/2005
n 4/2007 c a Cao Minh Nga k t qu cho th y t l Acinetobacter spp. là 8,03%.
[8]
Theo k t qu nghiên c u Kh o sát vi khu n gây nhi m khu n b nh vi n t i
b nh vi n Nhân Dân Gia
nh c a Nguy n S Minh Tuy t và c ng s (t 9/2007
n 8/2008) cho th y vi khu n Acinetobacter spp. chi m 5% trong các tác nhân gây
nhi m khu n b nh vi n
c phân l p. [13]
Trong nghiên c u v
Kh o sát m c
Acinetobacter spp. và Pseudomonas phân l p
kháng kháng sinh c a
c t i b nh vi n Nhi t
in m
2010, Acinetobacter spp. hi n di n v i t l gây b nh trên 50,5 % m u d ch hút khí
qu n, là tác nhân chi m t l cao nh t. Cùng v i Pseudomonas spp., Acinetobacter
spp. phân l p
là
c trên h u h t các b nh nhân th máy lâu ngày t i b nh vi n. ây
i di n tiêu bi u cho các vi khu n kháng thu c th
ng trú lâu ngày t i b nh
vi n. [6]
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
8
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
2.2. Kháng sinh và tính kháng thu c c a vi khu n
2.2.1. S l
c v kháng sinh
2.2.1.1. L ch s v kháng sinh
Khi c th
các bi n pháp
ang b vi sinh v t gây b nh t n cơng m nh thì c n s d ng ngay
ng n ch n s nhân lên c a chúng, m t ph
d ng ch t kháng sinh thích h p v i li u l
T xa x a, ng
n mm c
i Ai c p c
i u tr v t th
ng pháp hi u qu là s
ng úng theo ch d n.
i, Trung Qu c, Trung M ,… ã bi t s d ng
ng b nhi m trùng. Tuy nhiên, h không hi u m i liên
h gi a ho t tính kháng khu n và i u tr b nh.
Vào n m 1928, Fleming phát hi n ra Penicillin và kháng sinh này ã
c
dùng trong i u tr vào nh ng n m 1940. Ngay sau ó, Penicillin ã tr thành m t
kháng sinh n i ti ng vì ã c u s ng nhi u chi n binh trong chi n tranh th gi i II.
[22]
Trong su t hai th p k ti p theo nhi u kháng sinh m i
c phát hi n, và ó
tr thành th i k vàng son c a hóa li u pháp kháng sinh.
N m 1944, Streptomycin
grieus. Sau ó
c phát hi n t
vi khu n
t Streptomyces
n Chloramphenicol, Tetracycline, Macrolide và Glycopeptide (t c
Vancomycin) c ng
c phát hi n t vi khu n
t. Các kháng sinh t ng h p nh
Nalidixic acid, thu c ch ng vi sinh v t có b n ch t quinolone ã
n m 1962. Vi c c i ti n trong t ng l p kháng sinh ti p t c thu
c t o ra vào
c ph kháng vi
sinh v t r ng h n, ho t tính kháng vi sinh v t cao h n ví d nh các kháng sinh lactam. Kháng sinh
-lactam g m Penicillin, Cephems, Carbapenems và
Monobactams. Penicillin ban
u có tác d ng hi u qu lên vi khu n Gram d
ng
nh S. aureus. Nh ng sau ó, S. aureus sinh ra các enzyme phân gi i Penicillinpenicillinase, nên ng
i ta phát tri n Methicillin. M t khác,
m r ng ph tác
d ng c a Ampicillin (là kháng sinh ch ng vi khu n Gram âm Enterobacteriaceae)
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
9
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
ng
i ta
ã phát tri n
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
c Piperacillin có th kháng
c c Pseudomonas
aeruginosa. [22]
Sau này
hóa d
t bi t
hai th p k cu i c a th k XX, công ngh sinh h c và
c phát tri n m nh, ng
i ta ã tìm ra
c r t nhi u lo i kháng sinh m i.
Ngày nay ã có h n 4000 kháng sinh ti t ra t n m và vi khu n, h n 3000 kháng
sinh bán t ng h p và trên 100 kháng sinh
ngu n g c vi sinh v t còn
c dùng trong y h c. Nh ng kháng sinh
c dùng trong b o qu n th c n, b o v cây tr ng và
dùng trong th c n gia súc và thú y.
2.2.1.2. Khái ni m ch t kháng sinh
Theo
nh ngh a truy n th ng thì kháng sinh là nh ng ch t có kh n ng tiêu
di t vi khu n hay kìm hãm s phát tri n c a vi khu n m t cách
d ng lên vi khu n
c p
phân t , th
c hi u. Nó có tác
ng là m t v trí quan tr ng c a vi khu n
hay m t ph n ng trong quá trình phát tri n c a vi khu n. Theo
nay, kháng sinh
nh ngh a hi n
c hi u là các h p ch t hóa h c do vi sinh v t sinh ra và
th p chúng có th kìm hãm s sinh tr
ng ho c tiêu di t các vi sinh v t khác.[1,23]
So v i thu c sát khu n, thu c kháng sinh ít
có kh n ng c ch ch n l c
c v i c th h n vì kháng sinh
i v i m t s khâu trong quá trình phát tri n c a vi
khu n gây b nh. Tuy nhiên, kháng sinh không ph i là ch t vô h i
m t s kháng sinh có th gây
n ng
i v i c th ,
c v i gan th n, h th ng t o máu ho c gây r i lo n
tiêu hóa,…
2.2.1.3. C ch tác
ng c a kháng sinh
C ch tác d ng lên vi sinh v t gây b nh (hay các
g i t t là m m b nh) c a m i ch t kháng sinh th
it
ng gây b nh khác –
ng mang
thu c vào b n ch t c a kháng sinh ó. Trong ó, nh ng ki u tác
c i m riêng, tùy
ng th
ng g p:
[1, 2, 3, 4]
c ch t ng
h p vách
t bào:
g m
các
kháng
sinh:
Penicillin,
Cephalosporins, Bacitracin, Vancomycin,…
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
10
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
Khác v i t bào
t bào.
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
ng v t, vi khu n có m t l p v c ng bên ngoài g i là vách
u tiên -lactam vào t bào thông qua kênh porin và bám vào các th th
PBPs ng n c n t ng h p protein c n thi t cho s t ng h p vách. Giai o n này có
liên quan
n enzyme t tiêu (autolysin) gây ra s ly gi i t bào và phá v hình
thành vách. T bào vi khu n ang sinh tr
ng s có m t thành t bào y u t, kém
kháng v i áp su t th m th u bên trong t bào và d b v .
c ch nhi m v c a màng t bào: g m nhóm thu c ch ng n m: Colistin,
Imidazoles, Polymycin, Nistatin, Amphotericin B,…
T bào ch t c a t t c t bào s ng
ch t. Màng này
u
c bao b c b i m t màng t bào
c xem nh m t hàng rào có kh n ng th m th u ch n l c, th c
hi n ch c n ng v n chuy n ch
ng và nh v y ki m soát các thành ph n
trong t bào. Khi ch c n ng màng b phá v , các
bên
i phân t và ion s thoát ra kh i
t bào làm t bào ch t.
c ch t ng h p protein: g m các h
Chloramphenicol, Tetracyclines,
Lincomycins, Aminoglycosides, …
Chloramphenicol: g n v i ti u ph n 50S c a ribosome,
c ch enzyme
peptyl transferase ng n c n vi c g n các acid amin m i vào chu i polypeptide.
c ch t ng h p acid nucleic: g m nhóm quinolones, rifampicin và nhóm
sulfamid và trimethoprim.
Rifampin: g n v i enzyme RNA polymerase ng n c n quá trình sao mã t o
thành mRNA.
Quinolone:
c ch tác d ng c a enzyme DNA gyrase làm hai m ch
nc a
DNA không th du i xo n, làm ng n c n q trình nhân ơi c a DNA.
2.2.1.4. Phân lo i kháng sinh
Có m t s ph
ng pháp phân lo i kháng sinh. M t trong nh ng ph
ó là d a vào ki u ho t
ng t c là kháng sinh ó tác
ng lên vách t bào, c ch
t ng h p protein,… Tuy nhiên có khi m t kháng sinh l i có nhi u c ch
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
ng pháp
ng th i
11
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
cùng tác
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
ng nên cách phân lo i này khó áp d ng. M t s tr
ng h p kháng sinh
c phân lo i d a trên vi sinh v t s n sinh ra kháng sinh ó. Nh ng khi ó có
tr
ng h p cùng m t vi sinh v t có th sinh ra nhi u lo i kháng sinh khác nhau nh
Streptomyces sp. có th sinh Penicillin N và Cephalosporin. Ng
c l i m t kháng
sinh c ng có th do nhi u vi sinh v t sinh ra. Kháng sinh c ng
c phân lo i d a
theo con
ng sinh t ng h p. Ph tác
lên vi khu n, n m, nguyên sinh
ng c ng
c dùng, ví d nh tác
ng
ng v t,…tuy nhiên m t nhóm kháng sinh nh
aminoglycosides l i có th có ph tác d ng khác nhau. [23]
M t s thu c kháng sinh có c u trúc hóa h c gi ng nhau, do ó chúng có
chung c ch tác
ng và ho t ph t
ng t nhau. D a trên c u trúc hóa h c, ng
i
ta có th x p kháng sinh thành các nhóm nh sau [1, 3]
Nhóm -lactamin: Penicillin, Ampicillin, Cephalosporin,…
Nhóm tetracyclines: Tetracyclin, Oxytetracyclin,…
Nhóm phenicol: Chloramphenicol, Thamphenicol,…
Nhóm aminoglycosides: Gentamycin, Kanamycin, Amikacin,…
Nhóm macrolides: Tylosin, Spiramycin,….
Nhóm
kháng
sinh
g n
g i
v i
macrolides:
Lycomycin,
Viginiamycin,…
Nhóm polypeptid: Colistin, Bacitracin, Polymycin,…
Nhóm sulfamides: Sulfamethoxazol, Sulfadimidin,…
Nhóm quinolones: Oxfloxacin, Ciprofloxacin,…
Ngồi ra cịn có m t s nhóm khác nh glycopeptid, nitrofuran,…
Nh
ã
c p
trên có nhi u cách phân lo i kháng sinh và khơng có cách
nào th a mãn tồn b các yêu c u v phân lo i. Do v y, cách phân lo i d a trên c u
trúc hóa h c nêu
b
c
ây c ng ch mang tính ch t t
u giúp ta nh n bi t nhóm có kháng sinh ó
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
ng
i và các ví d nêu ra là
ch a b nh,
ng th i giúp ta
12
Báo cáo khóa lu n t t nghi p
GVHD: ThS. BS. Lê Qu c Th nh
tránh s d ng liên ti p hai thu c kháng sinh trong cùng m t nhóm, vì dùng nh th
nói chung khơng có tác d ng.
2.2.2. S
kháng kháng sinh c a vi khu n
2.2.2.1. Hi n t
M tv n
ng
liên quan
u t l n c a nh ng ng
kháng
kháng kháng sinh
n vi c s d ng kháng sinh ã và ang tr thành n i
i ho t
ng trong l nh v c y d
vi khu n
i v i thu c kháng sinh, g i t t là kháng thu c.
V n
kháng kháng sinh không ph i m i
ây mà có th nói khi kháng sinh
ph i
c, ó là v n
i
u v i hi n t
Penicillin
ng
u tiên
c
t ra trong th i gian g n
c s d ng thì c ng là lúc ng
kháng. Vào n m 1941, kháng sinh
c dùng trong i u tr thì ch 3 n m sau, ng
u tiên là
i ta phát hi n lo i vi
khu n có tên là Staphylococcus aureus kháng l i Penicillin khi y
thu c th n di u. T
ó
các kháng sinh m i
các bác s
ch ng l i các vi khu n
kháng. Vào
u nh ng n m 1980,
i u tr có trong tay r t nhi u kháng sinh m i. Nh ng t 20 n m nay thì
kháng sinh có m t khơng
1996 m t
a tr 4 tháng tu i ng
cho th y nó
i Nh t ã b viêm nhi m Staphylococcus aureus
c. Ch ng vi khu n này
kháng c Vancomycine là kháng sinh
cùng có hi u qu
i v i t t c các vi khu n
S ki n này làm các nhà chuyên môn y d
kháng sinh ã tr thành nguy c
c cô l p và
c xem là lo i d tr sau
kháng m nh nh t vào th i i m này.
c trên th gi i r t lo ng i.
i v i s c kh e m i ng
kháng kháng sinh c a vi khu n th
c
u th i i m mà các
i u tr các b nh nhi m khu n. Vào tháng 5 n m
mà không m t kháng sinh nào có th tr
kháng sinh
c xem là
n nay, các nhà khoa h c khơng ng ng nghiên c u tìm ra
l i không phát hi n thêm kháng sinh m i nào c . Và ã b t
S
i ta
kháng
i. [12]
ng xu t hi n sau m t th i gian
a vào s d ng.
SVTH: Lê Th Di m Thúy
MSSV: 1053012763
13
