bài giảng sinh học 12 bài 37. các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật

www.themegallery.com
KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Quần thể là gì? Ví dụ một số quần thể
1/ Quần thể là gì? Ví dụ một số quần thể
mà em biết?
mà em biết?
2/ Nêu các mối quan hệ trong quần thể? Ý
2/ Nêu các mối quan hệ trong quần thể? Ý
nghĩa của các mối quan hệ đó?
nghĩa của các mối quan hệ đó?
www.themegallery.com
www.themegallery.com

Mỗi quần thể sinh vật có các đặc trưng cơ bản,là
những dấu hiệu phân biệt quần thể này với quần
thể khác.
Các đặc trưng cơ bản của quần thể:

Tỉ lệ giới tính

Thành phần nhóm tuổi

Sự phân bố cá thể

Mật độ cá thể

Kích thước quần thể

Tăng trưởng của quần thể…
-
Khái niệm

-
Các nhân tố ảnh hưởng
-
Ý nghĩa
L/O/G/O
Bài 37:
CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN
CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN
CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT


www.themegallery.com

Là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và cái trong
Là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và cái trong
QT.
QT.

Tỉ lệ giới tính thường 1/1
Tỉ lệ giới tính thường 1/1
Tỉ lệ này
thường là
bao nhiêu?
Và tại sao?
I. TỈ LỆ GIỚI TÍNH.
www.themegallery.com
Tỉ lệ giới tính Các nhân tố ảnh hưởng tới tỉ
lệ giới tính
- Ngỗng và vịt có tỉ lệ giới tính là

40/60.
- Trước mùa sinh sản, nhiều loài thằn
lằn, rắn có số lượng cá thể cái nhiều
hơn cá thể đực. Sau mùa đẻ trứng, số
lượng cá thể đực và cái gần bằng nhau
Do tỉ lệ tử vong không đồng
đều giữa cá thể đực và cái, cá
thể cái trong mùa sinh sản chết
nhiều hơn cá thể đực.
Với loài kiến nâu (Formica rufa), nếu
đẻ trứng ở nhiệt độ thấp hơn 20
0
C thì
trứng nở ra toàn là cá thể cái; nếu đẻ
trứng ở nhiệt độ trên 20
0
C thì trứng nở
ra hầu hết là cá thể đực.
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo điều
kiện môi trường sống (cụ thể ở
đây là nhiệt độ môi trường sống).
www.themegallery.com
Gà, hươu, nai có số lượng cá thể
cái nhiều hơn cá thể đực gấp 2
hoặc 3 lần, đôi khi tới 10 lần.
Muỗi đực sống tập trung ở một
nơi riêng với số lượng nhiều
hơn muỗi cái.
Ở cây thiên nam tinh (Arisaema
japonica) thuộc họ Ráy, rễ củ

loại lớn có nhiều chất dinh
dưỡng nảy chồi sẽ cho ra cây
chỉ có hoa cái, còn rễ củ loại
nhỏ nảy chồi cho ra cây chỉ có
hoa đực.
Do đặc điểm sinh sản và tập
tính đa thê ở động vật.
Do sự khác nhau về đặc điểm sinh lí
và tập tính của con đực và cái- muỗi
đực không hút máu như muỗi cái.
Muỗi đực tập trung ở một số chỗ còn
muỗi cái bay khắp nơi tìm động vật
hút máu.
Tỉ lệ giới tính phụ thuộc vào
lượng chấtdinh dưỡng tích
lũy trong cơ thể.
www.themegallery.com
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo:
Tỉ lệ giới tính thay đổi theo:

Điều kiện môi trường

Tỉ lệ tử vong

Đặc điểm sinh sản

Sinh lí và tập tính

Điều kiện dinh dưỡng…
www.themegallery.com

Tỉ lệ giới tính có ý nghĩa sinh thái
Tỉ lệ giới tính có ý nghĩa sinh thái
đối với QT như thế nào?
đối với QT như thế nào?

Đảm bảo hiệu quả sinh sản của
Đảm bảo hiệu quả sinh sản của
quần thể trong điều kiện môi
quần thể trong điều kiện môi
trường thay đổi.
trường thay đổi.
Việc nghiên cứu tỉ lệ giới tính của
Việc nghiên cứu tỉ lệ giới tính của
các QT có ý nghĩa gì?
các QT có ý nghĩa gì?

Điều khiển tỉ lệ đực/cái trong
Điều khiển tỉ lệ đực/cái trong
chăn nuôi để mang lại hiệu quả
chăn nuôi để mang lại hiệu quả
kinh tế cao hơn.
kinh tế cao hơn.
Vd: Gà trống : gà mái
= 1:4
Vd: Gà trống : gà mái
= 1:4
www.themegallery.com
II. Nhóm tuổi
A: Tháp phát triển.
B: Tháp ổn định.

C: Tháp suy giảm.
www.themegallery.com
Ý nghĩa sinh thái của từng nhóm tuổi
Ý nghĩa sinh thái của từng nhóm tuổi
đối với quần thể?
đối với quần thể?
Các nhóm tuổi Ý nghĩa sinh thái
Nhóm tuổi
trước sinh sản
Các cá thể lớn nhanh, do vậy nhóm này có vai trò
chủ yếu làm tăng trưởng
của QT
Nhóm tuổi
sinh sản
Khả năng sinh sản của các cá thể quyết định
……………………của quần thể.
Nhóm tuổi
sau sinh sản
Các cá thể không còn khả năng sinh sản nên
… … tới sự phát triển của quần thể.


Khối lượng và kích thước
Mức sinh sản
Không ảnh hưởng
1. Mức sinh sản 2. Không ảnh hưởng
3. Khối lượng và kích thước
www.themegallery.com
Tuổi sinh lí: là thời gian sống có thể đạt tới
của một cá thể trong quần thể

Tuổi sinh
thái:
là thời gian sống thực tế của cá
thể
Tuổi quần
thể:
là tuổi bình quân của các cá thể
trong quần thể
Ngoài cấu trúc tuổi sinh sản còn có loại cấu trúc
Tuổi khác không? Đó là những loại nào?
www.themegallery.com
Khi nguồn sống của môi trường suy
giảm, điều kiện khí hậu xấu hoặc có
dịch bệnh,…
Các cá thể non và già chết nhiều hơn
các cá thể thuộc nhóm tuổi trung
bình. Tỉ lệ tử vong cao.
Trong tự nhiên, các quần thể thường tồn
tại ở dạng cấu trúc tuổi nào?
Khi điều kiện thuận lợi, nguồn
thức ăn phong phú,…
Các con non lớn lên nhanh
chóng , tỉ lệ tử vong giảm, kích
thước quần thể tăng lên.
Cấu trúc tuổi của quần thể có thay đổi không và
Cấu trúc tuổi của quần thể có thay đổi không và
tùy thuộc vào yếu tố nào?
tùy thuộc vào yếu tố nào?

Điều kiện sống của môi trường.
www.themegallery.com
Em có biết?
Trong tự nhiên có
QT nào không có
độ tuổi sau sinh
sản không?
Những chú cá hồi đang nhảy múa trên những bậc thang trong
các sông Ettrick Selkirk, Scotland. Chúng tìm đường đến biển
cả để sinh sống và sau đó lại quay trở về vùng nước ngọt
để sinh sản trước khi chết vì kiệt sức.
www.themegallery.com
Độ dài các nhóm tuổi cũng khác nhau tùy từng loài phụ thuộc vào
điều kiện sống, sự chăm sóc lứa tuổi còn non và tuổi già…
Ví dụ như ở nhiều loài động vật, nhất là côn trùng, thời kỳ trước sinh sản
rất dài, thời kỳ sinh sản và sau sinh sản rất ngắn như thiêu thân, ve sầu,
chuồn chuồn ở một số loài chuồn chuồn, thời kỳ trứng và ấu trùng kéo
dài 2 năm, sau khi lột xác thành dạng trưởng thành chỉ sống 4 tuần và
đẻ trong 1 hoặc 2 ngày.

Thời kỳ ấu trùng của ve kéo dài 13-17 năm. Khi ve đực thực hiện xong
việc truyền giống, ve đực chết. Ve cái tìm chỗ làm ổ đẻ trứng
đẻ xong, ve cái chết. 6-8 tuần sau đó, trứng nở ra thành nhộng và một
chu kỳ 17 năm lại bắt đầu. Sâu con lột xác trong vòng 1 đêm thành con ve.
Đời sống của ve trưởng thành chỉ kéo dài từ 30 - 40 ngày.
www.themegallery.com
Hình 37.2. Cấu trúc tuổi của quần thể cá
Hình 37.2. Cấu trúc tuổi của quần thể cá
ở 3 mức độ đánh bắt khác nhau.
ở 3 mức độ đánh bắt khác nhau.

A: quần thể bị
đánh bắt…….
B: QT bị đánh
bắt …………
C: QT bị đánh
bắt ………
Cho biết
mức độ đánh
bắt cá ở ba
quần thể
A,B,C ?
Ít Vừa phải
Quá mức
www.themegallery.com
Nhiều
mẻ lưới
đều có tỉ
lệ cá lớn
chiếm ưu
thế, cá bé
rất ít
Chưa
khai thác
hết tiềm
năng cho
phép
Nhiều
mẻ lưới
chủ yếu
chỉ có cá

con, cá
lớn rất ít
Tình
trạng
khai thác
quá mức.
Ý nghĩa của việc nghiên cứu nhóm tuổi?
Ý nghĩa của việc nghiên cứu nhóm tuổi?

Bảo vệ và khai thác tài nguyên sinh vật có hiệu
Bảo vệ và khai thác tài nguyên sinh vật có hiệu
quả hơn.
quả hơn.

Ví dụ, khi đánh cá:
Ví dụ, khi đánh cá:
www.themegallery.com
Có mấy kiểu phân bố cá thể của quần thể? Đó là
những kiểu nào?


Phân bố theo nhóm Phân bố đồng đều Phân bố ngẫu nhiên
Phân bố theo nhóm Phân bố đồng đều Phân bố ngẫu nhiên


III. SỰ PHÂN BỐ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
www.themegallery.com
Dựa vào bảng 37.2 hãy
cho biết kiểu phân bố
nào là phổ biến nhất và

kiểu nào ít phổ biết
nhất?
phổ biến nhất
là phân bố
theo nhóm và
ít phổ biến
nhất là phân
bố đồng đều.
Sự phân bố của các cá
thể trong quần thể có ý
nghĩa gì?
Sự phân bố của các
cá thể trong quần thể
ảnh hưởng đến khả
năng khai thác
nguồn sống trong
khu vực phân bố
www.themegallery.com
Đặc điểm Phân bố theo
nhóm
Phân bố đồng đều Phân bố ngẫu
nhiên
Điều kiện
sống
Không đồng đều. Đồng đều. Đồng đều.
Đặc điểm
loài
Tập tính bầy đàn,
ngủ đông,
trú đông.

Cạnh tranh
gay gắt
Cạnh tranh
không gay gắt
Ý nghĩa
sinh thái
Hổ trợ nhau, phát
huy hiệu quả
nhóm.
Giảm cạnh tranh Tận dụng được
nguồn sống tiềm
tàng
Mức độ phổ
biến
Phổ biến nhất Ít phổ biến nhất Trung bình
Ví dụ Nhóm cây bụi
mọc hoang dại.
Đàn trâu rừng….
Rừng thông.
Chim hải âu làm
tổ.
Các loài sâu trên
lá cây.
Sò ở phù sa vùng
triều
www.themegallery.com
IV. MẬT ĐỘ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Mật độ cá thể của quần thể là gì?
•
Mật độ cá thể của quần thể là số lượng cá thể trên một đơn vị

diện tích hay thể tích của quần thể.
Tại sao nói mật độ cá thể là một trong những đặc trưng cơ
bản của quần thể?
•
Mật độ cá thể ảnh hưởng đến mức độ sử dụng nguồn sống
Trong môi trường, tới khả năng sinh sản và tử vong của cá
Thể.
www.themegallery.com
Mật độ cá thể thay
Mật độ cá thể thay
đổi theo:
đổi theo:

mùa

năm

tùy theo điều kiện
của môi trường
sống.
Dân số
của tớ
tăng lên
vào mùa
nào?
Còn ta
nữa, nói
nhanh!
Mật độ cá thể của quần
thể có thay đổi hay

không? Phụ thuộc vào
những yếu tố nào?
www.themegallery.com
Điều gì sẽ xảy ra với
quần thể cá lóc nuôi
trong ao khi mật độ cá
Thể quá cao?
-
Các cá thể cạnh tranh nhau thức ăn, nhiều cá bé và yếu thiếu
thức ăn sẽ chậm lớn và có thể bị chết.
-
Các con non mới nở ra rất dễ bị cá lớn ăn thịt, nhiều khi cá bố
mẹ ăn thịt chính con của chúng.
-
Hai hiện tượng trên dẫn tới quần thể bị điều chỉnh mật độ
cá thể.
www.themegallery.com
Kiểm tra củng cố
Để đàn gà nuôi phát triển ổn định, đỡ
lãng phí, thì tỉ lệ trống : mái hợp lí nhất là
A. 1:1
B. 2:1
C. 2:3
D. 1:4
www.themegallery.com
Kiểm tra củng cố

Khi đánh bắt được nhiều con non thì nên:
A. Tiếp tực, vì quần thể ở trạng thái trẻ.
B. Dừng ngay, nếu không sẽ bị cạn kiệt.

C. Hạn chế, vì quần thể sẽ bị suy thoái.
D. Tăng cường đánh, vì quần thể đang ổn định.