sinh học 12 bài 3. hoạt động điều hòa của gen

Tiết 3 - Bài 3:
GV: VŨ HỒNG HÀ

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
Ví dụ :
- Ở thú, các gen tổng hợp prôtêin sữa chỉ hoạt
động ở cá thể cái, vào giai đoạn sắp sinh và nuôi con
bằng sữa.
- Ở E.coli các gen tổng hợp enzim chuyển hoá
đường lactôzơ chỉ hoạt động khi môi trường có
lactôzơ.
I. KHÁI QUÁT VỀ ĐHHĐ CỦA GEN
1. KN:
- Là điều hoà lượng sản phẩm của gen được tạo ra

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
2. Các cấp độ ĐHHĐ của gen:
- SV nhân sơ: chủ
yếu cấp phiên mã
- SV nhân thực: tất cả các
cấp độ

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
II. ĐHHĐ CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ
1. Mô hình cấu trúc của Ôpêrôn Lac
a. KN Ôpêrôn:
Vùng vận
hành
Vùng khởi động
Z Y A

Gen điều hoà
ADN
O
P
R
P
Opêron
Các gen cấu trúc (Z, Y, A)
có liên quan về chức năng
- Là cụm gen cấu trúc có liên quan về chức năng,
thường phân bố liền nhau, có chung 1 cơ chế điều hoà

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
Vùng vận
hành
Vùng khởi động
Z Y A
Gen điều hoà
ADN
O
P
R
P
Opêron
Các gen cấu trúc (Z, Y, A)
có liên quan về chức năng
b. Cấu trúc operôn Lac:
* Nhóm gen cấu trúc: quy định tổng hợp các E phân giải
Lactôzơ ở môi trường.
* Vùng khởi động: Tương tác với E. ARN pôlimêraza khởi

đầu phiên mã
* Vùng vận hành: tương tác với Pr ức chế (của gen điều
hoà) ức chế phiên mã

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
2. Sự ĐHHĐ của ôpêrôn Lac
- Pr ức chế: gắn vào vùng vận hành ức chế phiên mã.
- Gen điều hoà: tổng hợp Pr ức chế.
- Khi Lactôzơ bị phân giải hết, Pr ức chế lại gắn vào
vùng vận hành → phiên mã dừng lại.
* Khi môi trường có lactôzơ (gen hoạt động):
- Lactôzơ (chất cảm ứng): làm bất hoạt Pr ức chế
→ E. ARN pôlimêraza tương tác với vùng khởi
động tiến hành phiên mã
* Khi môi trường không có lactôzơ (gen bị ức chế):

I. ỨC CHẾ
II. HOẠT ĐỘNG
Chất cảm ứng
(lactôzơ)
Prôtêin ức chế
bị bất hoạt
Các prôtêin được tạo thành
bởi các gen Z, Y, A
mARN
ADN
ADN
Z
Y
A

Z
Y
A
Không phiên mã
Vùng vận hành (O)
(Khi môi trường
không có lactôzơ)
(Khi môi trường
có lactôzơ)
Prôtêin ức chế

Bài 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN
Thành
phần
Đặc điểm hoạt động
MT ko có Lactôzơ MT có Lactôzơ
Gen điều
hoà
Prôtêin ức
chế
Các gen
cấu trúc
Tổng hợp chất ức
chế
Tổng hợp chất ức
chế
Tương tác với vùng
vận hành
Gắn với lactôzơ,
bị bất hoạt

Không phiên mã
Hoạt động tổng
hợp prôtêin