Chương 14 sàng lọc và chẩn đoán trước sinh

XÉT NGHIỆM DI TRUYỀN
PGS. TS. BS NGUYỄN VIẾT NHÂN
MỤC TIÊU
Trình bày được:

1. Các lợi ích của công tác sàng lọc – chẩn đoán
trước sinh và sơ sinh
2. Giá trị và giới hạn của các phương pháp.
3. Mục đích công tác tư vấn di truyền.
KHÁC BIỆT
GIỮA SÀNG LỌC VÀ CHẨN ĐOÁN
Xét nghiệm sàng lọc:
•
Rẻ tiền
•
Độ nhạy và độ đặc hiệu cao
•
Sử dụng cho quần thể
Vd: 260 40 1
Xét nghiệm chẩn đoán:
•
Đắt tiền
•
Chẩn đoán chính xác
•
Có thể có nguy cơ
•
Sử dụng trên nhóm có kết quả
sàng lọc dương tính
SÀNG LỌC CHẨN ĐOÁN
Sng lc qun th

S dng cỏc xột nghim hoc cỏc bin phỏp giỳp
nhanh chúng tỏch nhng ngi cú kh nng mc mt
bnh khi nhng ngi cú kh nng khụng mc bnh
ú.
SNG LC BNH DI TRUYN TRONG QUN TH
Cỏc xột nghim khụng cho phộp chn oỏn xỏc nh m ch giỳp
giồùi haỷn nhoùm caù thóứ trong quỏửn thóứ õóứ thổỷc hióỷn caùc
xeùt nghióỷm chỏứn õoaùn nhũm xaùc õởnh ngổồỡi thổỷc sổỷ mừc
bóỷnh.
Sng lc di truưn
Tçm kiãúm trong qưn thãø nhỉỵng cạ thãø såí
hỉỵu nhỉỵng kiãøu gen cọ thãø:
1. Dáùn âãún sỉû biãøu hiãûn bãûnh
2. Lm xút hiãûn bãûnh trong cạc thãú hãû sau
Mủc âêch:
Phạt hiãûn såïm bãûnh nhàòm:
1.Giụp dỉû phng hồûc ngàn ngỉìa sỉû biãøu
hiãûn bãûnh
2.Âënh hỉåïng trong quạ trçnh hän nhán, sinh sn
Cạ thãø cọ kãút qu sng lc dỉång tênh s
âỉåüc thỉûc hiãûn xẹt nghiãûm cháøn âoạn âãø xạc
âënh
Nguyón từc saỡng loỹc

1. ỷc trổng cuớa bóỷnh: Bóỷnh nghióm
troỹng vaỡ phọứ bióỳn
2. ỷc trổng cuớa xeùt nghióỷm: Coù
xeùt nghióỷm cho saỡng loỹc reớ tióửn,
dóự thổỷc hióỷn, coù giaù trở vaỡ õuớ

õọỹ tin cỏỷy, õổồỹc cọỹng õọửng chỏỳp
nhỏỷn.
3. ỷc trổng cuớa hóỷ thọỳng: Coù thóứ
chỏứn õoaùn vaỡ õióửu trở
Giaù trở cuớa xeùt nghióỷm saỡng
loỹc

1. ọỹ nhaỷy (tyớ lóỷ dổồng tờnh õuùng):
Khaớ nng xaùc õởnh ngổồỡi thổỷc sổỷ
mừc bóỷnh trong sọỳ nhổợng ngổồỡi
mừc bóỷnh.
2. ọỹ õỷc hióỷu ( tyớ lóỷ ỏm tờnh
õuùng): Khaớ nng xaùc õởnh ngổồỡi
khọng mừc bóỷnh trong sọỳ nhổợng
ngổồỡi khọng mừc bóỷnh.
ọỹ nhaỷy vaỡ õọỹ õỷc hióỷu õổồỹc xaùc õởnh dổỷa
trón so saùnh kóỳt quaớ xeùt nghióỷm saỡng loỹc vồùi
kóỳt quaớ xeùt nghióỷm chỏứn õoaùn xaùc õởnh
Kết quả sàng lọc
Tình trạng thực của bệnh
Mắc bệnh Không mắc bệnh
Test dương tính (+) a
(dương tính
đúng)
b
(dương tính sai)
Test âm tính (-) c
(âm tính sai)
d
( âm tính đúng)

Độ nhạy = a/(a+c)
Giá trị của test sàng lọc: Độ nhạy - Độ đặc hiệu
Độ đặc hiệu = d/(b+ d)
SAèNG LOĩC S SINH

- Phaùt hióỷn sồùm vaỡ can thióỷp hióỷu quaớ
bóỷnh di truyóửn
- Bóỷnh õổồỹc saỡng loỹc (thay õọứi theo tổỡng
quọỳc gia)

Thióứu nng giaùp bỏứm sinh (1/5440)

Thióỳu men G6PD (1,43/100)

Tng saớn tuyóỳn thổồỹng thỏỷn bỏứm
sinh (1/10.500)
Thiãúu nàng giaïp báøm
sinh
(1/5440)
Thiãúu men G6PD
1,43/100
Tmg saớn tuyóỳn thổồỹng thỏỷn bỏứm sinh
(1/10.500)
Treớ nổợ 20 ngaỡy tuọứi, phỗ õaỷi ỏm vỏỷt, mọi lồùn
dờnh nhau qua õổồỡng giổợa
Saỡng loỹc dổỷa trón mỏựu maùu khọ
48 giồỡ sau sinh
I TặĩNG: TT CA TRE S SINH
Saỡng loỹc dổỷa trón mỏựu maùu khọ
Phaùt hióỷn caùc bỏỳt thổồỡng cuớa protein, acid beùo, acid hổợu cồ

Kyợ thuỏỷt nhanh, chờnh xaùc
SếC KYẽ KHI PHỉ KEẽP (tandem mass spetrophotometry)
SAèNG LOĩC NGặèI Dậ HĩP Tặ

-
Phaùt hióỷn ngổồỡi bỗnh thổồỡng mang gene
õọỹt bióỳn gỏy bóỷnh ồớ traỷng thaùi dở hồỹp
(kióứu lỷn NST thổồỡng).
-
Tióu chuỏứn:

ọỳi tổồỹng: nhoùm nguy cồ

Coù bióỷn phaùp can thióỷp: xaùc õởnh
nguy cồ, coù thóứ tổ vỏỳn di truyóửn,
chỏứn õoaùn trổồùc sinh
-
Beta thalassemia
Bóỷnh beta thalassemia

Kióứu gien BETA GLOBIN ngổồỡi bỗnh thổồỡng: /

ọỹt bióỳn gỏy mỏỳt chổùc nng hoỷc mỏỳt õoaỷn gien
Laỡm GIAM hoỷc KHNG tọứng hồỹp chuọựi beta
globin

O
: khọng;
+
: giaớm;

silent
: rỏỳt ờt aớnh hổồớng

Hồn 200 õọỹt bióỳn (> 180 õọỹt bióỳn õióứm)

Mọựi quỏửn thóứ / chuớng tọỹc chố coù mọỹt sọỳ õọỹt
bióỳn phọứ bióỳn
Đột biến beta thalassaemia phổ biến ở Việt Nam
β-Thalassemia nàûng
•
Khåíi bãûnh trong nàm
âáưu âåìi
•
Âa säú chãút khi cn tr
•
Chè âiãưu trë bàòng
truưn mạu, ghẹp ty,
thi sàõt vä cng phỉïc
tảp v täún kẹm.
ẹoọt bieỏn beta thalassaemia phoồ bieỏn ụỷ Vieọt Nam
SAèNG LOĩC TRặẽC SINH

-
Phaùt hióỷn thai nhi mừc caùc trổồỡng hồỹp
bóỷnh lyù nghióm troỹng, õỷc bióỷt caùc
trổồỡng hồỹp khọng coù khaớ nng õióửu
trở.
-
Tióu chuỏứn:

ọỳi tổồỹng: phuỷ thuọỹc vaỡo loaỷi
bóỷnh, dở tỏỷt

Bióỷn phaùp can thióỷp: õỗnh thai, õióứu
trở trổồùc sinh
-
Họỹi chổùng Down, caùc dở tỏỷt ọỳng thỏửn
kinh, beta thalassemia
Häüi chæïng Down
1/700
DT äúng tháön kinh
2/1000
Các bất thường số lượng NST:
Hội chứng Down, thể ba NST 18, thể ba NST 13
SÀNG LỌC TRƯỚC SINH
SIÊU ÂM
11 – 13
+6
TUẦN
ĐỐI TƯỢNG: TẤT CẢ SẢN PHỤ Ở MỌI LỨA TUỔI
Âo âäü daìy
vuìng måì da
gaïy åí tuáön
thai thæï 11 –
13
+6
Thai nhi coù sổỷ tỏỷp
trung dởch ồớ vuỡng
sau gaùy
Hỗnh aớnh sióu ỏm

cuớa mọỹt thai nhi 12
tuỏửn tuọứi mừc
trisomy 21 cho thỏỳy
sổỷ gia tng vuỡng
mồỡ da gaùy
Sæû coï màût
xæång muîi trãn
thai nhi åí tuáön
thai thæï 12
Khäng coï
xæång muîi trãn
thai nhi åí tuáön
thai thæï 12
XÉT NGHỆM SINH HÓA MÁU MẸ
Freebeta hCG & PAPPA
11 – 13
+6
TUẦN
free beta hCG uE3
Tri 21 cao th p
Tri 18 (13) th p th p

Sng lc trisomy 21 bng test b hai
Quớ 1 ca thai k ( tun thai 11 14)
TEST SINH HOẽA mỏựu maùu
meỷ