bài 38: Các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật

Giỏo ỏn sinh hc lp 12 tit 42
Ngy son: 3/3 /2009
Ngy dy: 4/3 /2009
GV:
Lp:

I. Mc tiờu:
1. Kin thc:
Sau khi hc bi ny hc sinh cn:
- Nêu đợc khái niệm kích thớc quần thể, những yếu tố ảnh hởng tới kích thớc của quần thể.
- Nêu đợc thế nào là tăng trởng quần thể theo tiềm năng sinh học và tăng trởng thực tế. Vẽ đồ thị và lấy
ví dụ minh hoạ hai kiểu tăng trởng đó.
- Chỉ ra đợc nguyên nhân của các hiện tợng và giảm số lợng của một quần thể.
2. K nng:
- Rốn luyn k nng so sỏnh, thuyt trỡnh, kĩ năng phân tích, khả năng đề xuất các biện pháp bảo vệ
quần thể góp phần bảo vệ môi trờng.
3. Thỏi :
- Hỡnh thnh thỏi hiu bit v kin thc thc t t ú yờu thớch b mụn sinh vt hn .
Có nhận thức đúng về chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình
II. Trng tõm:
- Kích thớc quần thể.Kớch thc ti thiu v ti a.
- Phõn bit hai kiu ng cong tng trng ca qun th.
- nh hng ca 4 yu t mc sinh sn t vong, xut c, nhp c.
- Mc tng dõn s ca qun th ngi hin nay.
III. Phng phỏp:
- S dng phng phỏp phỏp vn. Hot ng nhúm.
- Cho HS t nghiờn cu mt s ý v trỡnh by kt qu ó lnh hi c qua nghiờn cu SGK .
IV. Thit b dy hc:
Projecter, hình 38.1, 2, 3
V. Tin trỡnh:
1. n nh lp :

Kim tra s s.
2. Kim tra bi c:
C.Hỏi: Thế nào là mật độ cá thể của quần thể? Mật độ có ảnh hởng tới các đặc điểm sinh thái của quần
thể nh thế nào?
3. Bi mi:
V. Kích thớc của quần thể sinh vật
Hot ng ca giỏo viờn Hot ng ca hc sinh
Hoạt động 1; (cá nhân)
GV: Chiếu hình ảnh 38.1, yêu cầu HS quan sát
hình, ncứu SGK và trả lời câu hỏi:
- Kích thớc quần thể là gì? Lấy ví dụ.
- Phân biệt kích thớc tối đa với kích thớc tối thiểu.
- Nguyên nhân dẫn tới quần thể sinh vật bị diệt
vong?
GV: Cht
Hoạt động 2: (cá nhân) t = 5 phút
GV: Chiếu H38.2, yêu cầu HS quan sát hình,
nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi:
- Những yếu tố nào ảnh hởng tới kích thích của
quần thể?
- Hãy giải thích các khái niệm đó?
GV: Cht
HS: thảo luận và trả lời
(Mỗi loài (sinh vật) có 1 kích thớc đặc trng riêng )
-HS quan sát hình, nghiên cứu SGK và trả lời
HS lng nghe
1
Bi 38: các đặc trưng cơ bản của quần
thể sinh vật
(tiếp theo)

- Sức sinh sản, mức độ tử vong, nhập c và xuất c
của QT tăng hay giảm phụ thuộc vào những yếu
tố nào?
- Một QT có KT ổn định thì 4 yếu tố trên có quan
hệ với nhau nh thế nào?
GV: Cht
-HS nghiên cứu SGK và trả lời
-HS: trả lời
HS ghi bi
Tiu kt:
1. Kích thớc tối thiểu và kích thớc tối đa
* Khái niệm
Là số lợng cá thể, khối lợng hoặc năng lợng tích luỹ trong các cá thể phân bố trong khoảng không gian
của quần thể.
* Ví dụ:
SGK

Mỗi svật có 1 kích thớc đặc trng riêng. Loài có KT cơ thể nhỏ

KT quần thể lớn.
Loài có KT cơ thể lớn

KT quần thể nhỏ.
KT tối thiểu KT tối đa
- SL cá thể ít nhất mà QT cần có để duy trì và PT
- Đặc trng cho loài
- Nếu QT xuống dới mức tối thiểu, QT dễ

diệt
vong

- Giới hạn cuối cùng về SL mà QT có thể đạt đợc,
cân bằng với khả năng cung cấp nguồn sống của
MT
* Nguyên nhân dẫn tới QT bị diệt vong:
- Số lợng cá thể trong QT quá ít sự hỗ trợ các cá thể bị giảm.
- Khả năng sinh sản suy giảm.
2. Những nhân tố ảnh hởng tới kích thớc của quần thể
1. Mức độ sinh sản của quần thể sinh vật
Là số lợng cá thể của quần thể đợc sinh ra các trong 1 đơn vị thời gian.
2. Mức độ tử vong của quần thể sinh vật
Là số lợng cá thể của quần thể bị chết trong 1 đơn vị thời gian.
3. Phát tán cá thể của quần thể sinh vật
Là sự xuất c và nhập c của các cá thể.
a. Xuất c:Là hiện tợng 1 số cá thể rời bỏ QT của mình chuyển sang sống ở QT bên cạnh hoặc di
chuyển đến nơi ở mới.
b. Nhập c:Là hiện tợng một số cá thể nằm ngoài QT chuyển tới sống trong QT.
* 3 yếu tố của QT sinh vật thay đổi tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố nh: nguồn sống có trong MT (TA, nơi
ở,..), cấu trúc tuổi (QT có nhiều cá thể ở tuổi sinh sản), mùa sinh sản, mùa di c,..
* QT có kích thớc ổn định thì 4 yếu tố trên có quan hệ:
số cá thể mới sinh ra + số cá thể mới nhập c = số cá thể tử vong + số cá thể xuất c.
(mức độ s
2
+ nhập c = tử vong + xuất c)
Qun th tng trng theo yu t no? Chỳng ta xột tip phn VI:
VI. Tăng trởng của quần thể sinh vật
Hot ng ca giỏo viờn Hot ng ca hc sinh
Hoạt động 3:
GV: Chiếu H 38.3, yêu cầu HS nghiên cứu Hỡnh và
SGK phân biệt tăng trởng theo tiềm năng sinh học
với tăng trởng thực tế.

GV Kt lun
Bổ sung: Sinh trởng của quần thể theo tiềm năng
- HS nghiên cứu Hỡnh và SGK phân biệt tăng trởng theo
tiềm năng sinh học với tăng trởng thực tế.
HS lng nghe
2
sinh học; tăng trởng theo hàm số mũ
ST thực tế; (trong ĐK hạn chế)
Trong thực tế, đa số các loài không thể tăng trởng
theo tiềm năng sinh học vì sao?
-GV bsung:Trong thực tế, khuynh hớng tăng tr-
ởng theo tiềm năng sinh học thờng xuất hiện ở
những loài có kích thớc nhỏ, tuổi thọ thấp nh; VK,
nấm, ĐVNS, cỏ 1 năm và các QT này thờng có ở
những HST trẻ.
Ngợc lại những loài sinh sản ít, đòi hỏi ĐK chăm
sóc cao thì tăng trởng thực tế gồm các loài ĐV có
KT lớn nh; voi, tê giác, bò tót và các loài cây gỗ
lớn.
Hoạt động 4:
GV: Yêu cầu HS quan sát hình 38.4 kết hợp
nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi;
- Dân số thế giới đã tăng trởng với tốc độ nh thế
nào? Tăng mạnh vào thời gian nào?
- Nhờ những thành tựu nào mà con ngời đã đạt đợc
mức độ tăng trởng đó?
- Hãy nhận xét về mức độ tăng trởng của quần thể
ngời?
- Theo em thế nào là "bùng nổ dân số"
Hậu quả của tăng dân số quá nhanh? Cần phải làm

gì để khắc phục hậu quả đó?
GV cht
Vỡ:
- Sức sinh sản của QT thay đổi và phụ thuộc vào điều
kiện MT.
- Điều kiện ngoại cảnh thờng không phải lúc nào cũng
thuận lợi cho quần thể (TA, nơi ở, dịch bệnh,..)
-HS lng nghe
HS: Dựa vào kiến thức về lịch sử trả lời
-HS trả lời: *Đờng cong tăng trởng dân số trên thế giới
cho thấy, trong lịch sử phát triển, mặc dù gặp nhiều
thiên tai, chiến tranh nhng tăng trởng dân số của loài
ngời là hết sức nhanh chóng.
-HS trả lời: "Bùng nổ dân số" là sự gia tăng dân số 1
cách đột ngột trong một thời gian tơng đối ngắn của lsử
ptriển loài ngời. Loài ngời trải qua nhiều lần bùng nổ
dân số. Bùng nổ dân số là kếtquả của sự tiến bộ về khả
năng lao động trong sản xuất, chế ngự thiên nhiên và
phát triển văn hoá.
- HS tr li, yờu cu nêu đợc:
- Thiếu nơi ở.
- Thiếu trờng học và phơng tiện giáo dục
- Thiếu bệnh viện và dịch vụ y tế
- Thiếu đất sản xuất và lơng thực là nguyên nhân của sự
đói nghèo.
- Khai thác quá mức các nguồn tài nguyên ( đánh bắt cá
quá mức, chặt phá rừng, mất nhiều đất nông nghiệp để
xây dựng,..)
HS ghi bi
Tiu kt:

1. Quần thể tăng trởng theo tiềm năng sinh học trong điều kiện môi trờng ko bị giới hạn
- Đờng cong: dạng chữ J
- ĐK hoàn toàn thuận lợi; nguồn sống của MT rất dồi dào và hoàn toàn thoả mãn nhu cầu của các cá
thể diện tích c trú của quần thể
2. Quần thể tăng trởng trong điều kiện môi trờng bị giới hạn
- Đờng cong: dạng chữ S
3
- ĐK hoàn toàn không thuận lợi; xuất c, nhập c luôn xảy ra, không thuận lợi về thức ăn, nơi ở, dịch
bệnh,..
3. Nguyên nhân có thể giảm tăng trởng của quần thể
- Do số lợng cá thể trong quần thể tăng nhanh.
- khai thác ngày càng nhiều nguồn sống từ MT dẫn đến thiếu hụt nguồn sống. Quần thể trở nên thiếu
TA, nơi ở ngày càng chật chội, chất thải ngày một nhiều,.. dẫn tới dịch bệnh, sự cạnh tranh giữa cá thể
tranh giành nhau TA, nơi ở ngày một trở nên gay gắt.
Trong điều kiện sống ngày càng khó khăn đó, sức sinh sản quần thể giảm dần và mức độ tử vong tăng
lên, từ đó quần thể tiến tới giai đoạn ổn định trên đờng cong tăng trởng thực tế.
Vn dõn s ang c cỏc quc gia quan tõm , ti sao? Chỳng ta xột phn tip theo:
VII. Tăng trởng của quần thể ngời.
Hot ng ca giỏo viờn Hot ng ca hc sinh
* Em hãy liên hệ những việc làm ở nớc ta để khắc
phục hậu quả của phát triển dân số không hợp lí?
GV cht
HS tr li, lờn thuyt trỡnh:
yờu cu nêu đợc:
- Thực hiện KHHGĐ để điều chỉnh mức sinh
góp phần bảo đảm cuộc sống no ấm, bình đẳng,
tiến bộ, HP.
- Điều chỉnh cơ cấu DS nhằm b ođảm t l gtính,
độ tuổi, trình độ học vấn, việc làm; bvệ và tạo iu
kin để các dân tộc thiểu số phát triển

- Thực hiện phân bố dân c hợp lí giữa các khu
vực, vùng địa lí kinh tế, và các đơn vị hành chính
nhằm s dụng hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên
từng vùng cho phỏt trin KT-XH và bo vệ tổ
quốc.
- Thực hiện các bin phỏp nâng cao chất lợng
dân số :
+ tăng cờng chăm sóc sức khoẻ nhân dân
+đẩy mạnh phong trào rèn luyện thân th
+nâng cao trình độ giáo dục và phát triển trí tuệ.
HS lng nghe( hc SGK)
Tiu kt:
- Dân số thế giới tăng dần từ hàng ngàn năm trớc Công nguyên.
- Bùng nổ DS xuất hiện mạnh mẽ từ đầu thế kỉ 18 'XVIII' đến chiến tranh thế giới lần thứ II (1945)
Dân số đạt 1 tỉ ngời vào năm 1830, tăng gấp tăng gấp đôi lên 2 tỉ vào năm 1930 và khoảng 2,5 tỉ năm
1945
- Dân số tăng mạnh nhất là thời gian sau chiến tranh TG lần thứ 2 (1945) đạt 5 tỉ vào năm 1987 và 6
tỉ vào năm 2000.
Tăng dân số quá nhanh

Hậu quả:
- Thiếu nơi ở
- Thiếu trờng học và phơng tiện giáo dục làm cản trở sự tiến bộ của xã hội-
- Thiếu đất sản xuất và lơng thực là nguyên nhân của đói nghèo.
-Diện tích đất nông nghiệp ngày 1 thu hẹp
- Khai thác quá mức các nguồn tài nguyên (đánh bắt cá quá mức, chặt phá rừng, mất nhiều đất nông
nghiệp để XD khu dân c,..)

giảm chất lợng MT là nguyên nhân của phát triển kém bền vững,..
* Thực hi n Pháp lệnh dân số nhằm:

+ điều chỉnh qui mô DS phù hợp với sự ptriển KT XH
+ nâng cao chất lợng cuộc sống của mỗi cá nhân, gđình và toàn xã hội.
4. Củng cố:
-Tại sao có thể nói kớch thc tối thiểu là đặc trng cho loài còn kớch thc tối đa phụ thuộc vào khả
năng cung cấp nguồn sống của môi trờng?
4
-Vì sao nhiều quần thể sinh vật không tăng trởng theo tiềm năng sinh học mà tăng trởng thực tế
- Ti sao phi thc hin chớnh sỏch dõn s ?
5. Dặn dò:
-Hc k bi ny.
-Chuẩn bị bài 39 tip theo: S bin ng s lng cỏ th ca qun th sinh vt.

5