thuyết trình sinh học - thoát hơi nước (8)

B i
3. Thoát hơi n ớc
I Vai trò của quá trình thoát hơi
n ớc
* Sự thoát hơi n ớc ở lá có nhiều vai trò quan trọng:
- Tạo động lực đầu trên giúp vận chuyển n ớc, ion khoáng và các chất
tan khác từ rễ đến mọi cơ quan của cây trên mặt đất
- Nhờ thoát hơi n ớc, khí khổng mở tạo điều kiện cho khí CO
2
khuếch
tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp
- Làm giảm nhiệt độ lá cây ngoài nắng nóng, đảm bảo các quá trình
sinh lí diễn ra bình th ờng
Ii thoát hơi n ớc qua lá
1. Lá là cơ quan thoát hơi n ớc
Quan sát hình 3.1 và kết hợp với những hiểu biết
thực tế về hình dạng cấu tạo lá, hãy liệt kê các
đặc điểm cấu tạo của lá thích nghi với chức năng
thoát hơi n ớc?
98% l ợng n ớc do rễ hấp thụ bị mất đi do thoát hơi n
ớc ở lá, nh vậy có bất hợp lí không? Tại sao?
- Lá th ờng có dạng phiến mỏng tăng diện tích bề mặt thoát hơi n ớc
- Bề mặt d ới của lá có nhiều khí khổng
Tại sao bề mặt lá có nhiều khí khổng lại chứng tỏ
có khả năng thoát hơi n ớc?
- TN Garô



- Những số liệu nào trong bảng cho phép khẳng định

rằng, số l ợng khí khổng có vai trò quan trọng trong sự
thoát hơi n ớc của lá cây?

Kết quả thực nghiệm của Garô cho thấy:
- Cả 3 số liệu về sự thoát hơi n ớc của 3 loại cây đều chứng
tỏ số l ợng khí khổng có liên quan đến sự thoát hơi n ớc, cụ
thể là: Mặt d ới lá th ờng có nhiều khí khổng hơn mặt trên
và t ơng ứng là l ợng hơi n ớc thoát ra qua mặt d ới lá cũng
nhiều hơn trong cả 3 tr ờng hợp.

- V× sao mÆt trªn cña l¸ c©y ®o¹n kh«ng cã khÝ khæng
nh ng vÉn cã sù tho¸t h¬i n íc?

Kết quả thực nghiệm của Garô cho thấy:
- Mặt trên của lá cây đoạn không có khí khổng nh ng vẫn có
thoát hơi n ớc chứng tỏ thoát hơi n ớc không chỉ qua khí
khổng mà còn qua cutin (khi lá ch a bị lớp cutin dày che
phủ). Thoát hơi n ớc qua cutin mạnh ở lá non, giảm dần ở lá
tr ởng thành và tăng lên ở lá già do sự rạn nứt ở cutin (3 Bộ
đồng tình nh SGV!)
- Dựa vào các số liệu trong
bảng 3, hình 3.3 và những
điều vừa nêu, hãy cho biết
những cấu trúc nào tham
gia vào quá trình thoát hơi
n ớc ở lá.
- Có 2 cấu trúc tham gia vào quá trình thoát hơi n ớc qua lá
là: khí khổng và cutin

2. Hai con đ ờng thoát hơi n ớc: qua khí khổng và qua

cutin
Thoát hơi n ớc theo con đ ờng nào là chủ yếu?
Thoát hơi n ớc qua khí khổng và qua cutin có
những điểm gì khác nhau?
-
Thoát hơi n ớc qua khí khổng có thể đ ợc điều tiết bởi
một số tác nhân nh hàm l ợng n ớc trong tế bào khí
khổng; ánh sáng; nhiệt độ
-
(xem cơ chế h 34 SGK)
- Thoát hơi n ớc qua cutin: lớp cutin càng dày, thoát hơi n
ớc càng giảm và ng ợc lại (lá non có lớp cutin mỏng nên
thoát hơi n ớc nhanh lá chóng bị héo)

-T ới tiêu hợp lí cho cây cần dựa vào:
+ Đặc điểm di truyền: có loại cây cần nhiều n ớc, có loại cần ít
+ Pha sinh tr ởng: VD lúa cần nhiều n ớc ở thời kì đầu
+ Đặc điểm của đất và thời tiết: đất cát cần t ới nhiều hơn, nắng nóng,
khô hanh cần t ới nhiều
Iii các tác nhân ảnh h ởng đến quá trình thoát hơi
n ớc
Có những tác nhân nào ảnh h ởng
đến quá trình thoát hơi n ớc?
- Những tác nhân chủ yếu ảnh h ởng đến quá trình
thoát hơi n ớc là: n ớc, nhiệt độ, các ion khoáng, gió.
Các tác nhân đó ảnh h ởng nh thế
nào đến quá trình thoát hơi n ớc?
(Cụ thể SGK)
Iv cân bằng n ớc và t ới tiêu hợp lí cho cây
trồng

Cân bằng n ớc là gì? Cân bằng n ớc có liên quan gì
đến sinh tr ởng, phát triển và năng suất cây trồng?
Cân bằng n ớc đ ợc tính bằng sự so sánh l ợng n ớc do rễ hút vào (A) và
l ợng n ớc thoát ra (B).
Khi A = B, mô của cây đủ n ớc, cây phát triển bình th ờng
Khi A > B, mô của cây d thừa n ớc, cây phát triển bình th ờng
Khi A< B, mất cân bằng n ớc, lá héo. Nếu lâu ngày, sinh tr ởng của
cây giảm, cây có thể chết. Do đó, năng suất của cây sẽ giảm. (SGK)
T ới tiêu cho cây nh thế nào là hợp lí?

Ghi nhớ
Đọc phần tóm tắt cuối bài
Câu hỏi và bài tập
1.
Vì sao d ới bóng cây mát hơn d ới mái che bằng VLXD?
VLXD hấp thụ nhiệt làm cho nhiệt độ tăng cao, còn lá cây thoát hơi n ớc
làm hạ nhiệt độ môi tr ờng xung quanh lá. Nhờ vậy, không khí d ới bóng
cây mát hơn so với d ới mái che bằng VLXD
2*.
Cây trong v ờn và cây trên đồi, cây nào có c ờng độ
thoát hơi n ớc qua cutin mạnh hơn?
Cây trong v ờn (cây d ới tán) vì cây trong v ờn có lớp cutin phát triển
yếu do ánh sáng ở v ờn yếu (ánh sáng tán xạ). Cây ở đồi do ánh sáng
mạnh, cutin phát triển mạnh.
3.
Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là gì?
Là hàm l ợng n ớc trong tế bào khí khổng

Bài 3: THOÁT HƠI NƯỚC
I/Mục tiêu: Sau khi học xong bài này học sinh cần:

1.Kiến thức:
- Nêu được vai trò của thoát hơi nước đối với đời sống thực vật.
- Mô tả được cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi
nước .
- Trình bày được cơ chế đóng mở lỗ khí của khí khổng và các tác
nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước
2.Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh.
3.Thái độ :
GDMT
-Thấy được vai trò của nước đối với đời sống thực vật.
-Tích cực trồng cây và bảo vệ cây xanh ở trường học, nơi ở và
đường phố.
-Sử dụng hợp lí, tiết kiệm nguồn tài nguyên nước.

II/Phương tiện, phương pháp:
-Phương tiện: SGK, máy tính, máy chiếu.
-Phương pháp: Hỏi đáp tích cực
III/Tiến trình dạy học:
1.Ổn định lớp:
2.Kiểm tra bài cũ
- Động lực nào giúp cây vận chuyển nước và muối khoáng từ rễ lên
lá?
- Động lực nào giúp cây vận chuyển chất hữu cơ trong cây?
3.Bài mới:
Bài 2 chúng ta đã nghiên cứu về sự vận chuyển nước và ion
khoáng trong cây là do sự phối hợp của 3 lực trong đó có lực hút
do thoát hơi nước qua lá. Vậy sự thoát hơi nước qua lá được thực
hiện như thế nào chúng ta sẽ tìm hiểu kĩ trong bài hôm nay.
- GV chiếu đề bài, đề mục I: Vai trò của quá trình thoát hơi nước

- Chiếu câu hỏi: 98% lượng nước hút vào rễ có bất hợp lí không?
Tại sao?

HS cần trả lời được: không bất hợp lí, vì thoát hơi nước có nhiều
vai trò quan trọng
+ Tạo động lực đầu trên Xuất hiện nút lệnh. GV cho HS xem hình
3.1 và phân tích để thấy nhờ thoát hơi nước, khí khổng mở tạo điều
kiện cho CO
2
khuếch tán vào lá.
GV có thể nêu thêm câu hỏi: Nếu không thoát hơi nước thì nhiệt độ
lá cây ngoài nắng sẽ như thế nào?
- Chiếu đề mục II: Thoát hơi nước qua lá, đề mục 1: Lá là cơ quan
thoát hơi nước
-
Chiếu câu hỏi yêu cầu HS liên hệ thực tế kết hợp quan sát hình 3.1
(chiếu hình 3.1) để liệt kê các đặc điểm của lá thích nghi với chức
năng thoát hơi nước.
-
Chiếu 2 đặc điểm chính rút ra được (lá có dạng phiến + có nhiều
khí khổng)
- Chiếu câu hỏi: Tại sao bề mặt lá có nhiều khí khổng lại chứng tỏ
khả năng thoát hơi nước?

- GV: Để làm rõ vai trò của khí khổng cần làm 1 thí nghiệm chứng
minh. Đó là thí nghiệm của Garô
- Chiếu hình và giải thích cách tiến hành thí nghiệm
- Bấm sang bảng 3: Kết quả thực nghiệm Garô
- Chiếu câu hỏi lệnh SGK: Những số liệu nào trong bảng chứng tỏ
số lượng khí khổng có vai trò

- HS thảo luận để trả lời câu hỏi lệnh. GV dẫn dắt để HS rút ra
được kết luận đúng.
-
Chiếu câu trả lời của GV: Kết quả thực nghiệm Garô cho thấy:
-
Chiếu tiếp câu hỏi lệnh thứ 2: Vì sao mặt trên của lá cây đoạn
-
HS có thể hỏi tại sao chỉ có số liệu thực nghiệm về các loài cây lạ
hoắc (GV có thể hướng dẫn HS tìm thông tin về Chi Đoạn và cây thường
xuân Hedera helix trong Wikipedia)
- HS thảo luận, đưa ra các phương án giải thích (chỉ có phương án
của các Giáo sư – Tiến sĩ viết sách là đúng)
- Chiếu câu trả lời trong SGV

- Chiếu câu hỏi: dựa vào các số liệu bảng 3 và hình 3.3 (chiếu
hình 3.3) cho biết những cấu trúc nào tham gia vào quá trình thoát
hơi nước
- HS sẽ chỉ ra được 2 cấu trúc chính là khí khổng và cutin
- Chiếu câu trả lời
- Chiếu đề mục 2: Hai con đường thoát hơi nước
- Chiếu câu hỏi: con đường nào là chủ yếu?
- HS nghiên cứu SGK trả lời: Chủ yếu qua khí khổng
- Chiếu câu hỏi: Thoát hơi nước qua khí khổng và cutin có gì khác
nhau?
- GV yêu cầu HS đọc SGK để tìm câu trả lời, GV hướng HS đến 2
đặc điểm riêng của mỗi con đường thoát hơi nước là: Qua khí
khổng có thể điều tiết (cơ chế điều tiết – h3.4 SGK)
Qua cutin phụ thuộc bề dày của lớp cutin.
- Chiếu mục III: Các tác nhân ảnh hưởng
GV tiến hành theo trình tự sắp sẵn trong slide. Chú ý liên hệ thực

tế về các tác nhân nhiệt độ, gió GV có thể nêu thêm câu hỏi: Cây
thoát nước nhiều ở nhiệt độ cao hay thấp? Gió mạnh hay
yếu? GV có thể nêu một số biện pháp tưới tiêu hợp lí, hiệu quả
cao, tiết kiệm nước như phun mưa, nhỏ giọt, phủ ni lon trên luống
đất Giáo dục HS ý thức tiết kiệm tài nguyên nước.
IV- Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lí
- Tiến hành theo trình tự trong slide
- GV chú ý phân tích thêm về thế nào là tưới tiêu hợp lí: có thể nêu
các câu hỏi: có phải mọi loại cây đều cần tưới nhiều nước như
nhau không? loại đất nào cần tưới nhiều nước? Trong điều kiện
thời tiết nào cần tưới nhiều nước? Không cần tưới nước?
- Phần củng cố + Câu hỏi và bài tập tiến hành theo như trình tự
trong các slide. Riêng câu hỏi 2 GV có thể nêu câu hỏi tại sao về
mùa hè nhiệt độ ở TP Hà nội lại cao hơn nhiều so với LS và cao
hơn so với các khu vực ngoại ô? Từ đó giáo dục HS ý thức bảo vệ
cây xanh, tích cực tham gia trồng cây