BỆNH học TRUYỀN NHIỄM đại học y hà nội

TRNG I HC Y HÀ NI









TÀI LIU TRUYN NHIM Y5

















HÀ NI
2009
C LC

nh cúm 1
Nhim khun huyt 5
c nhim khun 9
Nhim trùng, nhim c thc phm 13
Viêm màng não m 17
Nhim khun do não mô cu 21
Viêm gan do virut 25
t xut huyt Dengue 33
nh st rét 39
nh thng hàn 45
nh si 53
Quai b 57
nh un ván 63
nh bch hu 69
nh t 75
nh thuu 79
nh l trc khun 83
nh l amip 89
nh do Rickettsia 93
nh st mò 95
nh Leptospira 101
nh dch hch 107
u hiu lâm sàng, nguyên tc chn oán và u tr BN HIV/AIDS 111


Hà Ni
Tháng 5 - 2009

1

CÚM

1. nh ngha:
 Cúm là bnh truyn nhim cp tính do virus gây nên, biu hin: st, au u, au
nhc c, kèm theo viêm xut tit ng hô hp trên.
 Hay gây thành dch, ôi khi i dch.
 Tin trin thng lành tính, nng hn & gây t vong cao  ngi có bnh lý tim mch,
hô hp, ngi già.
 Hay gp vào mùa ông.

2. CH T HC
2.1.

Tác nhân:
 Myxovirus influenzae h Orthomyxoviridae.
 Có 2 kháng nguyên:
 Hemagglutinine.
 Neuraminidase.
 Chia làm 3 loi A, B, C không có min dch chéo.
 Gen virus dt bin, không bn vng.

2.2.

 bnh:
 Ngi b cúm rõ rt hoc tim tàng.
 Có th có vai trò ca  virus súc vt.

2.3.

ng lây truyn:

 Lây trc tip t ngi sang ngi qua các git nc bt.
 Virus tn ti  sàn nhà, bi, qun áo.

2.4.

Tính cht dch:
 Kh nng lây nhanh và mnh qua ng hô hp.
 Tính kháng nguyên mm do nên khó khn v vaccin.
 t s virus tng gây dch ã xut hin li, gi ý n vai trò cha virus ca ng vt.
 ch cúm:
 Tính chu k, các dch ln 15 nm/ ln. Hemagglutinine và Neuraminidase thay i
t ngt, hoàn toàn, óng vai trò gây dch ln.
 Gia các t dch ln, gây bnh theo mùa (mùa ông), tr tui n trng, do
kháng nguyên b mt tin trin t t và liên tc.
 ch do virus cúm A tin trin mnh nht 2 - 3 nm, lan ta, t vong cao
 ch do virus cúm B 5 - 6 nm, khu trú hn, phi hp cúm A
 ch do virus cúm C l t, n c.

3. LÂM SÀNG:
3.1.

Cúm thông thng:
3.1.1.

Giai n  bnh:
1 - 3 ngày, yên lng
3.1.2.

Giai n khi phát:
 t ngt.

 t mi toàn thân.
 t cao 39 - 40
o
C, rét run
 au u, au nhc c toàn thân.
3.1.3.

Giai n toàn phát:
 Có si lp gia mc  nng ca du hiu c nng - thc th nghèo nàn.
2

  nng:
 t cao 40
o
C, rét run, mch nhanh, mt mi.
 Kèm theo au lan ton toàn thân: au u, trán, h mt, c, c khp, lng
 Viêm xut tit ng hô hp trên: Viêm kt mc mt, hng, mi, ho
 ng có th gp viêm ph qun cp, viêm phi cp (do viêm k)
 Thc th nghèo nàn: hng , li trng, ran m.
3.1.4.

Din bin ngn:
  khi sau 4 - 7 ngày.
 t mt i t ngt.
 Ho, mt mi kéo dài vài tun.

3.2.

Cúm bin chng:
3.2.1.

Cúm bi nhim:
 n thng ng hô hp to u kin bi nhim vi khun, c bit ph qun.
 Vi khun gây bi nhim: H. influenzae, S. pneumoniae, Staphylococcus aureus
 Triu chng gi ý cúm bi nhim  phi :
 t kéo dài
 Ho khc m m
 ch cu a nhân trung tính tng
 Viêm phi, viêm ph qun phi, him khi viêm m màng phi
 Tr nh : lu ý tn thng ng hô hp trên (viêm tai, viêm xoang, viêm thanh qun)
 Biu hin ngoài phi: RLtiêu hóa, viêm màng não tng lympho, viêm màng ngoài tim
 nh gây sy thai.

3.2.2.

Cúm ác tính :
 Him gp, thng t vong.
 Phù phi cp: HC suy hô hp cp tin trin sau khi có cúm thông thng.
 Ngoài hô hp: viêm c tim, viêm màng ngoài tim, viêm não màng não.
 Tin trin: Hay t vong do thiu ôxy, sng sót di chng nng n do x hóa vách lan ta.

4. n lâm sàng:
 Phân lp virus trên môi trng nuôi cy t bào: 3 ngày u, ly tng hô hp trên,
máu, dch não ty.
 Huyt thanh chn oán: 2 ln cách nhau 7 - 10 ngày, hiu giá gp 4 ln có giá tr
 Phn ng cnh b th.
 Phn ng c ch ngng kt hng cu (Hirst)
 VR + HC gà + Hthanh ko cúm > ngng kt.
 VR + HC gà + Hthanh BN cúm > Ko ngng kt.
(vì VR cúm có kh nng t ngng kt hng cu gà)

5. Chn oán :
5.1.

Chn oán xác nh :
 Trong giai n dch t hc, da vào LS : st t ngt + du hiu nhim virus, au
mình my, các du hiu hô hp.
 a vào XN sinh hc, phân lp virus, huyt thanh chn oán (xem CLS).

5.2.

Chn oán phân bit :
 Các loi virus khác (nh Parainfluenza, Adenovirus, virus hp bào hô hp,
Coronavirus, Enterovirus).
 Các vi khun ni bào (nh Mycoplasma, Chlamydiae, Coxiella).
3

 Lâm sàng : hi chng cúm.
 Ch có xét nghim sinh hc mi có giá tr chn oán tác nhân gây bnh.

6. U TR :
 Không có u trc hiu.
 Cúm  ngi khe mnh:
 Ngh tuyt i khi bt u có triu chng.
 Cách ly BN.
 Gim au, h st, an thn, gim ho, bi ph nc và dinh dng hp lý.
 Không dùng kháng sinh.

Cúm bin chng hoc ca c bit (suy dinh dng, già, COPD, suy tim ):
Dùng

kháng sinh ngay :
 Beta lactam ng ung ( Amoxicilin + a.clavulanic)
 Cephalosporin th h 2, 3

Cúm ác tính:
u tr khoa hi sc tích cc

7. PHÒNG BNH :
7.1.

Không c hiu:
 Khi ang có dch : tránh không  b mt, lnh.
 eo khu trang.
 Tránh n ni ông ngi.

7.2.

c hiu :
7.2.1.

Tiêm phòng Vaccin :
 "Flu shot" tiêm: vaccin bt hot, tiêm tr > 6 tháng, ngi khe mnh, ngi b bnh
n tính
 Vaccin xt ng mi: vaccin sng gim c lc, cho mi ngi khe mnh, ko dùng
cho ph n có thai
7.2.2.

Thuc :
 Ngn cn virus xâm nhp t bào vt ch.
 Amantadine (Mantadix) 200mg/24h x 10 ngày

 Rimantadine (Rofluan) 100mg/24h x 10 ngày
 Oxitamivir 1v/ ngày, khi  vùng có nguy c cao, tip xúc vi ngi cúm nng.

1

NHIM KHUN HUYT

1. nh ngha:
 NKH là tp hp nhng biu hin LS ca mt tình trng NT – N toàn thân nng, có
nguy c t vong nhanh do choáng (shock) và suy c quan, gây ra bi s xâm nhp liên
c ca VK và các c t ca chúng vào máu xut phát t mt  nhim khun khi
m.
 Khác vi vãng khun huyt (Bacteremia) là VK ch vào qua máu mt ln ri n gây
nh  các b phn và không có biu hin LS nng.
  VK bt kc tính mnh hay yu u có th gây NKH khi sc  kháng ca c th
gim.

2. n nguyên: thng có 3 loi:
 Các VK Gr(+): t cu, ph cu, liên cu
 VK Gr (-):
 Não mô cu
 Các trc khun Gr (-) ng rut: E.coli. Klesbsiella pneumoniae, Proteus,
Enterobacter…
 Trc khun m xanh: Pseudomonas aeruginosa
 Các VK k khí: hu nhi cùng Gr (-), Bacteroid fragilis, Clostridium perfringens…

3. Lâm sàng:
3.1.

Các triu chng ca  nhim khun khi u:

 ó là các biu hin viêm ti các  nhim trùng khi u.
 Trong trng hp  nhim trùng  sâu trong ni tng nh: gan, mt, tiêu hóa, tit
niu…cn thm khám k mi phát hin c. Ví d:
 NKH sau vt thng nhim trùng vt thng trên da: da vùng vt thng viêm ty,
ng nóng au, ôi khi ch là mt vt so ã lành.
 NKH sau viêm hng: sng ty, phù n vùng hng
 NKH do nh rng, inh râu: sng c vùng mt, hàm, mt li và sng chng t có c
viêm tc tnh mch xoang hang
 NKH do sót rau sau : t cung to, chy sn dch hôi

3.2.

Triu chng do VK vào máu:
a)

t cao rét run:
 Thot u rét run, run bp tht, au mình my sau ó phi i p chn vì rét
 Nhit  tng cao dn, mt ngày có th nhiu cn

Các kiu st:
st liên tc, st cao dao ng hoc tht thng không theo quy lut.

 thân nhit:
gp trong các trng hp nng do c th mt kh nng  kháng, trung
tâm u hòa thân nhit b nhim c
b)

Các triu chng khác do hu qu ca quá trình áp ng viêm:

Tinh thn, thn kinh:

kích thích, mê sng hoc l m, li bì

Tim mch:
mch nhanh nh, không u, HA thp hoc h

Hô hp:
th nhanh nông

Tiêu hóa:
li khô bn, viêm xut huyt d dày, rut

Da:
xanh tái, có khi co ban xut huyt
 Trong trng hp nng s xut hin sock nhim khun

3.3.

Triu chng do phn ng ca h liên võng ni mc và các b phn to huyt:
a)

Viêm ni mc mao qun:
 Có th có nt phng m trong, có cha vi khun
2

 Có khi xut huyt do RL ông máu, thi gian ông máu kéo dài, Prothrombin gim
b)

Gan lách:
ng to, n tc, mt  mm

c)

Bin i huyt :
 BC: tng, tng t lNTT
 HC: s lng gim. Hb gim. Nng: c th suy kit, BC gim, t lNTT cng gim
 TC: s lng và  tp trung gim

3.4.

Triu chng do tn thng di bnh khu trú ni tng:
 VK theo ng máu ti tt c các c quan. Tùy tng loi VK, có các tn thng di bnh
i mc  khác nhau, các phng tin k thut càng cao càng có phát hin  di bnh
t hn.
 Các  di bnh thng gp:
 Phi: các  áp xe, micro áp xe ging hình nh th bóng bay trong nhim trùng huyt
do t cu, tràn m màng phi.
 Tim mch: Viêm ni tâm mc, viêm c tim, viêm màng ngoài tim, viêm ng mch,
viêm tc tnh mch th phát
 Thn kinh: VMN m, ápxe não, viêm tc tnh mch xoang hang
 Gan: vàng da nhim trùng, viêm ng mt, apxe ng mt
 Thn: suy thn cp vi ure máu tng cao, thiu niu hoc vô niu, apxe quanh thn
  dày – rut: viêm hoi t rut chy máu
 Khp xng: viêm tràn dch m khp, viêm ty xng
 Da, c: mn m, ám tc tnh mch hoi t, c bit u chi, phát ban, viêm c,
viêm mô t bào, apxe di da
 Giác quan: viêm mng mt th mi, viêm m tin phòng, viêm m nhãn cu
 Thng thn: xut huyt thng thn lan ta gây try mch không hi phc.

4. Các th LS:

c m NKH do VK Gr (+) NKH do VK Gr (-) NHK do VK k khí
Vi khun
  cu vàng (S.aureus)  E. coli
 Klesbsiella
pneumoniae
 Pseudomonas
aeruginosa
 Serratia
 Enterobacter
 Proteus
 Thng i kèm vi
các NKH Gr(-)
 Clostridium
perfingens
 B. Fragilis

ng vào
 n nht, inh râu
 Catheter TM
 Nhim trùng t cung
 Nghin chích ma túy
 Nhim trùng bnh vin
 Gãy xng h

 nhim trùng ni
ng:
 ng mt, tit
niu,  bng, ng
rut, t cung


Nhim trùng bnh
vin:
sau MKQ, t
NKQ, th máy,
catheter TM

 NT  bng
 NT ng rut
 NT gan mt
 NT t cung
 Các  nung m sâu
 NT rng ming
 t thng dp
nát, ngóc ngách
khâu kín
a
  nh có sn
  gan
 Nghin ru
 Ngi già
 Suy gim sc 

3

kháng
 di bnh
 Ápxe phi (micro apxe)
 Tràn m màng phi
 Viêm ni tâm mc
 t ty viêm

 Viêm a c
 VMN m
 Viêm tc TM xoang hang
 Apxe não
 Ápxe TLT
 Vàng da
 Viêm thn
 Phi: viêm, ápxe
 Các  ápxe nh các
ng
 Viêm ni tâm mc
 Suy gan thn cp
 VMN m

Lâm sàng
 t cao liên tc
 Ít khi có rét run
  l gp sc ít gp hn
Gr (-)
 Hay có cn rét run
  xut hin sc
 NTH nng
 Kèm theo hoi t,
nhim c nng
  thi
 Vàng da huyt tán
  xy ra sc
 Tiên lng nng

5. Chn oán:

5.1.

Chn oán xác nh:
5.1.1.

Lâm sàng:
  nhim khun: khi u hoc bng chgns ng vào ca VK.
 Triu chng NT – N vi nhng cn st cao rét run liên tip.
 Phn ng ca h liên võng ni mô: gan lách to.
 Các  di bnh trong c th.
5.1.2.

n lâm sàng:

y máu:
 Làm ngay khi thy BN có cn st cao rét run
 y máu cy trc khi dùng KS
 u mc VK, xác nh chn oán và làm KS, t l dng tính ph thuc nhiu yu

 y máu âm tính cng không loi tr NKH
 y các loi dch khác nhau: DN, DMP, DMB, DMT, nc tiu,  ápxe…
 Công thc máu: BC tng, t lNTT tng, có th kit BC
 Các XN h tr khác:
 Phn ng huyt thanh tìm khng th, PCR
 XQ, SA, máu lng

5.2.

Chn oán phân bit:
 t rét nng và bin chng

 Thng hàn
 nh st mò (do R. tsutsugaushi)
 Lao ang tin trin (lao toàn th)
 Các bnh toàn thân khác gây st: bnh h thng, bnh v máu, ung th, HIV/AIDS

6. u tr:
6.1.

u trc hiu: bng KS
6.1.1.

Nguyên tc u tr kháng sinh trong NKH:
 Phi u tr sm, dùng KS ngay sau khi ly máu gi i nuôi cy
4

 Phi dùng KS liu cao, phi hp và  thi gian
 Phi dùng KS ng TM
 Phng oán VK trc khi có kt qu cy máu
 u chnh KS theo hiu quu tr và KS
 Ngng KS: khi ht st, triêu chng LS ci thin rõ rt, nuôi cy VK âm tính, tc  máu
ng tr v bình thng
 Không dùng CORTICOID

6.1.2.

u tr c th: bng thuc u tr (tham kho)
 Khi cha có kt qu cy máu, u tr KS theo phng oán mm bnh
 Khi có kt qu cy máu thì u chnh KS theo kt qu LS và KS
Vi khun Kháng sinh  ngh Kháng sinh thay th
 cu ngoài bnh vin

(MSSA)
Methicillin hoc Oxacillin +
Aminosid
Glycopeptides
 cu trong bnh vin
Vancomycine +
Aminosid
Cefepime + Aminosid hoc
Imipenem
Ph cu, liên cu (tr
liên cu D), não mô cu
Penicilin G hoc
Aminopenicillin (Ampicillin,
Amoxycillin)
Cephalosporin th h 3
Liên cu nhóm D
Aminopenicillin +
Aminosid
Fluoroquinolon + Aminosid
Enterobacter  ngoài
nh viên
Cephalosporin th h 3 +
Aminosides
Fluoroquinolon +
Aminosides hoc:
 Aztreonam
 Imipenem.
 Cacboxypenicillin + acid
clavulanique.
 Piperacillin +

Tazobactam + Amikacin
Trc khun m xanh Ceftazidim + Aminosid
Ureido hoc
Cacboxypenicillin
Hoc Imipenem.
Hoc Aztreonam
Hoc Cefepime
6.1.3.

Theo dõi ánh giá hiu quu tr:
 Theo dõi nhit , tình trng toàn thân, các  di bnh
 n cy máu khi cn thit.
 Làm các XN máu, XQ, SA  kim tra

6.2.

u tr h tr và hi sc: (11 ý nh)
 c bit chú ý phòng và chng sc nhim khun
 m bo khi lng tun hoàn. Dùng các thuc vn mch khi cn thit (Dopamin,
Dobutrex, Noadrenalin)
 n t Catheter TM trung tâm o CVP
 m bo hô hp: th oxy, t NKQ và thông khí nhân to khi cn thit
 u chnh cân bng nc n gii, thng bng kim toan
 Chng suy thn cp: truyn  dch, li tiu bng dd NaHCO3, chy thn nhân to nu
n
 u tr xut huyt và ông máu ni mc ri rác nu có
  nhit: chm á, Paracetamol
 Dinh dng nâng cao th trng
5

 Chm sóc v sinh chng loét
 n lu các  m
6.3.

Gii quyt các  nhim trùng tiên phát:
 o hút rau còn sót trong t cung
 n lu nu còn viêm tc ng mt, ng tit niu
 Rút ng sonde tiu, catheter tnh mch
 n lu  m

7. Phòng bnh NKH:
 u tr sm  nhim khun ban u
 Tránh chích nn mn nht, nht non, inh râu
 Nâng cao sc  kháng ca c th
 u tr tt các bnh có sn nhái ng, x gan
 Chng nhim trùng bnh vin.
1

C NHIM KHUN

1. nh ngha:
 c nhim khun là mt cp cu trong truyn nhim, t l t vong còn cao (40 –
70%) nu không c x trí kp thi.
 c NK là tình trng áp ng ca toàn c th vi vi khun gây bnh dn n tt
huyt áp i ôi vi triu chng suy chc phn các c quan do thiu ti máu, thiu
oxy t chc

2. Các vi khun hay gây sc nhim khun:
 Vi khun Gram (-) chim 2/3 các trng hp: E.coli, Klebsiella pneumoniae,
Pseudomonas, Proteus, Yersinia, Neisseria.

 u trùng Gram (+): t cu vàng, liên cu.
 Trc khun Gram (+) k khí: Clostridium Perfrigens.

3. Tác ng ca sc nhim khun trên các c quan:
3.1.

Tim mch:

Giai n u
(giai n cng tính – hyperkinetique): tng nhp tim, tng cung
ng tim  duy trì khi lng tun hoàn, trên lâm sàng biu hin là sc nóng.

Giai n sau:
cung lng tim gim, tt huyt áp, trên lâm sàng s biu hin là sc
nh.
3.2.

Phi:
hu qu trên phi là:
 n thng ph nang.
 Phù khong k,  tr mao mch, co tht ph qun dn n suy hô hp.
3.3.

Thn:
Do gim ti máu dn n:

 Suy thn chc nng
 n thng thc th.
3.4.

Gan:
Chc phn chng c, chuyn hóa, tit mt bnh hng sm.
3.5.

Tiêu hóa:
 n thng chy máu, hoi t niêm mc tiêu hóa. Các tn thng này làm nng
thêm gim khi lng tun hoàn bi thoát huyt tng hoc chy máu.
3.6.

Não:
 Gim ti máu não gây thiu oxy não, gây toan chuyn hóa, phù, làm ri lon dn
truyn thn kinh. Trên lâm sàng gây ra ln ln và ri lon tri giác.
3.7.

n thng mch máu:
 ng tính thm thành mch dn n thoát huyt tng,  tr tun hoàn mao mch,
xut huyt, CIVD.

4. Lâm sàng:
4.1.

u hiu suy tun hoàn cp:
 Trên da:

Giai n cng hot tính (sc nóng).

 Da khô, nóng.
 u chi m.
 Màu sc bình thng.


Giai n gim hot tính (sc lnh):

 u chi, da lnh do co mch ngoi biên.
 Móng tay; mi, tai tím tái, trên da xut hin các mng tím u gi và chi.
 ng có th hoi t trên da, n vào da màu sc da không phc hi ngay (do
try mch ngoi biên) trc khi có mng xám.
2

  huyt áp: Xut hin chm hn vì giai n u c th có bù tr.
 ch nhanh nh, khó bt, > 100 ln/phút
 Gim khi lng nc tiu: nc tiu < 20 ml/h (500 ml/24h).
4.2.

Các du hiu kèm theo:
 Tình trng sc thng
xut hin sau mt cn st cao rét run.
Khi sc xut hin nhit
 gim, có khi tt xung thp.

Tinh thn kinh:
có th tnh nhng kích thích, lo lng, vt vã, bt rt hoc l m.

u sc + hôn mê
thì phi tìm k nguyên nhân khác vì
c nhim khun ít khi gây
hôn mê,
tr khi sc c x trí quá mun làm thiu oxy não quá lâu.
 au d di, lan ta, chut rút, thiu oxy t chc: nhiu khi nhm vi các bnh ngoi
khoa, un ván
 Xut huyt lan ta, t ban, bm tím

 Chú ý giai n u ca sc có th huyt áp hi tng làm lc hng chn oán. 
giai n sc nóng s khó chn oán ra nu không chú ý. Cn chn oán phân bit
i sc do xut huyêt, do nguyên nhân ti tim hoc tc ng mch phi, tim.

5. n lâm sàng:
5.1.

Công thc máu:
 ch cu: thng tng, tng t la nhân có bch cu non.

5.2.

Các xét nghim ông máu:
 Fibrinogen gim.
 Tiu cu gim < 100.000/mm3.
 Gim t l Prothrombin và yu t VII.
 Nghim pháp ru dng tính.
 PDF và D – dimer tng.

5.3.

Sinh hóa máu:
 Có th có tình trng tng ng huyt hoc hng huyt.
 Men gan có th tng.
 Ure huyt và creatinin tng khi suy thn.
 K
+
máu lúc u bình thng, sau tng nhanh do cô c máu và tn thng nng 
màng t bào làm cho K
+

trong t bào thoát ra ngoài huyt tng.

5.4.

Khí máu:
 PH máu: lúc u kim hô hp do th nhanh, thi quá nhiu CO
2
, sau ó thiu oxy t
chc (do gim ti máu t chc), glucose chuyn hóa ym khí, thi nhiu acid lactic
gây ra toan chuyn hóa làm sc nng hn lên.
 HCO
3
-
gim < 15mEq/l trong khi acid lactic tng cao.

5.5.

y máu:
 Phi làm mt cách có h thng.
 Có th phát hin c vi khun.
 u âm tính cng không loi trc sc nhim khun.

5.6.

Chp phi và các thm dò hình nh khác.

6. u tr:
6.1.

Nguyên tc:

 Phát hin sm, u tr kp thi.
3

 t hp hi sc cp cu tích cc, và u tr kháng sinh c hiu.

6.2.

i sc bnh nhân sc nhim khun:
6.2.1.

Khôi phc khi lng tun hoàn:
 m bo  th tích lòng mch bng truyn dch.
 Các loi dch:
 Các dch tinh th: NaCl 0,9%, Ringer Lactat, Glucose 5% Cn cho nhanh trong
1 – 2h u ca sc, truyn t 2 – 3 lít.
 ch keo: Plasma, Albumin, Dextran 40.
 Máu toàn phn: nu mt máu.
 Trong quá trình truyn, theo dõi M, HA, nc tiu, CVP và toàn trng. Theo dõi 
phòng quá ti dch dn n phù phi cp.
6.2.2.

Các thuc vn mch:
a)

Dopamine:
 ng co bóp c tim, tng cung lng tim, tng khi lng máu tâm thu, tng áp lc
ng mch ch, không làm tng sc cn ngoi vi.
 Liu lng:
 5- 7 µg/kg/phút: liu giãn mch thn, có tác dng tng ti máu thn.
 8 – 12 µg/kg/phút: tng sc co bóp c tim, ng thi tng ti máu t chc.

 15 µg/kg/phút: tác dng co mch mnh
b)

Dobutamine:
 ng sc co bóp c tim, chnh ch yu khi có suy c tim.
 Liu: 5 - 20 µg/kg/phút
c)

Noradrenalin:
 Có tác dng gây co mch mnh, ít tác dng trên tim.
 Liu dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút
d)

Adrenalin:
 Có tác dng tng mnh co bóp c tim, tng nhp tim, dn n tng huyt áp.
 Liu dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút

6.3.

u tr h tr khác:
 Oxy liu pháp và h tr hô hp khi cn.
 Chng ri lon n gii - thng bng kim toan.
 Chng suy thn cp.
 Phát hin sm và u tr ri lon ông máu.

6.4.

u tr cn nguyên nhim trùng:
 u tr kháng sinh:
 Kháng sinh (chng gram âm, k khí) theo phng oán mm bnh da vào 

nhim trùng khi u và kinh nghim s dng kháng sinh. Nu có kt qu cy
máu (+), u tr theo kháng sinh .
 n dùng kháng sinh sm, ng tiêm và la chn thuc dm bo cht lng ti
u.
 Gii quyt các  nhim khun khác nu có thc.

6.5.

Các u tr khác:
 Hin nay m ra hng s dng các kháng th kháng c t và các kháng TNF,
kháng Interleukin.
 Kháng th kháng c t (antiendotoxin) c ch t chng 5E.coli.
 Kháng thn dòng (monclone) kháng TNF, và IL.
4

 c máu liên tc (CRRT)  lc b các yu t hóa hc trung gian gây sc, ng thi
giúp cân bng ni môi.

6.6.

n  s dng corticoid:
 Nhiu tác gi thng nht nhn nh: khi sc ã hình thành và  giai n cui thì
dùng corticoid không có hiu qu mà còn có hi vì thuc làm gim min dch ca c
th b nhim trùng.


NHIM TRÙNG NHIM C THC PHM

1. i cng:
 Là tình trng i lon tiêu hóa cp tính biu hin viêm d dày - rut cp t nhn

ng, cp tính. Bnh có th xy ra  cá nhân hay tp th sau khi n cùng thc n có
vi khun hoc c t ca vi khun.
 Ph bin  nc ang phát trin: v sinh môi trng, thc phm
 n phát quanh nm, tng vào mùa hè.
 Din bin thng nh, khi nhanh, có th t khi trong 3 ngày, có th nng dn n
 vong nu không phát hin và x trí kp thi.

2. n nguyên thng gp
2.1.

c t vi khun:
  cu vàng S.aureus
 Vi khun E.coli
 Vi khun k khí Clostridium perfringens
 Trc khun ngc tht Clostridium botudinum
 Vi khun Bacillus cereus
2.2.

n thân vi khun:
 Salmonella không gây thng hàn: S.enteritidis, S.typhymudium, S.cholerasuis,
S.heidelberg
 Vi khun Campylobacter jejuni
 Vi khun E.coli loi EHEC (Enterohemorrhagic E.coli)
 Vi khun Vibrio parahaemolytics

3.  ch:
3.1.

Là sáp ng ca c thi vi tác nhân, ph thuc:
 Liu nhim bnh (s VK nut vào)

 Kh nng bám dính ca VK vào niêm mc d dày rut
 n sinh c t (c t rut- enterotoxin) (c t t bào- cytotoxin)
 Kh nng xâm nhp và phá hy t bào niêm mc rut
 c  kháng ca vt ch (VK chí, pH d dày, nhu ng rut, min dch)
3.2.

Tiêu chy do 2 c ch:

i lon tit dch (E.coli, ngc tht ):
 c t  tng gp 3 nng  AMPv
kích thích Adenylcyclase &
c t rut chu nhit (E.coli)  tng GMPv
 Không ri lon cu trúc(t bào,nhung mao), không có t bào máu theo phân
 Không st
 t nc n gii nhanh, trm trng > sc

i lon chc nng hp thu (tiêu chy xâm nhp) (Shigella, salmonella, C.jejuni,
E.coli xâm nhp rut, Yersinia)
 n thng nhung mao rut (rut kt)(Chc là i tràng)
 Xung huyt vi mao mch rut
 Phá hy t bào
 Có st
 Phân nhy, nhiu bch cu, ôi khi có máu.

tit Na
+
Cl
-
, ào thi nc và n
gii khác theo phân

4. t s bnh nhim trùng nhim c thc n thng gp: (xem bng tóm tt)
5. Chn oán:
5.1.

Chn oán xác nh:
 Lâm sàng:
 au bng, nôn, a chy cp tính ( 3 ngày).
 t hoc không.
 XN:
 Máu: BC, hematocrit.
 Soi cy phân tìm tác nhân.
 ch t: Nhiu ngi cùng n cùng mc.
5.2.

Phân bit
5.2.1.

Nhim trùng:
 
  trc khun
  amíp
 Thng hàn
 Lao rut
 a chy virus
 Viêm rut tha, viêm rut hoi t
 n bào

5.2.2.

Không nhim trùng:
 Ngc thuc (thuc tr sâu, chì, thy ngân ).
 Viêm i tràng, viêm ty mn, ri lon hp thu, lon khun ng rut [phân sng,
chua vì thiu vk gr(-)], ri lon nhu ng i tràng.
 Polyp i tràng.
 U ng tiêu hóa.
 ng thc n.

6. u tr:
6.1.

i ph nc nu mt nc:
 ng ung nu:
 Còn ung c
 Không nôn
 ng nc mt <10% trng lng
 Dùng: ORESOL (20g ng; 3,5g mui; 2,5g NaHCO3; 1,5g KCl); Soda, nc
ng.
 Truyn tnh mch nu:
 ng không kt qu
 t > 10% trng lng c th
 ng s dch truyn trong 24h gm: Trng lng hao ht + nhu cu bình thng
i ngày
Công thc: V (ml)= P (kg) x (d - 1,025) x K
V: lng dch cn truyn
P:Trng lng
d: T trng huyt tng bnh nhân
K: Hng s, ngi ln: K = 4; tr em K = 6

6.2.

Bù Kali
theo chc nng thn và lng nc tiu bài tit



6.3.
Thuc chng co tht:
u au bng và nôn nhiu (rt hn ch tránh vi khun
nhân lên)
6.4.

Kháng sinh: ch cho mt s trng hp
 Ngi già, nh nhi, ph n có thai, suy gim min dch
 a chy xâm nhp nh hng toàn thân và nguy c nhim trùng máu

7.  phòng:
  sinh chung
  sinh cá nhân
 u tr ngi lành mang bnh
 Ngun nc
 Kim soát dây chuyn sn xut thc n
 Chú ý ba n tp th
 p quán n ung  các nc nhit i.

- 1 -
VIÊM MÀNG NÃO M

1. nh ngha:
 VMNM là tình trng bnh lý gây nên bi các vi khun có kh nng sinh m xâm nhp
vào màng não vi các bnh cnh lâm sàng ch yu là hi chng nhim khun cp và
HCMN.
 Vic chn oán xác nh bnh nht thit phi da vào kt qu chc dò DNT: tìm c
VK qua soi hoc nuôi cy, tìm c kháng nguyên VK c hiu hoc các bin i v
sinh hóa, t bào có xu hng viêm m.

2. Triu chng lâm sàng:
2.1.

Giai n khi phát:

Cách biu hin th nht:
Khi u nhiu ngày trc bng các du hiu nhim trùng
ng hô hp trên, din bin t t rt khó xác nh thi m tht s b VMN.

Cách biu hin th hai:
khi phát cp tính t vi các triu chng nng ca mt nhim
trùng huyt và din bin nhanh chóng n VMN trong vài gi.
  tr em càng nh, du hiu kích thích màng não càng ít, chn oán khó khn.
 Nhng thay i v tính tình, s linh hot ca bnh nhân là mt trong nhng triu chng
quan trng nht ca VMN.

2.2.

Giai n toàn phát:

2.2.1.

i chng nhim khun cp tính:
 t cao, d di n 39 – 40
o
C
 Tình trng nhim trùng – nhim c rõ: li bì, mt mi, môi khô, da xanh tái, li bn.
 ôi khi có biu hin nh tình trng shock nhim khun hay NKH

2.2.2.

i chng màng não:
a)

Triu chng c nng:

Nhc u:
thng liên tc, c hai bên, nht là vùng thái dng chm, kèm theo có s
ánh sáng, nm co theo t th cò sung, mt quay vào góc ti.

Nôn:
nôn t nhiên, nôn vt d dàng, nhiu ln và không liên quan ti ba n

Táo bón:
thng gp  ngi ln,  tr em ôi khi gp a lng.
b)

Triu chng thc th:
 Các triu chng thng thy: Du hiu cng gáy, Kernig (+), Bruzinski (+), vch màng
não (+)

 Ngoài ra còn có th gp: tng cm giác au

2.2.3.

Các triu chng thn kinh:

Co git:
 Thng là co git toàn thân
 ng có th gp co git cc b (na ngi, tay chân, hoc các c vùng u mt, c
bit các c quan vn nhãn)

i lon tri giác:
BN li bì, l m, kèm theo các cn ht hong, vt vã. Nng có th có
hôn mê, lit thn kinh khu trú.
2.2.4.

Các triu chng khác:
 t s triu chng thng gp ph thuc vào cn nguyên gây bnh:
 VMN mô cu: hay gp mn phng dng Herpes, các ban hot t hình sao, au khp
 VMN do ph cu: viêm phi, viêm xoang, mn phng Herpes
 VMN do t cu vàng: các mn m vàng u mt
- 2 -
 VMN do Haemophillus influenza: din bin rt t ngt  tr nh.
 Ngoài ra còn có th gp tình trng suy hô hp, suy tun hoàn do c ch thn kinh trung
ng và ri lon thn kinh thc vt, mt nc và ri lon n gii.
3. n lâm sàng:
3.1.

Xét nghim DNT:
 n chc dò ty sng khi ã chn oán hoc nghi ng VMN m da vào các triu chng

LS vi mc ích ánh giá tình trng VMN.
 Chú ý: có 3 trng hp nên cân nhc trc khi chc dò DNT
 Suy tim, suy hô hp nng
 u hiu tng áp lc s não
 Nhim trùng vùng da ni kim chc dò i qua  ly DNT
3.1.1.

 bào:
có th tng ti hàng nghìn, ch yu là BCDNTT, có th thy TB a
nhân TT thoái hóa (m).
3.1.2.

Sinh hóa:
 Protein: tng, thng trên 1 g/l
 ng: gim, ôi khi còn vt
 Mui: bình thng, hoc gim nh
 Phn ng Pandy: (+)
 Ngoài ra có th thy LDH (lacticodehydrogenase), axit lactic và CRP (C reactive Protein)
3.1.3.

Màu sc:
 Thng vn c rõ vi các mc  khác nhau: nc da non, nc vo go, hay c nh

 Có th thy dch ánh vàng trong trng hp sau khi có xut huyt màng não, tng
Bilirubin máu hay nng  protein quá cao.
 ch hng: trong các trng hp có xut huyt não, có th gp trong VMN do não mô
u
3.1.4.

Áp lc:

tng
3.1.5.

Soi hoc cy DNT:
tìm VK gây bnh

3.2.

Các xét nghim khác:
 CTM: BC tng cao, ch yu là BCDNTT
 y máu, cy vi trùng t các  nhim trùng nh m tai, nht ngoài da, nc tiu
 Chp phi, CTScans hay MRI
 n gii : có th thay i do ri lon bài tit ADH gây ra

4. Chn oán:
4.1.

Chn oán xác nh:
không khó khn khi trên 1 BN có:
  các TCLS nh khi phát cp tính: có HC nhim trùng cp, có du hiu màng não.
 Kho sát DNT thy: dch c, BC tng, ng gim, protein tng hoc soi và cy DNT
(+).

4.2.

Chn oán phân bit:
4.2.1.

Trng hp DNT ty trong hoc hi lc:
Vic chn oán khó khn  phân bit VMN m (c bit là VMN m mt u) vi mt

 bnh gây VMN khác:
a)

Lao màng não:
 n khai thác k din bin ca bnh, thng là din bin t t
 XN sinh hóa: mui gim, t bào trong DNT và máu tng, ch yu là t bào lympho.
 Chp phi, làm phn ng Mantoux, XN tìm kháng nguyên trong DNT
- 3 -
b)

VMN do VR (quai b, Enterovirus, Arbovirus, Epstein barr virus, Varicella zoster)
 DNT: Protein tng nh, < 1g/l, t bào tng vài chc n vài trm (ch yu là lympho bào
và t bào n nhân)
 Din bin thng lành tính
c)

VMN do nm: Candida albicans, Crytococcus neofomans
 Thng xy ra trên c th ngi suy gim MD nh dùng corticoid kéo dài, có bnh mn
tính nguy him (ái tháo ng, bu c), HIV.
 Có th nhum (bng mc tàu) DNT: soi thy nm
d)

VMN do KST: Amip, giun ln
 BC ái toan trong DNT và trong máu tng cao.
 Hay gp co git kiu ng kinh
e)

 nhim trùng cnh màng não (viêm xng chm, viêm tai gia gây phn ng màng
não, ápxe

não).
Có biu hin ca  nhim trùng, kt hp thêm khám tai, chp phim,
chp ct lp.
f)

VMN do các loi VK không gây m nh Leptospira, lao, giang mai, bnh Lyme

4.2.2.

Trng hp dch vàng:
 n phân bit gia VMN m có xut huyt màng não (giai n mun) vi lao màng não
hay xut huyt c (da vào bnh cnh lâm sàng, các XN sinh hóa, t bào, VK  DNT)

4.2.3.

Trng hp dch hng:

 Phân bit gia VMN m có xut huyt màng não vi xut huyt màng não do các cn
nguyên khác (da vào bnh cnh lâm sàng và Xn DNT)

4.3.

Chn oán VK gây bnh:
 Soi, cy DNT. Cy máu nu kèm theo NKH
 Tìm thành phn KN ca VK gây bnh trong DNT qua các phn ng Elisa, n di min
ch i lu, ngng kt Latex c hiu, PCR.

5. Bin chng:
5.1.

Dày dinh màng não:
u tr kéo dài nhng không tin trin, DNT có phân ly m –
 bào, có s mâu thun gia kt qu DNT và din bin LS.
5.2.

Lit khu trú:
có th gp t lit các thn kinh vn nhãn, lit mt chi hay lit na
ngi, thng hi phc dn khi khi bnh, cng có th tn ti vnh vin.
5.3.

Tràn m màng cng, ápxe não:
biu hin NT _ N, st cao, lit TK khu trú, chn
oán xác nh da vào chp ct lp.
5.4.

Nhim trùng huyt
5.5.

t s bin chng:
c hay gim thính lc, chm phát trin trí tu, chm phát
trin vn ng, ng kinh

6. u tr:
6.1.

Liu pháp kháng sinh:
6.1.1.

Các nguyên tc u tr kháng sinh trong u tr VMN m:
 a chn KS có kh nng thm tt vào màng não

 u tiên vi KS dit khun nhy cm vi các cn nguyên thng gp (H.I, ph cu, t
u) trong trng hp cha xác nh c VK gây bnh. Nu có KS thì da vào ó cho
thuc.
 Thuc phi  liu và dùng bng ng tnh mch
6.1.2.

Kháng sinh:
- 4 -
 Trong trng hp cy c VK thì da vào KS la chn KS.
 u trong giai n u cha có kt qu cy DNT hay kt qu cy (-) thì phi da vào
a tui, ng vào, biu hin LS cng nh dch tc oán VK gây bnh.
a)

Viêm màng não do H.I:
 Cefotaxim vi liu: 200 - 300mg/kg/24h
 hoc Ceftriaxon: 70 – 100mg/kg/24h
b)

VMN do ph cu:
 Penicillin G: 400.000 UI/kg/24h hoc Chloramphenicol 100 mg/kg/24h
 Hoc dùng Cefotaxim 200 – 300 mg/kg/24h phi hp vi Vancomycin 40 – 60 kg/24h
pha truyn TM
c)

VMN do S. Areus:
 Oxacilline 8 – 12g/24h
 Hoc Vancomycin 40 – 60 mg/kg/24h pha truyn TM
 Hoc có th dùng Axepim 40 – 60 mg/kg/24h
d)

VMN do các loi VK gram (-) khác:
ngoài nhóm Cephalosporin th h III có th dùng
Aztreonam

6.2.

Các u tr khác:
 Chng phù não nu có biu hin TALNS: truyn Manitol 10 – 20 %
 Chng co git: bng Diazepam hay Phenobacbital
  st: chm mát, dùng thuc h nhit
 Suy hô hp: hút m dãi, th oxy, t NKQ th máy khi cn thit
 Khôi phc tun hoàn nu có suy tun hoàn: bù dch, thuc vn mch (Dopamin,
Adrenalin)
 u có ri lon nc và n gii cn c theo dõi, phát hin, u tr kp thi
 o m ch dinh dng (n qua sonde, nuôi dng TM )

6.3.

Theo dõi:
 LS: nhit , tình trng hô hp, tun hoàn, tri giác ca BN và các biu hin bt thng
 tinh thn khác
 CLS: quan trng nht là chc dò Ty sng li sau 48 – 72h u tránh giá kt qu
u tr và u chnh ch kp thi

Tiêu chun khi bnh hoàn toàn:
 t st ít nht 3 ngày trc khi ngng KS
 nh táo hoàn toàn, n ng bình thng
 DNT tr v bình thng (màu sc, sinh hóa, t bào)
 Không có bin chng

7. Phòng bnh:
 Cách ly tr b bnh
 i nhng tr có tip xúc vi ngi bnh, c bit vi VMN do não mô cu và H.I cn
dùng KS d phòng Rifamicin 10 -20mg/kg/24h trong 4 ngày
 Tiêm chng:
 Vaccin phòng H.I tiêm cho tr t 2 tháng tui, 3 mi cách nhau 1 tháng
 Vaccin phòng não mô cu typ A:lúc tr 6 tháng; typ C lúc tr 18 tháng
 Vaccin ch dùng cho tr b ct lách, bnh hng cu lim ng hp t, b suy gim
min dch t nhiên, mc phi.


- 1 -
NHIM KHUN NÃO DO NÃO MÔ CU

1. nh ngha:
 Là mt bnh lây theo ng hô hp
 Tác nhân gây bnh là não mô cu, gây bnh trên ngi ti nhiu c quan vi nhiu
th lâm sàng t nh nh viêm mi hng ti nng nh NKH, sc nhim khun,
thng gp hn c là NKH và VMN m.

2. ch t:
 NMC khu trú ti vùng mi hng ca ngi, lây truyn qua không khí, trc tip gia
ngi vi ngi do ho, ht hi, nói.
 Hay gp  la tui 6 tháng - 1 tui, không có s khác bit v gii.
 nh ri rác quanh nm, nhng hay gp nht vào mùa ông, ông xuân trong các
nhà tr, trng hc
 i vi nhim trùng do NMC, tính min dch t nhiên c hình thành trong khong
20 nm u ca cuc sng. Tr s sinh có min dch thng do m truyn cho.

3. Lâm sàng:

3.1.

Viêm hng do NMC:
 Khó chn oán vì phân lp c VK trong hng cng không xác nh c, phn ln
là ngi lành mang trùng
 Khi bnh xy ra hàng lot trong thi gian có dch, phi lu ý ti trng hp viêm
ng do NMC, a s không có triu chng LS rõ hoc ch s mi, viêm hng  mà
không sng Amydal, không sng hch c.

3.2.

Nhim trùng huyt do NMC:
3.2.1.

Nhim trùng huyt th cp:
 Có th kèm theo VMN m hoc không. Cn xét nghim DNT các BN nhim trùng
huyt do NMC  phát hin kp thi.
 Khi ut ngt:
 Lúc u BN thy mt mi kiu cm cúm, s mi, viêm hng nh.
 Sau ó st cao 39 – 40
o
C, n lnh, rét run d di liên tip, nhc u, nôn, au
khp, au c, mch tng theo nhit , môi khô, li bn, v nhim trùng rõ.
 Hình nh n hình:  ban, p > 70% các trng hp.
 c m t ban:
 Ban màu  hoc tím thm,
  không tròn u (ban xut huyt hình sao),
 Kích thc 1 – 2 mm n vài cm
 Không ni trên mt da
 Có khi có dch c bên trong

 Ban có th thy trên da toàn thân, thng gp quanh các khp ln khuu, gi, c
chân, ôi khi lan rng tng mng nh hình bn 
 Có th gp xut huyt cng mc, chy máu cam, him gp XHTH
 t s du hiu khác có th gp: nt Herpes  khóe ming, VPQ, lách to, phn ng
màng não.
3.2.2.

Nhim trùng huyt ti cp: HC ác tính Waterhouse – Friderichsen
 nh tin trin cp tính, nhanh dn ti suy tun hoàn, suy hô hp và t vong trong
vài gi.
 BN tím tái, ni vân da, nht là u gi, mch nhanh nh, tt HA.
- 2 -
 Gan to, lách to.
  ban lan tràn thành mng ln
 u BN c cu thoát khi sc thì phi luôn  phòng tình trng bi nhim thêm
và sau này vùng hoi t cn phi ghép da.
3.2.3.

NTH mãn tính:
 Din bin thng kéo dài nhiu tun hoc nhiu tháng
 c m:
 t rét run, st cn có th kéo dài nhiu tun hay nhiu tháng vi các bin chng
 các c quan khác nhau
 Phát ban  da
 au khp

3.3.

VMN do NMC:
a)

Thng gp: th tiên phát  tr t 6 tháng – 1 tui và thanh thiu niên.

Thi k nung bnh:
ngn t 2 – 5 ngày, triu chng cha rõ


Thi k khi phát: t ngt
 t cao, rét run, au u, bun nôn, au khp mình my
 Có th kèm theo viêm mi hng, cn lu ý các du hiu ca HCMN

Thi k toàn phát:
 HCMN rõ:
 au u d di, s ánh sáng, ting ng, au r thn kinh, co cng c (t th cò
súng), các triu chng thc th HCMN rõ
 ng cm giác da
 i lon thn kinh: mt ng, n, có th hôn mê, kích thích hoc li bì, th
 HCNT rõ: st cao.
 Ngoài ra còn thy herpes  vùng mi quanh ming, hng ban, ban dng xut huyt
ng chm có giá tr cao trong chn oán.
 Chc DNT: nc não ty c, tng áp lc, Alb tng 0.8 – 1.2 g/l, glucose h, có khi
còn vt, t bào tng ch yu là BC a nhân.
b)

VMN m tr nh nhi:
thng nng, triu chng không n hình và thng có các
bin chng thn kinh
c)

 ngi già: him gp, thng phc tp

 u hiu thn kinh: lit TK s, hôn mê nhanh chóng, st
 Biu hin kt hp: suy thn, , suy tim, phi (nguy c t vong  ngi già ngay c
khi có tin trin tt v Vi khun hc di su tr KS)

3.4.

Nhng biu hin không n hình:
3.4.1.

Biu hin  khp:
 Viêm khp cp: thng gp  tr nh, hay viêm khp gi trong 3 ngày u ca VMN.
 Viêm khp n thun.
 Viêm khp sau khi viêm màng não.
3.4.2.

Biu hin  tim:
 Viêm ngoi tâm mc có nhim trùng.
 Viêm ngoi tâm mc không nhim trùng: him hn.
 Viêm ni tâm mc do NMC là hình nh cn ca thi k trc khi có KS.
3.4.3.

Biu hin  da:
ban, mng xut huyt ca t ban và nhiu biu hin khác.

3.4.4.

n thng  phi:
 Viêm phi do NMC thng thy trc khi có KS.
 Phù phi là ngoi l ngoài trng hp có t ban.
3.4.5.

Biu hin khu trú khác:
- 3 -
 i lon tiêu hóa, thng tn gan ít gp
 Tit niu, sinh dc: viêm niu o, viêm tinh hoàn, viêm mào tinh
 Viêm thn kinh ngoi biên trong quá trình nhim trùng huyt
4. n lâm sàng:
4.1.

Công thc máu:
 BC tng 12.000 – 40.000/mm3, ch yu là BC NTT > 80%, trong th ti cp BC
gim
 TC gim
  l Prothrombin và yu tông máu gim
 ng sn phm giáng hóa ca Fibrinogen
4.2.

y máu:
 t qu dng tính: 50 – 75% trong NTH, 30% trong VMN
 Có th âm tính: nu ã c u tr KS
4.3.

ch t ban:
 Soi thy song cu Gr(-).
 y thy NMC
4.4.

Ngoáy hng:
soi, cy tìm NMC
4.5.

DNT:
 n phi làm ngay khi co biu hin hi chng màng não rõ.
 n cy sm ngay ti ging bnh
4.6.

Phng pháp min dch:
 t t ht Latex: dùng ht latex có gn globulin có th kt t vi NMC trong bnh
phm

5. Tin trin:
 u BN c dùng KS sm và c hiu, bnh khi hoàn toàn v LS, vi khun hc ít
nht sau 8 ngày
 Vách hóa DNT và tràn m não tht là tin trin c bit
  m di màng cng thy  tr nh nhi

6. Di chng:
 t him gp nu BN c u tr sm.
 Có th xut hin ng kinh.
 Phi lu ý khi có biu hin thn kinh  giai n toàn phát và phi theo dõi kim tra
ng n não .

7. Bin chng:
7.1.

Giác quan:
 Bin chng vào mt thng gp trong NTH
 u na trc b nhim trùng gây viêm mng mt th mi
 u na sau b nhim trùng, BN s thy mt b mi, nh nhìn qua sng mù, mt
ch hi  lên nhng s xut m tin phòng. Nng hn s thy ng t b lit và méo

i
 u b sau thì b ngoài khong thy gì nhng BN b mù.

7.2.

Thn kinh – tâm thn:
 Hin tng vách hóa: khi có chn oán mun và u tr không c c hiu úng
lúc
 Viêm m và tràn m não tht:
 Xut hin nhng triu chng TALNS hoc viêm ty, nhng him
- 4 -
 Viêm a r thn kinh gây lit mm t chi t t
 i lon cm giác
 Teo c
 ng kinh, co git
 t ng

8. u tr:
8.1.

Kháng sinh:
a)

Penicillin G:
hin nay vn là thuc c hiu chn lc, dùng tiêm trc tip TM, chia
nhiu ln trong ngày (6 – 12 ln)
 Liu:
 300.000 – 400.000 n v.kg/24h i vi BN viêm não (ngi ln dùng liu 12 –
20 triu n v/ngày)
 200.000 n v/kg/24h i vi BN nhim trùng huyt không kèm theo VMN

(ngi ln: 8 – 12 triu v mi ngày)
 Thi gian u tr: 7 – 10 ngày hoc 4 – 5 ngày sau khi BN ht st
 Các trng hp di ng vi Penicillin G có th dùng Chloramphenicol tiêm TM vi
liu 60 – 100 mg/kg/24h.
b)

Cephalosporin:
 Cephalosporin th h 3 phân b trong DNT vi t l ngm vào màng não ngang vi
Ampicillin
 Liu dùng: 200 mg/kg/24h, tiêm TMC chia thành 4 ln, cách nhau 30 phút
c)

Chloramphenicol:
tác dng tt trên NMC
 Phân b tt trong DNT và dit khun
 Liu dùng: 50 mg/kg/ 24h bng ng TM
 Thiamphenicol: có hot ng dit khun tt vi liu dùng 75 – 100 mg/kg/24h tiêm
p, nguy c tai bin v máu him gp

Trong trng hp BN dng vi Penicillin hoc không xác nh c VK gây VMN
 cp, nht là tr nh thì Cephalosporin III c u tiên la chn.

8.2.

i sc:
 i sc hô hp
 m bo tun hoàn
 Bù nc và n gii.
 m bo thng bng kim toan.

8.3.

m bo ch chm sóc và dinh dng.

9. Phòng bnh:

Phòng bnh chung:
cn chú trng s lây lan theo ng hô hp.

u tra phát hin ngi lành mang trùng:
ng phng pháp ngoáy hng, soi cy
tìm vi khun.

Vaccin:
vaccin hin nay là nhng loi chng não mô cu nhóm A.C.Y.W135

Hóa tr liu:
c dùng trong trng hp nhim NMC nng.