Quản trị vốn lưu động và hiệu quả kinh doanh một nghiên cứu trong ngành thủy sản Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNGăI HC M TP.H CHÍ MINH


LÊ TH MINH NGUYÊN


QUN TR VNăLUăNG VÀ HIU QU KINH DOANH
MT NGHIÊN CU TRONG NGÀNH THY SN VIT NAM





LUNăVNăTHCăSăTĨIăCHệNHăậ NGÂN HÀNG










TP. H Chí Minh, Nm 2013

i

LIăCAMăOAN

Tôi cam đoan rng lun vn này “Qun tr vn lu đng và hiu qu kinh doanh
ca doanh nghip: Mt nghiên cu trong ngành Thy sn ” là bài nghiên cu ca chính
tôi.
Ngoi tr nhng tài liu tham kho đc trích dn trong lun vn này, tôi cam
đoan rng toàn phn hay nhng phn nh ca lun vn này cha tng đc công b hoc
đc s dng đ nhn bng cp  nhng ni khác.
Không có sn phm/nghiên cu nào ca ngi khác đc s dng trong lun vn
này mà không đc trích dn theo đúng quy đnh.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các trng
đi hc hoc c s đào to khác.

TP. H Chí Minh, 2013.



Lê Th Minh Nguyên

ii

LI CMăN

 có th thc hin đc lun vn này, tôi đư th n hng dn và truyn đt kin
thc chuyên môn ca ging viên hng dn: PGS – TS Võ Th Quý. Vi nhiu nm kinh
nghim nghiên cu và ging dy, Cô đư luôn theo sát và tn tình ging gii cho tôi, giúp
tôi hoàn thành nghiên cu ca mình. Cho tôi gi li tri ân sâu sc đn vi Cô.
Trong quá trình nghiên cu, tôi cng nhn đc s ging gii v kinh t lng ca
Th.S Trn Th Tun Anh (Ging viên Toán Thng kê), cùng vi vic cung cp thông tin
cng nh s liu v Ngành Thy sn ca Ch Tô Th Tng Lan (Phó tng th ký
VASEP). Xin gi li cám n chân thành đn vi Cô và Ch.
Không nhng vy, nhng Thy Cô đư tng ging dy cho tôi, đc bit là trong
chng trình Cao hc, đư nhit tâm b khuyt cho tôi nhng kin thc v chuyên môn,
góp phn cho lun vn ca tôi đc hoàn thin. Tôi cm n tt c Thy Cô.
Mi mt ngi thân yêu, mi mt li đng viên, đư giúp tôi có thêm đng lc
nhanh chóng hoàn thành lun vn. Con cm n Ba M, em cm n Anh bn đi, tôi cm
n Cô giáo ch nhim, cm n nhng Ngi bn.
Mt ln na, tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn Ba M, Thy Cô, cùng tt c
nhng ngi bn đư đng hành cùng vi tôi trong vic thc hin và hoàn thành lun vn
này.

TP. H Chí Minh, ngày… tháng… nm 2013.



Lê Th Minh Nguyên









iii

TÓM TT
Lun vn “ Qun tr vn lu đng và hiu qu kinh doanh - Mt nghiên cu trong
ngành Thy sn” đc thc hin đ nghiên cu s tác đng ca vic qun tr vn lu
đng thông qua chu k luân chuyn tin và các thành t ca nó, là s ngày thu tin bình
quân, s ngày tn kho bình quân và s ngày tr tin bình quân, cùng vi nhng chính
sách đu t và tài tr vn lu đng đn hiu qu kinh doanh ca doanh nghip ngành
Thy sn. Trong đó, hiu qu kinh doanh đc đo lng bng sut sinh li ca tài sn
ROA và giá tr doanh nghip qua ch s Tobin’Q.
Nghiên cu thc hin các kim đnh gi thuyt thông qua phng pháp c lng
hi quy Generalized Method of Moment (GMM), vi mu nghiên cu gm 21 doanh
nghip ngành Thy sn đc niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam (HOSE và
HXN), giai đon 2008 -2012.
Nghiên cu đư đi ti kt lun rng, chu k luân chuyn tin, s ngày thu tin bình

quân, s ngày tn kho bình quân và s ngày tr tin bình quân có tác đng không đng
thun ti hiu qu kinh doanh (ROA, Tobin’Q). ng thi, cng tn ti mt mi quan h
phi tuyn gia chu k luân chuyn tin và hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. Không
nhng vy, các chính sách đu t và tài tr vn lu đng mo him (Aggressive) có tác
đng tiêu cc đn hiu qu kinh doanh. Và ngc li, chính sách đu t và tài tr vn lu
đng thn trng (Conservative) li có tác đng tích cc đn hiu qu kinh doanh ca
doanh nghip.
Nghiên cu đư cung cp s hiu bit thêm v s tác đng ca qun tr vn lu
đng ti hiu qu kinh doanh ca doanh nghip ngành Thy sn. Do đó, nhng kt lun
t nghiên cu này s có ích cho các nhà qun tr tài chính hoch đnh các chính sách qun
tr vn lu đng cho doanh nghip mình.









iv


MC LC

Liăcamăđoan i
Li cmăn ii
Tóm tt iii
Mc lc iv
Danh mc bng vii

Danh mc hình viii
Danh mc t vit tt ix
1
1.1.
n đ 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu. 3
1.3. Câu hi nghiên cu. 4
1.4. i tng và phm vi nghiên cu. 4
1.5. Phng pháp nghiên cu. 4
1.6. ụ ngha ca nghiên cu. 4
1.7. Kt cu lun vn. 5
CHNGă2: TNG QUAN V NGÀNH THY SN VIT NAM 6
2.1. Mt s đc đim chung ca ngành Thy sn. 6
2.1.1. Ngun nguyên liu đu vào. 6
2.1.2. V th cnh tranh trong ngành và th trng xut khu. 6
2.1.3. Các vn đ v tài chính. 7
2.2. Tình hình hot đng kinh doanh Thy sn giai đon 2008-2012 8
2.3. Tóm tt mt s đc đim ca các doanh nghip Thy sn 10
CHNGă3:ăăăăăăăCăS LÝ LU

 12
3.1. Lý thuyt
n tr vn lu đng. 12
3.1.1. Vn lu đng. 12

 vn lu đng. 13
3.1.3.
14

v

3.1.4. Chính sách qun tr vn lu đng: 19
3.2.
23
3.2.1. S
a qun tr vn lu đ n 23
3.2.2. S
a qun tr vn lu đ  nng sinh li và giá tr
doanh nghip. 24
3.3. Mt s nghiên cu truc v tác đng c
kinh doanh c 25
3.4. Khung tip cn nghiên cu. 36
3.5. Gi thuyt nghiên cu: 37
CHNGă4:ăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 45
4.1. Xây dng mô hình nghiên cu. 48
4.2. Thu thp d liu nghiên cu. 458
4.3. Phng pháp nghiên cu 48
4.3.1. X lý d liu nghiên cu. 48
4.3.2. Phng pháp c lng hi quy. 49
4.3.3. Trình t thc hin nghiên cu đnh lng 51
CHNGă5:ăăKT QU NGHIÊN CU 54
5.1. Phân tích thng kê mô t các bin s đnh lng 54
5.2. Phân tích ma trn h s tng quan gia các bin s. 57
5.2.1. Mi quan h gia Chu k luân chuyn tin và các thành phn ca nó
vi hiu qu kinh doanh. 57
5.2.2. Mi quan h gia các chính sách vn lu đng vi hiu qu kinh doanh 58
5.2.3. Mi quan h gia các yu t khác vi hiu qu kinh doanh. 58
5.3. Kt qu c lng hi quy. 59

5.3.1. Kim đnh hin tng đa cng tuyn 59
5.3.2. Kim đnh mc đ phù hp gia 2 mô hình Pool -FEM 60
5.3.3. Kim đnh hin tng phng sai thay đi cho mô hình FEM. 60
5.3.4. Kim đnh hin tng t tng quan. 61
5.3.5. Kim đnh hin tng ni sinh. 61
5.3.6. Kt qu hi quy bng phng pháp GMM. 62
5.3.7. Tho lun kt qu. 65



vi

CHNGă6.ă KT LUN VÀ KHUYN NGH 73
6.1. Nhng ni dung chính trong nghiên cu. 73
6.2. Kt lun ca nghiên cu. 73
6.2.1. S tác đng không đng thun (tiêu cc). 74
6.2.2. S tác đng đng thun (tích cc). 74
6.3. Khuyn ngh. 75
6.4. Gii hn và hng nghiên cu tip theo. 76
TÀI LIU THAM KHO 77
PH LC 83
PH LC A. Kt qu kim đnh h s VIF 83
PH LC B. Kt qu kim đnh tính phi tuyn 85

vii

DANH MC HÌNH
Trang
Hình 3.1. Các chính sách đu t vn lu đng 19
Hình 3.2. Chính sách tài tr vn lu đng thn trng 21
Hình 3.3. Chính sách tài tr vn lu đng mo him 22
Hình 3.4. Chính sách tài tr vn lu đng trung dung 23
Hình 3.5. Khung tip cn nghiên cu. 36

viii

DANH MC BNG
Trang
Bng 3.1. Kt qu các nghiên cu trc. 35
Bng 4.1. Tóm tt các bin s trong mô hình nghiên cu. 47
Bng 5.1. Kt qu thng kê mô t các bin s đnh lng. 54
Bng 5.2. Ma trn h s tng quan. 57
Bng 5.3. Kt qu kim đnh h s nhân t phóng đi phng sai. 59
Bng 5.4. Kt qu kim đnh Likelihood gia mô hình Pool và FEM 60
Bng 5.5. Kt qu kim đnh Wald cho mô hình FEM. 60
Bng 5.6. Kt qu kim đnh t tng quan (Wooldridge). 61
Bng 5.7. Kt qu hi quy bng phng pháp c lng GMM
1

62
Bng 5.8. Kim đnh c lng hi quy GMM
1
63
Bng 5.9. Kt qu mô hình c lng h s hi quy GMM
2
64
Bng 5.10. Kim đnh c lng hi quy GMM
2
65

ix


DANH MC CÁC T VIT TT

BLUE Best Linear Unbiased Estimator
FEM Fixed Effect Method (Model).
GMM Generalized Method of Moment.
HOSE H Chí Minh Stock Exchange.
HXN Hà Ni Stock Exchange
LC Letter Credit
OLS Ordinary Least Squares.
REM Random Effect Method (Model).
VASEP Vietnam Association of Seafood Exporters and Producers.
VL Vn lu đng.


Chng 1. M đu.


1


Chng mt s gii thiu vn đ và lý do cn nghiên cu. T vn đ nghiên cu,
mc tiêu nghiên cu c th s đc đt ra và nhng câu hi nghiên cu s tr li cho
các mc tiêu đ ra. Trong chng này cng cho thy phng pháp nghiên cu, ý ngha
cng nh kt cu ca nghiên cu.

1.1.
năđ
t s đánh đi gia li nhun và ri ro.
Mc tiêu thanh khon và li nhun luôn luôn mâu thun nhau trong hu ht các quyt
đ
n hn và đc bit đi vi các doanh
nghip sn xut thì vic qun tr vn lu đng là vn đ đáng đc quan tâm.

ng vy, Deloof (2003) còn cho thy mt s
lng tng đi ln các tài sn ca doanh nghip đc dành riêng cho vn lu đng.
Qun tr vn lu đng tt, s dn đn lu chuyn tin t tng và gim mc nhu cu tài
tr t bên ngoài, t đó làm gim chi phí s dng vn và gia tng hiu qu kinh doanh
(Charitou, 2010).
“
” (Nguyn T

Chng 1. M đu.


2

Mc tiêu ca qun tr vn lu đng là duy trì tài sn ngn hn và n ngn hn 
mc va đ cho hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Vn lu đng quá
thiu hoc quá tha đu nh hng không tt đn hot đng ca doanh nghip. Nu
thiu vn lu đng có th làm gián đon sn xut, doanh nghip không d tr đ
nguyên vt liu cho sn xut thì có th s làm gim sn lung, doanh thu (Manoori và
Muhammad, 2012). Nu không có đ hàng tn kho thì khi nhu cu th trung tng lên,
doanh nghip s không có đ hàng hóa cung ng và s b mt c hi chi

tru

i li, nu đu t quá tha vào vn lu đng thì doanh nghip s tn thêm chi
phí tn kho và chi phí c hi, gây t
n lu đng, làm hiu qu s dng vn
lu đng gim, t đó nh hng hiu qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip
(Garcia, 2010; Enqvist và ctg, 2012). Ngoài ra, vic tng hoc gim các khon n ngn
hn s nh hung đn vn lu đng ròng. Vic qun tr vn lu đng là s kt hp
trong vic qun tr tài sn ngn hn và n ngn hn.
Chaudhry (2010); Enqvist và c
,
vì nó s làm gim sút hiu qu kinh
doanh ca doanh nghip.
vn đ “Q và
p”,
đ n hn.

các nghiên cu v vn đ này cha nhiu và nh  th.

Chng 1. M đu.


3


 u nh
V
 ch n
ngn hn chim t l l (VAPSE, 2011) hay
ng ngun vn.
Trong nhng nm gn đây, khi nn kinh t đang gp nhiu khó khn, th trng
tiêu th mt hàng thy sn cng phn nào b thu hp, t trng xut khu gim sút, nhiu

doanh nghip ngành Thy sn đư ri vào tình trng thiu nguyên liu đu vào vì do
thiu vn lu đng. Trm trng hn, mt s doanh nghip đư đóng ca và dn đi vào
phá sn. Mt trong nhng nguyên nhân không th không k đn đó là hiu qu ca vic
qun tr vn lu đng. Do vy, vn đ đu tiên các doanh nghip cn phi thy đc
mt cách rõ ràng đó là s tác đng ca vic qun tr vn lu đng ti hiu qu kinh
doanh ca các doanh nghip trong ngành.
T nhng lý do nêu trên, nghiên cu này chú trng đn các ch tiêu đo lng tác
đng ca hiu qu qun tr vn lu đng nh: chu k luân chuyn tin và các thành
phn ca nó, cùng vi các chính sách qun tr vn lu đng và

Vit Nam. Kt qu nghiên cu s làm c s cho các
nhà qun tr tài chính trong doanh nghip Thy sn ra quyt đnh hp lý và đúng đ
đa ra các chính sách
1.2. Mc tiêu nghiên cu.
n đ
(1) Xác đnh
a qun tr vn lu đng thông qua các ch tiêu đo
lng vic qun tr vn lu đng vi
doanh T .
(2) nh lng
các ch tiêu đo lng vic qun tr vn lu đng
t
a Thy sn.



Chng 1. M đu.


4

1.3. Câu hi nghiên cu.
sau:
(1)
vic qun tr vn lu đng thông qua các
ch tiêu: chu k luân chuyn tin, s ngày tn kho bình quân, s ngày thu tin bình
quân, s ngày tr tin bình quân, chính sách đu t và tài tr vn lu đng v

(2) T
a chu k luân chuyn tin, s ngày tn kho bình quân, s ngày
thu tin bình quân, s ngày tr tin bình quân, chính sách đu t và tài tr vn lu đ

1.4.ăăiătng và phm vi nghiên cu.

S tác đng ca qun tr vn lu đng t
kinh doanh c Vit Nam.

21 doanh nghip ngành Thy sn niêm yt trên sàn
chng khoán H Chí Minh (HOSE) và Hà Ni (HXN), giai đon 2008-2012.
1.5. Phngăphápănghiênăcu.
Nghiên cu s dng phng pháp ch yu là phng pháp đnh lng. Trong
đó, phân tích thng kê mô t đc thc hin đ khái quát v d liu nghiên cu; phân
tích ma trn tng quan gia các cp bin s đ xem xét mi quan h gia các ch tiêu
đnh lng trong nghiên cu.
T nhng gi thuyt nghiên cu đt ra, nghiên cu s dng phng pháp c
lng hi quy GMM đ kim đnh các gi thuyt thông qua vic phân tích các bin s
trong mô hình nghiên cu. T vic bác b hay chp nhn các gi thuyt, các kt qu
cng nh nhng kt lun chính xác đc rút ra cho nghiên cu.
1.6. ụănghaăca nghiên cu.


c
qun tr
.
 Kt qu nghiên cu giúp cho các nhà qun tr tài chính doanh nghip Thy sn
thy đc tác đng ca hiu qu qun tr vn lu đng đn hiu qu kinh doanh ca

Chng 1. M đu.


5

doanh nghip, đ xây dng mt k hoch qun tr chu k luân chuyn tin, và các
thành phn ca nó nh: s ngày thu tin bình quân, s ngày tn kho bình quân và s
ngày tr tin bình quân cho doanh nghip ca mình.

trong các doanh
nghip Thy sn
c qun tr
a chn chính sách đu t và tài tr vn lu đ
.
1.6. Kt cu lunăvn.
Ni dung lun vn đc chia thành 6 chng (không bao gm phn Ph lc và Danh
mc tài liu tham kho).
Chng 1. M đu: Trình bày mt cách tng th ni dung ca toàn b nghiên cu.
Chng này cho thy lý do và vn đ nghiên cu, mc tiêu nghiên cu, phm vi và ý
ngha ca nghiên cu.
Chng 2. Tng quan v Ngành Thy sn Vit Nam: a ra bc tranh chung v tình
hình hot đng sn xut kinh doanh cng nh mt s vn đ v tài chính ca các doanh
nghip Ngành Thy.
Chng 3. C s lý lun v qun tr vn lu đng và hiu qu kinh doanh ca các

doanh nghip. Các lý thuyt c s v vn đ nghiên cu cùng vi các nghiên cu thc
nghim trong lnh vc này. Chng này cng thit lp các gi thuyt nghiên cu.
Chng 4. Phng pháp nghiên cu: Trình bày vic thu thp và x lý d liu, xây
dng mô hình nghiên cu, cách thc và quy trình nghiên cu đnh lng.
Chng 5. Kt qu nghiên cu: Nêu các kt qu phân tích thng kê mô t, phân tích
tng quan gia các cp bin s và c lng hi quy cho mô hình nghiên cu, cùng
vi kt qu kim đnh mô hình. Quan trng nht là phn tho lun kt qu nghiên cu.
Chng 6. Kt lun và khuyn ngh : Các kt lun đc đa ra sau khi phân tích,
cùng nhng khuyn ngh v vic qun tr vn lu đng cho các doanh nghip Thy sn.
Nhng hn ch ca nghiên cu cng đc nêu rõ trong chng này.
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

6

CHNGă2:ăăTNG QUAN V NGÀNH THY SN VIT NAM
Chng 2 ca lun vn s phát tho bc tranh chung v tình hình sn xut kinh
doanh ca các doanh nghip ngành Thy sn qua các nm trong giai đon nghiên cu
(t 2008-2012). Chng này s cho thy nhng thun li và khó khn, mà đc bit là
ngun vn lu đng mà các doanh nghip Thy sn gp phi trong hot đng sn xut
kinh doanh ca h. ây cng là mt trong nhng lun c đ lý gii thêm cho phn gi
thuyt nghiên cu ti chng 3, cng nh tho lun kt qu nghiên cu  chng 5.
2.1. Mt s đcăđim chung ca ngành Thy sn.
2.1.1. Ngun nguyên liuăđu vào.
Mô hình kinh doanh chung cho các doanh nghip ngành Thy sn là: nuôi trng
hoc thu mua thy sn t các h gia đình nuôi hoc đánh bt thy sn v đ sn xut và
ch bin thành sn phm thy sn, phc v nhu cu th trng trong nc và nc
ngoài. Do đó, ngun nguyên liu đu vào rt quan trng đi vi các doanh nghip
ngành Thy sn, đ có th gia tng doanh thu và v th ca doanh nghip. Mt s ít
doanh nghip có th t cung cp ngun nguyên liu đu vào cho riêng mình bng cách
nuôi trng riêng vi quy mô ln, s đm bo đ khi lng đáp ng khi có nhu cu tiêu

th tng cao, không ph thuc vào ngun cung t các h gia đình nuôi trng thy sn.
iu này s hn ch đc ri ro khi các h gia đình nuôi trong thy sn ri b công
vic. Mt s doanh nghip khác có ngun cung đu vào t vic đánh bt thay cho vic
nuôi trng thy sn, nên nhng doanh nghip này s có li th riêng v mt hàng thy
sn.
2.1.2. V th cnh tranh trong ngành và th trng xut khu.
i vi các doanh nghip đư có thng hiu trên th trng s gp thun li
trong vic xut khu thy sn, gia tng doanh thu, đng thi có th m rng ra các th
trng khác. n c nh: Công ty CP thy sn Minh Phú (MPC), công ty ln nht v
ch bin tôm xut khu, Công ty xut nhp khu thy sn Cu Long – An Giang
(ACL) là công ty xut khu cá tra ln nht Vit Nam, Công ty c phn xut nhp khu
thy sn Bn Tre (ABT) là công ty xut khu nghêu hàng đu Vit Nam,…
Các doanh nghip cn phi bit th phn ca doanh nghip khi xut khu sang
các th trng nc ngoài. Xác đnh đc v th và th trng chính đi vi ngành thy
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

7

sn, s giúp doanh nghip nhn ra chu k tiêu th  th trng, hn ngch v nhp khu
thy sn  các nc xut khu. T đó, giúp doanh nghip hiu rõ ngun doanh thu
trong tng giai đon khác nhau đ đánh giá mt cách hp lý v k vng ca doanh
nghip.
2.1.3. Các vnăđ v tài chính.
c thù ca ngành Thy sn là bán hàng tr chm, làm cho các doanh nghip
không th thu hi vn mt cách nhanh chóng, đ tip tc sn xut. Chính vì th, các
khon mc khon phi thu, hàng tn kho ln đư làm gia tng t trng tài sn ngn hn
trong tng tài sn. Hn na, đa s các doanh nghip huy đng vn lu đng t các
ngân hàng, nên h khó có th ch đng đc tài chính và phi chp nhn mt mc chi
phí vn khá cao. Chi phí tài chính, đc bit là chi phí lãi vay chim t l ln trong chi
phí sau giá vn hàng bán.

Chính vì t trng các khon phi thu trên tài sn chim t l ln, nên các doanh
nghip cng c gng đa ra bin pháp đ tin hành thu n, trong đó có chính sách tín
dng bán hàng. Mt s doanh nghip có kh nng thu hi vn tt, kp thi b sung vn
lu đng cho hot đng kinh doanh ca h.
Khon mc hàng tn kho ch yu là tn kho thành phm do vic tiêu th mt
hàng thy sn st gim t nhng nm trc hoc doanh nghip d phòng cho các nm
tip theo. Nguyên nhân ca s gim sút là do th trng tiêu th c trong nc và nc
ngoài đu gim vì tình hình kinh t th gii bt n đnh.
Thiu vn, cùng vi s bp bênh v ngun nguyên liu đang là hai bài toán khó
nht ca hu ht các doanh nghip ngành Thy sn. Vic thiu nguyên liu phc v sn
xut vn là mt cn bnh trm kha ca ngành trong nhiu nm qua. Nhng khong t
nm 2010 - 2012, vic thiu nguyên liu càng tr nên trm trng hn. Thiu vn đng
ngha vi vic thiu nguyên liu, cùng vi các chi phí đu vào tng cao, trong khi th
trng xut khu b thu hp là nhng tr ngi mà doanh nghip Thy sn đang vng
phi trong thi đim ngun vn ca các doanh nghip đang b thu hp.
Trong nm 2012, rt ít các doanh nghip ngành Thy sn còn vn t có hoc
trong din đc ngân hàng gii ngân đ hot đng. Mt s doanh nghip không đm
bo kh nng v vn, phi chn gii pháp gim công sut, ct gim ti đa các khon chi
phí, thm chí phi ngng hot đng tm thi do không có vn lu đng và thanh toán
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

8

tin khi mua nguyên liu cho nhà máy.  cu nguy cho các doanh nghip, Chính ph
đư xây dng các gói gii pháp nhm gii quyt vn đ thiu vn. Tuy nhiên, các doanh
nghip trong ngành Thy sn cng rt khó khn trong vic tip cn ngun vn vay này,
do th tc quá nhiêu khê.
Vi lãi sut cao, cùng vi th trng xut khu khó khn nên các doanh nghip
rt hn ch s dng ngun tài tr t bên ngoài di hình thc vay vn. Nhng doanh
nghip hot đng có hiu qu, li nhun cng ch đ tr lãi sut ngân hàng và các chi

phí khác mà không th tích ly thng d đ tip tc phát trin. C th v tình hình hot
đng kinh doanh ca các doanh nghip ngành Thy sn đc trình bày sau đây.
2.2. Tình hình hotăđng kinh doanh Thy sn giaiăđon 2008-2012.
Theo VASEP (2008), nm 2008, kim ngch xut khu thy sn Vit Nam đt
4,51 t USD tng 19,8% so vi nm 2007. Tính đn nm 2008, sn phm thy sn Vit
Nam đư xut khu ti 160 quc gia và vùng lãnh th khác nhau. Hin nay, cá tra và cá
ba sa Vit Nam đư tr thành mt hàng truyn thng ti các th trng mi  c EU và
các th trng mi ti Châu Á, Châu i Dng, Châu M. Vit Nam là nc đng th
3 th gii v sn lng nuôi cá nc ngt, ch sau cá hi ca Na Uy và cá rô phi ca
Trung Quc, và Vit Nam tr thành nc đng đu th gii v sn lng nuôi cá tra.
Cuc khng hong kinh t toàn cu (2008) đư kt thúc, nhng tác đng ca nó
vn còn âm  trong nn kinh t th gii, nht là các nn kinh t ln nh M, Nht Bn
và các nc Châu Âu. ây là nhng th trng xut khu ln ca Vit Nam. Trong
nm 2009, giá tr xut khu thy sn ca Vit Nam gim sút 8,2% so vi cùng k nm
2008. Ngoài nguyên nhân st gim t nhu cu nhp khu ca các nc chính, mt
nguyên nhân quan trng phi k đn đó là ngun nguyên liu ch bin không n đnh,
tình hình sn xut và khai thác ngun li thy sn không thun li. Vic thiu nguyên
liu đư làm cho các công ty không có ngun d tr nguyên liu nhiu hot đng cm
chng, mt vài doanh nghip ngng sn xut và đi đn phá sn.
Bc sang nm 2011, ngun nguyên liu tôm trong nc b hn ch do dch
bnh lan trên din rng, da vào ngun lc trong nc ch xut khu đc 20% ch
tiêu. Thiu ngun nguyên liu cng vi nhiu khó khn khác, hn 50% doanh nghip
sn xut tôm xut khu  ng bng Sông Cu Long đư ngng hot đng, 30% sp
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

9

phá sn và 20% doanh nghip còn hot đng cm chng, không hiu qu (VASEP,
2012).
Các doanh nghip thy sn đng nht quan đim kin ngh B Tài chính xem

xét các kin ngh v vic điu chnh mc thu sut nhp khu u đưi đi vi các nhóm
nguyên liu thy sn trong nc không th đáp ng nhu cu ca doanh nghip; xem xét
thi gian ân hn np thu nhp khu phù hp, rút ngn thi gian hoàn thu tm np đ
nâng cao sc cnh tranh cho doanh nghip.
Nhìn chung, nm 2011, doanh thu ca các doanh nghip tng mnh, tuy nhiên,
chi phí đu vào tng rt nhanh, đc bit là chi phí lãi vay, do đó, tác đng đn li nhun
(có đn ½ s doanh nghip có mc li nhun b st gim mc dù doanh thu tng).
Giai đon t đu nm 2008 - 2011, giá tr nhp khu nguyên liu gia tng rt
nhiu. Vi mc tiêu đt 7,5 t USD giá tr xut khu thy sn vào nm 2015 và 10 t
USD nm 2020, c tính nhp khu nguyên liu thy sn phi đt 1,4 t USD nm
2015 và 2,5 t USD nm 2020 (VASEP, 2012). Tuy nhiên, mc tiêu xut khu thy sn
có th s gp khó khn khi D tho Lut Qun lý thu (sa đi). Theo D lut này, B
Tài chính đa ra quy đnh, vic chm np thu đi vi nguyên liu sn xut cho nhu
cu xut khu ca doanh nghip phi có s bo lãnh ca ngân hàng. iu này nh
hng rt ln ti các doanh nghip xut khu trc bi cnh thiu vn, thiu nguyên
liu. D lut này cng khin cho các doanh nghip Thy sn b thiu vn do b thu
hp, ct gim hn mc vay vn đ sn xut, kinh doanh và làm tng chi phí sn xut,
tng giá thành sn phm. Ngoài ra, doanh nghip còn phi chu thêm mc phí bo lãnh
ca Ngân hàng Thêm vào đó, lưi sut cho vay, chi phí sn xut và giá thành sn phm
cng tng.
Nm 2012, các doanh nghip Thy sn đư gp rt nhiu khó khn, trc mt là
thiu vn trm trng hoc ít có kh nng tip cn ngun vn hoc không đc h tr
vn kp thi. iu này, đư nh hng nng n ti hot đng sn xut kinh doanh ca
các doanh nghip. ư có đn 90% doanh nghip Thy sn mong mun đc tng hn
mc vay vn, mc thp nht là 10 t đng và cao nht lên đn 1.400 t đng (VASEP,
2012), nhm mc đích b sung vn lu đng cho cho hot đng sn xut kinh doanh.
Ch yu ngun vn này b sung vn lu đng đ dùng vào vic mua nguyên nhiên
liu, vt liu, thc n cho vùng nuôi thy sn, đáp ng nhu cu th trng xut khu.
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

10

Ngành Thy sn đang lâm vào tình cnh khó khn. Ln đu tiên, giá tr xut
khu tôm sú liên tc gim trong nhng tháng đu nm 2012, th trng xut khu ch
lc là châu Âu b gim mnh, các doanh nghip xut khu trong nc phi chuyn
hng sang th trng châu Á. Ti th trng truyn thng M, thy sn Vit Nam xut
sang M b nhim salmonella tng mnh, khin nhiu doanh nghip thy sn lâm vào
tình th lao đao, sn lng và giá tr xut khu b gim mnh.
Ngun vn b tht cht, hàng lot chi phí đu vào tng và s xut hin thêm các
khon chi phí mi nh: thu bo v môi trng, phí kim dch… đư khin cho rt nhiu
doanh nghip thy sn phi hot đng cm chng, mt s doanh nghip có nguy c
đóng ca.
Ngành Thy sn Vit Nam đang b “kit sc” do phn ln các doanh nghip
trong ngành đu phi vay vn ngân hàng đ làm vn lu đng. Khi dòng vn này b
chn li và ngân hàng thc hin vic thu hi vn vì ri ro, đư to nhiu h ly cho
doanh nghip Thy sn trong vic thanh toán n, tìm kim và khai thác thêm th trng
mi. Không nhng vy, các doanh nghip cng hn ch ti đa áp dng hình thc tr
chm đ bo tn ngun vn và xoay vòng nhanh vn lu đng đ sn xut. Theo thông
l trc đây, các doanh nghip thng cho khách hàng thiu n t 30 – 45 ngày sau khi
xut hàng hoc chm chí nhiu hp đng còn đc các doanh nghip cho khách hàng
bán ht mi thanh toán tin. Nhng hin nay, hu ht các doanh nghip đư tht cht
điu kin tr chm. Mt s doanh nghip đư xp loi các nhà nhp khu đ đánh giá
nng lc tr n khi giao hàng. ây cng là mt trong nhng cách thc qun tr khon
phi thu ca doanh nghip Thy sn.
2.3. Tóm tt mt s đcăđim ca các doanh nghip Thy sn.
(1) Nh
y s  quy mô, giá tr
xut kh
Các doanh nghip có doanh
s bán hàng cao, giá tr xut khu cao thì s cn đn lng vn lu đng cao hn.

Thêm vào đó, các doanh nghip Thy sn xut khu hàng sang các th trng ln nh
Châu Âu, M, Nht, vi hình thc thanh toán theo LC tr chm, thông thng là 3
tháng, nhanh nht là 1 tháng, nên khon mc khon phi thu cng khá cao.
Chng 2. Tng quan v ngành Thy sn Vit Nam.

11

(2) Các doanh nghip Thy sn hot đng ch bin các sn phm thy hi sn
ph thuc vào thi tit và khong thi gian nuôi tr
 mua nguyên vt liu đu vào, phc v ch bi

(3) Có các
y s
c
thc hin các chin lc kinh doanh.
(4) Nguyên vt liu c y sn không n đnh vì nó
ph thuc vào thiên nhiên, thi tit (đi vi vic đánh bt thy hi sn) và tính thi
v (mùa v nuôi). Vì vy, l
n thit, có ngha n
cao.
(5) Các d
Thy sn
t là các doanh nghip tp trung ch bin mt hàng xut khu, có
càng cao.
Nhng đc đim trên đây s tác đng đn vic qun tr vn lu đng ca các
doanh nghip ngành Thy sn. T đó, nó cng tác đng đn hiu qu kinh doanh ca
doanh nghip.
Chng 3. C s lý lun.

12

CHNGă3:ăăăăăăăCăS LÝ LU 

Chng 3 s trình bày các ni dung chính bao gm: (1) Lý thuyt v qun tr tài
chính ngn hn cng nh qun tr vn lu đng trong doanh nghip. (2) Tác đng ca
qun tr vn lu đng ti hiu qu kinh doanh ca doanh nghip. (3) Kt qu các
nghiên cu trc đây (4) Khung lý thuyt nghiên cu và các gi thuyt nghiên cu
cng đc thit lp trong chng này.
3.1. Các vnăđ n tr vnăluăđng.
3.1.1. Vnăluăđng.
 cp đn vn lu đng, có 3 khái nim liên quan là: vn lu đng (Working
capital), vn lu đng ròng (Net working capital) và vn lu đng hot đng ròng (Net
operating working capital).
Theo Eugene và Joel (2007),
nh thong cng đc đc gi là
tng vn lu đng (Gross working capital), đc hiu nh tài sn ngn hn s dng
trong hot đng kinh doanh. Garcia – Teruel và Martinez – Solano (2006)
n lu đ n ngn hn ca doanh nghi
n mt, chng khoán kh mi, khon phi thu, hàng tn kho và n ngn
hn. Nguy
cng cho rng, vn lu đ

Vn lu đ

ngn h n hn (VanHorne và Wachowicz, 2005).
Không khác vi đnh ngha v vn lu đng ca VanHorne và Wachowicz (2005),
Eugene và Joel (2007) cng nh Firer và ctg (2008) đa ra khái nim v vn lu đng
ròng, bng tài sn ngn hn tr tng n ngn hn.
Hai thut ng v vn lu đng và vn lu đng ròng có s khác nhau. Tuy

nhiên, theo Moyer và ctg (2004), vn lu đng và vn lu đng ròng đu là s khác
nhau gia tài sn ngn hn và n ngn hn. Do đó, có th s dng thut ng vn lu
đng ròng thay th.
Vn lu đng hot đng ròng, đc Eugene và Joel (2007); Firer và ctg (2008)
Chng 3. C s lý lun.

13

đnh ngha nh là tài sn ngn hn tr n ngn hn không phi tr lãi sut (các khon
chi phí đc trích trc), vi gi đnh doanh nghip không nm gi tin mt d tha.
Các khái nim v vn lu đng đư đc làm rõ trên đây. Tuy nhiên, trong
nghiên cu này ch yu đ cp đn khái nim vn lu đng vì ch xét đn vic qun tr
vn lu đng thông qua chu k luân chuyn tin, s ngày thu tin bình quân, s ngày
tn kho bình quân, s ngày tr tin bình quân và các chính sách vn lu đng.
3.1.2. Q  vnăluăđng.
Tài sn ngn hn và n ngn hn là nhng thành phn rt quan trng cn đc
phân tích mt cách cn trng. Qun tr tài sn ngn hn và n ngn hn có vai trò quan
trng đi vi kh nng sinh li và ri ro hot đng ca doanh nghip. Qun tr hiu qu
vn lu đng là mt phn c bn trong chin lc tng th ca doanh nghip nhm to
ra giá tr cho c đông.
 luân chuyn tin và các
thành phn ca nó. Bên cnh đó, mt s nghiên cu tác đng ca vic qun tr
kho lên kh nng sinh li và ri ro ca doanh nghip đư đc thc hin. M
ng vy, nghiên cu v qun tr vn lu đng thông qua
chính sách đu t và tài tr vn lu đng cng đc thc hin trên nhng nn kinh t
khác nhau.
Cheatham, 1993).
Theo Van
 vn lu đng là qun tr
n ngn h n tr

 ngn hn. Mc đ đu t vào tài sn ngn hn hay
chính sách vn lu đng là c s quyt đnh cho vic qun tr
tài sn ngn hn s có tác đng tiêu cc đ a doanh nghip.
Chng 3. C s lý lun.

14

Ngc li, hn ch đu t vào tài sn ngn hn có th ng ri ro cho doanh
nghip, vì
m, doanh nghip s gp khó khn trong quá trình
ho

Không khác gì vi quan đi
n tr vn
lu đng là qun tr tài sn ngn hn và n ngn hn. Trong đó, tài sn ngn hn bao
gm các khon: tin mt và các khon d chuy n mt (hàng tn kho,
khon phi thu). Vì vy, khi nghiên cu v tác đng ca qun tr vn lu đng thông
qua chính sách đu t vn lu đng, Vahid và ctg (2012); Ogundipe và ctg (2012) đư
cho thy, vic đa ra chính sách đu t vào các thành phn ca vn lu đng rt quan
trng đi vi các doanh nghip.
B sung cho lý thuyt v qun tr vn lu đng, Manoori và Muhammad (2012)
đnh ngha rng, qun tr vn lu đng bao gm qun tr tài sn ngn hn và n ngn
hn. Qun tr vn lu đng rt quan trng đi vi doanh nghip vì s tác đng trc tip
ca nó đn kh nng sinh li và kh nng thanh khon ca doanh nghip (Nobanee và
ctg, 2011). Các doanh nghip có th đi mt vi ri ro phá sn, nu vic la chn mt
chin lc qun tr vn lu đng không hp lý, dù rng doanh nghip vn có kh nng
sinh li. Do vy, qun tr vn lu đng vi mc tiêu chính là đm bo doanh nghip có
đ dòng tin đ tip tc vn hành theo cách ti thiu hóa ri ro mt kh nng thanh
toán các khon n ngn hn. Manoori và Muhammad (2012) còn cho rng, đu t
nhiu vào vn lu đng có th làm gim thiu ri ro thanh toán, không đ vn lu đng

có th là gây ra s thiu ht và các vn đ s phát sinh trong hot đng hàng ngày. Bên
cnh đó, các nhà qun tr nên c gng tránh đu t không cn thit vào vn lu đng.
Nh vy, qun tr vn lu đng là qun tr các thành phn ca tài sn ngn hn
và n ngn hn thông qua vic qun tr chu k luân chuyn tin, qun tr khon phi
thu, qun tr hàng tn kho và qun tr khon phi tr, cùng vi vic qun tr vn lu
đng thông qua chính sách vn lu đng, ln lt đc trình bày sau đây.
3.1.3
Cash Conversion Cycle or cash to cash cycle or
cash cycle):
Chng 3. C s lý lun.

15

n Tn
Bình và Lê Minh c, 2007).
Chu k luân chuyn tin đo lng s ngày k t khi doanh nghip tr tin mua
hàng cho ngi bán cho đn ngày ngi mua tr tin cho doanh nghip. Nó là khong
thi gian mà doanh nghip cn thu xp ngun vn vay bên ngoài. Do đó, chu k luân
chuyn tin là thông tin rt quan trng cho các nhà qun tr tài chính.
nhau,
đy nhanh
2006; Garcia, 2010; Abuzayed, 2011; Enqvist và ctg, 2012).
Chu k luân chuyn tin liên quan mt thit đn vic to ra giá tr doanh nghip.
Chu k luân chuyn tin càng ngn, lu chuyn tin thun t hot đ
 doanh nghip càng cao. Thi gian tài sn ngn hn di dng
hàng tn kho, khon phi thu càng lâu s dn đn giá tr doanh nghip mt đi càng
nhiu. Ngc li, ngun vn ngn hn đc duy trì  dng khon phi tr thì giá tr
tng thêm càng nhiu (Nguyn Tn Bình, 2005). Vì vy, chu k luân chuyn tin đc
dùng đ đo lng hiu qu qun tr vn lu đng ca doanh nghip (Verlyn và
Eugene, 1980; Eugene và Joel, 2007; Firer và ctg, 2008).

Verlyn và Eugene (1980); Eugene và Joel (2007);
Firer và ctg (2008) xác đnh nh sau:

–
tin (3.1)
Công thc (3.1) đư đc Garcia – Teruel và Solano (2006); Tryfonidis và
Lazaridis (2006);
; ; Ashraf (2012);
Manoori và Muhammad (2012); Usama (2012) áp dng trong nghiên cu ca h đ đo
lng hiu qu qun tr vn lu đng.
Theo Sial
(2010);
n