Nghiên cứu tối ưu hóa quy trình thủy phân cá tạp để sản xuất chế phẩm sinh học sử dụng làm thức ăn cho cá lóc bằng phương pháp quy hoạch thực nghiệm

B

GIÁO D

O
IH CM

TP.HCM

BÁO CÁO KHÓA LU N T T NGHI P
tài:

NGHIÊN C U T
PHÂN CÁ T
S

QUY TRÌNH TH Y

S N XU T CH PH M SINH H C

D NG LÀM TH

B

CH TH C NGHI M

KHOA CÔNG NGH SINH H C
Chuyên ngành: Vi sinh – Sinh h c phân t
GVHD:
SVTH:

Ths. Nguy
ng Hồng Nhân

MSSV:

1053010516

Khóa:

2010 - 2014

5, 2014


L IC
L

u tiên, con bày t lòng bi

con th c hi n
gian th c t p.
Em xin c
H
h c v a qua.

tài th c t p này. Em xin c

c nh t cho ba m
ng, d y d
con r t nhi u trong th i gian

em trong su t th i

y cô Khoa Công ngh Sinh h c,
i h c M Thành ph
n tâm gi ng d y cho em gi ng d y cho em trong su t nh

Em xin g i l i c
Nh t Linh
tài th c t p này.

n th y Nguy
ng vi n, t o m

n ki n t t nh

em

Em xin g i l i c
n
, ch Võ Ng c Y n Nhi, ch
Nguy n Th M Linh và các anh ch trong phòng thí nghi m Cơng ngh V
và cho em nh ng kinh nghi m quý báu.
Tôi xin c
n cùng th c hi
t i phịng thí nghi m Cơng ngh Vi sinh
t p.
Tôi xin c
th n trong th i gian qua.

ib nc

tài th c t
c vi c
tôi r t nhi u trong q trình th c
ng viên tinh

Tơi xin chân thành c

5

ng Hồng Nhân

i

SVTH

NG HỒNG NHÂN


DANH M C

DANH M C T
T

VI T T T

VI T T T

Ti ng Vi t
Ch.

ng b ng sông C u Long
NN & PTNT

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

NT

Nghi m th c

NTTS

nuôi tr ng th y s n

NXB

Nhà xu t b n

PTN

Phịng thí nghi m

TP.HCM

Thành Ph H Chí Minh

tr.

trang
trung tâm ho

VK

vi khu n

VSV

ng

vi sinh v t

Ti ng Anh
BOD

Biochemical oxygen Demand

CFU

Colony forming unit

COD

Chemical oxygen Demand

NA

Nutrient Agar

NB

Nutrient Broth

NCBI

the National Central for Biotechnology Information

No.

number

pp.

page

RSM

Response Surface Methods

Vol.

Volume

ii

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


DANH M C

DANH M C HÌNH
Channa striata...................................................................... 5
Hình 1.2. Bacillus

i kính hi

n t ........................................................ 17

Hình 1.3. Thi t k CCD v
m góc (cube
m d c tr c và 5 l n l p
l it
m thí nghi m trung tâm (0, 0) .................................................................... 32
Hình 1.4. Ma tr n b trí thí nghi m theo thi t k Box – Behnken ....................... 33
Hình 1.5. Màn hình làm vi c c a ph n m m Minitab 16..................................... 35
i th (a) và vi th (×100) (b) c a ch ng B. polyfermenticus F27..... 60
i th (a) và vi th (×100) (b) c a ch ng Bacillus subtilis Q111 ...... 61
Hình 3.3. K t qu th nghi m kh
a ch ng B.
polyfermenticus F27 (a) và B. subtilis Q111 (b) ....................................................... 61
Hình 3.4. K t qu thí nghi
i kháng vi khu n gây b nh Pseudomonas c a 2
ch ng thí nghi m ...................................................................................................... 62
Hình 3.5. K t qu thí nghi
i kháng vi khu n gây b nh Streptococcus c a 2
ch ng thí nghi m ...................................................................................................... 63
Hình 3.6. K t qu thí nghi

a 2 ch ng thí nghi m ................... 64

Hình 3.7. K t qu t
y phân nguyên li u cá b ng công c t
a ph n m m Minitab 16 ............................................................................ 81
Hình 3.8. K t qu t
b ng công c t

VSV sau quá trình th y phân nguyên li u cá
a ph n m m Minitab 16 .................................................. 83

Hình 3.9. K t qu t
c tiêu hi u qu th y phân và m
VSV sau
quá trình th y phân nguyên li u cá b ng công c t
a ph n m m Minitab
16 .............................................................................................................................. 84
Hình ph l c 2a. K t qu x lý th ng kê ANOVA m t y u t v m
VSV c a
các nghi m th c trong thí nghi m kh o sát nhi
kh trùng nguyên li u cá t p . 95
Hình ph l c 2b. K t qu x lý th ng kê ANOVA m t y u t v ch s
t ng s c a các nghi m th c trong thí nghi m kh o sát nhi
kh trùng nguyên
li u cá t p .................................................................................................................. 96
Hình ph l c 2c. K t qu x lý th ng kê ANOVA m t y u t v ch s
m axit
amin ngày 0 c a các nghi m th c trong thí nghi m kh o sát nhi
kh trùng
nguyên li u cá t p ..................................................................................................... 97

iii

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


DANH M C
Hình ph l c 2d. K t qu x lý th ng kê ANOVA m t y u t v ch s
m axit
amin ngày 5 c a các nghi m th c trong thí nghi m kh o sát nhi
kh trùng
nguyên li u cá t p ..................................................................................................... 98
Hình ph l c 4a. Thơng tin mơ hình h i quy c a thí nghi
nh y u t nh
ng ...................................................................................................................... 100
Hình ph l c 4b. K t qu
a thí nghi
nh y u t
ng ............................................................................................................... 100
Hình ph l c 6a. Thơng tin mơ hình h i quy c a thí nghi m kh i d u ............. 102
Hình ph l c 6b. K t qu

a thí nghi m kh i d u ......... 102

Hình ph l c 7a. Thơng tin mơ hình h i quy c a thí nghi m b m t ch tiêu cho
m axit amin ................................................................................................. 103
Hình ph l c 7b. K t qu
a thí nghi m b m t ch tiêu cho
m axit amin ................................................................................................. 103
Hình ph l c 8a. Thơng tin mơ hình h i quy c a thí nghi m b m t ch tiêu cho

hàm m
VSV .................................................................................................... 104
Hình ph l c 8b. K t qu
a thí nghi m b m t ch tiêu cho
hàm m
VSV .................................................................................................... 104

iv

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


DANH M C

DANH M C B NG
B ng 1.1. Thi t k thí nghi m Plackett – Burman v i 11 y u t ......................... 27
B ng 2.1. B ng b trí thí nghi m kh o sát nhi

kh trùng ............................ 53

B ng 2.2. Giá tr các bi n s trong thí nghi
nh y u t
n q
trình th y phân theo thi t k Plackett – Burman ...................................................... 54
B

i th và vi th c a 2 ch ng vi khu n th nghi m ............. 60

B ng 3.2. So sánh m
vi sinh v t các nghi m th c trong thí nghi m kh o sát
nhi
kh trùng..................................................................................................... 65
B ng 3.3. K t qu ki m tra các ch s
m c a thí nghi m kh o sát nhi
kh
trùng .......................................................................................................................... 66
B ng 3.4. B trí và k t qu thí nghi
nh y u t
ng theo thi t k
Plackett - Burmen ..................................................................................................... 69
B ng 3.5. Giá tr bi n s c a thí nghi m kh
u theo thi t k Plackett – Burman
.................................................................................................................................. 72
B ng 3.6. B trí và k t qu thí nghi m kh
ut
u t nh h ng
.................................................................................................................................. 73
B ng 3.7. B trí và k t qu thí nghi m b m t ch tiêu t
u t nh
ng ........................................................................................................................ 76

v

SVTH

NG HOÀNG NHÂN

DANH M C

DANH M

- BI
ng nghiên c u c

-

TH

ch th c nghi m ...... 24

thí nghi m ................................................................................. 39
Bi
3.1. So sánh m
vi sinh v t c a các nghi m th c trong thí nghi m
kh o sát nhi
kh trùng ...................................................................................... 65
Bi
3.2. So sánh ch s
ng s c a các nghi m th c trong thí
nghi m kh o sát nhi
kh trùng ......................................................................... 66
Bi
3.3. So sánh ch s
m axit amin c a các nghi m th c trong thí nghi m
kh o sát nhi
kh trùng t i th
m ngày 0 ..................................................... 67

Bi
3.4. So sánh ch s
m axit amin c a các nghi m th c trong thí nghi m
kh o sát nhi
kh trùng t i th
m ngày 5 ..................................................... 67
th 3.5. M
ng c a b n y u t kh o sát trong thí nghi
nh
y ut
ng ...................................................................................................... 70
th 3.6. Hàm m c tiêu v i 2 y u t n
NaCl và m
u
trong ph m vi kh o sát.............................................................................................. 71
th 3.7. Hàm m c tiêu v i 2 y u t pH và m
u trong ph m vi
kh o sát ..................................................................................................................... 72
th 3.8. M
ng c a ba y u t kh o sát trong thí nghi m kh
u
.................................................................................................................................. 74
th

ng m c (bên trái) và b m
ng (bên ph i) c a t ng c p y u
n quá trình th y phân ...................................................................... 80

th

ng m c (bên trái) và b m
ng (bên ph i) c a t ng c p y u
nm
VSV sau quá trình th y phân........................................... 82

t
t

th ph l c 3a.
m axit amin c a thí nghi

ng chu n hóa c a 4 y u t kh
iv in
nh y u t
ng ....................................... 99

th ph l c 3b. Pareto c a 4 y u t kh
iv in
m axit amin
c a thí nghi
nh y u t
ng ............................................................... 99
th ph l c 5a.
ng chu n hóa c a 3 y u t kh
iv in
m axit amin c a thí nghi m kh
u ................................................................. 101
th ph l c 5b. Pareto c a 3 y u t kh
iv in
m axit amin

c a thí nghi m kh
u ......................................................................................... 101

vi

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


M CL C
TV

........................................................................................................ 1

PH N 1. T NG QUAN TÀI LI U ...................................................................... 4
1.1. Tình hình ni cá lóc t i Vi t Nam .............................................................. 5
1.1.1. Gi i thi u cá lóc Channa striata ............................................................ 5
1.1.2. L ch s ngh ni cá lóc......................................................................... 8
1.2. Các v

hi n nay ...................................................................................... 9

1.2.1. Thi u h t ngu n th
1.2.2. V

c a ngu n th

1.2.3. Ô nhi

nhiên .......................................................... 9
p ................................................. 9
c .................................................................... 10

1.2.4. D ch b nh ............................................................................................. 11
i quy t ....................................................................... 12
1.3.1. Ch t d n d ........................................................................................... 12
1.3.2. Probiotic ............................................................................................... 13
1.4. Bacillus ....................................................................................................... 17
1.5.1. Bacillus subtilis .................................................................................... 18
1.5.2. Bacillus polyfermenticus ...................................................................... 19
1.5.3. Kh

a Bacillus ...................................................... 19

1.5.4. Các y u t

n quá trình sinh enzym t Bacillus ............... 20

1.5.5.

ng d ng c a vi khu n Bacillus trong nuôi tr ng th y s n ................. 21

1.6. Tình hình nghiên c u hi n nay ................................................................... 23
c ........................................................................................... 23
c ........................................................................................... 23
1.7. T

ch th c nghi m ............................. 24
ch th c nghi m ................................................... 24

1.7.2. Thi t k tìm y u t
1.7.3. T

ng c a Plackett – Burman ........................ 26
pháp b m t ch tiêu ..................................... 28

1.7.4. Ph n m m Minitab ............................................................................... 34
PH N 2. V T LI U

U.............................. 36


M CL C
2.1. Th

m nghiên c u .............................................................. 37

2.2. V t li u nghiên c u ..................................................................................... 37
2.2.1. Nguyên li u .......................................................................................... 37
ng – Hóa ch t ......................................................................... 37
2.3. Thi t b - D ng c ....................................................................................... 38
2.3.1. Thi t b ................................................................................................. 38
2.3.2. D ng c ................................................................................................ 38
thí nghi m ......................................................................................... 39
nh m

vi sinh v t ................................................... 40

nh tr c ti p m

b
m trên bu
m h ng
c u ....................................................................................................................... 40
nh gián ti p s
ng t bào b
ms
ng khu n l c
............................................................................................................................. 41
m .............................................................. 42
ng s b

.......................... 42

háp chu
Sörensen) ............................................................................................................ 44
m amoniac b

c .......... 45

m axit amin .................................................................... 47
2.7

i th và vi th c a 2 ch ng vi khu n th nghi m ..................... 47
i th .................................................................................... 47

2.7.2. Quan sát vi th b
2.8. Thí nghi m kh

m Gram ................................. 47

a 2 ch ng th nghi m .................... 48

2.8.1. Nguyên lý ............................................................................................. 48
2.8.2. Chu n b ............................................................................................... 49
2.8.3. Ti n hành .............................................................................................. 49
c k t qu ........................................................................................... 49
2.9. Thí nghi m kh
i kháng v i vi khu n gây b nh trên cá lóc c a 2
ch ng th nghi m ................................................................................................... 50
2.9.1. Nguyên lý ............................................................................................. 50
2.9.2. Chu n b ............................................................................................... 50

viii

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


M CL C
2.9.3. Ti n hành .............................................................................................. 50
c k t qu ........................................................................................... 50
2.10. Thí nghi m kh

a 2 ch ng th nghi m.................... 51

2.10.1. Nguyên lý ........................................................................................... 51
2.10.2. Chu n b ............................................................................................. 51
2.10.3. Ti n hành ............................................................................................ 51
c k t qu ......................................................................................... 52

2.11

nguyên li u cá t p ......................................................................... 52

2.12. Thí nghi m kh o sát nhi

kh trùng nguyên li u cá t p..................... 52

2.12.1. Chu n b thí nghi m ........................................................................... 52
2.12.2. Ti n hành thí nghi m.......................................................................... 53
c k t qu ......................................................................................... 53
2.13. Thí nghi m x

nh y u t

ng .................................................... 53

2.13.1. Thi t k thí nghi m............................................................................. 53
2.13.2. Ti n hành thí nghi m.......................................................................... 54
c k t qu .......................................................................................... 55
2.14. Thí nghi m kh

u ................................................................................. 55

2.14.1. Thi t k thí nghi m............................................................................. 55
2.14.2. Ti n hành thí nghi m.......................................................................... 56
c k t qu ......................................................................................... 56
2.15. Tìm kho ng t
a các y u t
ng chính b

d c .......................................................................................................................... 56
2.15.1. Thi t k thí nghi m............................................................................. 56
2.15.2. Ti n hành thí nghi m.......................................................................... 57
c k t qu ......................................................................................... 57
2.16. Thí nghi m b m t ch tiêu ....................................................................... 57
2.16.1. Thi t k thí nghi m............................................................................. 57
2.16.2. Ti n hành thí nghi m.......................................................................... 58
c k t qu ......................................................................................... 58
PH N 3. K T QU VÀ TH O LU N ............................................................. 59

ix

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


M CL C
3.1.

i th và vi th c a 2 ch ng vi khu n th nghi m ................................... 60

3.2. Thí nghi m kh
enzym protease c a 2 ch ng vi khu n thí nghi m
................................................................................................................................ 61
3.3. Thí nghi m kh
i kháng v i vi khu n gây b nh trên cá lóc c a 2
ch ng vi khu n th nghi m .................................................................................... 62
3.4. Thí nghi

gi a 2 ch ng vi khu n thí nghi m ....................... 63

3.5. Thí nghi m kh o sát nhi
3.6. Thí nghi m xác
3.7. Thí nghi m kh

kh trùng nguyên li u cá t p....................... 64

nh y u t

ng ...................................................... 68

u ................................................................................... 72

3.8. Thí nghi m b m t ch tiêu ......................................................................... 76
3.8.1. K t qu thí nghi m b m t ch tiêu ...................................................... 76
3.8.2. T
PH N 4. K T LU

............................................................................................. 79
NGH .................................................................. 86

4.1. K t lu n ....................................................................................................... 87
ngh ........................................................................................................ 87
TÀI LI U THAM KH O .................................................................................... 88
PH L C ............................................................................................................. 94

x

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


TV


TV
Cá lóc là lồi cá

c ni nhi u

ng b ng sông C u

p, s c s ng m
ki

ng khác nhau. H
u

c nhi

a,

u

ng tiêu th hàng

Vi t Nam (Lê Xuân Sinh và c ng s , 1998). Vì v y, ngh ni cá lóc vùng
ts

ng t i 40.000 t

x p sau cá tra, tơm sú (H u

c, 2011).
Ngh ni cá lóc phát tri n r m r d
h t. T

n ngu n th

nhiên cho cá b thi u

ng d a vào l i th

n d ng ngu n th c

p ch y u t các loài cá t p. D n d n, ngh nuôi phát tri n nhi u nên gây
ra khơng ít lo ng i r ng ngh ni cá lóc có th d n t
s

a các gi ng lồi th y

i ni mu n thu 1 kg cá lóc c n tiêu t n t i 4 – 4,5 kg cá t p. V i

t ng s

ng cá lóc ni trong vùng 30.000 t

t n cá t

thác n

c ng t và 75.000 t n cá t p bi
a và chi m 12% s

th t s là v
cho c

ng v i 30% s

i v i ngu n l i th y s n và an ninh th c ph m
c, 2011).

sang ngu n th

kh c ph c tình tr

n

p d i dào và

ng th

cơng nghi p có s
th

ng khai

ng khai thác h i s n hà

l
ng (H

i s d ng t i 50.000

t hi n nhi u d t t. Khi nuôi cá b ng
p l i x y ra hi

khống ch t, ngu

ng cá lóc b

c b ơ nhi m. Th c tr

n th

u

u h ni cá lóc

ph i b ngh vì thua l (Nguy n Kim Ki u, 2012). M t v

ng th

th a và ch t th i c a cá lóc trong q trình ni gây ô nhi m. Cách gi i quy t truy n
th ng là hút b

c cho c b cá hàng tu n th

d

m l i nhu n c

u này

i dân. (Ph m Th Tuy t Ngân, 2011)

Vi c áp d ng ch ph m sinh h c có ch a vi sinh v t v i vai trò probiotic cho cá
có th giúp gi i quy t các v
sinh v

trên. D ch cá t

c cho vào th

nhiên c n thi

p nh m b sung

c phân h y b ng vi
m và các ch t khống t

c ni b ng cá t p s h n ch xu t hi n d t t

Vi sinh v

cá.

c ao nuôi và h tiêu hóa c a cá s
ng h mi n d ch cho cá, c nh tranh vi sinh v t có h i và x lý

2

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


TV
c ao ni (Ph m Th Tuy t Ngân
ng kích thích s

a d ch cá th y phân cịn có kh

t m i c a cá. (Tr n Th Bé, 2011)

Ngu n ph ph m, cá th i ra t các ch , xí nghi p ch bi n th y s n r t d i dào,
giá thành r
d ch

c nghiên c u và ng d ng nhi

m, b t

m làm th

ys

s n xu t

c m m (Tr n Th

H ng Nghi và c ng s , 2009)

lý ngu n ph ph m này b ng các

bi n pháp sinh h

c bi t là s d ng enzym th y

thu h i protein t o ra nh ng s n ph m có nhi u cơng d ng và giá tr dinh
ng cao. (Gao và c ng s , 2005)
y vi c dùng vi sinh v
nhi u ti
hi

th y phân ngu n ph ph m ch bi n th y s n có

ng d ng và l

nh th c

tài “Nghiên c u t

y trình th y phân cá t

ph m sinh h c s d ng làm th

s n xu t ch
ch

th c nghi m”
N
-

tài

nh tính kh

c a 2 ch ng Bacillus subtilis Q111 và

Bacillus polyfermenticus F27 cung c p t PTN Công ngh

ih c

M TP.HCM.
- Kh o sát kh

t g y b nh trên cá lóc c a 2 ch ng vi khu n

thí nghi m.
- Kh o sát kh
-

nh nhi

- Thí nghi m t

c a 2 ch ng vi khu n thí nghi m.
kh trùng nguyên li u.
u ki n th y phân nguyên li u cá t p.

3

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


PH N 1
T NG QUAN TÀI LI U


T NG QUAN TÀI LI U
1.1. Tình hình ni cá lóc t i Vi t Nam
1.1.1. Gi i thi u cá lóc Channa striata
1.1.1.1. T ng quan
Theo các tài li u phân lo i h c thì h cá lóc g m có 2 chi là Parachanna và
Channa. Chi Channa chi

v

h uh

c

Châu Á, trong khi gi ng Parachanna ch có 3 loài và phân b ch y u

khu v c

Châu Phi. H cá Channidae

Channa gachua (cá chành d c),

Channa lucius (cá dày), Channa striata
bơng).

Channa micropeltes (cá lóc

Khoa và Tr n Th

N

ng ni chính

BSCL. So v i cá lóc bơng
Vì v y,

nhi

c ch

ng nghiên c u chính c

tài. (Lê Xuân

Minh Chung, 2009)
1.1.1.2. Phân lo i c
Theo d li u c a NCBI,

ên ti ng Anh là Snakehead murrel, m t s

tên khác là Ophiocephalus striatus, Ophiocephalus vagus, Snakehead fish và có
phân lo i:
Ngành: Chordata
L p: Actinopterygii
B : Perciformes
H : Channidae
Chi: Channa
Loài: Channa striata

Hình 1.1.

Channa striata (Bloch, 1793)

5

SVTH

NG HỒNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
1.1.1.3. Phân b
Trên th gi i: chúng tìm th y
n mi n nam Trung Qu

các khu v c nhi

i châu Á tr i dài t Pakistan

c bi t là Trung Qu c, Tri u Tiên, Sri Lanka, Vi t

Nam.
T i Vi t Nam: c

trên c ba mi n. (S Nông nghi p và Phát tri n

nông thôn t nh Th a Thiên Hu , 2011)
1.1.1.4.

m hình thái

hình l

ud

dài gi

u b t so v

u r n, gãy khúc, mi

i nh n và

y r t l n.

vây, vây h u mơn có 28 – 30 tia vây, v

– 46

ng bên 41 – 55 cái. V y t o vân màu

nâu xám xen l n v i nh ng ch màu xám nh t.
ánh nâu v i nh

m màu

ch, b ng màu tr ng.

c mang d ng hình

núm. Th c qu n ng n, vách dày, bên trong th c qu n có nhi u n
hình ch Y.

t Long, 2003)

1.1.1.5.

c

m sinh h c

Cá lóc là lồi cá s
cl .

ng
sâu sinh s ng t

vùng ng

pH 7 – 8,
t

c

c ng t

thích nghi v i

n 30 m trong các sơng, su i, ao, h ,

y ch m và trong các ao ni nhân t o. Cá thích nghi

v
s ng

dày to

: 23 – 27 OC. Chúng sinh

c ng: 20, nhi

c gi a và th p, hay tìm th y trong các ao h có nhi u rong c và

c. Chúng có th s

c thi u oxy. (S Nông nghi p

và Phát tri n nông thôn t nh Th a Thiên Hu , 2011)
Tính thích nghi c a cá lóc v

hơ h p ph nên có th hít th
m nh

nh v n có th s

ng xung quanh r t m nh nh
c O2 trong khơng khí, ch c
c th i gian khá lâu.

t Long, 2003)

1.1.1.6. T p tính
Cá thích s ng
rình m
cá ho

c có rong, c
ng ho

ng

t

.

n mình

ng và b t m i

t

cm

t Long, 2003)

6

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
Cá lóc d

c xung quanh, xâm nh p vào vùng

ng

v

n. Cá s ng sót qua mùa khơ

b ng cách t chơn mình vào bùn

ml

tiêu th ch t béo d tr

gi

m cho ph i và

. (S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn t nh

Th a Thiên Hu , 2011)
Cá là loài cá d
trùng,

ng v

n hình. Th

t, nịng n

m cá, ch nhái, r n, cơn

ng v t giáp xác. Quan sát ng tiêu hóa c a cá cho

th y cá chi m 63,01%, tép 35,94%, ch nhái 1,03% và 0,02% là b g o, côn trùng
và mùn bã h

.

1.1.1.7.

t Long, 2003)
ms

Theo

ng

t Long (2003), c

trên 20 OC

ng t

i 15 OC

5 kg. Tr

ng trung bình theo tu i (

i nhanh, khi nhi

ng ch m. Con l n nh t n ng

n

c và cái chênh l ch l n):

Cá 1 tu i thân dài 19 – 39 cm n ng 95 – 760 g.
Cá 2 tu i thân dài 38,5 – 40 cm, n ng 625 – 1.395 g.
Cá 3 tu i thân dài 45 – 59 cm, n ng 1.467 – 2.031 g.
Theo S NN & PTNT t nh Th a Thiên Hu ,
chi u dài. Cá càng l n thì s

g

n nh

y uv

ng càng nhanh.

Trong t nhiên, s c l n c a

u, ph thu c vào th

n có trong

th y v c, do v y t l s ng trong t nhiên c a cá th p.
Trong ao ni, có th
t tr

t thì t l s ng c a cá cao và

ng trung bình 0,5 – 0,8 kg/con sau 6 – 8 tháng.

1.1.1.8.

m sinh s n

Cá lóc 1 – 2 tu i b
tháng 4 –

tr ng, mùa v sinh s n t tháng 4 – 8, t p trung vào
vào sáng s m sau nh ng tr

yên t nh có nhi u th c v t th y sinh.

nhi

20 – 35 OC, sau 3 ngày tr ng n

thành cá b t, kho ng 3 ngày sau cá tiêu h t nỗn hồng và b

c th

t nhiên bên ngoài, luân trùng Brachionus plicatilis

u tiên t t

nh t c a cá b t. Ngồi ra, có th cho cá b t
t ng h p d ng b t. Giai

n k ti p cá

c xem là th

tr ng hay th
c (Moina – Daphnia), trùng ch
7

SVTH

NG HOÀNG NHÂN

T NG QUAN TÀI LI U
ho c u trùng mu

.

g

n cá gi ng, sâu g o và dòi là th

cá. M t s thí nghi m trên cá b t cho th y cá có kh
ck th pv i
trong 3 tu n l

m

Tr

d ng th

c v n là th

u. Rhizopus arrhizus hay

t nh

cá t p, ph ph m t các nhà máy ch bi

n tr ng
i v i cá b t

m

c s n xu t t

k thu t lên men s d ng d u c làm ngu n carbon chính.

ch bi n và th

a

n cá l

ng

u tép, tơm, ch, cá hay th

n nhanh vào mùa xuân - hè.

t Long,

2003)
1.1.2. L ch s ngh ni cá lóc
lâu ngh
Vào nh

c ng t trong ao hay l ng bè

, ngh nuôi cá lóc trong l

c (An Giang) và huy n H ng Ng (
l i th

t hi n

ng Tháp). Lúc kh

huy n Châu
ng d a vào

ng ru ng, sông r ch n náu

d ng ngu n th

t ph bi n.

ni cá lóc.

i dân t n
i d có th ni

d ng bán thâm canh, thâm canh v i nhi u hình th
t, trong l

ng lúa. Ngồi ra, cá lóc ni là s n

ph m có kh
gi m. T

h

ng t

n nay, ngh

ng ngày càng
vùng

bi n. T ng h p c a các t nh thu

nên ph
ys

ng cá lóc ni

.000 t n so v
m g n 80%.
T

Minh Chung và Lê Xuân Sinh, 2010)

phát tri n c a ngh ni cá lóc ngày càng m nh m

riêng

t i H u Giang, toàn t nh d ki n có kho ng 5 ha ni cá lóc theo hình th c thâm
canh trong ao và ni vèo v i s
ng th y s n kho ng 90.810 t

ng 2000 cái. D ki

t t ng s n

ng khai thác 2.910 t n, s n

ng nuôi tr ng 87.900 t n. (S NN & PTNT H u Giang, 2013)

8

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
1.2. Các v

hi n nay

1.2.1. Thi u h t ngu n th

nhiên

Ngh ni cá lóc phát tri n r m r d
h t. T

n ngu n th

nhiên cho cá b thi u

ng d a vào l i th

n d ng ngu n th c

p ch y u t các loài cá t p. D n d n ngh nuôi phát tri n nhi u nên gây
ra khơng ít lo ng i ni cá lóc d n t

a các gi ng lồi th y s

i

ni mu n thu 1 kg cá lóc c n tiêu t n t i 4 – 4,5 kg cá t p. V i t ng s

ng cá

lóc ni trong vùng 30.000 t

c ng t

i s d ng t i 50.000 t n cá t

và 75.000 t n cá t p bi
12% s

ng v i 30% s

ng khai thác n

ng khai thác h i s n h

a và chi m

t s là v

i v i ngu n l i th y s n và an ninh th c ph m cho c

l n
ng. (H u

c, 2011)
1.2.2. V

c a ngu n th

p

kh c ph c tình tr ng thi u ngu n th
ngu n th

nhiên

n sang

p d i dào và

ng th

công nghi p có s

t hi n nhi u d t t. Khi nuôi b ng th c

p, l i x y ra hi
khống ch t, ngu

ng cá lóc b

n th

c b ơ nhi m. Th c tr

u

u h ni cá lóc

ph i b ngh vì thua l . (Nguy n Kim Ki u, 2012)
Hi n t i trên th

i th

p chuyên dùng cho ni
ng v

mua lo i th

ng

nhu c
cá lóc

ng

m kho ng 40%

ng

ng cho cá. Theo kinh nghi m c a nông dân An Giang, ni
n gi ng thì s d ng th

43%

ng
m ch ng 40%
m

m gi m d

c 3 – 4 tháng tu i thì cho cá
ng và phát tri n. Lo i cám

u so v i các lo i cám khác d

hi u qu kinh t . D ng cá lóc b
Nhu n (Ch

m kho ng

ng ch t, theo anh Hu nh Thanh

s n xu t cá lóc gi ng, p C n Thu n, xã C

Thành), cá lóc ni b ng th

n gi m

ng

n Châu
m
9

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
có th v n cịn thi u nhi u lo i khoáng ch t thi t y
C. N u cung c

c bi t là vitamin

khoáng ch t và vitamin C cho cá thì hi

trong t

. (Ng c Di p, 2011)
m c

chuy n sang th

i nên khi
p thì s

i thành ph n th
1.2.3. Ơ nhi

m, b

n h n ch thì c n ph i

n t cá t p sang th

c t p.

c

ng c a các ho

ng kinh t và xã h i làm ô nhi m ngu

c c a ngành

thu s n:
Hi n nay, m

suy

ô nhi

ki n v sinh, s d ng quá nhi u thu c tr

theo h th

u

s h t ng y u kém, hố ch

l i tiêu thốt ra các sơng và có th theo dòng ch y

t i vùng khác, gây nguy h

ng thu s n.

nghi p x tr c ti p

c th i sinh ho t, công

là ngu n

tr ng thu s

ng c a các thu sinh v t. K t qu

nh

c cung c p cho nuôi
u tra nghiên c u

a Vi n nghiên c u nuôi tr ng th y s n 1 cho th

BOD, COD, NO2

iv

c c a nh ng thu v

ng

u chu n cho phép

i s ng thu sinh v t. (Tr nh Ng c Tu n, 2005)

Hi n nay, có r t nhi u lo i s n ph m thu c, hoá ch t và ch ph m sinh h c

c

dùng r ng rãi trong nuôi tr ng thu s n trên th gi i. Nh ng hố ch t trên có vai trị
quan tr ng trong vi c b o v s c kho
m d ng d
ng, t

n nh ng h u qu

d

ng, gây r i r

c trong s n ph m thu s n gây h i

gi m giá tr
qu

ng v t th y s n n

i lao
i tiêu dùng, làm

m và còn t o các ch ng vi khu n kháng thu c làm gi m hi u
u tr b nh. (Tr nh Ng c Tu n, 2005)

Thành ph n l

m, ao NTTS ch y u là các ch t h

protein, lipid, axit béo v i công th c chung CH3(CH2)nCOOH , photpholipid, sterol vitamin D3, các hormone, carbohydrate, ch t khoáng và vitamin, v tôm l t xác,...
L p bùn này luôn

trong tình tr ng ng

c, y m khí, các vi sinh v t y m khí

phát tri n m nh phân hu các h p ch t trên t o thành các s n ph m là hydrosulphua
10

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
(H2S), amoniac (NH3), metan (CH4),... r t có h i cho thu sinh v t, ví d n
1,3 ppm c a H2S có th gây s c, tê li t và th m chí gây ch t tơm. Khí amoniac

(NH3

ng

c sinh ra t q trình phân hu y m khí th

ti p cho tơm cá, làm

pH c

c tr c

c và kìm hãm s phát tri n c a

th c v t phù du. (Tr nh Ng c Tu n, 2005)
Tóm l i, theo Tr nh Ng c Tu n (2005) các ch t ô nhi m ch y

c th i

NTTS bao g m:
Cacbon h
Nit

m th

ph m sinh h c...).

c phân hu t các protein.

Phospho phân hu t các protein.

1.2.4. D ch b nh
K t qu kh o sát c

Minh Chung (2009) cho th y, b nh ký

sinh trùng xu t hi n nhi u nh t (85,9%) trên cá lóc ni, k
(55,9%) và m t s b

n là b nh xu t huy t

t nh t (11,8%), tr ng mang (8,5%), gan th n

(7,8%),…
Còn theo k t qu kh o sát c a Ph

c và c ng s (2012) có 4 m m b nh

vi n m nhi m trên cá lóc ni thâm canh là Acremonium (35,7%), Geotrichum
(28,6%), Achlya (21,4%), Fusarium (14,3%). K t qu kh o sát m m b nh vi khu n
c 4 gi ng v i t n su t xu t hi n c a các gi ng vi khu n Aeromonas,
Edwardsiella, Streptococcus và Pseudomonas l

t là 54,3%, 17,3%, 14,8% và

13,6%.
Theo Nguy n Quang Minh (2013) thì b nh cá do nh ng nguyên nhân sau:
Ch

cb

i

- Nhi

t ng

n tháng 2 (có th xu ng th p

n 25 – 27 OC) và nhi
– 35 O

n tháng 5 hàng

u làm cho cá b

ut

n 30

u ki n cho sinh v t gây b nh trên cá

làm cho cá d b nh.
-

c ao kém ch

b ơ nhi m hố ch

ng do qu

thu t ho c ngu

cc p

c, vi khu n, virus...

11

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
Ch
Ch

ng th c
ng th

b

p và th

ng cho cá s t

tri

ng th

ng thu n l i cho các tác nhân gây b nh phát
nn

Thi u c n th

làm ơ nhi

c ao.

óc cá

Các d ng c

cv

Các d ng c v n chuy n, b

n ch a m m b nh.
i v t, thùng… có th làm xây xát cá trong

quá trình thao tác và vì th m m b

u ki n xâm nh p vào cá nuôi.

Ngu n gi ng th kém ch
Cá có th

m

ng

m c b nh t ngu n gi ng th

môn ki m tra ch

ng, con v t mang s n m m b

trùng, khi cá th xu ng nuôi sau m t th i gian g p th i ti

c x lý di t
i s thu n l i cho

m m b nh phát tri n.

1.3.

i quy t

Khi ngu n th

p t nhiên ngày càng khan hi m cùng v i nh n th c v

nh ng h qu có th x y qua khi khai thác quá m c ngu n th
nghi p tr thành ngu

ng chính cho cá lóc. Tuy nhiên, vì nh ng khuy t

m c a th

n ph i có m t lo i ch ph m b

vi

làm ngu

t hi u qu và kinh t . Ch ph m này s
ng, ngu n khoáng ch t b sung, ch t d n d kích thích b t m i

ng th i ph i góp ph n c i thi

kháng cho cá.

1.3.1. Ch t d n d
1.3.1.1. Axit amin t do
Nhi u nghiên c u s d ng h n h p các axit amin riêng l ho c k t h
thích s b t m i c a cá.
d

kích
cs

kích thích q trình b t m i c a tơm, cá. Nhi u nghiên c u khoa h c cho

th y các axit

m giác c a tơm, cá làm kích thích

s b t m i. (Tr n Th Bé, 2011)

12

SVTH

NG HOÀNG NHÂN


T NG QUAN TÀI LI U
1.3.1.2. D ch cá th y phân
Hi n nay, d ch cá th

c s d ng ph bi n trong ch bi n th

s

y

ch cá th y phân là ph ph m c a

công nghi p ch bi n b t cá, màu vàng nâu, ch

các axit amin t do và các

c xem là ch t d n d . B sung d ch cá th y phân v i li
1,5% vào th

a cá lóc Channa striata có th thay th

m b t cá trong công th c th

mb

ng

u nành cho

%. (Tr n Th Thanh Hi n, 2010)

1.3.1.3. B t nhuy n th , b t gan m c
B t nhuy n th và b t gan m c ch a nhi u axit amin t do nên d n d tôm cá r t
t t khi b sung vào th
m

n xu t th

c s d ng v i t l 3 – 5%

t nhuy n th và b t gan

kích thích s b t m i c a tơm. (Lê Thanh

Hùng, 2008)
Tóm l i, t các k t qu nghiên c u trên cho th y vai trò c a ch t d n d có ý
ng trong ni tr ng th y s n. Nh có nh ng ch t này kích thích cho
tôm, cá b t m i và s d ng th

ng c

thi n, mang l i l i ích kinh t

cc i

i nuôi. (Tr n Th Bé, 2011)

Các lo i ch t d n d

c s n xu

lí, hóa ch t ho c enzym

bi n pháp v t

th y phân ngu n ngun li u giàu

m. Tuy có

ng, khống ch t, kích thích b t m i c
gi i quy

cv

ng ao nuôi và b nh cá. M t khác,

ch bi n này khá t n kém nên giá thành còn cao.
quy t t t c các v

, probiotic có th gi i

c a ngành NTTS hi n nay v i nh ng l

qu kinh t , thân thi n v i s c kh

t tr i, hi u

ng.

1.3.2. Probiotic

T “Probiotic” xu t phát t ti ng Hy l p, c
t ng
sinh v
1974,

s ng”. Lilley và

mô t nh ng ch

c bài ti t ra t m t

ng cho m t sinh v
probiotic là các sinh v t và các h p ch t góp ph n vào s

cân b ng vi sinh h trong h th

nh s a và
13

SVTH

NG HOÀNG NHÂN

T NG QUAN TÀI LI U
i v i probiotic là s b sung m t lo i th

t s ng mà có

tác d ng có l i cho v t ch qua vi c c i ti n s cân b ng vi sinh h
c a v t ch . M

a vi c áp d ng probiotic là nh

h gi a các vi sinh v t có l

ng ru t

thi t l p l i m i quan

i c u thành h vi sinh v

M t lo i probiotic có hi u qu là ph i có kh

n t i và ho

ng ru t.
ng trong m t

i nhi u hình th c khác nhau. Theo Fuller (1989) thì nó c n
ph i có nh ng kh
Là m t s n ph m s ng

quy mô k ngh .

Không mang m m b

ct .

T o ra tác d ng có l i trên v t ch .
Có kh

n t i và phát tri

Duy trì
tr

ng ru t c a v t ch .

nh và t n t

cs d

u ki n ngoài hi

u ki

ng.

1.3.2.2. Vai trị c a probiotic trong ni tr ng th y s n
Vai trò c i thi n ch

c trong nuôi tr ng th y s n

Probiotic giúp c i thi n ch

c trong ao nuôi th y s n, nh kh

tham gia chuy n hóa các ch t h

a các vi khu n trong probiotic.

Trong m t s nghiên c u, ch

c c i thi n khi b sung probiotic,

c bi t là Bacillus sp.. Vì Bacillus sp. hi u qu

c chuy

h

i CO2

i vi khu n Gram âm, s chuy n

h

t o sinh kh i (Verschuere và c ng s , 2000).

i các ch t

i m t t l l n carbon
ng th i chúng cịn có kh

ng sinh h c NH3/ NO2/ NO3, ho t tính này thu c nhóm vi khu n
nitrat hóa. (Sahu và c ng s , 2008)
kháng, gi m b nh
Theo Ph

c ng s (2009), vi c s d ng probiotic có th

qu n th các sinh v t làm th
ng kh
a probiotic

i thi n m

ng c a các loài th y s n

n d ch c a v t nuôi v i m m b

i v i nuôi tr ng th y s

nh

c m r ng, nó bao g m c vi c

b sung vi khu n s ng vào ao nuôi, nh ng vi khu n có l i này s c i thi n thành

14

SVTH

NG HOÀNG NHÂN