đặc điểm siêu âm doppler năng lượng khớp gối và các yếu tố liên quan ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp

PGS.TS. NGUYỄN VĨNH NGỌC
THS. LẠI THÙY DƯƠNG




ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM DOPPLER NĂNG LƯỢNG
KHP GI VÀ CÁC YẾU T LIÊN QUAN
 BNH NHÂN VIÊM KHP DẠNG THP
BNH VIN BẠCH MAI - KHOA CƠ XƯƠNG KHP
ĐẶT VN ĐỀ

Tổn thương khớp gối ở bệnh nhân VKDT: 55-75%.
+ VKDT thể 1 khớp gối. Nhiu bệnh c tổn thương khớp
gối cn chn đon (CĐ) phân biệt.
 Các phương pháp CĐ tổn thương khớp gối: XQ, CLVT, CHT,
Siêu âm (SA), SA Doppler năng lượng (PDS)…
 Siêu âm pht hiện: dày MHD, tràn dịch khớp, kén Baker,
bào mòn xương.
- SA Doppler năng lượng: pannus, định tnh và định lượng mc
đ xung huyt MHD.
SIÊU ÂM THƯNG TRONG VKDT
Xung huyết nhiều
SIÊU ÂM DOPPLER NĂNG LƯỢNG TRONG VKDT
1. Mô tả đặc điểm siêu âm và siêu âm Doppler năng
lượng khớp gối ở bệnh nhân VKDT .
2. Khảo sát mối liên quan giữa đặc điểm siêu âm và
siêu âm Doppler năng lượng với mt số yu tố lâm
sàng v xét nghiệm.

ĐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu:
2.1. Tiêu chun lựa chọn BN: gm 68 BN (132 khớp gối)
- Được CĐ VKDT theo tiêu chun ACR 1987, chia 2 nhm:
+ Nhm c viêm khớp gối trên lâm sàng (101 khớp gối)
+ Nhm không viêm khớp gối trên lâm sàng (31 khớp gối)
- BN đng  tham gia nghiên cu.
2.2. Tiêu chun loi BN:
- Cc bệnh nhân VKDT c viêm khớp gối do cc nguyên nhân
phối hợp khc (lao, nhim khun ).
- Bệnh nhân không đng  tham gia nghiên cu.
2. Địa điểm và thời gian tiến hành nghiên cứu
 Địa điểm: Khoa CXK và Khoa CĐHA Bệnh viện Bch Mai
 Thời gian: Từ tháng 11/2011 đn 10/2012

ĐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3. Phương pháp nghiên cứu:
3.1. Thit k nghiên cu: Tin cu, mô tả cắt ngang
Đặc điểm xét nghiệm: VSS, CRP, RF.
 Chp XQ bàn tay: đnh gi giai đon Steinbrocker
 Siêu âm, SADoppler năng lượng khớp gối. Sử dng
my siêu âm: MEDISON, đu dò linear, tn số 5-13
MHz
 Khảo st MLQ gia SA, PDS với LS và XN
4. X l số liu: SPSS 16.0

ĐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Lớp cắt đng ngang khớp gối

Mặt cắt đng dọc, ngang qua khoeo
Lớp cắt đng dọc khớp gối
Chuyển mode PD
đnh giá mc độ xung huyt MHD
Schmidt, Bruyn (ACR): cc lớp cắt cơ bản ca siêu âm khớp gối
Định tnh mc đ xung huyt MHD trên SA Doppler
năng lượng khớp gối theo Vreju (2011)
Định lượng mc đ xung huyt MHD khớp gối
phương php Klauser sửa đổi (Kasukawa 2004)
SƠ ĐỒ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU



















BN VKDT CĐ theo tiêu chun ACR 1987

Lâm sàng
Xét nghiệm
Siêu âm khớp gối
Siêu âm Doppler
năng lượng khớp gối
Nhm khớp gối c
viêm trên LS (N1=101)
Nhm khớp gối không
viêm trên LS (N2=31)
Khảo st mối liên quan gia đặc điểm SA, SA Doppler năng
lượng khớp gối với mt số yu tố lâm sàng và xét nghiệm
So snh
Mô tả đặc điểm SA, SA
Doppler năng lượng
Mô tả đặc điểm SA, SA
Doppler năng lượng
Nhm
Bề dày
MHD (mm)
Bề dày dịch
khp (mm)
p
Nhm chung
(N=132)
5,43 ± 2,51 3,55 ± 1,73
Nhóm viêm
(n=101)
6,47 ± 2,52 4,25 ± 2,11

p<0,001

Nhóm không
viêm (n=31)
2,05 ± 0,36 0
1. Đặc điểm siêu âm khớp gối
Bảng 1: Đặc điểm viêm MHD trên SA khớp gối
Ren JH (2011): MHD 6,3. Algergawy (2011): b dy MHD nhm khớp c biểu
hiện LS: 6,2 mm v nhm không c biểu hiện LS: 2,3 mm; p<0,05
KẾT QUẢ V BN LUN


Bảng 3: Đặc điểm kén Baker

Kén
Baker
Nhm chung
Nhm
không viêm
Nhm c
viêm
n % n % n %
Không 68 51,52

31 100 37 36,6
Có 64 48,48 0 0 64 63,4
Tổng 132 100 31 100 101 100
Andonopoulos A (1995): BC: 47,5%

Bào
mn
xương

Nhm
chung
Nhm
không
viêm
Nhm c
viêm
n % n % n %
Không 84 63,64 22 71 62 61,39
Có 48 36,36 9 29 39 38,61
Tổng 132 100 31 100 101 100
Bảng 2: Đặc điểm bo mn xương
Vreju F (2011): BMX: 13,38%
2. Đặc điểm SA Doppler năng lượng khớp gối

Mức độ xung huyết
màng hoạt dịch
Nhm
chung
Nhm không
viêm
Nhm c viêm





p<0,001
n % n % n %
Không xung huyết

31 23,48
31 100 0 0
Xung huyết nhẹ
26 19,69
0 0 26 25,7
Xung huyết trung bình
54 40,91
0 0 54 53,5
Xung huyết nhiều
21 15,91
0 0 21 20,8
Tổng
132 100
31 100 101 100
Bảng 4: Định tnh mc đ xung huyt MHD khớp gối trên
SA Doppler năng lượng
Vreju F (2011): MĐ 2: 47,7%, MĐ3: 24,4%

Mức độ xung
huyết MHD
Nhm chung Nhm không viêm

Nhm c viêm

p< 0,001
n % n % n %
Mức độ 0
31 23,48
31 100 0 0
Mức độ 1

20 15,15
0 0 20 19,8
Mức độ 2
44 33,33
0 0 44 43,6
Mức độ 3
37 28,03
0 0 37 36,6
Tổng
132 100
31 100 101

100
Bảng 5 : Đnh lượng mc đ xung huyt MHD khớp gối trên SA
Doppler năng lượng (theo phương php Klauser sa đi)


Đặc điểm SA Doppler năng lượng khớp gối
Ren JH (2011): MĐ2: 45,33%.

Vị tr pannus
Biểu đ 1: Vị tr pannus
%
BN Phm Thị K 50T

Ngô Thị C 60T, M05/275 (N2)
Nguyn Thị Đ 55T, M05/91 (N1) V Thị T 52T, M05/274 (N1)
- C 36/132 (27,27%) khớp gối c xung huyt trong bào mòn xương.
Đặc điểm bào mòn xương trên SA Doppler năng lượng

3. MI LIÊN QUAN GIA ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM KHP GI
VI LÂM SÀNG VÀ XT NGHIM.



Bào mn xương

Thời gian mắc bnh
TB (SD)



p< 0,001
Không 1,91 ± 2,35
Có 5,31 ± 5,77
Bảng 6: Liên quan giữa du hiệu bo mn xương với
thi gian mc bệnh (N=132)
L.T.Liu (2008): T lệ BMX tăng lên theo TG mc bệnh



Liên quan gia hình ảnh SA khớp gối với đặc điểm
lâm sàng khớp gối (N=132)
Tràn dịch
khp gối
Lâm sàng Siêu âm
p
n % n %
C 55 41,67 92 69,69

<0,05
Không 77 58,33 40 30,31
Tổng 132 100 132 100
Bảng 7: Liên quan giữa du hiệu trn dch khớp trên
siêu âm với lâm sng



Liên quan gia hình ảnh SA khớp gối với CRP

Biểu đ 2: Liên quan giữa b dy MHD trên SA với CRP
(r= 0,68, p<0,05)
Bảng 8: Liên quan giữa mc đ
xung huyt MHD khớp gối với
VAS khớp gối
VAS khp gối
(mm)
Mức độ xung
huyết MHD
(tn hiu)





p< 0,05
Đau nhẹ (n=28) 3,86 ± 1,24
Đau vừa (n=70) 8,49 ± 4,06
Đau nặng (n=3) 20,33 ± 4,16
Mức độ hạn chế

gc VĐ khp gối
Mức độ xung
huyết
MHD (tn hiu)
p< 0,05
Mức độ 2 (n= 19) 3,53 ± 1,22
Mức độ 3 (n= 27) 5,48 ± 1,39
Mức độ 4 (n= 55) 9,96 ± 4,45
Bảng 9: Liên quan giữa mc đ
xung huyt MHD với mc đ
hn ch gc VĐ khớp gối



4. Liên quan gia hình ảnh siêu âm Doppler
năng lượng với đặc điểm lâm sàng khớp gối (N1=101)
Biểu đ 3: Tương quan giữa mc đ xung huyt MHD trên siêu âm
Doppler năng lượng với CRP (r= 0,57, p< 0,01)



4. Liên quan gia hình ảnh siêu âm Doppler
năng lượng với xét nghiệm (N1=101)
Kasukawa R (2004): Liên quan thun, p<0,05

Biểu đ 4: Tương quan gia mc đ
xung huyt MHD trên PDS với b dày
MHD trên SA (r= 0,571; p<0,01)

Liên quan gia hình ảnh siêu âm Doppler
năng lượng với siêu âm khớp gối (N1=101)
Kasukawa (2004): tương quan thun p<0,05 (7,8)
Walther (2001): r=0,64, p<0,01
Biểu đ 5: Tương quan giữa mc đ xung
huyt MHD trên PDS với b dy dch khớp
(r= 0,382, p<0,01)
1. Đặc điểm hnh nh siêu âm và siêu âm Doppler năng
lượng khp gối  bnh nhân VKDT.
1.1. Đặc điểm tn thương khớp gối trên siêu âm quy ước.
- Dày MHD trên SA (100%), tràn dịch khớp gối (69,69%), bào
mòn xương (36,36%), kén Baker (48,48%).
1.2. Đặc điểm tn thương khớp gối trên SA Doppler năng lượng:
- Xung huyt MHD: 76,52%. Mc đ xung huyt MHD ở mc
trung bình: 40,91%, T lệ pannus: 31,82%.

2. Mối liên quan gia siêu âm, siêu âm Doppler năng
lượng khp gối vi một số yếu tố lâm sàng, xt nghim.
- C mối liên quan gia đ dày MHD với VAS khớp gối, mc
đ hn ch VĐ khớp gối, CRP.
- C mối liên quan gia bào mòn xương với thời gian mắc
bệnh và cc giai đon Steinbrocker.
- C liên quan gia mc đ xung huyt MHD trên siêu âm
Doppler năng lượng với VAS khớp gối, mc đ hn ch vận
đng khớp gối, CRP, b dày MHD, dịch khớp trên SA.