lượng hóa một số giá trị kinh tế của vườn quốc gia cúc phương góp phần bảo tồn đa dạng sinh học

I HC QUI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN










Nguyễn Thị Ngọc Ánh







LƢỢNG HÓA MỘT SỐ GIÁ TRỊ KINH TẾ CỦA VƢỜN QUỐC GIA
CÚC PHƢƠNG GÓP PHẦN BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC

LUC






Ni - 2012



2
I HC QUI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN







Nguyễn Thị Ngọc Ánh

LƢỢNG HÓA MỘT SỐ GIÁ TRỊ KINH TẾ CỦA VƢỜN QUỐC GIA
CÚC PHƢƠNG GÓP PHẦN BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC



 Khoa hng
: 60 85 02


LUC

NG DN KHOA HC:
 NAM THNG




i  2012



3
MỤC LỤC
DANH MỤC HÌNH 7
CHỮ VIẾT TẮT 8
MỞ ĐẦU 9
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN 11
1.1. Mối quan hệ giữa hệ thống sinh thái của vƣờn quốc gia và hệ thống kinh
tế 11
1.2. Tổng giá trị kinh tế của vƣờn quốc gia 12

1.3. Các phƣơng pháp lƣợng hóa giá trị kinh tế vƣờn quốc gia 15
1.3.1.Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng thực 15
1.3.2. Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng thay thế 17
1.3.3. Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng giả định 19
1.3.4.Phƣơng pháp chuyển giao giá trị 21
1.4. Tổng quan một số nghiên cứu lƣợng hóa giá trị kinh tế trên thế giới và
tại Việt Nam và rút ra bài học kinh nghiệm 21
1.5. Tổng quan điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội VQG Cúc Phƣơng 25
CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29
2.1. Đối tƣợng nghiên cứu 29
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 29
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 31
3.1. Nhận diện giá trị kinh tế VQG Cúc Phƣơng 31
3.1.1. Giá trị sử dụng 31
3.1.2. Giá trị phi sử dụng 37
3.2. Lựa chọn các phƣơng pháp phù hợp để lƣợng hóa giá trị kinh tế VQG
Cúc Phƣơng 43
3.3. Kết quả lƣợng hóa một số giá trị kinh tế VQG Cúc Phƣơng 51
3.3.1. Lượng hóa giá trị trực tiếp 50
3.3.2. Lượng hóa giá trị gián tiếp 59
3.3.3. Lượng hóa giá trị phi sử dụng 64


4
3.4. Tổng hợp một số giá trị của VQG Cúc Phƣơng 74
3.5. Đề xuất một số giải pháp góp phần bảo tồn đa dạng sinh học tại VQG
Cúc Phƣơng 75
3.5.1. Đối với phát triển du lịch sinh thái 75
3.5.2. Nghiên cứu mức chi trả và cơ chế chi trả dịch vụ môi trƣờng 77
3.5.3. Xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ VQG 77

3.5.4. Lồng ghép thông tin về giá trị kinh tế của VQG trong các chƣơng
trình giáo dục và truyền thông 78
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO 82
PHỤ LỤC 85




















5
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Các giá trị kinh tế quan trọng của vƣờn quốc gia Cúc Phƣơng 31
Bảng 3.2: Hiện trạng tài nguyên rừng VQG Cúc Phƣơng 32
Bảng 3.3: Dự báo du khách đến năm 2020 35

Bảng 3.4: Hệ số chuyển đổi mở rộng áp dụng cho rừng vùng nhiệt đới 48
Bảng 3.5: Đặc điểm du khách trong nƣớc 51
Bảng 3.6: Đặc điểm của du khách nƣớc ngoài 51
Bảng 3.7: Hình thức tham quan 52
Bảng 3.8: Điểm đến kết hợp trong chuyến đi của du khách trong nƣớc 52
Bảng 3.9: Điểm đến kết hợp trong chuyến đi của du khách quốc tế 53
Bảng 3.10: Tỷ lệ số khách từng vùng 54
Bảng 3.11: Lƣợt khách trung bình một năm của mỗi vùng 54
Bảng 3.12: Tổng dân số của vùng điều tra 55
Bảng 3.13: Tỷ lệ lƣợng khách đến vƣờn quốc gia Cúc Phƣơng của vùng/1000
dân 55
Bảng 3.14: Chi phí du lịch trung bình/ngƣời của mỗi vùng 56
Bảng 3.15: Chi phí cơ hội của một ngày du lịch/du khách 57
Bảng 3.16: Tổng chi phí của các vùng 57
Bảng 3.17: Giá trị tỷ lệ số lần tham quan và tổng chi phí đi du lịch đến mỗi
vùng 58
Bảng 3.18: Tổng lợi ích từ hoạt động du lịch tại vƣờn quốc gia Cúc Phƣơng 59
Bảng 3.19: Tổng hợp hiện trạng sử dụng đất khu vực nghiên cứu 60
Bảng 3.20: Trữ lƣợng của 1ha rừng gỗ giàu lá rộng thƣờng xanh trên núi đá
của VQG Cúc Phƣơng 61
Bảng 3.21: Trữ lƣợng các trạng thái rừng 61
Bảng 3.22: Trữ lƣợng hấp thụ CO
2
bình quân các trạng thái rừng 62
Bảng 3.23: Giá trị lƣu trữ hấp thụ các bon các trạng thái rừng 63
Bảng 3.24: Tổng hợp số lƣợng bảng hỏi theo các mức tiền sau khảo sát: 67
Bảng 3.25: Sơ lƣợc thông tin của ngƣời trả lời (Ngƣời dân địa phƣơng) 67


6

Bảng 3.26:Mối tƣơng quan giữa tỷ lệ phần trăm và lý do không sẵn lòng đóng
góp 69
Bảng 3.27: Mối quan hệ giữa lƣợng tiền và số ngƣời đồng ý chi trả. 69
Bảng 3.28: Mối quan hệ giữa lƣợng tiền và tỷ lệ % đồng ý chi trả 70
Bảng 3.29: Giải thích các tham số trong mô hình phân tích 70
Bảng 3.30: Kết quả phân tích tham số 73
Bảng 3.31: Tổng hợp một số giá trị kinh tế của VQG Cúc Phƣơng 74

7
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Mối liên hệ giữa hệ sinh thái của các vƣờn quốc gia và hệ thống kinh
tế 11
Hình 1.2: Mô hình hóa Tổng giá trị kinh tế của rừng 13
Hình 1.3: Phân loại các phƣơng pháp lƣợng hóa giá trị kinh tế của vƣờn quốc gia
15
Hình 3.1: Lựa chọn phƣơng pháp phù hợp để lƣợng hóa giá trị kinh tế của
VQG 44
Hình 3.2: Hàm cầu du lịch 58
Hình 3.3: Mối tƣơng quan giữa mức tiền và tỷ lệ trả lời có sẵn lòng đóng góp
của ngƣời dân địa phƣơng Cúc Phƣơng 70

8
CHỮ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết tắt
Tên
1.
AC

2.
BTTN

3.
CM

4.
CVM

5.


6.
HPM

7.
HST

8.
ITCM


9.
MP

10.
RC

11.
TCM
 
12.
TEV

13.
VQG

14.
WTP

15.
ZTCM


9
MỞ ĐẦU
Vi ng sinh hc
h gii, v   ng v
h c th hin   o v
-  
o v u, gim nh 
n cho nn kinh t Qu m
bn gen vng; cung ct liu
 lic liu.
V  nhn th quan trng c sinh
  thiu hiu bit ho
 ct trong nh gi
    c
 kinh t ca h t qu ng
 s ng quyc nhng sc
n kinh t.
c thc tra ch Lượng hóa một số giá trị
kinh tế của Vườn quốc gia Cúc Phương góp phần bảo tồn đa dạng sinh học
c bi bo t
a Vit Nam vng sinh ht qu 
 kinh t c c l
c d a ch
 ch hp, mang li ln nhng.
   nh

n, c th a cho t n.
Mu c 
 Tng h kinh t ng quan
mt s kt qu  gii Vit Nam;
 m t i ca khu vu;


10
 Nhn di kinh t cn qu
 t s  kinh t cn qu;
  xun bo tng sinh hc tn quc gia


11
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN

1.1. Mối quan hệ giữa hệ thống sinh thái của vƣờn quốc gia và hệ thống
kinh tế
i quan h ha h th thng kinh t t
m ca vic tip c kinh t ci mi
th ng qua li gia ca h thng.
Ca HST bao gm s
chuyt chng qua li gia c
a ct
i cung cch v i l
 gia HST c thng kinh t.

Các giá trị của VQG
Hệ sinh thái
Giao diện giữa
Hệ sinh thái và
hệ thống kinh
tế

 s dng
trc tip
Tổng giá trị kinh tế

C
Chức năng hệ sinh
thái VQG
a
h 
- Sinh hc
- c
- V
 phi s dng:

 tn ti
 n
ch v
Sử dụng VQG

 s dng
p
 n
 s dng
 phi s dng
Hệ thống kinh té
Hình 1.1: Mối liên hệ giữa hệ sinh
thái của các vƣờn quốc gia và hệ
thống kinh tế
(Nguồn:[9])



12
N (preference) i vn
  nhng lnh t 
l giá trị kinh tế. Giá trị kinh tế chỉ xuất hiện khi có sự tương tác giữa
các chủ thể và khách thể kinh tế. C th hng ca VQG
ch  kinh t t hia m
utility function) hoa mt doanh nghip (firm production function).
y, các chức năng của HST tự nó không mang lại giá trị kinh tế; thay vì đó,
các chức năng cung cấp các hàng hóa và dịch vụ và việc sử dụng các hàng hóa và
dịch vụ đó mới mang lại các giá trị kinh tế cho con người.[16]
1.




(regulation function), (habitat function), 
(production function) (information function).
Chức năng điều tiếtc ca HST trong viu tit
n c thng h tr i sng (life support systems)
c.
Chức năng cư trú: cn vic cung cn
t, t o t
Chức năng sản xuấtp ca HST chuyng,

2
u dng cu
c s dng b tng hi ca h.
S ng trong c
thc phng.
Chức năng thông tin: HST cung ci sng tinh thn
cm mo, khoa hdc.[9]
1.2. Tổng giá trị kinh tế của vƣờn quốc gia
1.2.1. Khái niệm tổng giá trị kinh tế môi trƣờng (TEV)
m v TEV cc Pearce


13
    h then cht trong
ving hp t
nhiu cho thy, hip cnh TEV ca
rp cn theo l dp cn theo tng l
p c ca rng theo l dng cho rng: TEV c
tng th nhng lt HST trc tip hop mang li cho cng

i. p c ca rng theo tng lng: TEV ca HST
c  s d phi s d
s dng g s dng trc tip (Direct Use Value   s dng
p (Indirect Use Value   la chn (Option Value  
 phi s dng g  tn ti (Existence Value   
truyn (Bequest Value  BV). T nh hiu TEV ca rng
 1.[9]














Hình 1.2: Mô hình hóa Tổng giá trị kinh tế của rừng (Nguồn: [10])

Giá trị sử dụng
Giá trị phi sử dụng
Tổng giá trị kinh tế của VQG (TEV)
 tr
s dng
trc tip
 s

d
tip
 tr
la chn
 tr
n
 tr
tn ti
n
ph
th c

trc tip
L
c


 s
dng trc tip
hop

 s
dng v
s dng cho


 t
nhn thc s
tn ti ca


14
1.2.2. Các giá trị kinh tế của vƣờn quốc gia
A. Giá trị sử dụng
  s d  ng l   c t vic s d  n t
 hi s d n vi vit
c tich v do ngu s
dng bao gm:
Giá trị sử dụng trực tiếp (Direct Use Value – DUV):  n phm
ch v trc tip cung ci. Chng h s dng trc
tip gn phm thc vt (g, ci, rau qu, thuc lin phm
ng vt, du lch/gi
Giá trị sử dụng gián tiếp (Indirect Use Value – IUV)
 s d kinh t ch v 
chca VQG to  u ngun, ki
gi t, gi , hp th CO
2
, cung cp O
2

Giá trị lựa chọn (Option Value – OP):  
chi tr  bo tc mt phn ngu h c s dng
 c t nhn thc, la chn ct ra
trong h 
B. Giá trị phi sử dụng

c h




Giá trị lưu truyền (Bequest Value – BV): 

 cho con

Giá trị tồn tại (Existence Value – EV): 

[10]


15
1.3. Các phƣơng pháp lƣợng hóa giá trị kinh tế vƣờn quốc gia
D t kinh t 
c nghi  kinh t c
ct h th ng
 c
d th. V ng vi t kinh t 
nhau s ng php.

-  ng thc (real market)
-  ng thay th (surrogate market)
-  ng gi nh (hypothetical market).
 (benefit transfer
c s dng r kinh t 

3.1.1. Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng thực
Phương pháp giá thị trường (Market Price - MP)
CÁC PHƢƠNG PHÁP LƢỢNG HÓA

VQG
Thị trƣờng thực
t hi
c (AC)
 ng
(MP)

(RC)
Phƣơng
pháp
chuyển giao
giá trị
Thị trƣờng thay
thế

du lch
(TCM)

ng
th
(HPM)
Thị trƣờng giả
định


thuc

hung
gi nh
(CVM)



la
chn
(CM)
Hình 1.3: Phân loại các phƣơng pháp lƣợng hóa giá trị kinh tế của vƣờn quốc gia
(Nguồn: [9])



16
1.3.1. Phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng thực
Phương pháp giá thị trường (Market price – MP)
  kinh t cch
v c ng. Gi thin c
     i s tht bi th ng hoc
  ph c
i ca vic s dng VQG. T  
ch v n kinh t.
n, d hi thc hi
 th ng ca mt s ch v 
 thu thc s d
 s dng trc tip ca VQG.
Phương pháp chi phí thay thế (Replacement Cost - RC)
      ng  tr c  ch v sinh th
VQG xp x bng v cung ch v 
i t ca m t 
 ng bng ca mt h 
chng tc s d  
tip c ng cch v 

i to ra.
c bit h
ch v ca n trong ng di thc hi
cuu tra chi ti
ro thay th 
dch v    ng
 kinh t m
th ca VQG.
Phương pháp chi phí thiệt hại tránh được (Avoided Cost - AC)
Trong rt nhing hp, HST VQG  , bo v c


17
   kinh t  i.   t h
c s d nhng thit h c ho ca nhng
c VQG bo v ng bin c ng xa
HST. , nu mt khu rng ngp m  ng
 ca khu rng ngp m ng nhng thit hi v 
sc nng h rng
bo v.
c bit hu dng trong vi c
o v t  m,
bng ch o tn VQG.
t s v:
- Th nht, vic thu thng th v thit h a
c bo v bi dch v i ch c xt
t th c tip, gi

- 


, vi ng ca s c
    o v  i nhng k thut phc tp ho 
t.[9]
1.3.2. Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng thay thế



 


Phương pháp chi phí du lịch (Travel Cost Method – TCM)
c thit k  
gi thin ca TCM  
tham quan mm du lch gi gi


18
   c ti c s mua b 
ng c thu nh  la
chn c ng th ng
ng cu du lng cu th  s c
phi cc khi tham gia th ng du lch ti

 ra mt s ng TCM. V
 c chp nhn v mc
tin do dng cu truyn thi quan h gia chng
ng vi chp nhn chi tr thc t  ng th  a
t s tr ng c
 m
t chuy 

du lch ti mm c thm du l hin din c
quc t  a tc tp do c
v du l l du lch.
Phương pháp giá trị hưởng thụ (Hedonic Pricing Method – HPM)
    ng th c s d      c 
ng n tr ng ca mt s loch v 
d   c    c        ng sn.
n t  t v thu ca Lancaster
a mt lo thuc
(attributes). Nu cht thuc
i quan h gia mc s
 c
ph cng trong l
M bit s 
m nh m b tin c i mt s ng d liu
rt l ch


19
1.3.3. Các phƣơng pháp dựa vào thị trƣờng giả định

 



Phương pháp đánh giá phụ thuộc tình huống giả định (Contigent
Valuation Method - CVM)
            







 
 
Mt nhiu bin th n
m mt s 

ng d tho phiu hu tra th  u chnh phiu h
p cn ly s liu.
ng phiu hi chi tit bao g th ng gi nh,
ng gi n chi tr i v s s.
(iv) Thu thp s liu hi  liu.
(vi dc nghing kt qu

               



20






 
               
(hypothetical bias)(strategic bias)(designing

bias) (starting bias
       

              

Phương pháp mô hình lựa chọn (Choice Modelling –CM)
a ch v s 
c s d  phi s dng cvi
dng hai hay nhiu kch bn gi nh, mi kch bu thu
 la chn ci tng kch bu
 ch b i v 
tr gich bn.





 




21


1.3.4. Phƣơng pháp chuyển giao giá trị
 c s dng
kt qu   ca m  u sang m 
   dng cho nh         
c bii cnh cn s liu g th

 tiu mc hi
           ng bi ng v mt
i gian giu.[9]
1.4. Tổng quan một số nghiên cứu lƣợng hóa giá trị kinh tế trên thế giới
và tại Việt Nam và rút ra bài học kinh nghiệm
* Thế giới
Hin nay, vi kinh t VQG tr  bin tc
, Canada, Anh, Scotlan, Australia, Thn hay ti mt s
 d
 
ch; 
la ch  s d dng ca VQG, khu bo tn.
- Ti Hoa Kng cacbon hp th  
 s dng nghi
  hp th CO
2
ca rng. Kt qu a ht ca
bang Arkansas, Louisiana, Mississippi cho th ca s ng g 
nh k nh  ca hp th  v
g c s dng trong m
 ng lm ly ven b Terrebonne Parish thuc
  ra rng vic m khong 1 h
m ly ven b  dn tn tht khong 5,75 tri
-       ng v ng hp VQG Grampians 


22
c t s n du
ln xut m ng li nhuc t ch
nh nh

li theo khon s d
tc s dng nhi
i v ng ch 
 gi
- Ti VQG St. Lucia thuc mi
a thu nhp t du li thu nhp
t d  n. Kt qu cho thy nhng khon thu m du
li thu nh s u
   kinh t c ti VQG
Pilanesberg thut qu cho
thy mc s  bu kin s khong
63- t nhiu so vi li nhun b sung khong 5-12 triu
ng kt qu i nhuch
m bo t. Li nhu
vc du lu qu kinh t ca VQG p nhiu ln.
- t nhi ng  
n   o t    d 
 th s dc
         d  
  s dng c 
 phi s dng ct qu u b
ht cho mi chuy
c s  s
tr ng mi.
 phi s di v phi
s d   i v         


23


* Việt Nam
Ti Vit Nam, ving b
gia nhi s i ca Lut bo v 
i ving thit h
nhin, vinh
ng tn h p
y, trong nht nhic
t hin  Ving hng
 n.[9]
S dng k thu   Nam Th
 s dng trc tip ct ngng b
Cu Long,   tip tn k thuic s d
u chnh mt s  (loi tr nhng sai l t qu 
 nhng kh trc tip ct ngc (g, cc li
sn phm phi g
u c (2005) tip tc s dng k thu
   ci r ca vic chuyi mc
 dng thuc tr c khe ci.[12]
   ng ph          
u  Ving th nghi
thuc t bi thu
 thung gi nh  thu 
th ng sn ng th ng  i s dng
 ng, t n ngh v 
u bu ca Nguy Hi (1997) v  du lch
cqua vic s dng k thut TCM [8], k thup
t  gi
c  (Nguyn Quang Hng, 2005) [5], Khu bo t

24
(Ph
ng ph bi phi s dng c
a vic tio tn, ci thin ch
ng  Vi Nam Tht trong nh u 
Vit Nam s d         la chn (Choice
Modelling-  ca bo t 
thui ph kt hp cht ch giu kinh t 
c  ch bn bo tp, t 
ca tng kch bn.
* Bài học kinh nghiệm
  kinh t c thc hi
ph bi gii Vit Nam trong nhu ca 
c v quu khoa h thung
c s dn nhuy  thun
 c ta ch
th t s  kinh t VQG

-  kinh t i khng ln v 
u kin t ng, kinh t 
  d li v c bi liu bing
 c s i v ch
i v  kinh t.
- u mp c tng th song c
  c
trong phu c
-  kinh t VQG, cn s phi hp cht ch
gi   qu
nh s liu nn ca VQG v ng,
ng sinh hc c  ng s

  


25
qun lt quan trng trong vi
n ti trong vic qu t  
ng thit k ch bn qu phi s dng.
- 

         


1.5. Tổng quan điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội VQG Cúc Phƣơng
1.5.1. Vị trí địa lý, phạm vi ranh giới
a) Vị trí địa lý
n qum  nh Ninc l 1A
 i 120 km v n qu
nm  t        c -
ng 10 km vi
t 
- T 20
0
14
'

n 20
0
24
'
 Bc.

- T 105
0
29
'
n 105
0
44
'
 .
b) Phạm vi ranh giới
n qum trong khi bao gm

- Chy dc -  
p thuc huyn Lc Thnh, th trm,
, Ngc huyy, t
- 
K n Nho Quan, t
- 
huyn Th