đặc điểm truyện ngắn phan thị vàng anh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM






ĐINH THỊ HỒNG HẠNH






ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN PHAN THỊ VÀNG ANH


Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34






LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC

Thái Nguyên, 2012
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM






ĐINH THỊ HỒNG HẠNH






ĐẶC ĐIỂM TRUYỆN NGẮN PHAN THỊ VÀNG ANH

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 60.22.34




LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC





Hướng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Tuấn Anh








Thái Nguyên, 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
i
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài luận văn khoa khọc: “Đặc điểm truyện ngắn
Phan Thị Vàng Anh” với các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là
trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, hoàn

toàn là công trình nghiên cứu của tôi.

Tác giả

Đinh Thị Hồng Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ii
LỜI CẢM ƠN

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS Vũ Tuấn Anh -
người thầy đã tận tình hướng dẫn, truyền đạt những kiến thức và kinh nghiệm
quý báu để em có thể hoàn thành luận văn này.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy cô giáo Khoa Ngữ
Văn, khoa Sau Đại học - Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình giảng dạy và giúp
đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới toàn thể gia đình, bạn bè đã luôn
cổ vũ, động viên tôi trong suốt thời gian qua!
Trong quá trình thực hiện luận văn do còn hạn chế về mặt thời gian, kinh
phí cũng như trình độ chuyên môn nên không tránh khỏi những thiếu sót.
Rất mong nhận được những ý kiến quý báu của các thầy cô giáo, các nhà khoa
học, cùng bạn bè!
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2012

Tác giả

Đinh Thị Hồng Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
1- Lý do chọn đề tài 1
2- Lịch sử vấn đề 2
3- Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 5
4- Phương pháp nghiên cứu 6
5- Cấu trúc luận văn 7
6- Đóng góp của luận văn 7
PHẦN NỘI DUNG 8
Chƣơng 1: CẢM HỨNG CHỦ ĐẠO TRONG TRUYỆN NGẮN PHAN
THỊ VÀNG ANH 8
1.1. Cảm hứng bao quát: Khi người ta trẻ 8
1.2. Phơi bày những mâu thuẫn trong cuộc sống và xung đột tâm lý của
tuổi trẻ thời đại 17
1.3. Tuổi trẻ đương đại: Sự chọn lựa và dấn thân 24
Chƣơng 2: CÁC KIỂU DẠNG NHÂN VẬT TIÊU BIỂU TRONG
TRUYỆN NGẮN PHAN THỊ VÀNG ANH 30
2.1. Kiểu nhân vật nhiều trải nghiệm 31
2.2. Nhân vật cô đơn, hoài nghi, bất lực 37
2.3. Nhân vật cá tính, “góc cạnh” 44
2.4. Nghệ thuật xây dựng nhân vật 48
2.4.1. Xây dựng nhân vật thông qua những điểm cá biệt. 49
2.4.2. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật 52

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iv
Chƣơng 3: ĐẶC ĐIỂM NGÔN TỪ, GIỌNG ĐIỆU TRONG TRUYỆN
NGẮN PHAN THỊ VÀNG ANH 58
3.1. Ngôn ngữ nhà văn (người kể chuyện) 58
3.2. Ngôn ngữ nhân vật 61
3.2.1. Ngôn ngữ đối thoại 62
3.2.2. Ngôn ngữ độc thoại 66
3.3. Giọng điệu 69
3.3.1. Cảm hứng phê phán chi phối và làm nên giọng điệu châm biếm,
mỉa mai, suồng sã 71
3.3.2. Giọng điệu dằn vặt, hoài nghi, bất lực 76
PHẦN KẾT LUẬN 80
THƢ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 84



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
PHẦN MỞ ĐẦU

I- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1- Trong sự vận động của văn xuôi đương đại, truyện ngắn mặc dù là
một “thể loại nhỏ” nhưng lại phát triển khá mạnh mẽ và dành được nhiều
thành tựu rõ nét. Truyện ngắn Việt Nam thời kì đổi mới gây được sự chú ý của
đông đảo độc giả bởi hàng loạt những cây bút trẻ với sức viết dồi dào và không
ngừng sáng tạo. Đây là thời kì trong giới cầm bút có sự thức tỉnh sâu sắc về ý
thức cá nhân. Mỗi người viết đều muốn có những tìm tòi riêng về tư tưởng và
nghệ thuật. Vì thế, trong đời sống văn học xuất hiện hàng loạt cá tính, phong
cách độc đáo.
2- Mỗi nghệ sĩ cảm nhận về thế giới hiện thực khách quan khác nhau nên

sự tái hiện, phản ánh cũng khác nhau. Căn cứ duy nhất để khảo sát, nhận diện
bức tranh hiện thực của họ chính là tác phẩm nghệ thuật. Dấu ấn riêng là nền
tảng để họ xây dựng thế giới nghệ thuật của mình, tạo ra những dấu hiệu thẩm
mĩ độc đáo làm nên phong cách nhà văn. Phan Thị Vàng Anh là một trong
những nhà văn trẻ của nền văn học Việt Nam hiện đại bên cạnh những tên tuổi
nổi bật như Nguyễn Ngọc Tư, Y Ban, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn Thị Thu
Huệ, Ngô Phan Lưu vv Tuy mới xuất hiện nhưng Phan Thị Vàng Anh đã được
nhiều người biết đến với nhiều thể loại khác nhau như thơ ca, truyện ngắn, kịch
bản phim, tiểu phẩm, tạp bút và gần đây nhất là thể loại phim tài liệu hiện đại.
Trong gương mặt đa năng ấy luôn hiện diện một cây bút sắc sảo, tinh tế và đầy
tinh thần đương đại. Chỉ trong một thời gian ngắn Phan Thị Vàng Anh đã liên
tiếp nhận được nhiều giải thưởng cho tác phẩm thuộc các thể loại :
Giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1994 cho tập truyện Khi
người ta trẻ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
Giải nhất truyện rất ngắn của tạp chí Thế Giới Mới -1995 cho tác
phẩm Hoa muộn.
Giải thưởng của Hội nhà văn Hà Nội cho tập thơ Gửi VB.
3- Chọn đề tài Đặc điểm truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, luận văn
muốn làm nổi bật giá trị tư tưởng cũng như nghệ thuật độc đáo trong sáng tác
của nhà văn trẻ này.
II- LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
1- Phan Thị Vàng Anh sinh năm 1968, là con gái của nhà thơ Chế Lan
Viên và nhà văn Vũ Thị Thường. Tốt nghiệp Đại học Y Khoa, trở thành bác sĩ
đa khoa, song Phan Thị Vàng Anh lại chọn cho mình con đường văn chương.
Một tài năng trẻ, một cây bút nhà nòi sớm định hình ngay từ tập truyện đầu tay,
Phan Thị Vàng Anh đã và đang trở thành cây bút sáng giá của văn học Việt Nam
đương đại, góp phần tạo nên diện mạo mới cho văn chương từ sau 1986.

Phan Thị Vàng Anh đến với văn học đầu tiên là làm thơ, viết nhiều và
viết rất tự nhiên. Vàng Anh viết truyện in báo Khăn Quàng Đỏ. Ngay sau khi tốt
nghiệp Đại học Y Khoa, Vàng Anh cho xuất bản tập truyện Khi người ta trẻ và
tập truyện lập tức gây dư luận. Cuốn này được tặng thưởng của Hội nhà văn
Việt Nam năm 1994. Hai năm sau chị trở thành hội viên Hội nhà văn.
Phan Thị Vàng Anh từng được đánh giá “là một cây bút truyện ngắn
biến ảo, lúc trang nghiêm, lúc sắc ngọt, lúc đắm đuối Văn Phan Thị Vàng Anh
là lối văn tung phá mang dấu ấn của kẻ trưởng thành ” (15.6). “Vàng Anh có sự
tư duy chính xác tư duy của nàng nhanh như tia chớp, sắc như dao và nhọn
hoắt như một cây kim ”.
Các tác phẩm chính:
Khi người ta trẻ ( Tập truyện 1993) đã được dịch và xuất bản tại Pháp.
Ở nhà (Truyện vừa- 1994)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
Hội chợ ( Tập truyện- 1995)
Nhân trường hợp chị Thỏ bông( Tản văn dưới bút danh Thảo Hảo)
Gửi VB( Tập thơ- 2006)
Trong phường Thành Công, có làng Thành Công( Phim tài liệu)
Phát huy được ưu thế của thể loại truyện ngắn là ngắn gọn, linh hoạt,
nhanh nhạy, tác phẩm của Phan Thị Vàng Anh đã gây được tiếng vang trước
hàng ngàn độc giả. Nó luôn áp sát hiện thực cuộc sống, phản ánh và nêu ý kiến
của nhà văn trước những vấn đề xã hội mới mẻ, nóng bỏng đang đặt ra hàng
ngày, hàng giờ. Văn phong súc tích mà sắc sảo, thâm thuý. Việc nghiên cứu tác
phẩm của nhà văn giúp chúng ta có thêm cơ sở khoa học để khẳng định sự thành
công của cây bút trẻ này.
2- Sáng tác văn chương nói chung, truyện ngắn nói riêng từ thập kỉ 90 trở
lại đây đã được khởi sắc bởi những người viết trẻ. Họ chính là lực lượng hùng
hậu và rất quan trọng để tạo nên luồng gió mới cho các sáng tác văn học thế kỉ

XXI. Do vậy, những tác phẩm vừa ra đời của các nhà văn cũng đều là mối quan
tâm của độc giả và giới phê bình. Phan Thị Vàng Anh là một trong số những nhà
văn mà các tác phẩm vừa được xuất bản đã thu hút ngay sự chú ý của dư luận.
Tác giả Bùi Việt Thắng trong “ Truyện ngắn hôm nay” đã có cái nhìn
khái quát khá đầy đủ về truyện ngắn đương đại. Ông cho rằng trong lĩnh vực
sáng tác truyện ngắn có bốn thế hệ đang cùng chung sức tôn tạo nên một nền
truyện ngắn Việt Nam thời hiện đại. Với sức trẻ họ hăm hở say sưa viết như một
thôi thúc nội tâm tâm cháy bỏng không cưỡng lại được.
Nhận xét về con người Phan Thị Vàng Anh, tác giả Lê Hoàng trong
chuyên mục Làng văn nghệ có viết : “Vàng Anh là một thiếu nữ không đẹp cũng
không xấu, không béo cũng không gầy, không cao cũng không thấp, không trắng
cũng không đen. Nhưng chắc chắn rằng không ngu mà thông minh. Thậm chí
quá thông minh hãy cẩn thận khi tranh luận với nàng Vàng Anh có sự tư duy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
chính xác mà tất cả đàn ông đều thèm khát. Tư duy của nàng nhanh như tia
chớp, sắc như dao và nhọn hoắt như một cây kim”. Lê Hoàng đánh giá rất cao
về con người, tính cách, tài năng Phan Thị Vàng Anh. Sáng tác của Phan Thị
Vàng Anh ngay từ khi ra đời đã nhận được không ít ý kiến đánh giá từ phía các
nhà phê bình cũng như bạn đọc.
Tác giả Huỳnh Phan Anh trong cuốn Không gian và khoảnh khắc văn
chương viết: “Hai tập truyện ra đời trong khoảng cách hai năm, mỏng mảnh
như nhau, bao gồm những truyện thường ngắn, có khi rất ngắn, bấy nhiêu cho
một thế giới đang hình thành, sinh sôi nảy nở, một thế giới không ngớt trở về
trên những trang giấy đang kêu gọi, bổ sung cho nhau, vẫn là nó nhưng không
đơn giản là nó, bởi nó luôn được vén mở, soi rọi thêm, nó luôn tìm kiếm những
bến bờ và những chiều sâu mới”.
Truyện ngắn của Phan Thị Vàng Anh có những khác lạ về kết cấu, xây
dựng nhân vật, nghệ thuật trần thuật, ngôn từ, giọng điệu Chính sự khác lạ ấy ít

nhiều tạo nên một “hiện tượng văn học” của giới cầm bút trẻ.
Qua truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, chúng ta thấy được khả năng quan
sát và khái quát hoá hiện thực cuộc sống bằng sự cảm nhận giàu tính triết lí. Văn
phong trẻ trung, hiện đại, ngôn ngữ đa thanh phong phú.
Nhà văn Nguyễn Khải từng khen Phan Thị vàng Anh một câu ngắn:
“Nguyễn Huy Thiệp mặc váy”. Tác giả Huỳnh Như Phương, Vương Trí
Nhàn…cũng có những bài viết ghi nhận và đánh giá cao tài năng của Phan Thị
Vàng Anh.
3- Truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh cũng là đối tượng nghiên cứu của một
số luận văn Thạc sĩ như Phong cách truyện ngắn hai cây bút nữ Phan Thị
Vàng Anh và Nguyễn Ngọc Tư ( tác giả Ngô Thị Diễm Hồng- ĐHSP Hà Nội
2009), Cảm hứng giễu nhại trong sáng tác của Phan Thị Vàng Anh ( tác giả
Nguyễn Thị Thu Hằng- ĐHSP Hà Nội 2006). Nhìn chung, các bài báo, công

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
trình nghiên cứu kể trên đều đề cập đến con người và sáng tác của chị, nhưng
chưa thực sự đi sâu nghiên cứu các phương diện biểu hiện cái nhìn và những suy
ngẫm của nhà văn trẻ đối với cuộc sống hiện đại, hay những nét độc đáo trong
nghệ thuật truyện ngắn của chị. Thực hiện luận văn Đặc điểm truyện ngắn
Phan Thị Vàng Anh chúng tôi mong muốn một lần nữa đưa ra một cách phân
tích khoa học nhằm góp phần nhận diện và khẳng định những đặc điểm mang
tính cách tân về nhiều phương diện trong nghệ thuật truyện ngắn Phan Thị Vàng
Anh, một nhà văn trẻ đã đem lại cho văn xuôi đương đại một diện mạo mới
phong phú hơn, đa dạng hơn. Các công trình của những người đi trước đã giúp
chúng tôi có thêm tư liệu và gợi ý cho chúng tôi thực hiện đề tài này.
III- ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1- Đối tƣợng nghiên cứu
Từ thập niên 90 đến nay, Phan Thị Vàng Anh vẫn là một cây bút viết
khỏe và sắc sảo. Cùng với Y Ban, Nguyễn Ngọc Tư, Nguyễn Thị Thu Huệ, Đỗ

Bích Thúy…, Phan Thị Vàng Anh là một trong những gương mặt tiêu biểu làm
nên diện mạo văn xuôi hiện đại.
Là một bác sĩ viết văn, Phan Thị Vàng Anh không chỉ viết truyện ngắn
mà còn viết phóng sự, sáng tác thơ, truyện vừa, truyện dài…Song truyện ngắn là
thể loại mà chị sáng tác nhiều và thành công hơn cả. Tìm hiểu thể loại truyện
ngắn sẽ giúp chúng ta bao quát được phần lớn các tác phẩm hiện có của nhà văn
nữ này, cũng là một thể loại thể hiện rõ hơn cả sức sáng tạo nghệ thuật của nhà
văn.
Nghiên cứu truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, chúng tôi dựa vào các tập
truyện ngắn đã xuất bản, cụ thể:
- Khi người ta trẻ- Tập truyện ngắn- 1993.
- Ở nhà- Truyện vừa - 1994
- Hội chợ- Tập truyện ngắn - 1995.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
6
2- Nhiệm vụ nghiên cứu
Chọn đề tài Đặc điểm truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, dựa vào các phạm
trù cơ bản của thi pháp và đặc trưng thể loại truyện ngắn, chúng tôi tập trung vào
các nhiệm vụ cơ bản sau:
a) Làm sáng tỏ cảm quan nghệ thuật khá đặc trưng và riêng biệt về cuộc
sống và con người của nhà văn trẻ Phan Thị Vàng Anh trong bối cảnh thời kì đổi
mới.
b) Hệ thống hóa và phân tích các kiểu dạng nhân vật tiêu biểu trong truyện
ngắn Phan Thị Vàng Anh.
c) Phân tích nghệ thuật ngôn từ và giọng điệu trong truyện ngắn Phan Thị
Vàng Anh. Thông qua đó, luận văn muốn làm sáng tỏ thế giới nghệ thuật của
nhà văn, những nét riêng của thế giới nghệ thuật ấy trong toàn cảnh văn học
đương đại.
IV- PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Từ mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn, chúng tôi chọn các
phương pháp nghiên cứu cơ bản sau:
- Phương pháp hệ thống: Đặt các tác phẩm truyện ngắn Phan Thị Vàng
Anh trong một cái nhìn hệ thống, luận văn sẽ nhận diện đặc điểm cơ bản trong
tác phẩm của Phan Thị Vàng Anh, những đóng góp của nhà văn trong văn học
thời kì đổi mới.
- Phương pháp phân loại, thống kê: Được sử dụng trong quá trình liệt kê,
phân loại nhân vật, ngôn ngữ, giọng điệu…
- Phương pháp phân tích: Chúng tôi vận dụng các phạm trù thi pháp để
phân tích cảm quan nghệ thuật, sự thể hiện các kiểu dạng nhân vật, nghệ thuật
xây dựng nhân vật, sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu trong truyện ngắn Phan Thị
Vàng Anh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
- Phương pháp so sánh: Chúng tôi đặt truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh
trong văn học giai đoạn đổi mới. Từ đó, so sánh truyện ngắn của chị với truyện
ngắn trong văn học trước 1975 và một số tác giả thời kì đổi mới để chỉ ra nét
tương đồng và khác biệt của truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh.
Các phương pháp trên không tách rời mà được vận dụng, kết hợp đan xen
trong quá trình thực hiện đề tài.
V- CẤU TRÚC LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo, luận văn được triển khai thành 3 chương:
1- Chương 1: Cảm hứng chủ đạo trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh.
2- Chương 2: Các kiểu dạng nhân vật tiêu biểu trong truyện ngắn Phan
Thị Vàng Anh.
3- Chương 3: Ngôn ngữ, giọng điệu trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh.
VI- ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
Qua luận văn, người viết muốn làm rõ hơn giá trị tư tưởng nghệ thuật
trong sáng tác của Phan Thị Vàng Anh, những phương diện góp phần làm nên

nét riêng độc đáo của nhà văn nữ này. Thông qua việc phân tích so sánh đối
chiếu với một số truyện ngắn đương đại, luận văn góp phần ghi nhận những
đóng góp của cây bút trẻ này đối với sự phát triển của truyện ngắn nước nhà
trong toàn cảnh văn chương đương đại.




Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
PHẦN NỘI DUNG
Chƣơng 1
CẢM HỨNG CHỦ ĐẠO TRONG TRUYỆN NGẮN
PHAN THỊ VÀNG ANH

1- Cảm hứng theo tiếng Hy Lạp là pathos, dùng để chỉ một tình cảm sâu
sắc nồng nàn, một trạng thái hưng phấn cao độ về tư duy. Cảm hứng được thể
hiện cao nhất khi nhà văn bắt đầu viết, nhưng có thể bàng bạc trong hầu hết các
khâu của quá trình sáng tác. Hay nói một cách khác, nhu cầu bộc lộ giải thoát
tình cảm cộng với năng lực tưởng tượng dẫn đến sự thôi thúc sáng tạo của nhà
văn được gọi là cảm hứng.
Các tác giả của văn học đã tổng kết những quan niệm của các nhà nghiên
cứu mĩ học để đưa ra một khái niệm tổng quát về cảm hứng chủ đạo: “Cảm
hứng chủ đạo là trạng thái tình cảm mãnh liệt say đắm, xuyên suốt của tác
phẩm nghệ thuật, gắn liền với một tư tưởng xác định, một sự đánh giá nhất định,
gây tác động đến cảm xúc người tiếp nhận Cảm hứng chủ đạo đem lại cho tác
phẩm một không khí xúc cảm tinh thần nhất định thống nhất tất cả các cấp độ
và yếu tố nội dung tác phẩm. Đây là mức căng thẳng cảm xúc mà nhờ đó nghệ sĩ
khẳng định các nguyên tắc thế giới quan của mình trong đó ”( 54.39)
Như vậy, cảm hứng nghệ thuật là một phương diện đặc thù của nội dung

tác phẩm. Nó là tư tưởng tình cảm và thái độ của người nghệ sĩ khi đứng trước
những vấn đề của cuộc sống. Với Phan Thị Vàng Anh, truyện ngắn của chị vừa
thể hiện cảm hứng khái quát triết lí về cuộc sống, vừa bộc lộ cái nhìn trực diện
tinh tế, sâu sắc của một nhà văn trẻ.
1.1. Cảm hứng bao quát: Khi người ta trẻ
Có những khoảng cách của thế hệ dẫn đến suy nghĩ khác nhau, cách hành
xử khác nhau và sở thích, tâm tư nguyện vọng cũng khác nhau. Song, ai cũng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
nhận ra rằng khi tuổi đời còn trẻ con người có đầy nhiệt huyết, đam mê, hoài
bão, thậm chí có những ước mơ ngông cuồng nhưng lại chứa đầy ý tưởng sáng
tạo. Người trẻ dám làm những điều mạo hiểm, đột phá để biến cái không thể
thành có thể. Khi còn trẻ, chúng ta phơi phới sức xuân, tràn đầy năng lượng và
có thể lan truyền nhiệt huyết tới những người xung quanh. Và điều quan trọng là
người trẻ sẵn sàng đương đầu với mọi thử thách và dám gánh chịu mọi trách
nhiệm về sau.
Bỏ lại sau lưng những hồ nghi, lo ngại của công chúng về một thế hệ nhà
văn trẻ xuất hiện sau 1975 với những tác phẩm mới hoàn toàn về nội dung và
hình thức, về những biểu hiện thực dụng, vô cảm, ngại khó khăn gian khổ…các
tác giả trẻ vẫn thỏa sức vẫy vùng trong biển trời văn chương, vẫn cứ mạnh dạn
bộc lộ khát vọng và đam mê cháy bỏng vì sự tiến bộ của bản thân, vì sự phát
triển của đất nước. Sự nỗ lực của họ đã được đền đáp, hầu hết bạn đọc trong và
ngoài nước đều biết đến và công nhận những đóng góp của họ. Văn đàn Việt
Nam đã dần xuất hiện nhiều hơn những cái tên mới lạ. Các nhà nghiên cứu phê
bình văn chương đã dần hướng ngòi bút của mình về phía thế hệ nhà văn trẻ để
ghi nhận những thành công mà họ đã đạt được. Tiến sĩ Nguyễn Thị Bình trong
công trình nghiên cứu về những đổi mới của văn xuôi nghệ thuật Việt Nam sau
1975 đã cho rằng: “Tuổi trẻ nhạy cảm với cái mới và sớm được hít thở làn gió
dân chủ lại nhập cuộc hầu như cùng “cơ chế thị trường”, họ công khai chống lại

các thứ quy tắc bảo thủ, lỗi thời, các quy phạm, thói trịnh trọng cứng đờ, tính
giáo huấn, những húy kị, tóm lại là những gì trói buộc cá tính” (30.32).
Ở những tác phẩm văn chương đương đại, các tác giả trẻ đều gửi gắm
những tâm sự, trải lòng với tình yêu, cuộc sống, hạnh phúc cùng khổ đau. Họ
phơi bày mình đến tận cùng bản ngã và cá tính. Điều đáng nói nhất là tất cả họ
đều gặp nhau ở một điểm: sự say mê sáng tác. Chính cuộc sống hiện đại đã cho
họ có được cái nhìn đa chiều để rồi trở thành điểm tựa cho cảm hứng sáng tác

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
văn chương. Cảm hứng Khi người ta trẻ được tìm thấy trong các sáng tác của
những nhà văn đương đại như Phan Thị Vàng Anh, Nguyễn Ngọc Tư, Y Ban,
Dương Hướng….Mặc dù mỗi nhà văn có những cách thể hiện riêng độc đáo về
chi tiết, về góc nhìn, về khả năng quan sát và sáng tác, song, ở họ điểm chung
đó là mang hơi thở và nhịp đập của tuổi trẻ, những suy nghĩ quyết đoán, dám
nghĩ dám làm, dám công khai lên tiếng trước các vấn đề xã hội. Thậm chí một
số tác phẩm còn cho thấy sự nhìn nhận lại mọi giá trị của cuộc sống, bỏ qua
những gì được coi là chuẩn mực của xã hội mà trước kia ông cha ta dày công
đúc kết. Từ những trang viết của Phan Thị Vàng Anh, người đọc bắt gặp một
lớp trẻ có diện mạo khác, mà nét căn bản là một đời sống tinh thần sâu sắc, tinh
tế, được ánh sáng văn hóa và tinh thần đổi mới hướng dẫn. Họ là hình ảnh đảo
ngược của lớp trẻ thực dụng, song họ cũng không phải là lớp trẻ non nớt bồng
bột, thậm chí họ còn có vẻ già trước tuổi. Không phải ngẫu nhiên Phan Thị
Vàng Anh lại chọn cho thiên truyện cái tên Khi người ta trẻ; hơn nữa nó còn
được chọn làm nhan đề của cả một tập truyện ngắn. Cảm hứng không chỉ liên
quan đến sự lựa chọn nhân vật mà dường như tác giả còn muốn cho người đọc
thấy được cách hình dung của mình về đời sống và một cách hiểu độc đáo về
nghệ thuật. Mỗi nhà văn phải là một điểm nhìn, một cách quan sát, một chỗ
đứng mà chỉ riêng nhà văn đó có. Phan Thị vàng Anh đã tìm cho mình được vị
thế riêng bởi xuất phát từ cái nhìn đa chiều về cuộc sống và phản ánh nó rất rõ

trong sáng tác của mình. Mỗi tác phẩm của chị thể hiện một góc nhìn, một suy
nghĩ, một phán quyết riêng.
Cảm hứng bao quát xuyên suốt toàn bộ truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh
là sự hoài nghi về cuộc sống. Phải chăng đó là tâm trạng chung của con người
hiện đại? Phan Thị Vàng Anh tuổi đời còn trẻ nhưng chị nhìn cuộc đời và con
người không hề dễ dãi và giản đơn theo chiều thuận của quy luật. Trước mắt chị
cuộc sống muôn mặt đa chiều và con người cũng lắm hình nhiều vẻ. Phan Thị

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
Vàng Anh nhận thấy có những con người tồn tại trên đời thật vô nghĩa, không
ước mơ hoài bão, không màng tương lai, hạnh phúc, sống thờ ơ lãnh đạm và cứ
thế mình dần trở nên nhạt nhòa trước cuộc sống giống như kẻ vô danh. Một
trong những nguyên nhân quan trọng khiến con người vốn trẻ trung đầy khát
vọng và hoài bão lại trở nên bi quan hoài nghi về cuộc sống là do chính họ đã
nhận ra, đối diện với thói hư tật xấu và sự bon chen ích kỉ, giả dối của người đời.
Trong truyện ngắn Hoa muộn, nhân vật Hạc không biết tại sao mình luôn buồn,
luôn chán nản cô đơn và trong tình yêu lại là người quá vô duyên “không giữ ai
được quá một năm”. Đặc biệt, Hạc chẳng bao giờ đề ra cho mình một cái đích
hay một mục tiêu để phấn đấu, tình cảm của Hạc không dành cho ai, cô chưa
thực sự yêu thương một ai, thậm chí ngay cá nhân mình. Hạc không muốn bị
ràng buộc bởi hai chữ “nghĩa vụ” và “trách nhiệm”. Hạc không thiết tha gì với
cuộc sống này do vậy mà cô chẳng bận tâm tìm hiểu nó. Hạc là một con người
ích kỉ, ích kỉ với cuộc đời, với mọi người xung quanh thậm chí ích kỉ với cá
nhân mình. Đó là một trong những hiện tượng đáng lo ngại cần phải thay đổi,
nhất là trong cuộc sống hiện nay. Tương tự như vậy, Khanh trong “Nhật ký”
cũng chỉ thấy dửng dưng khi đối diện với cuộc sống. Trong học tập, Khanh thấy
“hoàn toàn trống rỗng trong đầu”. Còn với bạn bè, khi Loan hốt hoảng báo:
“Con Thùy đụng xe ngoài ngã ba, gãy chân rồi!” thì Khanh vừa mở cửa vừa hỏi:
“Hồi nào? Xe gì đụng? Nặng không?”, vừa tự phân tích cảm giác thật sự của

mình. “Tôi hơi ngượng vì đằng sau những câu hỏi dồn dập đó, tôi hoàn toàn
dửng dưng, sự dửng dưng mà tôi cố đẩy ra không được…Tôi đã kể với Nguyện
chuyện này. Nguyện nhìn tôi lo âu: “Không hay tí nào, như vậy là mất tính
người, là đang chết đấy”. Khanh đang chết dần ngay trong khi còn sống, cô
chẳng cảm thấy rung động trước một vự vật hay sự việc gì, không vui cũng
chẳng buồn, cứ lửng lơ. Thầy giáo khuyên nên viết nhật kí để ghi lại cái điều
đáng ghi trong ngày. “Tôi đã phải coi chừng bởi đêm qua, sau khi ghi ngày

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
12
tháng vào trang đầu của sổ nhật ký, tôi đã không biết viết gì thêm. Hôm qua ở
giảng đường, tôi đến và chép bài, rồi ra chơi, rồi chép, rồi cà phê, chiều lại cà
phê, tối về học một chút, học thuộc lòng, có gì đáng ghi nhận vào đây? Và tôi xé
trang đầu, lên giường đi ngủ”. Cô hoài nghi về trạng thái tâm lý của chính mình,
không biết vui cũng chẳng biết buồn, không có xúc cảm trước một sự kiện nào.
Cô thấy mình trở nên cô đơn lạc lõng với mọi người xung quanh. Nhân vật Thái
Anh trong Phục thiện đã từng từ bỏ trường học cũ với hy vọng tìm được một
môi trường mới để kì công “phục thiện”. Nhưng sau một thời gian cô mới thấy
rằng môi trường mới cũng chẳng khác gì thậm chí còn tệ hơn. Cô đã nhận ra lối
sống giả dối có mặt khắp mọi nơi, cả chốn học đường, trong gia đình và ngoài
xã hội. Điều đó khiến cô đâm ra nghi ngờ tất cả không biết nên tin vào ai, vào
điều gì. Đã có lúc cô tỏ ra buông xuôi chẳng buồn nghĩ đến, song bởi cô là con
người, mà con người thì phải suy nghĩ. Chính vì vậy, mỗi lần suy nghĩ cô lại rơi
vào trạng thái thất vọng tràn trề, cô day dứt về cuộc sống, về thân phận con
người. Chấp nhận nó hay đấu tranh chống lại thói giả dối ấy quả thật khó. Sự giả
dối còn xuất hiện trong truyện ngắn Chị em họ khi nhà văn để cho nhân vật Hà
tự bộc lộ qua những buổi đến lớp, ở nhà, đặc biệt sự kiện được lên truyền hình
của Hà đã lột tả được tất cả sự giả dối đó. Trên truyền hình Hà tỏ ra chăm chỉ
ngoan ngoãn, siêng năng, đoàn kết, song sự thật hoàn toàn ngược lại. Điều đáng
nói là nhà văn đã chỉ ra sự giả dối của thế hệ học sinh trong học đường, thật

đáng lo ngại khi nó được mặc nhiên thừa nhận và trở thành xu thế phổ biến
trong giới trẻ. Ta còn bắt gặp lối sống giả dối bon chen ích kỉ ở nhiều truyện
ngắn khác như Vỹ trong Khi người ta trẻ, Lâm trong Sau những hẹn hò, người
cha trong Kịch câm…Tất cả tạo ra một tâm lí bất ổn cho con người muốn sống
nghiêm túc, đúng đắn trong xã hội đó. Những giá trị tinh thần bị đảo lộn, tình
yêu vốn được coi là tình cảm thiêng liêng bỗng chốc bị đem ra làm trò đùa hay

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
là thứ để lợi dụng lẫn nhau hòng thỏa mãn nhu cầu cá nhân. Tình cảm gia đình
bị xem nhẹ, những đạo lí luân thường của cha ông ta cũng bị làm cho hoen ố.
Trong thế giới truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh, người đọc còn nhận thấy
cuộc sống hiện đại với những lo toan bộn bề, những tính toán riêng về vật chất
cũng như nhu cầu của con người đã chi phối mọi mối quan hệ xã hội. Mỗi nhân
vật đều có hoàn cảnh sống riêng biệt và hầu hết đều xuất hiện ở thời điểm hiện
tại. Mỗi con người là một mảnh vỡ vụn vặt, là sự rời rạc không thể kết nối,
không thể phân loại. Thái Anh, một cô bé nữ sinh lớp 11 trong truyện ngắn
“Phục thiện” vì ngang bướng một mình một quan điểm nên không tìm thấy sự
đồng cảm ở các bạn trong lớp, cô bé đã chuyển trường để “phục thiện” những
cuối cùng cũng không khá hơn. Thái Anh đã phát hiện ra rằng cuộc sống xung
quanh không giống như những điều mình mong muốn. Hoàn trong truyện ngắn
“Truyện trẻ con” hiện đang là sinh viên, tuổi đời mười chín đôi mươi lại mơ
màng ngày đêm vì chuyện nên yêu người lớn tuổi hay đáp lại tình cảm của một
anh bạn học cùng. Nhân vật Xuyên trong “Khi người ta trẻ” đã chấp nhận cuộc
sống “ một gà hai mề”, yêu người đã có vợ để rồi chọn cái chết để bảo vệ tình
yêu ấy. Đó quả thật là một kết cục bi thảm, một bài học cho những người trẻ tuổi
trong cuộc sống hôn nhân và gia đình. Hai nhân vật Bá và Thảo gặp nhau trong
“Hội chợ”, sáu ngày bên nhau và “Bá chỉ cần tung ra một nắm câu ỡ ờ là tình
yêu đã có thể nảy mầm nhanh như cỏ”. Câu chuyện đặt ra vấn đề niềm tin của
con người vào cuộc sống và tình yêu, cứ tin, hãy tin dù đó chỉ là một hy vọng

mong manh. Truyện ngắn Kịch câm được bắt đầu bằng sự kiện đứa con gái lớn
đã phát hiện cha nó có bồ, cuộc sống của một gia đình nặng nề trôi qua từng
ngày. Tuổi trẻ vốn nhạy bén đã nhận ra ngay cơ hội: Từ đó đứa con gái lớn tự
cho mình cái quyền “là một người vai vế trong nhà, nó sẽ được tự do, tự do tiếp
bạn bè và chiều tối thoải mái đi chơi và nhất là nó đã có cái cớ để đổ tội cho
những sai lầm nếu có sau này…”. Cha nó, một người đàn ông vốn luôn sống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
14
trong quan niệm cứng nhắc, áp đặt và nạn nhân là mẹ con nó phải chịu đựng như
những tên nô lệ thời phong kiến. Nó không ngờ cha nó lại là kẻ đạo đức giả. Câu
chuyện đặt ra vấn đề nhân cách và sự đổi thay nhân cách của con người dẫn đến
sự bất ổn trong gia đình, tạo tiền đề cho những tội lỗi mà con người sẽ gây ra.
Những nỗi đau câm lặng như thế xuất hiện trong nhiều truyện ngắn của Phan
Thị Vàng Anh.
Song các nhân vật trẻ tuổi gặp nhau một điểm, đó là đề cao con người cá
nhân. Điều này cho thấy, cảm hứng Khi người ta trẻ đã chi phối hoàn toàn, từ
nhân vật còn rất trẻ, từ môi trường hoạt động của tuổi trẻ đến tính cách, xử sự
trong quan hệ con người. Họ dám nghĩ dám làm, dám lên tiếng khẳng định mình
giữa chốn đông người, giữa tập thể. Chính vì thế nên ở một số truyện, vai trò các
nhân được đẩy đến tận cùng tới mức bản thân họ cũng không thể chia sẻ được
với chính mình. Hoàn trong “Truyện trẻ con” chỉ vì đọc một cuốn sách nói về
tình yêu giữa một cô bé và một người đàn ông lớn tuổi mà nảy ra ý định “phải
có một người lớn để yêu và phải hơn tôi nhiều tuổi để áp dụng cách xưng hô của
truyện”. Cô cố lục lọi trong trí óc xem bạn của cha mình có ai lý tưởng để thực
hiện kế hoạch của mình không. Tìm được chú Bằng- người mới bị vợ bỏ nhưng
người đàn ông như thế mới từng trải! Cô tìm cách gặp, tiếp xúc với chú nhưng
rồi ngày càng thấy hình ảnh của Tường- cậu bạn trai cùng lứa xuất hiện trong
đầu. Người đọc cảm nhận được một sự phân thân của nhân vật khi Hoàn suy
đoán, dò xét, khi muốn khám phá và theo đuổi những bí ẩn trong tình cảm của

con người mà Tường dành cho mình. Cuối cùng bản thân cô cũng không thể
hiểu nổi tình cảm thực sự của mình dành cho ai nữa. Xuyên trong “Khi người ta
trẻ” đã bỏ qua tất cả những người đàn ông đến với mình chân thành để rồi chìm
ngập trong tình yêu với Vỹ, một “công tử Bạc Liêu đã có một kẻ già nhân ngãi
non vợ chồng dưới Long Xuyên”. Với suy nghĩ “chơi cho vui vậy thôi, đi với ai,
ngủ với ai cũng được, em không quan tâm”. Cứ như vậy, khi Vỹ nhạt dần thì lại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
là khi Xuyên sâu nặng, cô trở nên sống lầm lì ít nói, cô cũng không dám đề nghị
một sự lựa chọn thẳng thừng vì sợ rằng Vỹ sẽ chọn Ngân- vợ mình- chứ không
chọn cô. Cứ thế, cứ thế Xuyên rơi vào tình trạng bị tình yêu giày vò và cuối
cùng đã chọn cái chết không ai biết, Vỹ càng không biết. Phải chăng đó là cách
lựa chọn của không ít cô gái trẻ tuổi hiện nay. Cái chết của cô đã khiến cho gia
đình, nhất là người mẹ già bị sốc nặng, là nỗi đau và cũng là sự cảnh tỉnh đối với
các cô gái trẻ. Cô gái trong “Si tình” vốn từ bé vẫn mơ mộng một mối tình với
“tám phần tình, hai phần nghĩa” để rồi không hiểu sao lại đi yêu đơn phương
một người đàn ông không yêu mình, nhưng có lúc lại “sửng sốt vì thấy rằng
mình cũng cố lúc đau lòng vì người này, người nọ, khi đã có anh…nhưng em
không kết cho em cái tội “ngoại tình” mà em gọi đó là “chọn lựa”. Sự chọn lựa
ấy xuất phát từ những suy nghĩ nông nổi, bồng bột chưa đủ chín chắn để đến với
thứ tình cảm như tình yêu. Sự vô nghĩa khi chạy theo thứ tình cảm đơn phương
để nhận lấy sự ngu muội.
Nhiều nữ nhân vật ở lứa tuổi trẻ trong truyện ngắn Phan Thị Vàng Anh luôn
chao đảo trong những cách chọn lựa- cả chọn lựa trong tình yêu cũng như một
thứ còn hệ trọng hơn nhiều: đó là cách sống và mục đích sống. Sự mất phương
hướng của tuổi trẻ dẫn đến thái độ buông thả là một quãng không xa. Nhân vật
An trong “Mười ngày” chấp nhận trao tình cảm cho một người đàn ông không
đáng tin cậy. Mười ngày Tết sống trong đợi chờ một lá thư hồi âm mà không có,
trái tim cô như bị rỉ máu, tâm hồn cô trở nên khô héo, song vẫn cứ đợi chờ trong

hy vọng mong manh, “Mùng năm. Anh lên thành phố với một dáng vẻ lạ lùng.
Tôi hỏi: “Anh có nhận được thư?” Anh gật đầu. “Sao anh không viết? Về đi,
mệt lắm rồi…Thôi đủ rồi”. Những lời đối thoại của An với người đàn ông mà cô
mong đợi cho thấy hết được sự giận hờn, oán trách khi cảm thấy tình cảm của
mình bị đem ra làm trò đùa. Nhân vật Tuyền trong “Cuộc du ngoạn ngắn ngủi”
mặc dù đi thăm quan cùng cả một tập thể nam có, nữ có, thanh niên, thiếu niên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
đủ cả thế nhưng không hiểu sao Tuyền không cảm thấy vui. Cô thờ ơ với tất cả,
không buồn hát, không buồn bắt chuyện với ai, thậm chí uể oải khi phải trả lời
một ai đó. Cô luôn tách mình ra khỏi đám đông và đứng nhìn họ vui chơi, ăn
uống, nói chuyện, hát hò…Tính cách sắc sảo tinh tế cho cô nhận thấy được cuộc
vui chơi này chỉ mang tính hình thức, chính tại đây cô mới chứng kiến được hết
sự giả dối của cuộc sống. Cô không hiểu tại sao mình lại tham gia chuyến đi này
trong khi mình không tìm thấy sự hòa đồng với họ. Cũng gần giống như thế, một
đứa con gái đang tuổi lớn trong “Kịch câm” kia có cách cư xử và suy nghĩ
không giống một đứa trẻ đang tuổi trưởng thành, do nó sớm phải chứng kiến
cảnh gia đình không hạnh phúc, cha mẹ không hòa thuận. Cha có người đàn bà
khác, mẹ vô tư đến mức vô tâm, nhưng nó không muốn cho mẹ và em biết vì
theo nó, “Mẹ hiểu quá chắc cũng chẳng làm gì được và ngây ngô chưa chắc đã
là khổ”. Nó nghi ngờ cái gọi là tương lai, là tình yêu của chính nó; nó sợ hãi và
cay đắng khi nghĩ đến cuộc sống sau này của nó. Nhà văn đã để cô bé ấy phải
trải qua một nỗi đau quá lớn so với tuổi đời của mình, cô bé trở nên già trước
tuổi, mất đi vẻ hồn nhiên vô tư của thời cắp sách để rồi sống khắt khe với mọi
người ,với chính bản thân mình, dần dần rơi vào tình trạng cô độc, biến mình
thành kẻ không hiểu nổi chính mình.
Cảm hứng mang màu sắc triết lí về cuộc sống cũng xuất hiện rõ nét trong
truyện ngắn của Phan Thị Vàng Anh. Không đơn giản là những kiến thức từ
sách vở mà đó còn là sự xuất phát từ cái nhìn đầy trải nghiệm, vừa chín chắn,

vừa day dứt băn khoăn về cuộc sống, con người, đạo đức, nhân cách… Nhà văn
gửi gắm những trăn trở của mình qua tác phẩm, từ đó khái quát thành những
quan niệm triết lí nhân sinh .
Trong truyện ngắn “Khi người ta trẻ”, nhân vật Xuyên không khỏi làm
người đọc giật mình qua những suy nghĩ giản đơn một chiều về sự sống, Xuyên
có thái độ dửng dưng, thờ ơ, không thiết tha gì cuộc sống, thậm chí coi rẻ tính

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
17
mạng của bản thân. Chỉ vì thứ tình yêu mù quáng mà ngày đêm cô ôm ấp, vì
muốn được “trả thù”, vì sợ bạn bè coi thường mà cô đã tìm đến cái chết. Cô
không hề biết rằng có một người -mẹ cô đã chết cùng với nỗi đau về sự nông nổi
của con gái mình. Nhà văn muốn chỉ rõ cho họ thấy được giá trị tốt đẹp của cuộc
sống chính là do con người đem lại. Họ phải biết sống sao cho có ý nghĩa, sống
vì mình, vì gia đình và xã hội. Với Khanh trong “Nhật ký” cũng vậy, cô đã
nhận ra thái độ hoàn toàn dửng dưng, vô cảm trước tất cả những gì đang diễn ra
quanh mình, cô không vui cũng không buồn, không có cảm xúc rung động.
Cuộc sống đối với Khanh chẳng qua chỉ là một sự thụ động, bốn năm đại học mà
vốn ngoại ngữ chỉ đọng lại bằng vài câu chào hỏi xã giao. Khanh có một cuộc
sống lặng lờ như một vở kịch không cao trào, đến nỗi “Bây giờ mà chết cũng
không có gì để tiếc!”. Cuộc sống được miêu tả trong tác phẩm của Phan Thị
Vàng Anh là sự tẻ nhạt.
Với Phan Thị Vàng Anh, cuộc sống hiện đại với guồng quay mạnh mẽ
của thời buổi kinh tế thị trường đã ảnh hưởng rất lớn đến lớp trẻ, từ suy nghĩ đến
hành động, lối sống, cách xư xử, cách giải quyết các vấn đề trong cuộc
sống…Nhà văn cảm nhận thấu suốt và phản ánh chân thực qua từng câu chuyện,
từng trang văn, từng nhân vật, từng cá tính. Mỗi truyện ngắn đều để lại những
dư vị cay đắng. Ở đó người đọc bắt gặp một đội ngũ nhân vật rất trẻ, một môi
trường dành cho tuổi trẻ luôn luôn vận động và tính cách của họ cũng rất trẻ.
Nhưng đó cũng là một tuổi trẻ đầy hoài nghi và cô đơn. Đặt họ đối diện trực tiếp

với cuộc sống, cọ xát, va chạm, nhà văn đưa ra lời cảnh báo về “một thế hệ đánh
mất mình”. Và trong thẳm sâu cảm hứng sáng tạo của nhà văn, đó là mong
muốn họ tìm lại được bản thân mình, con người mình theo đúng nghĩa của nó.
1.2. Phơi bày những mâu thuẫn trong cuộc sống và xung đột tâm lý của
tuổi trẻ thời đại
Ngay từ những tác phẩm đầu tay như Khi ngƣời ta trẻ, truyện ngắn Hoa
muộn, Ở nhà, Si tình, Phục thiện, Chị em họ…đều bộc lộ cảm quan hiện thực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
18
trong góc nhìn phân tích đôi khi trào lộng. Bằng đôi mắt của người trẻ tuổi mới
bước vào đời, Phan Thị Vàng Anh đã nhận thấy những mâu thuẫn khác nhau
trong đời sống và những xung đột trong tâm lý của tuổi trẻ. Có khi là lối sống
hời hợt, thờ ơ lãnh đạm với tất cả những gì diễn ra xung quanh, khi là lối sống
giả dối, bon chen ích kỉ, cũng có khi con người ý thức được chuẩn mực của xã
hội song lại vi phạm tạo nên lối sống tiêu cực đáng lên án. Vì thế con người
đứng trước kết cục không tương lai, không hạnh phúc, không ước mơ khát vọng.
Là một nhà văn trẻ tuổi, song Phan Thị Vàng Anh tỏ ra từng trải với kinh
nghiệm sống dầy dặn. Truyện ngắn của chị cho thấy sự tinh tế, nhạy cảm khi cắt
nghĩa những xung đột tâm lý dẫn đến lối sống bất ổn của con người.
Đó là những mâu thuẫn, xung đột giữa ước mơ và thực tại, nói cách khác
đó là xung đột giữa nội tâm con người và sự tác động của ngoại cảnh. Con người
sống thường mang trong mình những ước mơ, nhất là tuổi trẻ. Họ có ước mơ
hoài bão về sự nghiệp, về tình yêu, về cuộc sống; có những ước mơ thật lớn lao
xa vời song cũng có những ước mơ thật giản dị. Nhân vật của Phan Thị Vàng
Anh đều thuộc lớp người trẻ tuổi, dù sống và làm việc trong môi trường, hoàn
cảnh khác nhau nhưng họ đều mang trong mình những ước mơ và nuôi mầm hy
vọng. Nhân vật Thảo trong truyện ngắn Hội chợ sống ở khu ngoại thành vắng
vẻ, nghèo nàn đã rung động trước anh chàng bán xổ xố lô tô ở hội chợ, cái anh
chàng mà “chép bài hát cho Thảo chữ ngả như gió thổi và thích viết hoa là viết”.

Sáu ngày bên nhau, anh ta đã để lại cho cô bé những kỉ niệm khó quên và khi ra
đi không hề một lời hứa hẹn. Không hẹn ước nhưng Thảo thấy mình không đợi
không được. Rồi “Đoàn lô tô chưa thấy quay trở lại, cũng không thấy thư từ của
ai nhắn nhủ về. Bãi đất trống đã có người tới đo và bán, những gương mặt từ
đâu đổ về, họ xây nhà nhanh như đổ bánh, những căn nhà tô đá rửa giống nhau
chen chúc cạnh nhau…Những vườn rau nhỏ đã bán hết, cái hốc hẻo lánh này
dần dà cũng đông vui…Thảo nghĩ “giá mà bây giờ Bá quay lại”.Tâm hồn cô gái

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
19
vẫn cứ mong đợi một ngày nào đó Bá quay lại trong khi “bãi đất trống- khu đất
hội chợ- cũng dần thu hẹp lại…,cái đoàn lô tô của anh chắc sẽ lúng túng, rồi đi.
Mà đi đâu? Ở đâu cũng thế cả thôi”. Thảo đã đặt niềm tin vào một thứ tình cảm
chóng vánh và hồn nhiên để rồi thực hiện cái “thiên chức” của người phụ nữ là
chờ đợi. Nhân vật Giang trong “Sau những hẹn hò” luôn tỏ ra tỉnh táo trong
tình yêu, sáng suốt trong lựa chọn. “Giang thấy những người đàn ông đã có vợ
luôn luôn nói ra miệng những tình cảm yêu đương không có trong lòng, còn các
anh con trai chưa vợ luôn nói ra miệng những tình cảm hờ hững cũng vốn không
có trong lòng”. Giang đến với Bảo vì tình cảm chân thật của Bảo đối với cô
nhưng “không rồi tôi không muốn mất thêm thì giờ cho Bảo, cho mối quan hệ
suốt mấy năm trời không dẫn về đâu này…”. Sau đó cô lại ngập chìm trong mối
tình với Lâm- người đàn ông đã có vợ ở quê và luôn tỏ ra chán nản, thất vọng về
gia đình (nhưng thực tế những đứa con vẫn cứ lần lượt được sinh ra). Cô gọi
Lâm bằng “nó” và thờ ơ với những lá thư mà Lâm gửi lên vì “chắc lại anh nhớ
em, mưa buồn lắm, anh muốn biết em đang làm gì…Lải nhải mãi sao nó không
bỏ vợ nó đi nhỉ?” Khi người chị hỏi “Nó bỏ vợ, mày có lấy nó không?”, cô đáp
không ngần ngại: “Không! Tôi ghê nó lắm”. “Ghê sao mày vẫn đi chơi?”. “Vì
những thằng con trai chưa vợ không rủ tôi đi !”. Giang thường làm những việc
đáng ghét mà không sao cưỡng lại được cũng như việc đi cà phê với Lâm, nghe
Lâm than thở kể xấu vợ, buồn rầu chuyện gia đình con cái. “Diễn biến tâm lý

bao giờ cũng là thế: đầu tiên là sự ghê ghê, khi đã ngồi lên xe là sự buông xuôi
và dần dần quen đi, để đến giờ này thì lại muốn hỏi: “Chừng nào anh lên?”.
Giang không ngần ngại khi nói ra những yêu ghét của mình, ghét việc Lâm nói
xấu vợ con vì họ chẳng có tội tình gì, người có tội là mình đây, song lại luôn
miệng hỏi “Sao anh không li dị?”. Con người Giang đầy mâu thuẫn, mâu thuẫn
nọ nối tiếp mâu thuẫn kia. Tất cả trở thành cái vòng luẩn quẩn trong cô, cô muốn
bỏ tất cả đến với Lâm bằng một tình yêu chân thật, bằng khát vọng về một gia