Khảo sát tình trạng Methyl hóa gen p16INK4α tại các đảo CpG thuộc vùng Promoter trên một số bệnh ung thư

17

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M TP.HCM

BÁO CÁO KHÓA LUN TT NGHIP

Tên đ tài:
KHO SÁT TÌNH TRNG METHYL HÓA GEN p16
INK4



TI CÁC O CpG THUC VỐNG PROMOTER TRểN
MT S BNH UNG TH

KHOA CỌNG NGH SINH HC
CHUYểN NGÀNH: Vi sinh - Sinh hc phơn t
CBHD: PGS.TS. Lê Huyn Ái Thúy
ThS. Lao c Thun
SVTH: Lý Th Tuyt Ngc
MSSV: 1053012493
Khóa: 2010 - 2014

Tp. H Chí Minh, tháng 5 nm 2014.



LI CM N
Tôi xin bƠy t lòng kính trng vƠ bit n chơn thƠnh đi vi PGS.TS. Lê Huyn Ễi
Thúy, ngi luôn đy nhit huyt vi khoa hc đƣ truyn cho tôi ngn la đam mê

trong nghiên cu vƠ luôn giúp đ tôi lúc khó khn.
Xin chơn thƠnh cm n ThS. Lao c Thun, ngi thy đƣ luôn tn tình hng dn,
đng viên vƠ giúp đ tôi trong sut quá trình thc hin đ tƠi.
Tôi cng xin cm n ThS.Trng Kim Phng vƠ tt c các thƠnh viên trong phòng
Thí Nghim Sinh Hc Phơn T - Trng H M TP.HCM đƣ h tr, giúp đ tôi trong
sut thi gian va qua.
Cui cùng con xin bƠy t lòng bit n sơu sc đn Ba M vƠ em đƣ luôn yêu thng,
chm sóc, đng viên vƠ to điu kin tt nht cho con.


Tp H Chí Minh, Tháng 5, 2014
Tuyt Ngc


DANH MC CÁC BNG BIU
PHN 1 TNG QUAN TÀI LIU
PHN 2. VT LIU VÀ PHNG PHÁP
Bng 2.1. Bng mi gen p16
INK4


Bng 2.2. Các bc tách chit phenol/chloroform
Bng 2.3. ThƠnh phn dung dch lysis buffer
Bng 2.4. Các bc chn b Ct conversion reagent (EZ1)
Bng 2.5. ThƠnh phn phn ng PCR
PHN 3. KT QU VÀ THO LUN
Bng 3.1. Khái quát tình hình methyl hóa gen p16
INK4
trên mt s bnh ung th
Bng 3.2. Phng pháp đc s dng trong 24 công trình nghiên cu

Bng 3.3. Loi mu bnh phm đc s dng trong 24 công trình nghiên cu
Bng 3.4. Bng trung bình tn s có trng s trên mt s bnh ung th
Bng 3.5. Khái quát tình hình methyl hóa gen p16
INK4
trên bnh ung th vú
Bng 3.6. Khái quát tình hình methyl hóa gen p16
INK4
trên bnh ung th c t cung
Bng 3.7. Bng trung bình tn s có trng s  các TBUT, TBBT vƠ ung th theo giai
đon trên bnh ung th vú
Bng 3.8. Bng trung bình tn s có trng s  các TBUT, TBBT vƠ ung th theo giai
đon trên bnh ung c t cung
Bng 3.9. Kt qu kho sát các đc tính vt lỦ ca mi
Bng 3.10. Bng nng đ vƠ cht lng DNA tách chit
Bng 3.1. Bng kt qu s b phng pháp MSP
Bng 3.13. Bng mô t đc đim mu bnh phm ung th vú
Bng 3.13. Mi tng quan gia t l methyl hóa ti vùng promoter  gen p16
INK4
vi
ung th vú

Bng 3.14. Mi tng quan gia t l methyl hóa ti vùng promoter  gen p16
INK4
vi
các yu t lơm sƠng trên bnh nhơn ung th vú
Bng 3.15. Mc đ liên quan gia tính cht methyl hóa ti vùng promoter  gen
p16
INK4
vi ung th vú

DANH MC HÌNH V VÀ S 
PHN 1. TNG QUAN TÀI LIU
Hình 1.1. T l mc bnh vƠ t l t vong trên toƠn th gii
Hình 1.2. T l mc bnh ung th vú trên toƠn th gii
Hình 1.4. Mô t ung th vú
Hình 1.5. Ung th c t cung
Hình 1.6. C ch epigenetics bao gm hin tng methyl hóa DNA, bin đi histone
vƠ micro - RNA
Hình 1.7. Quá trình methyl hóa DNA
Hình 1.8. C ch methyl hóa DNA chuyn hóa 5 - cystosine (5C) thƠnh 5
methylcytosine (m5C)
Hình 1.λ. C ch bin đi epgenetics gơy im lng gen
Hình 1.10. Mô hình methyl hóa DNA
Hình 1.11. Mô hình methyl hóa DNA  các trình t lp li
Hình 1.12. nh gen p16
INK4
trên NST s λ thuc b gen ngi
Hình 1.13. Quá trình phiên mƣ gen p16
INK4


Hình 1.14. C ch hình thƠnh khi u
Hình 1.15. X lỦ sodium bisulfite vƠ s chuyn đi cytosine thƠnh uracil
PHN 2. VT LIU VÀ PHNG PHÁP
Hình 2.1. Chu trình nhit bin đi bisulfite ca EZ DNA METHYLATION -
GOLDTM kit
Hình 2.2. Chu k gradient nhit cho phn ng PCR
Hình 2.3. Chu k nhit cho phn ng PCR

PHN 3. KT QU VÀ THO LUN
Hình 3.1. Tn s methyl hóa trung bình có trng s ca các gen p16
INK4
trong các mu
ung th phi, vú, c t cung vƠ đi trc trƠng


Hình 3.2. Tn s methyl hóa trung bình có trng s ca gen p16
INK4
trong ung th vú
vƠ phơn chia theo các giai đon bnh
Hình 3.3. Tn s methyl hóa trung bình có trng s ca gen p16
INK4
trong ung th c
t cung vƠ phơn chia theo các giai đon bnh
Hình 3.4. nh v gen p16
INK4
trên NST s λ
Hình 3.5. S đ hình nh các vùng đo CpG trên trình t gen kho sát
Hình 3.6. V trí các vùng promoter, 5’UTR vƠ exon 1 trên trình t kho sát
Hình 3.7. Trình t gen p16
INK4
vƠ s phơn b các v trí phiên mƣ trên trình t
Hình 3.8. V trí trình t mi methyl trên vùng trình t promoter thuc gen p16
INK4

Hình 3.λ. Kt qu phn ng gradient nhit đ trong khong 51
o
C - 62
o

C
Hình 3.10. Kt qu đin di sn phm MSP
Hình 3.11.Kt qu gii trình t sn phm MSP



DANH MC CH VIT TT
5C V trí carbon s 5
BSP Bisulfite sequencing PCR
C Cytosine
CDK Cyclin Depedent Kinase
CKIs Cyclin Kinase Inhibitors
CpG Cystosine phosphate Guanine
DNMT DNA methyltranfarase
EDTA Ethylenediaminetetraacetic acid
G Guanidine
Kb Kilo base pair
M5C Nhóm methyl (CH
3
) gn vƠo C s 5
MSP Methylation specific PCR
NCBI National Center for Biotechnology Information
NST Nhim sc th
OD Optical Density
PCR Polymerase Chain Reaction
Pha G Pha GAP
Pha M Mitosis
Pha S Pha Synthesis
pRB Product of retinoblastoma
RT - PCR Real time PCR

SAM S - adenosyl - L - methionine
SDS Sodium dodecyl sulfat
TBBT T bƠo bình thng
TBUT T bƠo ung th
T
m
Nhit đ nóng chy


T
a
Nhit đ lai
UTCTC Ung th c t cung
UTDTT Ung th đi trc trƠng
UTP Ung th phi
UTR Untranlated region
UTV Ung th vú



MC LC
Li cm n
DANH MC CỄC BNG BIU
DANH MC HÌNH V VÀ S 
DANH MC CH VIT TT
T VN  1
PHN 1. TNG QUAN TÀI LIU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIểN CU TRONG VÀ NGOÀI NC 3
1.2. TNG QUAN V UNG TH 4
1.2.1. Khái nim ung th 4

1.2.2. Tình trng ung th trên th gii vƠ Vit Nam 4
1.2.3. Tng quan ung th vú 7
1.2.4. Tng quan ung th c t cung 10
1.3. EPIGENETICS 13
1.3.1. nh ngha 13
1.3.2. Hin tng epigenetics 13
1.3.3. o CpG 14
1.3.4. Chu k t bƠo vƠ gen p16
INK4

15
1.3.5. Methyl hóa DNA 16
1.3.6. Tng quan v gen p16
INK4

20
1.3.7. Con đng dn đn s điu hòa bt thng gen p16
INK4

 các bnh ung th
22


1.3.8. Các phng pháp phát hin s methyl hóa 24
PHN 2. VT LIU VÀ PHNG PHỄP
2.1. THI GIAN VÀ A IM NGHIểN CU 26
2.2. VT LIU VÀ PHNG PHỄP NGHIểN CU 26
2.2.1.Vt liu 26
2.2.2. Phng pháp 26
PHN 3. KT QU VÀ THO LUN

3.1. KT QU KHAI THỄC D LIU 35
3.1.1. Khai thác d liu trên mt s loi ung th 35
3.1.2. Khai thác d liu trên ung th vú vƠ ung th c t cung 40
3.2. KHO SỄT IN SILICO 46
3.2.1. Xác đnh cu trúc gen, v trí gen p16
INK4

46
3.2.2. Kho sát v trí vƠ cu trúc đo CpG thuc vùng promoter gen p16
INK4

46
3.2.3. ánh giá mi 49
3.3. KT QU THC NGHIM 52
3.3.1. Kt qu tách chit DNA 52
3.3.2. Kt qu phn ng MSP trên các mu mô đúc paraffin 53
3.3.3. Gii trình t sn phm MSP 55
3.3.4. Mô t đc đim mu bnh phm ung th vú theo ch tiêu lơm sƠng vƠ cn
lơm sƠng 57
3.3.5. Xác đnh mi tng quan gia s methyl hóa gen p16
INK4

vƠ bnh ung th
58


3.3.5. Kho sát mc đ liên quan (t sut chênh - Odd ratio - OR vƠ nguy c tng
đi - relative risk - RR) gia tính cht methyl hóa vi ung th 60
PHN 4. KT LUN VÀ  NGH
4.1. KT LUN 61

4.2.  NGH 61
TÀI LIU THAM KHO 62
Ting Vit 62
Ting Anh 62
Internet 69
PH LC 72
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 1


T VN 
Theo thng kê ca C Quan Nghiên Cu Ung Th Quc T (International Agency
for Research on Cancer, IRAC) vƠo nm 2012, trên toƠn th gii c tính có
khong 14,1 triu ngi mi mc bnh ung th trong đó khong 8,2 triu ngi t
vong. Trong đó ung th vú chim khong 1,7 triu ngi mc bnh, ung th c t
cung có khong 500.000 trng hp mi vƠ có hn 250.000 trng hp t vong.
Ti Vit Nam, tình trng ung th vú vƠ ung th c t cung ngƠy cƠng ph bin trên
cng đng dơn c Vit Nam, vƠo nm 2010 Vit Nam có khong 12.533 ca mc
bnh ung th vú.
Ung th lƠ mt gánh nng ca xƣ hi, đe da đn mng sng vƠ cht lng cuc
sng ca con ngi cn s dng k thut phát hin sm vƠ tiên lng chính xác
bnh ung th. ơy cng lƠ đng lc thúc đy cho các nhƠ nghiên cu trên th gii
luôn quan tơm tìm ra phng pháp sm nht vƠ tìm hiu rõ rƠng các nguyên nhơn,
c ch hình thƠnh các bnh ung th nhm mang li c hi sng sót cao cho các
bnh nhơn ung th.
Trong nhng nm gn đơy, du chng sinh hc da trên vic phơn tích trên hin
tng bin đi epigenetics ngƠy cƠng đc các nhƠ khoa hc quan tơm. Mt trong
nhng bin đi liên quan đn epigenetics chính lƠ s methyl hóa vt bc
(hypermethylation) trên các đo CpG trên vùng promoter thuc gen c ch khi u,

s thay đi nƠy kìm hƣm chc nng ca gen c ch khi u, kt qu dn đn s tng
sinh vt mc ca t bƠo dn đn sinh u. Mt trong nhng gen đc cho rng liên
quan đn s hình thƠnh u  các bnh ung th vú vƠ ung th c t cung chính lƠ s
methyl hóa bt thng trên gen p16
INK4


. Trên th gii vƠ trong nc có nhng
công trình nghiên cu s mt hay gim biu hin gen p16
INK4

lƠ do s methyl hóa
vt mc vùng promoter ca gen.
Gen p16
INK4

hay còn gi lƠ CDKN2A (Cyclin - Depedent Kinase inhibitor 2A) yu
t cyclin ph thuc kinase, gen nm ti v trí s 21 ca nhánh nh trên NST s 9
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 2

thuc b gen ngi. Gen p16
INK4


lƠ mt trong nhng gen c ch khi u (tumor
suppression gene) mƣ hóa các protein ngn cn s phát trin ca t bƠo vƠ chuyn t
pha G
1

sang pha G
0
tm ngng hot đng chu k t bƠo ngn cn quá trình phơn
chia vƠ tng sinh t bƠo.
Do đó, s phát trin du chng sinh hc phơn t (Bio - marker), lƠ cn thit trong
vic phát hin sm tin ung th rt cn thit cho vic h tr chn đoán lơm sƠng.Vì
th, xut phát t nhng vn đ nêu trên, tin hƠnh thc hinμ ắKHO SÁT TÌNH
TRNG METHYL HÓA GEN p16
INK4

TI CÁC O CpG THUC VỐNG
PROMOTER TRểN MT S BNH UNG TH” vi mong mun xơy dng c
s lỦ thuyt khoa hc nhm khng đnh s methyl hóa  gen p16
INK4a
đc xem lƠ
mt du chng sinh hc vƠ tin hƠnh kho sát, phơn tích tình trng methyl hóa ti
các v trí CpG quan trng ca các đo CpG thuc vùng promoter ca gen p16
INK4a
các bnh nhơn ung th ti Vit Nam.

Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 3


1.1. TÌNH HÌNH NGHIểN CU TRONG VÀ NGOÀI NC
Trên th gii đƣ vƠ đang có nhiu công trình nghiên cu v s methyl hóa bt
thng, c th lƠ hin tng methyl hóa vt mc (hypermethylation) các gen liên
quan trc tip hay gián tip đn mt s bnh ung th, nhm hng đn du chng
sinh hc (Bio - marker) chuyên bit cho bnh ung th vú vƠ c t cung trên nhóm

gen c ch khi u (tumor suppressor genes), nhóm gen gơy ung th (oncogenes),
nhóm gen sa cha DNA (DNA repair genes), nhóm gen tham gia điu hòa chu k
t bƠo (cell cycle regulation genes), chu trình cht theo chng trình t bƠo
(apoptosis)
Mt s công trình nghiên cu trên th gii tiêu biu v hin tng methyl hóa bt
thngμ
 các bnh ung th c t cungμ Nm 2012, Jha A. K vƠ cng s đƣ nghiên cu
hin tng methyl hóa vùng promoter thuc gen p16
INK4

vƠ gen p15
INK4b
trên
các bnh nhơn ung th t cung, thu đc kt qu tn s methyl hóa gen p16 lƠ
36% trên 125 mu máu vƠ mu sinh thit mô ung th t cung ca các bnh nhơn
vùng bc n 
[22]
. Nm 2003, Yang H.J vƠ cng s, công trình nghiên cu
phát hin s methyl hóa các gen trên các mu máu vƠ khi u ca các bnh nhơn
ung th t cung, tn s methyl hóa gen DAPK, p16, MGMT ln lt lƠ 60%,
28,2% vƠ 18,8% trên các mu khi u vƠ 40%, 10%, 7,5% trên các mu máu
[73]
.
 các bnh ung th vúμ Nm 2010, Voyatzi S. vƠ cng s nghiên cu hin tng
methyl hóa các gen p16
INK4

, RASSF1A, RAR2

trên mu khi u  các bnh nhơn

ung th vú
[70]
. Nm 200λ, Vallian S. vƠ cng s nghiên cu tình trng methyl
hóa ca gen c ch khi u p16
INK4

 bnh ung th vú đn phát trên cng đng
Iran, trong tng s 70 mu bnh có tn s methyl hóa 35,7%
[67]
. Nm 2007,
Sharma G. vƠ cng s nghiên cu s methyl hóa vt mc trên vùng promoter
gen p16
INK4

, p14
ARF
cyclinD2, Slit2 trên các mu huyt thanh vƠ khi u t các
bnh nhơn ung th vú, tn s methyl hóa ca các gen p16
INK4

, p14
ARF
, CyclinD2,
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 4

Slit2 ln lt lƠ 44,0%, 47,0%, 27,0%, 58,0% trên 36 mu khi u vƠ huyt thanh
[57]
.

 Vit Nam, công trình tiêu biu liên quan đn vic nghiên cu s vt mc methyl
hóa  gen p16
INK4


đc xem nh lƠ mt du chng sinh hc cho vic phát hin,
chn đoán sm cn bnh ung th vú đc thc hin bi nhóm tác gi Lê Th Trúc
Linh vƠ cng s (2011)  mc in silico
[33]
.
1.2. TNG QUAN V UNG TH
1.2.1. Khái nim ung th
Ung th đc đnh ngha theo t chc Y T Th Gii WHOμ Ung th lƠ mt thut
ng chung cho mt nhóm ln các bnh có th nh hng đn bt k phn nƠo ca
c th. Mt đc trng ca ung th lƠ s tng lên nhanh chóng ca các t bƠo mt
cách bt bình thng. Các t bƠo phơn chia vƠ phát trin không kim soát đc,
hình thƠnh các khi u ác tính vƠ xơm nhp vƠo các b phn  gn hoc xa c th
thông qua h thng bch huyt hoc máu ca c th gi lƠ di cn. Ung th phát sinh
t mt t bƠo đn l. Vic chuyn đi t mt t bƠo bình thng thƠnh t bƠo khi u
lƠ mt quá trình nhiu giai đon, thng lƠ mt s tin trin t mt tn thng tin
ung th đn các khi u ác tính
[92]
.
1.2.2. Tình trng ung th trên th gii vƠ Vit Nam
Theo c tính GLOBOCAN vƠo nm 2012 đƣ thng kê t l mc bnh trên th gii,
có khong 14,1 triu ca mi mc bnh ung th, khong 8,2 triu ca t vong vƠ 32,6
triu ngi sng sót vi cn bnh ung th (đc chn đoán trong 5 nm)
[78]
.
Các bnh ung th ph bin trên th gii:

[78]
Phi (1,8 triu ngi, chim khong 13,0%)
Vú (1,7 triu ngi, chim khong 11,λ%)
i trc trƠng (1,4 triu ngi, chim khong λ,7%)
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 5


Hình 1.1. T l mc bnh vƠ t l t vong trên toƠn th gii
[78]

Theo T chc Y t Th gii (WHO) vƠ B Y t Vit Nam, ung th hin nay đang lƠ
nguyên nhơn th 2 gơy t vong  Vit Nam. Mi nm Vit Nam có khong 150.000
- 200.000 ngi mc bnh ung th mi vƠ khong 75.000 - 100.000 ngi t vong
[50]
.
1.2.2.1. Tình trng ung th vú
Theo thng kê ca T Chc Y T Th Gii (WHO), ung th vú (Breast cancer) lƠ
nguyên nhơn hƠng đu gơy t l t vong cao nht  ph n trên th gii, theo
Globocan (2012), trên th gii có khong 522.000 ph n b t vong trong 1,7 triu
tng s ph n mc bnh ung vú, đc bit gia tng nhanh chóng  các nc phát
trin, trong đó bao gm Vit Nam
[53]
.
Ung th vú ngƠy cƠng ph bin trên cng đng dơn c Vit Nam. T l mc bnh
ung th vú ngƠy ngƠy gia tng t 13,8% trong 100.000 ph n vƠo nm 2000, tng
lên 28,1%  100.000 ph n mc bnh  nm 2010. VƠo nm 2010, Vit Nam có
khong 12.533 ca mc bnh ung th vú
[48]

.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 6


Hình 1.2. T l mc bnh ung th vú trên toƠn th gii
[53]
1.2.2.2. Tình trng ung th c t cung
Ung th c t cung (Cervicial cancer) lƠ loi ung th ph bin đng hƠng th ba
trong chn đoán ung th ca ph n trên th gii phn ln  các nc đang phát
trin, khong 500.000 trng hp mi vƠ có hn 250.000 trng hp t vong
[20]
.
Hin nay, ung th c t cung (UTCTC) lƠ loi ung th ph bin ti Vit Nam
[20][32][9]
.

Hình 1.3. T l mc bnh ung th c t cung trên toƠn th gii
[52]
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 7

1.2.3. Tng quan ung th vú
1.2.3.1. Khái nim ung th vú
Ung th vú lƠ mt khi u ác tính bt đu trong các t bƠo vú. Khi u ác tính lƠ mt
nhóm các t bƠo ung phát trin xm ln (invasive) xung quanh mô vú hay di cn
(metastasize) đn c quan khác ca c th. Bnh ung th vú xy ra ch yu  ph
n

[84]
.

Hình 1.4. Mô t ung th vú
[92]

1.2.3.2. Các yu t nguy c ung th vú:
[84]

Gii tínhμ ung th vú  n gii cao gp khong 10 ln so vi nam gii.
Tuiμ nhng ph n ln tui gp nguy c cao.
Yu t di truynμ nhng đ bin thông tin di truyn (gen) lƠm tng nguy c, nhng
ngi ph n có tin s gia đình mc bnh có nguy c mc bnh cao.
Ri lon ni tit t ch yu nng đ estrogen bt thng trong chu k kinh nguyt
hay các ph n mƣn kinh (sau tui 55) thng t l mc bnh cao.
Tip xúc vi các cht đc nh tia phóng x uranium, endocrine disruptor, thuc tr
sơuầ
1.2.3.3. Phân loi ung th vú
Theo t chc Y t Th gii (WHO) vƠo nm 2011, phơn loi ung th vú bao gmμ

[53]

Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 8

Ung th vú ti ch (Carcinoma in situ)μ ung th ng ti ch, ung th tiu tiu thùy
ti ch.
Ung th vú xm ln (vasive)μ ung th tiu thùy xơm ln, ung th ng tuyn vú xơm
ln, không đc hiu.

Ung th ng tuyn vú xơm ln dng đc hiu.
1.2.3.4.Các giai đon ung th vú
[86][85]
Phơn loi ung th vú theo giai đon ung th vú da trên gii phu hc c quan vú,
bao gm bn giai đonμ
Giai đon 0 lƠ giai đon ung th ti ch (carcinoma in situ)
Giai đon ung th ti ch ng dn (DCIS - Ductal carcinoma in situ) đc tìm
thy các t bƠo bt thng trong ng vi điu kin không xơm ln .
Giai đon ung th ti ch  các thùy (Lobular carcinoma in situ - LCIS) xut
hin các t bƠo bt thng  các tiu thùy không b xơm ln.
Giai đon Iμ có th có mt các t bƠo ung th, bao gm hai giai đon IA vƠ IB
Giai đon IAμ khi u có kích thc nh hn hoc bng 2 cm, các t bƠo khi
ung không chèn ép các t bƠo xung quanh chúng  vú.
Giai đon IBμ các t bƠo ung th có kích thc nh khong 0,2 mm đc tìm
thy  hch lympho.
Giai đon II bao gm hai giai đon IIA vƠ IIBμ
Giai đon IIAμ Khi u có kích thc ln 2 cm vƠ nh hn 5 cm, nm gn hch
lympho nách tuy nhiên không chèn ép hch lympho.
Giai đon IIBμ Khi u có kích thc ln hn 0,2 mm vƠ nh hn 2 cm đc
tìm thy gn hch lympho không có du hiu đè nén hay xơm ln.
Giai đon III bao gm IIIA, IIIB, IIIC:
Giai đon IIIAμ các khi u có kích thc ln hn 5 cm, xung quanh các ht
lympho.
Giai đon IIIBμ khi u có nhiu kích thc, chèn ép thƠnh ngc hoc lƠm sng
ty, l loét.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 9

Giai đon IIICμ khi u đa dng v kích thc, chèn ép da vú dn đn sng đau

vƠ gơy loét.
Giai đon IVμ giai đon di cn, các t bƠo ung th theo máu đi đn các c quan
khác nhau lƠm chèn ép đn các c quan ca c th, ch yu lƠ xng, phi, gan
vƠ nƣo.
1.2.3.4. Phng pháp phát hin và điu tr
[82][83]
Phng pháp phát hin và chn đoán
Chn đoán lơm sƠngμ vùng vú có khi u thng không đau, l loét, xut hin hch
nách,ầ

Chn đoán bnh lỦμ Siêu ơm, chp X - quang tuyn vú (nh nh), chc hút t bƠo
bng kim nh (FNA), sinh thit mô, chp cng hng t (MRI), PET - CTScanầ
iu tr

Phu thut (Surgery)μ phng pháp ct b các t bƠo ung th, bao gm phng
pháp ct b toƠn b tuyn vú (mastectomy) hay ch ct b khi u  phn vú
(lumpectomy).
Phng pháp x tr (Radiation therapy)μ phng pháp s dng nng lng mt s
tia đ git t bƠo vƠ kìm hƣm s tng sinh ca t bƠo ung th.
Hóa tr (Chemotherapy)μ Phng pháp s dng thuc lƠm chm quá trình phát trin
các t bƠo ung th bng cách git cht t bƠo hay lƠm dng li s phơn chia t bƠo.
Mt s thuc đc s dng trong điu tr ung th vú nh Abitrexate, Abraxane,
Ado - Trastuzumab Emtansine, Cyclophosphamide, Cytoxanầ
Liu pháp nhm trúng đích bao gmμ Liu pháp hormone lƠ phng pháp điu tr
bng cách loi tr hay ngn cn hot đng sn sinh hormone trong c th, lƠm ngn
cn t bƠo ung th phát trin. Mt s thuc đc s dng nh tamoxifen lƠm ngn
cn quá trình sn sinh estrogene, khi nng đ estrogen cao hình thƠnh khi u  vú;
Thuc kháng th đn dòng (monoclonal antibodies, tên hóa hc có đuôi ắmab”)μ
Trastuzamab (Herceptin), Bevacizumab (Avastin) đc dùng điu tr ung th vú.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 10

1.2.4. Tng quan ung th c t cung
1.2.4.1. Ung th c t cung (Cervicial Cancer)
Ung th c t cung (UTCTC) thng xy ra ti v trí c t cung, xut phát t vùng
chuyn tip gia biu mô tr vƠ biu mô vy. Bt đu t tn thng tin ung th
tin trin thƠnh ung th ti ch, sau đó lƠ ung th vi xơm nhp vƠ cui cùng kt thúc
bng ung th xơm nhp. Nhiu nguyên nhơn gơy ra UTCTC, nguyên nhơn ch yu
lƠ do nhim virus (HPV - Human Papilloma virus)  ngi, trng hp bnh nng
có th dn đn t vong, tuy nhiên nu đc phát hin sm vƠ điu tr kp thi
UTCTC có th đc điu tr khi
[80]
.
1.2.4.2. Yu t nguy c bnh ung th c t cung:
[88]

Virus HPV (Human papilloma virus) lƠ nguyên nhơn chính gơy ung th c t cung
gm ung th t bƠo vy vƠ ung th tuyn. Các chng virus HPV đc nh chng 16
vƠ chng 18 chim 70% (7/10) tng s bnh UTCTC ph bin  ngi
[17][9]
.
Thói quen sng không lƠnh mnhμ hút thuc, ch đ n ungầlƠm suy gim h
thng min dch d lơy nhim virus HPV.  ph n béo phì thì nguy c mc bnh
ung th c t cung cao hn.
Suy gim h min dch do tip xúc vi hóa cht đc hi gơy đt bin gen, nhim
Chlamydia,  các bnh nhơn mc bnh HIV/AIDS hay tác dng ph ca thuc điu
tr mt s bnh lƠm suy gim h thng min dich d lơy nhim HPV.
Tin s gia đình mc bnhμ nu m hoc ch gái mc bnh ung th t cung, c hi
mc bnh cao hn gp 2 - 3 ln  ngi không có tin s ung th.

Yu t di truyn nh da đen t l nhim HPV cao hn ngi da trng hay mt
nghiên cu ch ra rng nhng ph n quan h huyt thng (m hay ch em gái) chn
đoán ung th có nguy c mc bnh cao hn ph n không có tin s gia đình.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 11


Hình 1.5. Ung th c t cung
[80]
1.2.4.3. Phân loi ung th c t cung
[81]
Ung th c t cung bao gm 5 loiμ
Khi u biu mô bao gmμ ung th t bƠo vƠy vƠ mt s khác, ung th t bƠo vy
giai đon đu không xơm ln (microinvasive), khi u trong t bƠo biu mô, t bƠo
vy bt đu b tn thng, khi u tuyn vƠ tin cht.
Khi u trung mô vƠ điu kin khi u nh Leiomyosarcomaầ
Biu mô hn hp vƠ trung mô bao gmμ ung th ác tính, adenosarcoma,
adenofibroma, adenomyoma.
Khi u melanocytic.
Hch bch huyt vƠ to máu trong đó gm u lympho ác tính, ung th bch cu.
1.2.4.4. Các giai đon ung th c t cung
[87]
Theo y ban Liên Hp M v ung th (AJCC) phơn ra các giai đan ung th c t
cung:
Giai đon 0μ các t bƠo ung th ti ch (in sitiu).
Giai đon Iμ các t bƠo ung th nm trong gii hn t cung bao gmμ giai đon
IA lƠ giai đon ung xơm ln vƠ giai đon IB lƠ ung th có du hiu tn thng
lơm sƠng.
Giai đon IIμ ung th xơm nhp ngoƠi t cung nhng không xơm ln xng chu

hoc phía di ơm đo gm cóμ giai đon IIA các t bƠo ung th không xơm ln
mô cn k t cung, giai đon IIB ung th xơm ln mô cn k t cung.
Giai đon IIIμ Khi u m rng đn xng chu vƠ ơm đo  nc.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 12

Giai đon IVμ Ung th m rng vùng ngoƠi xng chu, t l t vong cao. Trong
đó gm giai đon IVA, các t bƠo ung th tng trng lơy lan đn các c quan
lơn cn, trong giai đon IV các t bƠo ung th lơy lan đn các c quan theo
đng máu.
1.2.4.5. Phng pháp chn đoán ung th c t cung (CC)
[90][89]
Chn đoán lâm sàng:
Các triu chng thng gpμ chy máu ơm đo bt thng nh sau thi k mƣn kinh
hay thng xuyên b chy máu ơm đo.
Da vƠo du hiu lơm sƠng nh xut hin mn cóc  ơm đo, thng xuyên xut
huyt ơm đoầTuy nhiên, các triu chng ung th c t cung thng đc phát
hin  giai đon xơm ln có nguy c t vong cao.
Chn đoán bnh lý:
Ung th c t cung đc chn đoán thông qua xét nghim PAP vƠ nghiên cu hình
nh. Trong đó, xét nghim PAP đ sƠng lc nu xut hin t bƠo biu mô bt
thng vùng t cung.Sau đó tin hƠnh soi (sinh thit c t cung), no tuyn c vƠ
xem kính hin vi. Nu phát hin các t bƠo ung th  c t cung có biu hin xơm
ln, tin hƠnh kim tra s di cn thông qua đng máu vƠ hch bch huyt tin hƠnh
kim tra s di cn đn các c quanμthông qua nghiên cu t bƠo ung thμ protoscopy
đi trc trƠng, soi bƠng quangầ Nghiên cu nh bng mt s phng pháp nh
chp cng hng t (MRI), X - quang ngc xem các t bƠo ung th đƣ lan đn phi,
CT ct lp nƣoầ
Phng pháp điu tr

Gm ba phng pháp chínhμ phu thut (Surgery), x tr (Radiation therapy), hóa tr
(Chemotherapy), trong điu tr thng s dng ba phng pháp kt hp mang li
hiu qu cao.
Phu thut bao gm phng pháp phu thut lnh, phu thut bng tia laser các khi
u đc s dng đ điu tr giai đon tin ung th (giai đon 0) nhng không b
không xơm ln, ni soi ct b c t cung trong giai đon IA. K thut
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 13

Trachelectomy trong giai đon I, phu thut loi b các c quan lơn cn trong giai
đon di cn nh vùng ơm đo, xng chu, hch bch huytầ
Liu pháp x tr ung th c t cung lƠ phng pháp s dng nng lng tia X -
quang, liu pháp Brachytherapy git các t bƠo ung th. Tuy nhiên phng pháp x
tr có tác dng ph nh mt mi, đau bng, tiêu chy, bun nôn, gơy viêm hay dit
các t bƠo bình thng xung quanh.
Liu pháp hóa tr lƠ phng pháp đc s dng sau khi thc hin liu pháp x tr
kt hp thuc tiêu dit t bƠo ung th. Thuc thng đc s dng trong điu tr
ung th c t cung nh Cisplatin, Carboplatin, Paclitaxel, Topotecan, Gemcitabine.
a s các loi thuc nƠy đu có tác dng ph nh liu pháp x tr, ngoƠi ra còn lƠm
tng nguy c nhim trùng, mc bnh bch cu, bnh thn kinhầ
NgƠy nay mt s nghiên cu trên th gii đƣ tìm ra liu pháp mi đ phát hin sm
ung th c t cung nhng liu pháp sinh hc nh phng pháp hóa mô min dch,
phng pháp phát hin gen liên quan đn ung th c t cungầ
[73]
.
1.3. EPIGENETICS
1.3.1. nh ngha
Epigenetics lƠ s thay đi thông tin di truyn trong quá trình biu hin gen nhng

không lƠm thay đi trình t DNA vƠ đc di truyn mt cách n đnh t th h nƠy
sang th h khác
[47]
.
1.3.2. Hin tng epigenetics
Bin đi epigenetics bao gm các hin tng methyl hóa DNA, bin đi histone vƠ
microRNAs
[21]
.
Khóa lun tt nghip

Lý Th Tuyt Ngc Trang 14


Hình 1.6. C ch epigenetics bao gm hin tng methyl hóa DNA, bin đi
histone vƠ micro - RNA
[45]
Hin tng epigenetics tham gia vƠo quá trình điu hòa biu hin gen, thông qua
kìm hƣm quá trình phiên mƣ trong chu k t bƠo nhm kim soát quá trình tng sinh
t bƠo, đm bo chc nng mt s gen, đc bit các gen có chc nng c ch khi u
hay gen chuyên bit hóa t bƠo
[54]
.
1.3.3. o CpG
o CpG lƠ vùng giƠu dinucleotide CpG (cystosine phosphate guanine) có kích
thc khong 0,5 - 4,0 kb, bao gm các đn v cystosine vƠ đn v guanine nm k
nhau đc liên kt vi nhau bng liên kt phosphodiester, đo nƠy có thƠnh phn
phn trm GC cao hn so vi các vùng khác (> 50%) thuc b gen ngi
[21][38]
.

Các đo CpG thng kéo dƠi t vùng đu 5’ đn exon 1 thuc vùng promoter ca
gen,  các t bƠo bình thng phn ln các đo CpG không b methyl hóa vƠ ch
nhng vùng đc bt đu t vùng promoter đn vùng exon đu tiên ca gen b
methyl hóa trong sut quá trình phát trin vƠ bit hóa t bƠo
[21][58][64]
.