Quản lý hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

1
Mở ĐầU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Hội nhập nền kinh tế quốc tế đối với Việt Nam đã trở thành hiện thực
trong thời kỳ đổi mới. Ngân hàng có trách nhiệm đóng góp cho tiến trình
hội nhập kinh tế quốc tế. Quá trình này cũng đặt ra những thử thách to lớn
cho hệ thống Ngân hàng Việt Nam, nh: nguồn vốn kinh doanh nhỏ bé,
chất lợng tín dụng thấp, cơ cấu hệ thống ngân hàng cha phù hợp, năng
lực quản lý và chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ ngân hàng cha theo kịp
với cơ chế mới, công nghệ ngân hàng còn lạc hậu.v.v... Tất cả điều đó đe
dọa đến hoạt động ngân hàng trong tiến trình hội nhập. Điều nổi cộm hơn
cả là các quản lý hoạt động kinh doanh bộc lộ nhiều yếu kém không phù
hợp với sự đổi mới và các thông lệ quốc tế.
Đánh giá những thành công to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội
của nớc ta trong thời gian vừa qua, nhiều nhà nghiên cứu kinh tế tài chính
trong nớc và nớc ngoài đã nhận định: Đó là nhờ thực hiện thành công
chơng trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, đổi mới hệ thống tài chính
ngân hàng.
Trên thực tế, cùng với tiến trình đổi mới mọi mặt của nền kinh tế, tiến
trình đổi mới cơ chế quản lý hoạt động của hệ thống ngân hàng nói chung,
cũng nh của từng ngân hàng thơng mại nói riêng; trong đó có
NHNo&PTNT VN đã đạt đợc nhiều thành quả quan trọng. Hiệu quả hoạt
động quản lý kinh doanh của ngân hàng đã đợc cải thiện cả ở tầm vĩ mô
và vi mô, cả trên phơng diện điều hành chính sách tiền tệ quốc gia và
quản lý kinh doanh tại các ngân hàng thơng mại. Ngân hàng Nhà nớc
Việt Nam ngày càng đảm nhiệm tốt hơn vai trò của một ngân hàng trung
ơng và là cơ quan quản lý hoạt động ngân hàng. Hoạt động và phơng
pháp quản lý hoạt động của hệ thống ngân hàng thơng mại ngày càng phù
2
hợp với cơ chế thị trờng. Tuy nhiên, bên cạnh đó hoạt động quản lý kinh

doanh của ngân hàng cũng còn nhiều bất cập, đặc biệt vấn đề hoàn thiện,
phát triển các cơ chế quản lý để đáp ứng thích hợp trớc những đòi hỏi,
thách thức từ tình hình cạnh tranh gia tăng, từ nhu cầu phát triển kinh tế,
tăng cờng hội nhập kinh tế tài chính quốc tế.
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam là một
trong các ngân hàng thơng mại Nhà nớc chiếm vị trí trọng yếu trong hệ
thống ngân hàng ở Việt Nam hiện nay, cũng nằm trong tình trạng nói chung
trên của hệ thống ngân hàng thơng mại Việt Nam. Vì vậy, nhu cầu hoàn
thiện quản lý hoạt động kinh doanh đang trở thành vấn đề bức thiết trong điều
kiện hội nhập quốc tế, đòi hỏi cần sớm có các giải pháp thích hợp nhằm hoàn
thiện quản lý hoạt động kinh doanh ngân hàng trong tiến trình hội nhập kinh
tế quốc tế.
Xuất phát từ lý do trên, tác giả chọn đề tài Quản lý hoạt động kinh
doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế làm mục tiêu nghiên cứu cho bản
luận án.
2. Tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu về quản lý hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại
của Việt Nam luôn là một vấn đề thờng trực, tuy đã có các đề tài nghiên cứu
và hội thảo chuyên ngành về vấn đề này, nhng do tính đổi mới thờng xuyên
của vấn đề, nên nó luôn trở thành nhu cầu bức xúc đối với hoạt động kinh
doanh của ngân hàng thơng mại. Trong mấy năm gần đây có một số công
trình khoa học liên quan tới đề tài luận án đợc công bố. Chẳng hạn:
- Đổi mới quản lý hoạt động tín dụng ngân hàng cấp cơ sở, nhằm
thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn (lấy Nam Hà làm ví dụ) của Phạm
Hồng Cờ - Luận án PTS, Khoa học kinh tế, H. 1996;
3
- Đổi mới cơ chế quản lý tín dụng ngân hàng ở Thái Bình của Vũ
Văn Hùng - Luận án PTS, Khoa học kinh tế, H. 1996;
- Những giải pháp tạo vốn của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát

triển Nông thôn Việt Nam trong điều kiện chuyển sang cơ chế thị trờng
của Tô Ngọc Hng - Luận án PTS, Khoa học kinh tế, H. 1996;
- Vận dụng công nghệ quản lý hiện đại vào hoạt động của
NHNo&PTNT VN, của Âu Văn Trờng, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Trờng
Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội, (1999);
- Giải pháp hoàn thiện công nghệ quản lý Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển Nông thôn Việt Nam trong giai đoạn hiện nay của Đoàn Thị
Thanh Hơng, Luận án Tiến sĩ kinh tế, HVNH, Hà Nội, 2003;
- Tiếp tục đổi mới mô hình tổ chức và hoạt động của ngân hàng
thơng mại Việt Nam phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc
(liên hệ với thực tiễn của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn
Việt Nam). Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành của Ngân hàng Nhà
nớc, H. 7/2000.
- Đổi mới chính sách tín dụng theo cơ chế thị trờng nhằm góp
phần đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nớc ta của Đào Minh
Tú - Luận án Tiến sỹ kinh tế, H. 2001;
- Giải pháp nâng cao chất lợng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, của Nguyễn Hữu Huấn,
Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Học viện Ngân hàng, Hà Nội, (2005);
Ngoài ra, còn có một số hội thảo khoa học, một số bài nghiên cứu đã
đăng tải trên các tạp chí kinh tế. Song các công trình khoa học và các
nghiên cứu nói trên chỉ đề cập ở khía cạnh khác nhau, cha có đề tài nào
nghiên cứu một cách hệ thống, có tính cơ bản về quản lý hoạt động kinh
doanh của NHNo&PTNT Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế thời
gian gần đây.
4
Đề tài này không trùng với bất cứ công trình khoa học nào đã đợc công
bố đến thời điểm hiện nay.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động kinh doanh

của ngân hàng thơng mại và những lý luận có liên quan.
Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động kinh doanh của
NHNo&PTNT VN.
Đánh giá những kết quả đạt đợc và những tồn tại, hạn chế, nguyên
nhân gây nên tồn tại hạn chế; từ đó đa ra những giải pháp hoàn thiện quản
lý hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNTVN trong tơng lai, trớc mắt
là đến năm 2010 và tầm nhìn 2020.
4. Đối tợng, phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động kinh doanh
của ngân hàng thơng mại và những vấn đề có liên quan đến đề tài;
- Nghiên cứu thực trạng nội dung quản lý hoạt động kinh doanh của
NHNo&PTNT VN những năm đổi mới gần đây và chiến lợc phát triển
đến 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 để hoàn thiện quản lý hoạt động kinh
doanh NHNo&PTNT VN.
5. Phơng pháp nghiên cứu
Luận án sử dụng các phơng pháp trừu tợng hoá khoa học, chủ
nghĩa duy vật lịch sử, chủ nghĩa duy vật biện chứng và các phơng pháp
thống kê, phân tích kinh tế, phân tích tổng hợp, hệ thống hoá lý luận, để
phân tích, đánh giá vấn đề đặt ra trong luận án.
6. Đóng góp của luận án
- Luận án nghiên cứu hoàn thiện quản lý hoạt động kinh doanh của
NHNo&PTNT VN là nhu cầu bức thiết, có ý nghĩa sâu sắc về lý luận và
thực tiễn trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế ở Việt Nam.
5
- Phân định và làm rõ những khái niệm và nội dung quản lý hoạt
động kinh doanh của ngân hàng thơng mại; để làm cơ sở lý luận hoàn
thiện quản lý hoạt động kinh doanh đối với NHNo&PTNT VN.
- Luận án đã phân tích và làm rõ thực trạng về quản lý hoạt động kinh
doanh của NHNo&PTNT VN. Luận án đã đi sâu vào các nội dung chủ yếu
của quản lý hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT VN: từ huy động

vốn,... đến kết quả tài chính và một số nội dung khác...
- Để hoàn thiện quản lý hoạt động kinh doanh của NHNo&PTNT
VN, luận án đề xuất một số giải pháp cơ bản sau:
+ Giải pháp hoạch định chiến lợc theo cơ chế thị trờng;
+ Các giải pháp hoàn thiện về cơ chế huy động vốn, đầu t vốn; hệ
thống quản trị rủi ro tổng thể;
+ Giải pháp về hoàn thiện các qui trình nghiệp vụ; quản trị điều hành,
nâng cao chất lợng nguồn nhân lực và một số các giải pháp bổ trợ khác.
- Để thực hiện thành công các giải pháp, luận án kiến nghị đối với
Nhà nớc, đối với NHNN và bản thân NHNo&PTNT VN.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận án đợc kết cấu thành ba chơng:
Chơng 1: Quản lý hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Chơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động kinh doanh của Ngân hàng
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong tiến
trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Chơng 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động kinh doanh của
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
6
Chơng 1
QUảN Lý HOạT ĐộNG KINH DOANH
CủA NGÂN HNG THƯƠ
NG
MạI

TRONG TIếN TRìNH
HộI NHậP KINH Tế QUốC Tế

1.1. NGÂN HNG THƯƠNG MạI TRONG TIếN TRìNH HộI
NHậP KINH Tế QUốC Tế
1.1.1. Khái niệm hội nhập kinh tế quốc tế
Qua nội dung của một số khái niệm và với tiến trình hình thành và
phát triển của hội nhập kinh tế quốc tế, luận án rút ra khái niệm:
Hội nhập kinh tế quốc tế là sự mở rộng trao đổi hàng hóa, dịch vụ,
lu chuyển vốn quốc tế, chuyển giao công nghệ giữa các quốc gia và khu
vực cả quy mô và hình thức, làm tăng thêm mức độ phụ thuộc và bổ sung
lẫn nhau giữa các nền kinh tế thế giới. Trên một góc độ nhất định, chi phối
tiến trình hoạch định chính sách cũng có những thay đổi, các biện pháp
điều tiết vĩ mô không phải do từng Chính phủ tùy ý định đoạt dựa trên lợi
ích quốc gia, mà phải đợc thiết lập và thực thi trên cơ sở đảm bảo lợi ích
và mục tiêu của các quốc gia có liên quan.
1.1.2. Đặc điểm hội nhập kinh tế quốc tế
Hội nhập kinh tế quốc tế có những đặc điểm cơ bản sau:
- Thứ nhất, tiền tệ hoá là biện pháp chủ yếu để hội nhập.
- Thứ hai, khoa học kỹ thuật là động lực thúc đẩy hội nhập.
- Thứ ba, đầu t và thơng mại trực tiếp của nớc ngoài đối với mỗi
quốc gia là hình thức biểu hiện chủ yếu của hội nhập.
- Thứ t, kinh tế tập đoàn là mô hình đặc trng chủ yếu.
- Thứ năm, sự phát triển không đồng đều giữa các nớc.
7
1.1.3. Ngân hàng thơng mại trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế
1.1.3.1. Những đặc điểm hoạt động của ngân hàng thơng mại trong
tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế
- Kinh doanh ngân hàng trong môi trờng rộng lớn và có nhiều cơ hội.
- Chịu sự tác động mạnh mẽ của hối đoái.
- Rủi ro do yếu tố chính trị.

- Kinh doanh ngân hàng trong thị trờng thiếu hoàn hảo.
1.1.3.2. Lựa chọn mức độ hội nhập kinh tế quốc tế
1.1.3.3. Các con đờng dẫn đến hội nhập về ngân hàng
1.2. HOạT ĐộNG KINH DOANH CủA NGÂN HNG THƯƠNG MạI
1.2.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại
1.2.1.1. Kinh doanh ngân hàng là loại kinh doanh có điều kiện và có sự
cạnh tranh quyết liệt
1.2.1.2. Khách hàng của ngân hàng thơng mại vừa là nhà cung cấp,
vừa là nhà thụ hởng dịch vụ ngân hàng
1.2.1.3. Đặc điểm của sản phẩm dịch vụ ngân hàng
Thể hiện trên những đặc điểm chủ yếu sau:
- Tạo ra một sản phẩm dịch vụ mới đối với một ngân hàng rất tốn
kém, nhng cũng rất dễ bị bắt chớc.
- Phần lớn các sản phẩm dịch vụ của ngân hàng thơng mại gắn với
yếu tố thời gian.
- Tiền và tài sản tài chính là nguyên liệu chính của hoạt động kinh
doanh ngân hàng.
1.2.1.4. Hoạt động kinh doanh ngân hàng gắn với các thể chế trung gian
tài chính cùng hoạt động trên thị trờng tài chính
1.2.1.5. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng là lĩnh vực kinh doanh mang
8
tính độc quyền cao và rủi ro cao; đồng thời có tính liên kết hệ thống
1.2.2. Nội dung hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại
1.2.2.1. Huy động vốn
Huy động vốn của ngân hàng thơng mại luôn là một trong những nội
dung quan trọng trong kinh doanh. Nguồn vốn của các ngân hàng thu hút
đợc theo 3 nguồn chủ yếu: Thu hút tiền gửi, vay trên thị trờng và vốn chủ
sở hữu.
1.2.2.2. Sử dụng vốn
Thông thờng các ngân hàng sẽ phân bổ quỹ vốn theo cơ cấu u tiên

với trật tự nh sau:
Một, ngân hàng phải sử dụng một phần quỹ tài sản tiền gửi nhằm đáp
ứng đợc các quy định pháp lý về dự trữ.
Hai, ngân hàng đáp ứng nhu cầu vay vốn trên khu vực thị trờng mà
họ phục vụ bằng cách thiết lập những khoản cho vay và cho thuê sao cho
phù hợp với nhu cầu và khả năng của khách hàng.
Ba, ngân hàng sẽ đầu t vào danh mục đầu t chứng khoán sau khi đã
đáp ứng đợc các nhu cầu nói trên đối với mọi nguồn quỹ vốn còn lại bằng
cách tiến hành các hoạt động mua và nắm giữ các chứng khoán do Chính
phủ phát hành hoặc do các doanh nghiệp phát hành.
1.2.2.3. Cung cấp dịch vụ thanh toán và các dịch vụ ngân hàng khác
1.3. QUảN Lý HOạT ĐộNG KINH DOANH CủA NGÂN HNG
THƯƠNG MạI
1.3.1. Quản lý kinh tế
- Quản lý chế kinh tế bao gồm những nội dung quan trọng nhất của
quản lý nền kinh tế quốc dân.
- Quản lý kinh tế bao gồm: hệ thống kế hoạch hoá, hệ thống đòn bẩy
9
kinh tế và kích thích kinh tế nh giá cả, tài chính, thuế, tín dụng...
- Nghiên cứu quản lý kinh tế chính là nghiên cứu trên góc độ hệ
thống về vai trò, vị trí của kế hoạch hoá, của tài chính, của hạch toán kinh
tế, của các đòn bẩy kinh tế và kích thích kinh tế,
1.3.2. Quản lý hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại
1.3.2.1. Khái niệm
* Khái niệm quản lý hoạt động kinh doanh ngân hàng:
Quản lý hoạt động kinh doanh ngân hàng là tiến trình xác định các
mục tiêu, thiết lập các kế hoạch kinh doanh, cũng nh phân bổ các nguồn
lực và tổ chức thực hiện, kiểm tra kiểm soát để thực hiện các mục tiêu, các
kế hoạch kinh doanh của ngân hàng.
1.3.2.2. Những đặc trng chủ yếu của quản lý hoạt động kinh doanh

ngân hàng
Một là, thiết lập các mục tiêu và kế hoạch kinh doanh của ngân hàng.
Hai là, xác định và phân bổ các nguồn lực cho việc thực hiện các
mục tiêu.
Ba là, quản lý kinh doanh ngân hàng đợc xem là những tiến trình
liên tục vận hành.
Bốn là, là một lĩnh vực hoạt động tồn tại cùng với các lĩnh vực hoạt
động kỹ thuật nghiệp vụ khác đợc tiến hành thờng xuyên trong tiến
trình hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Năm là, chịu sự chi phối của các chuẩn mực quốc tế và môi trờng
kinh doanh quốc tế.
Sáu là, tổ chức thực hiện thông qua các các cơ chế chính sách và bộ máy
quản trị điều hành, nhằm đạt đợc mục tiêu của cơ chế là hiệu quả kinh doanh.
1.3.2.3. Những nội dung chủ yếu của quản lý hoạt động kinh doanh của
ngân hàng thơng mại
10
Trong phạm vi đề tài, luận án chỉ tập trung vào nội dung cơ bản quản
lý kinh doanh chủ yếu của các ngân hàng thơng sau:
- Quản lý huy động vốn.
- Quản lý sử dụng vốn.
- Quản lý, điều hành vốn.
- Quản lý kinh doanh dịch vụ ngân hàng.
1.4. Sự TấT YếU KHáCH QUAN HON THIệN QUảN Lý KINH
DOANH CủA CáC NGÂN HNG THƯƠNG MạI VIệT NAM
TRONG TIếN TRìNH HộI NHậP QUốC Tế
1.4.1. Những yếu tố của hội nhập kinh tế quốc tế ảnh hởng đến cơ.quản
lý hoạt động kinh doanh của ngân hàng thơng mại Việt Nam
- Mức độ sở hữu nớc ngoài trong các doanh nghiệp và trong các
ngân hàng trong nớc.
- Thị phần dịch vụ ngân hàng của các ngân hàng nớc ngoài.

- Thị phần dịch vụ ngân hàng của các ngân hàng đa quốc gia.
- Phạm vi áp dụng các chuẩn mực quốc tế.
- Phạm vi dịch vụ ngân hàng cung cấp cho các hộ gia đình và doanh
nghiệp là ngời c trú.
1.4.2. Sự cần thiết hoàn thiện quản lý hoạt động kinh doanh đối với
ngân hàng thơng mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập
Sự tất yếu hoàn thiện quản lý hoạt động kinh doanh do những đòi hỏi
chủ yếu sau:
- Đáp ứng yêu cầu mở rộng hoạt động kinh doanh trong tiến trình hội
nhập quốc tế.
- Đòi hỏi mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng
thơng mại Việt Nam trong điều kiện cạnh tranh.