BỆNH HỌC TIÊU HÓA, ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

B NH H C TIÊU HÓA
TÀI LI Uà“ UàT M T NG H P D CH

Gi i thi u Information M c l c

Biên so n ebook : L àĐ

à“

Đ I H C Y KHOA HÀ N I
Trang web : www.ykhoaviet.tk
Email : ,
Đ n tho i : 0973.910.357

THÔNG TIN
THÔNG BÁO V VI C XU T B N BÁCH KHOA Y H C 2010 :
Theo yêu c u và nguy n v ng c a nhi u b à c, khác v i Bách Khoa Y H c các phiên b à
c, bên
c nh vi c c p nh t các bài vi t m i và các chuyên khoa m
à
à
à i cách th c trình bày, Bách
Khoa Y H à
à
c chia ra làm nhi u cu n nh , m i cu n bao g m m t ch
c aYH à
à
s
giúp b à c ti t ki à
c th i gian tra c u thông tin khi c n. Tác gi
à

à
à
à à tc
nh ng ý ki à
à
à
à
à à
à c gi trong th i gian qua. T t c các cu n sách c a b sách
Bách Khoa Y H c 2010 b à c có th tìm th y và t i v t
à
à
à
àL àĐ à
Sáng xây d ng và phát tri n.
NG H :


Tác gi
à
à
tri n t à
à à

à

à

à

à

à

à

is
à

ng h v m à

à

à

giúp cho Bách Khoa Y H à

c phát

M i t m lòng ng h cho vi c xây d ng m t website dành cho vi c ph bi n tài li u h c t p và gi ng d y
Y Khoa c a các cá nhân và Doanh nghi p xin g i v :
T

à

à

à àNGÂNàHâNGàĐ UàT àVâàPHãTàT‘I N VI T NAM
à

Tên tài kho

à

à àL àĐ

à“

S tài kho n : 5111-00000-84877

C NH BÁO :
à
à à u bi t v Y khoa.
Tuy à à
à
c t ý áp d
à à
à à
à
à à ch à
à à
u tr b nh, nh t
là v i nh
à
i không thu c nghành Y . Tác gi ebook này không ch u b t c trách nhi m gì liên quan
n vi c s d ng thông tin trong cu à
à áp d ng vào th c ti n c a b à
àĐ à à à à
à
t m t nhi u tác gi khác nhau, nhi u cu à

à
à
à
à
c ki m ch ng , vì th m i thông tin
trong cu à
à à u ch mang tính ch à
à i . Cu n sách n à
c phân phát mi n phí v i m c
à d
à à
à i, b t c
à à
à à
à n vi à
à
à
à i, ch nh s a, in n
cu n sách này vào b t c th à
à
à u là b t h p l . N i dung cu n ebook này có th
c thay
i và b sung b t c lúc nào mà không c à
à
à
c.

TÀI LI U NÀY CH MANG TÍNH CH T THAM KH O nh m m c

GI I THI U

B à
à à
àL à“ à
à m , biên d ch và t ng h p v i m à
à
à p m t ngu n tài li u
tham kh o h u ích cho các b n sinh viên y khoa, và t t c nh ng ai có nhu c u tìm hi u, nghiên c u, tra
c u , tham kh o thông tin y h c.
V à

à à à sách m à à
à à ng d a trên ngu n tài li u c a c
à ng , không mang m c
à l i, không g n v i m à
à
à
à
à
i b t k hình th à
àà
à
c khi s d ng
b sách này b n ph à ng ý v i nh
à u ki n sau . N à
à ng ý , b n không nên ti p t c s
d ng sách :
B à
à
k s à

à

à
à

M à
à ab
b n là nh
à it
kh o thêm .

à
à

à
à

à

n tay b n , hoàn toàn d a trên tinh th n t nguy n c a b n. Không có b t
c, m i g i hay liên k t nào gi a b n và tác gi b sách này.

ph c v công tác h c t p cho các b n sinh viên Y khoa là chính, ngoài ra n u
à
à
à
à
à
àYà
à à

s d ng b
à
à à à u tham


M i thông tin trong b
à u ch à
à
à à
b tc
à
àP
à t, Nhà xu t b n hay b t c
à
luôn c n tr
à
c khi b n ch p nh n m à
à à

à
à
à à
à
à m ch ng b i
à à
à
m liên quan nào . Vì v y, hãy
à à
c cung c p trong b sách này.

T t c các thông tin trong b à
à à
à
à m, tuy n ch n, phiên d ch và s p x p theo trình t
nh à nh . M i bài vi t dù ng n hay dài, dù hay dù d
à u là công s c c a chính tác gi bài vi t
àL àĐ à“
ch à
à
à m và phiên d ch, nói m à
à
à
i giúp chuy n t i nh ng
thông tin mà các tác gi bài vi à à
à
à n tay các b n .

B sách này là tài li à
à m và d ch b i m t sinh viên Y khoa ch không ph i là m à
à à ti à à
hay m t chuyên gia Y h c dày d n kinh nghi
à à à
có r t nhi u l i và khi m khuy t không
à
c , ch quan hay khách quan, các tài li u b trí có th
à p lý , nên bên c nh vi c th n
tr
à
c khi thu nh n thông tin , b à
à à c k ph n m c l c b sách và ph à

ng d n s
d ng b
à s d ng b sách này m t cách thu n ti n nh t.
Tác gi b
à n t này không ch u b t c trách nhi à
à à
à n vi c s d ng sai m à
gây h u qu không t t v s c kh e, v t ch t, uy à
a b n và b nh nhân c a b n .

àà

Không có chuyên môn , không ph i là nhân viên y t , b à
à
à
à s d ng nh ng thông tin
có trong b
à à ch à
à à u tr . T
c t i này, các th y thu àĐI U TR B NH NHÂN
ch không ph i là ĐI U TR B NH. M à
i b nh là m t th c th
cl à
à
à
à
à à à
vi c bê nguyên xi t t c m i thông tin trong b sách này vào th c ti n s là m t sai l m l n . Tác gi s
không ch u b t c trách nhi m gì do s b t c n này gây ra.
Vì là b sách c

à ng, t o ra vì m à
à
à ng, do c
à ng , b sách này có phát tri à
à
hay không m t ph n r t l n, không ch d a vào s c l c, s kiên trì c à
i t o ra b sách này , thì
nh
à
à
à à ng, góp ý, b sung, hi u ch nh c à
i
à
à à ng l c to l à b à
à
à
à
à n. Vì m t m c tiêu tr thành m t b sách tham kh o y khoa t ng h p phù h p v i
nhu c u và tình hình th c ti à
à
à c y t nói riêng và trong cu c s ng nói chung . Tác gi b sách
mong m i b à c nh ng l à
à
à
à
à
à
à à ng, nh ng tài li u quý mà b n
mu n san s cho c
à ng , vì m à

à à à
à
àĐ à à t c ni m mong m i mà khi b à u
xây d ng b sách này , tôi v à
à à
à
i.
N i dung b sách này, có th ch
à
à t th à m nh à nh trong quá kh và hi n t i ho c
à
à à n. Trong th à i cách m ng khoa h c công ngh ti à
à
à à
à
à n nay,
không ai bi à
à
à u nh ng ki n th c mà b à à
à à
áp d
à à
à à à
àà
Đ tr l i câu h i này, ch có chính b n thân b n , ph i luôn luôn không ng ng-T MÌNH-c p nh t thông
tin m i nh t trong m à à c c à i s
à
à à à
à c y khoa. Không ai có th , t t nhiên b
sách này không th ,

à
à à
à n.
Nghiêm c m s d ng b
ph à à
ib tc

à
à

à
à

ib tk m à
à u nào,
à
à
à
à i hóa s n
àT à b sách này không ph i là tác gi bài vi t c a b sách ,


à à t r t nhi u công s c, th i gian, và ti n b à t o ra nó, vì l i ích chung c a c
à ng. B n
ph i ch u hoàn toàn trách nhi m v i b t k vi c s d ng sai m à
à à
à
à
n i dung b
sách này nêu ra.

M i lý thuy à u ch là màu xám, m t cu n sách hay v n cu à
à ng ch là lý thuy t, ch có th c t
cu c s ng m i là cu n sách hoàn h o nh t,
à n không ph à à c gi mà là di n viên chính. Và
Bách Khoa Y H à
à là m t h t thóc nh , vi c s d
à à xào n u hay nhân gi ng là hoàn toàn
tùy thu c vào b à
àV à
i t o ra h t thóc này s vui m
à à
c truy à
à ng l à ti p
t c c g ng n u bi t r ng chính nh b n mà bi à
à
i không còn ph i x à
à ch c u tr .
M à
à
à
h i t các b à

à
c gi

à

à a ch trên. R t mong nh à

n b sách xin g i v cho tác gi

các phiên b à à
à à

Kính chúc b à c, gia quy n và toàn th
ngày càng m no h nh phúc.

i Vi àN

à

à

à

n

c s ng trong kh e m nh, cu c s ng

Đ àL

àN

An. Tháng 8/2010

ABOUT
ebook editor: Le Dinh Sang
Hanoi Medical University
Website: www.ykhoaviet.tk
Email: ,
Tel: 0973.910.357

NOTICE OF MEDICAL ENCYCLOPEDIA PUBLICATION 2010:
As the request and desire of many readers, in addition to updating the new articles and new specialties,
as well as changes in presentation, Medical Encyclopedia 2010 is divided into many small ebooks, each
ebook includes a subject of medicine, as this may help readers save time looking up informations as
needed. The author would like to thank all the critical comments of you all in the recent past. All the


books of the Medical Encyclopedia 2010 can be found and downloaded from the site www.ykhoaviet.tk
,by Le Dinh Sang construction and development.
DONATE
The author would like to thank all the financially support to help the Medical Encyclopedia are
developing better and more-and-more useful.
All broken hearted support for building a website for the dissemination of learning materials and
teaching Medicine of individuals and enterprises should be sent to:
Bank name: BANK FOR INVESTMENT AND DEVELOPMENT OF VIETNAM
Bank Account Name: Le Dinh Sang
Account Number: 5111-00000-84877
DISCLAMER :
The information provided on My ebooks is intended for your general knowledge only. It is not a
substitute for professional medical advice or treatment for specific medical conditions. You should not
use this information to diagnose or treat a health problem or disease without consulting with a qualified
health professional. Please contact your health care provider with any questions or concerns you may
have regarding your condition.
Medical Encyclopedia 2010
à à
à
àL àĐ à“ à à
à á“àI“ à
à
à

warranty, express or implied. Lê Sáng specifically disclaims any implied warranties of merchantability
and fitness for a particular purpose. In no event will be liable for any damages, including but not limited
to any lost or any damages, whether resulting from impaired or lost money, health or honnour or any
other cause, or for any other claim by the reader. Use it at Your risks !
FOR NON-COMMERCIAL USER ONLY .
YOU ARE RESTRICTED TO adapt, reproduce, modify, translate, publish, create derivative works from,
distribute, and display such materials throughout the world in any media now known or hereafter
à
à à
à
à à à àá
à
FOREWORD
These ebooks
àL àD à“
à
à
à
à
à
à à
à à
à à
source of reference-material to medical students, and all who wish to learn, research, investigate to
medical information.
Just a set of open-knowledge, based on community resources, non-profit purposes, not associated with
commercial purposes under any kind, so before you use this books you must agree to the following
conditions. If you disagree, you should not continue to use the book:
This book is to provide to you, completely based on your volunteer spirit. Without any negotiation,
bribery, invite or link between you and the author of this book.

à


The main purpose of these books are support for studying for medical students, in addition to others if
you are working in health sector can also use the book as a reference.
All information in the book are only relative accuracy, the information is not verified by any law agency,
publisher or any other agency concerned. So always be careful before you accept a certain information
be provided in these books.
All information in this book are collected, selected, translated and arranged in a certain order. Each
à
à
à à
à à
à à
à
à à
à à
à à
à
àL àĐ
Sáng was only a collectors in other words, a person to help convey the information that the authors
have provided, to your hand. Remember the author of the articles, if as in this book is clearly the
release of this information you must specify the author of articles or units that publish articles.

à

This book is the material collected and translated by a medical student rather than a professor Doctor
experienced, so there may be many errors and defects unpredictable, subjective or not offices,
documents can be arranged not reasonable, so besides carefull before reading information, you should

also read carefully the contents of the material and the policy, manual for use of this book .
The author of this e-book does not bear any responsibility regarding the use of improper purposes, get
bad results in health, wealth, prestige ... of you and your patients.
7. Not a professional, not a health worker, you are not allowed to use the information contained in this
book for diagnosis and treatment. Ever, the physician treating patients rather than treatment. Each
person is an independent entity and completely different, so applying all information in this book into
practice will be a big mistake. The author will not bear any responsibility to this negligence caused.
8. As is the community material, these books could be developed or not are not only based on their
strength and perseverance of the author of this book , the contribution, suggestions, additional
adjustment of the reader is great motivation for this book keep developed. Because a goal of becoming
a medical reference books in accordance with general requirements and the practical situation in the
health sector in particular and life.
9. The contents of this book, may only correct in a certain time in the past and the present or in the near
future. In this era of scientific and technological revolution as sweeping as fast now, no one knew before
is whether the knowledge that you have obtained can be applied in future or not. To answer this
question, only yourself, have to always update-YOURSELF-for latest information in all areas of life,
including the medical field. No one can, of course this book can not, do it for you.
10. Strictly forbidden to use this book in any bad purpose, not be allowed to commercialize this product
à à
à
à à
à à à
à àT à
à à à
à à à à
à à à
articles, but has made a lot of effort, time, and money to create it, for the advanced of the community.
You must take full responsibility for any misuse purposes and does not comply with the contents of this
book yet.

11. All theories are just gray, a thousand books or a book are only theory, the only facts of life are the
most perfect book, in which you are not an audience but are the main actor. This Book just a small grain,
using it to cook or fry breeding is completely depend on you. And the person who created this grain will
begin more excited and motivated to keep trying if you know that thanks that so many people no longer
have to queue to wait for relief.
12. All comments related to the books should be sent to the me at the address above. We hope to
receive feedbacks from you to make the later version better.
13. We wish you, your family and Vietnamese people has always been healthy, happy and have a
prosperous life.

M CL C

THÔNG TIN
ABOUT
M CL C
CH
NGà à“INHàLÝàTIèUàHÓá
1. CH CàNĂNGàGáN
2. TIÊU HOÁ MI NG
3. TIÊU HOÁ D DÀY
4. TIÊU HOÁ RU T NON
5. H P THU RU T NON
CH
NGà àTRI U CH NG H C TIÊU HÓA
6. KHÁM LÂM SÀNG H TIÊU HÓA


7. THĂMàKHãMàC N LÂM SÀNG H TIÊU HÓA
8. TRI U CH NG H C D DÀY

9. TRI U CH NG H C GAN M T
10.
TRI U CH NG H C RU T NON
11.
TRI U CH NG H C T Y
12.
TRI U CH NG H C TH C QU N
13.
TRI U CH NG H CàĐ I TRÀNG
14.
VÀNG DA
15.
TĂNGàNáT‘IàMãU
16.
XU T HUY T TIÊU HÓA
17.
H I CH NG R I LO N TIÊU HOÁ
18.
H I CH NGàĐáUàB NG
CH
NGà àNGO I KHOA TIÊU HÓA
19.
KH I U LÀNH TÍNH D DÀY
20.
L NG RU T
21.
S IàĐ NG M T
22.
UT Y
23.

THOÁT V SAU M
24.
U ÁC TÍNH C áàĐ I TRÀNG
25.
RÒ H U MÔN
26.
H P MÔN V
27.
UNGàTH àT‘ C TRÀNG
28.
THOÁT V NGH T
29.
T C RU T
30.
ÁP XE H U MÔN TR C TRÀNG
31.
S I NG M T CH
32.
UNGàTH àGáN
33.
ãPàXEàGáNàĐ NG M T
34.
SA TR C TRÀNG
35.
UNGàTH àH U MÔN
36.
UNGàTH àT‘ C TRÀNG
37.
VIÊM RU T TH A C P
38.

UNGàTH àD DÀY
39.
THOÁT V B N
CH
NGà àB NH H C TIÊU HÓA
40.
LOÉT D DÀY TÁ TRÀNG
41.
X àGáNàC CH NG
42.
ÁP XE GAN DO AMIP
43.
VIÊM T Y C P
44.
VIÊM TÚI M T C P
45.
ÁP XE GAN AMIP 2
46.
T‘Ĩ
47.
B NH TÊ PHÙ BERIBERI
48.
HÔN MÊ GAN


49.
H I CH NG RU T KÍCH THÍCH
50.
H I CH NGàTĂNGàáLTMC
51.

LAO MÀNG B NG
52.
LAO RU T
53.
SA TR C TRÀNG 2
54.
S IàĐ NG M T
55.
VIÊM D DÀY C P
56.
VIÊM D DÀY M N
57.
VIÊM GAN M N
58.
VIÊM T Y M N TÍNH
59.
VIÊM TH C QU N
60.
VIÊMàĐ I TRÀNG M N
61.
VIÊMàĐ NG D N M T
62.
XU T HUY T TIÊU HOÁ
63.
B NHàKÝà“INHàT‘ÙNGàĐ NG TIÊU HOÁ
A. SÁN LÁ GAN NH (CLONORCHIS SINENSIS)
B. SÁN LÁ RU T (FASCICLOSIS BUSKI)
C. SÁN DÂY L N (TAENIA SOLIUM)
D. SÁN DÂY BÒ (TAENIA SAGINATA)
E. B NHàGIUNàĐŨáà á“Cá‘IDI“OE

F. B NH GIUN KIM (ENTEROBIUS VERNICULARIS)
CH
NGà àTHU CàĐI U TR B NH TIÊU HÓA
64.
THU CàĐI U TR VIÊM LOÉT D DÀY - TÁ TRÀNG
65.
THU CàĐI U CH NH CH CàNĂNGàV NàĐ NG VÀ BÀI TI T C áàĐ
66.
CÁC CH TàĐI N GI I CHÍNH VÀ D CH TRUY N
67.
THU C CH NG AMÍP TRICHOMONAS
68.
THU C CH NG GIUN SÁN
CH
NGà àĐÔNGàYàCH A B NH TIÊU HÓA
69.
VIÊMàĐ I TRÀNG M N
70.
R I LO N H P THU
71.
VIÊM GAN M N
72.
VIÊM GAN M N TÍNH TI N TRI N
73.
X àGáN
74.
VIÊM LOÉT D DÀY TÁ TRÀNG
75.
VIÊM TEO NIÊM M C D DÀY M N TÍNH
76.

H I CH NGàĐ I TRÀNG D KÍCH NG
77.
S IàĐ NG M TàVâàVIÊMàĐ NG D N M T
PH L C 1. PHÂN TÍCH XÉT NGHI M MÁU
PH L C 3. XÉT NGHI M HOÁ SINH TUY N TU
PH L C 3. XÉT NGHI M CH CàNĂNGàGáN
PH L Cà à“ àL

C V ĐI NàTÂMàĐ

NG TIÊU HÓA


PH L C 5. GIÁ TR “INHàHÓáàMãUàBÌNHàTH
PH L C 6. TR S HOÁ “INHàN

C TI U

NG

NG
IàBÌNHàTH

PH L C 7. TR S HOÁ SINH D CH NÃO TU BÌNHàTH

NG

NG

PH L Cà àĐ NàV SI DÙNG TRONG Y H C

TÀI LI U THAM KH O

CH

NG

SINH LÝ TIÊU HÓA

1. CH C NĂNG GAN
Gan là m t trong nh
à à
à n nh t c à à
à à à
à à
à t sinh m
à à à n ra
nhi u quá trình chuy n hóa ph c t p và r t nh y c m v i tình tr ng ho à ng chung c à à .
2.1- Các ch à
g chuy n hoá l n c a gan.
2.1.1- Chuy n hoá glucid.
G à à à
à
à ng d tr
à à
à
à
ng máu.
- So sánh n
à
à

à
à
à
à
à à à à
à
i ta th y n
à glucose máu
à ch c à
à
à
à
à à êu hoá, gi m lúc không tiêu hoá. Còn n
à glucose trong máu
à ch trên gan luôn gi
m c à nh 0,8-1,2g/lit.
-T Th k XIX, Claurd-B
à à à à
mr à à
à
à
à à p gan ra kh à à
con
chó, r a gan b ng dung d ch sinh lý c à n h à
à
à
c r àĐ à à trong t m 38oC
sau 2 gi , l à à
à a l i th y có glucose. Còn khi c t b gan, r i lo à u tiên là h
ng huy t

nghiêm tr ng và con v t b t vong nhanh chóng.
-T nh ng thí nghi m trên và nhi u thí nghi à
à
à à à à
à à à à
à ng h p và
d tr glucid c à à
àK à
à
ng máu à nh 0,8-1,2g/lit (4,4-6,6mmol/l), gan t ng h p
glycogen t
à à à à
à d tr .
K à
ng máu gi m, gan l i phân ly glycogen thành gl
à
à à
à
à à
ng máu.
-G à à à
à
à
à
à à
chuy n hoá galactose và fructose. Khi r i lo n chuy n hoá 2 ch t
này gan, s gây ra b nh galactose và Fructose ni u.


-Gan còn có kh

à à o glucid t
à
à
à
à
ng, acid béo, glycerol, acid lactic.
-Quá trình oxy hoá glucid
à
à t m nh m à à à
à
à
à à
à
à à
à
khác.
1.2- Chuy n hoá protid.
G à
à
à à à
à tr protid c à à .
+ Gan t ng h p t i g n 50% t
à ng
à à à
t ng h p, gan s n xu t 100% albumin , # 80%
globulin và fibrinogen, nhi u y u t
à
à à
u men quan tr ng c à à
àD à à à àCNà

gan s làm gi m protein máu (nh t là albumin) và thi u m t s men quan tr ng, d à n phù thi u
ng và r i lo n chuy n hoá ch t, r i lo à à
à
+ gan có quá trình chuy n amin r t m nh, nên t à à
c nhi u lo i acid amin. Gan có hai lo i men
chuy n amin quan tr ng là GPT (glutamat-pyruvat-transaminase) và GOT (glutamat-oxaloaxetattransaminase).

GPT

a. glutamic + a. pyruvic

a cetoglutaric + alanin

a.glutamic + a. oxaloacetic GOT a cetoglutaric + aspartic
Khi n
à acid amin máu gi m, gan gi i phóng chúng vào máu. Còn khi t à
à bào gan, các
à à
à à
à
à c bi t là GPT.
+ Quá trình kh amin
à
à tm
à
i s xúc tác c a enzym desaminase, gi i phóng NH3 và t o
nên acid a cetonic.
gan NH3
c t ng h p thành urê, ch à à
à

à
à à
à
1.3- Chuy n hoá lipid.
G à à à
à
y u chuy à
à
àC à
à
à n gan ph n l à
c t ng h p thành
tryglycerid, photpholipid, cholesterol este. T các ch t này gan t ng h à
à
à à
à à
m à v n chuy à n các t ch c, t bào c a kh à à . Gan là ngu n cung c p ch y u Lipoprotein
huy à
Lo i protein

Kích

Thành ph n

Ngu n g c

c
Protein

Choles

terol TD

Cholesterol Trigly
este
cerid

Phospholipid

Chylomicron

75-100

2

2

3

90

3

Ru t

VLDL

30-80

8

4

16

55

17

Gan, ru t

IDL

25-40

10

5

25

40

20

VLDL

LDL

20

20

7

46

6

21

VLDL

HDL

7,5-10

50

4

16

5

25

Gan, ru t


Trong các lipoprotein n à

àVLDLà àLDLà à à
à à
à à
à
àHDLà à à
à
à
ng a v à à
ch.
Gan có các y u t
ng m
à
à
à
à
à à à
u các ch t này làm m
trong gan lâu ngày d à
à à
Gan có kh
à ng h p các acid béo t glucid và protid.
2- Ch à
à
à c.
G à
c xem là hàng rào ch n c à th à
à à n ph à c h i thâm nh à à
à
ng tiêu
à ng th i làm gi à c tính và th i tr m t s ch t c n bã do chuy à

à
à à
t o nên.
Gan ch
à c b ng hai cách:
2.1- C
nh và th i tr
m t s ch t kim lo i n à
à à
ngân, th ch tín ... và các ch à
à
àB“Pà B
à“
à
P
à
à
à
c gi l i không bi à à à à
à
à à
à
à
ng m t.
D a vào tính ch t này c à
à
i ta dùng ch àB“Pà
à à
à
à

à c c a gan, g i là
nghi m pháp BSP.
2.2- B ng các ph n ng hoá h c
Đ à à
à c ch
à à à n c a gan. Các ch à c t
ng tiêu hoá h p th
à
à
à
scatol ...) và các ch à à à à ng, các s n ph m chuy n hoá ch à
à à
t à
à
à
c
gan bi n thành ch à
à c ho à à à
à à
à
à à
à
à
ng th n ho à
ng m t.
Trong các lo i ph n ng hoá h c kh
c c a gan, thì ph n ng t o urê t amoniac là quan tr ng nh t.
Amoniac là ch à c v à à
à à
c t o nên qua quá trình t o amin, c bi t não và ng tiêu hoá.

Ph n l à
à
c gan t ng h p thành urê-ch à à
à
à
à à
à
à à xúc tác c a
à c hi u là OCT (Ocnitin Carbamyl Transferase). Men OCT ch có gan, khi hu ho i t bào gan,
men OCT s
à à ong máu.
Khi thi à
à
à
à
à
c chuy n thành ure mà
ng l i trong t ch c s gây nhi m
à c bi à c cho t ch c não, có th d à
à
à à à
à
à
3- Ch à
à o m t (Xem bài d ch m t).
4- Ch à
à
à
à à ng
à

Gan d tr vitamin K và s n xu t ra nhi u y u t
à
à m fibrrinogen (y u t I), prothrombin
(y u t II), proaccelerin (y u t V), proconvectin (y u t VII), y u t ch
à à y máu A (y u t VIII),
y u t christmas (y u t IX àD à à
à à
ng b r i lo à
à
G à
à o nên m à ng l n ch t có tác d ng ch
à
à
à à
5- Ch à
à o máu và d tr máu.
T tháng th
à n cu i th i k
à
à à à à
à
à n xu t h ng c u c a bào thai.
“ à à a tr
à i, tu
à m nh n ch à
à n xu t h ng c à à à
àL à à à à à
s n xu t các protein c n thi t cho s t ng h p h ng c à
à
à à

à
à
tr m à ng l n vitamin B12, acid folic và s à
i d ng ferritin.
gan có h th ng xoang m ch r ng l à
à
ng ch a # 500ml máu và gan có th ch a t i 2 lít
àL ng máu này s
à
à ng vào tu n hoàn khi c n thi t.


2. TIÊU HOÁ

MI NG

à à
à u c a ng tiêu hoá, có ch à
à p nh n th à nghiên xé nhào tr n th à à i
c b à bi n thành viên nu àT
à
à
à à t ph n tinh b à
à
c bi à à
à u.
2.1- Hi à
à à c khi tiêu hoá mi ng.
Hi à
à à c khi tiêu hoá mi ng g m nhai, nu t.

2.1.1- Nhai.
Nhai là m t ph n x
à u ki n (lúc còn bé), khi l à à
à à à
à
ý. Khi nhai hai hàm
à à à
à
n nát th à à
à
à n ti p xúc c a th à à à
c b àL i v à ng
tr n th à à à
c b à à y các m u th à à à t nhai c à
2.1.2- Nu t.
Nu t là m t ph n x g m nhi à
à à
y th à à mi ng xu ng d dày.
· G à
n tu ý à
i ta ch
ng ng m mi
à
à
à à
y viên th à à
à
t) ra
phía sau.
·

G à
n ti p theo là t
ng:
à à
à
à à
à u thi à
à
ng vào khí qu n,
thanh môn khép, mi ng th c qu n nhô lên và m ra, h u khép l à y viên nu t vào th c qu n. th c
qu n, th à à
à
à
à ng c a th c qu à y qua tâm v xu ng d dày.Th i gian này ch m t
10-20 giây, v à
c ch trong 1 giây.
Vì ph n x nu t là t
à
à à à
i nhai k
kh i b ngh n.
Trung khu nu t và trung khu hô h p hành não ho à ng c ch l n nhau, th thì không nu t và nu t
thì không th àD à à à à
à
à
i
à tránh b s c, ngh n. Trong lâm sàng khi b nh nhân
à
à
i ta dùng ph n x nu à

à à
à
à a hành não.
2.2- Hi à
ng bài ti t hoá h c mi ng.
D ch tiêu hoá mi à à
c b t, do các tuy à
c b t s n xu t ra.
i có 3 c p tuy à
c b t ( hai bên) là tuy n mang tai, tuy à
i hàm và tuy à
à i.
2.2.1- thành ph à
c b t.
N c b t là d ch l
à
à
à à
y, có nhi u b t, pH=6,0-7,4, ch à
à
à
c còn l i là
m t s ch t h à à à à
- Ch t h à à
y uc à
c b t là men amylase (còn g i là ptyalin), ch t nh y (mucine), men kh
à
à à ng r à à
à
àN c b t không có men tiêu hoá lipid và protid.

- Các ch à à à à
c b t có các mu àN àK àC à
à
àK à ki m c à
cb t
à à
i bicacbonat canxi và photphat t a l i t à
à à
àL
à
cb t
i trong 24
gi kho ng 1,5 lít.
2.2.2- Tác d ng c à
c b t.
N c b t có tác d ng tiêu hoá và b o v .
*- Tác d ng tiêu hoá c à
c b t, g m:
- T m t và hoà tan m t s ch t th à à d nhai, d nu t.
- Nhào tr n và quy n các ch t th à à
à
à
t. - M à
à
c b t bi n tinh b t chín
à
à
à
à à
à à

c b t có ít men maltase bi n maltose thành glucose.
*- Vai trò b o v c à
c b t, g m:
Mi


T à t niêm m c mi ng, giúp cho kh i khô mi ng, làm d
à à ng tác nu t và phát âm.
Làm s ch và sát trùng mi ng nh men lysozym. Trung hoà m t s ch t toan, ki m và các ch t có tác
d ng kích thích m
à
à
à
à ng .v.v... b o v niêm m c mi ng.
Bài ti t m t s ch à c nh à à à
à
à t kim lo i n ng (Pb, Hg...), vi rút d i .v.v..
2.2.3- Đ u hoà bài ti à
c b t.
N cb à
c bài ti t liên t à
à
à à
à
à à
à u hoà b i à
th n kinh
và th n kinh-th d ch.
*- C à
th n kinh theo ph n x

à u ki à PXKĐK à à
nx
à u ki à PXCĐK
C à
PXKĐKà à à à à
à à
à
à à à
c m th
à c và hoá h c niêm m à i
mi
àC à
à
à à ong các s i c à
à à
à
à
n c a các dây th à
à
à à i
h u và dây thanh qu n trên v
à
à
c b t hành não và tu s ng.


H
à“ à
u ti t
T

à
à
c b t các s i ly tâm (là các s i th n kinh th c v t) truy à
à ng t i các tuy n
c b t. Các s i phó giao c m t
à
c b t trên theo dây Th
à à
à a dây VII) t i chi
ph i tuy à
cb à
à
à
à i. Các s i t
à
cb à
i theo dây tai (nhánh c a dây IX)
t i chi ph i tuy n mang tai. Các s i giao c m xu t phát t các h ch giao c m c .
Kích thích s i phó giao c à
à
à à
c b t nhi u ch t nh y và men, còn các s i giao c m làm
à à
c b t loãng.
-C à
PXCĐK àN u khi ch c n trông th y, ng i th y ho c
à à
à à
à à
à à à

à
à à
cb à à à
c b t tâm lý.
*- C à
th n kinh- th d ch.
Khi ho à ng, tuy à
c b t bàI ti t ra ch t hormon Kallikrein, làm xúc tác chuy n ch t Kininogen (có
s n trong máu) thành ch t Bradykinin,
à à sau:

M t s s n ph m chuy n hoá (CO2, histamin...) có tác d ng gây giãn m ch ®
à à
c b t.
Ngoài ra s bài ti à
c b t còn ph thu c vào tính ch t c a th à àT
à à
à
à m, chua,
cay có tác d
à
à
à à
c b t.
*K t qu tiêu hoá mi ng.
Tiêu hoá mi à à à
n bi à à à
à u: th à à nghi n xé, nhào tr n v à
cb t
quy n thành viên nu àT

à à à
à
à à
à
à
c phân gi i, riêng m t ph n nh tinh
b à
à
c men amylaza phân gi i thành maltoza. Song th i gian th à à à mi ng r t ng n, 15-18
giây, nên s phân gi à à
à
à
à
à à
à
ng h p thu.


3. TIÊU HOÁ

D DÀY

D dày là m t túi ch a th à àT à à
à à
y à
c x lý v m à à
c nhào tr n v i d ch
v ) bi n thành th h
c g i là v tr à à
c t ng qua môn v t

à t xu
à à
àT
à à t
s ch t th à à
c phân gi à
à u.
1- Hi à
ng bài ti t và hoá h c d dày.
Hi à
ng hoá h c d dày là hi à
ng phân gi i m t s ch t th à à nh ng d ng ph c t p,
thành nh ng d à
à
à
à
i tác d ng c a men tiêu hoá d ch v do các tuy n d dày ti t ra.
1.1- Phân vùng bài bài ti t d ch v .
Các tuy n bài ti t d ch v
c c u t o b i ba lo i t bào, m i lo i có ch c n à
- T bào chính (t bào thân tuy n) bài ti t men tiêu hóa.
- T bào ph (t bào c tuy n) bài ti t ch t nh y và bicacbonat.
- T bào bìa (t bào vi n) bài ti t HCl và y u t n i.
Do t l phân b c a các lo i t bào các vùng khác nhau c a d dà à
à u nhau, nên thành ph n
d ch v t
à
à
à
à

à
àC à
à à
i ta chia d dày ra làm ba vùng (hình 1):
- Vùng I-Vùng hang-môn v . Các tuy n c a vùng này nhi u t bào ph , nên ti t ra nhi u ch t nh y, có ít
pepsin, còn HCl thì h à
à
à
- Vùng II-vùng thân v à à . vùng này không có t bào ph , mà ch có t bào chính và t bào bìa,
cho nên d ch ti t không có ch t nh y, ch àHC à à
à c bi t là vùng b cong bé.
- Vùng III-vùng tâm v , ch có t bào ph , nên d ch ti t ch có ch t nh y và bicacbonat mà không có HCl và
pepsin.
Ngoài ra, toàn b t bào niêm m c b m t d dày ti t ra ch t nh y hoà tan và không hoà tan.
D ch v là d ch h n h p c a các vùng nói trên.
1.2- Tính ch t và thành ph n d ch v .
D ch v là d ch l
à
à à
y, có ch a 0,3-0,4% HCl nên r t acid. pH d ch v tinh khi t là 0,8-0,9,
khi có l n th à à ch v t 1,5-4,5 tu tính ch t và s
ng th à
S
ng d ch v
i trong 24 gi là 2,0-2,5 lít. Thành ph n d ch v ch a 98à
c, còn l i là các
ch t h à à à à
- Các ch t h à à m: các men tiêu hoá protid và lipid ch t nh y, y u t n i sinh, histamin, m t s
hormon tiêu hoá (gastrin, somatostatin...), m t s protein và các ch t ch à
- Các ch à à à m có các mu i Na+, K+, Ca++, Mg++, Cl-... quan tr ng nh t là HCl và NaHCO3. N

à
HCl toàn ph n c a d ch v à
E à
à à à
E à d ng t do.
1.3- Tác d ng c a d ch v .
D ch v có nhi u tác d ng, song có th gom thành 4 nhóm tác d
à
à
àsau:
1.3.1- Tác d ng c a men tiêu hoá.
- Men tiêu hoá protid: pepsin là men tiêu hoá protid d dày, do t bào chính ti à à
i d ng ti n
à
à
à
à à
àT
à
à
ng acid c a d dày (do HCl quy à nh) pepsinogen
c bi n thành pepsin ho à ng.
Pepsin thu phân c u n i peptid bên trong phân t protid mà nhóm -NH thu à
à
à à
à
à
bi à
à
à à

n polypeptid ng à
à
à
à
à


Ngày nay b à
à
à à à à
à à
à à àphát hi n có 5-7 lo i pepsin có ho t tính khác
nhau và chia thành 2 nhóm là pepsinogen I và pepsinogen II. Có m à ng nh à nh pepsinogen ng m
vào máu và th à
à
c ti u, g i là unopepsinogen. M à th à
à
c ti u song song v i m c bài
ti t nó d
àD à à
à
à
à
à à
à
à
à
à
c ti u và uropepsinogen
ni à

à à bài ti t nó d dày.
P
à
à
à à
à nh viêm-loét d dày, nh t là pepsinogen I.
- Renin (chymosin, presure), còn g i là men ông s a, có tác d ng chuy n ch t caseinogen thành casein
và k t h p v i Canxi t o thành ch à
à
à a. Men này quan tr ng v i tr
à
i l n nó r t ít
tác d ng.
- Men lipase d dày là men tiêu hoá lipid. Men này ho à ng t t
à
ng ki m. Vì d dày có môi
ng toan, nên lipase d dày ho à ng y u, ch có tác d ng thu phân nh
à
à à
à
à
à
à
à a s a, c à
à tr ng) bi n chúng thành acid béo, monoglycerid và glycerol.
Lipase d dày c n cho tr
à
à à
àN
i l n men này có tác d

à
à
à .
1.3.2- Tác d ng c a HCl.
HCl là thành ph à à à à
u vai trò quan tr ng trong tiêu hoá.
-T à
à
ng acid cho s ho t hoá và ho à ng c a men pepsin.
-L à
à
à à u ki n cho vi c phân gi i nó d dàng.
-K à
à
à ng d
à
à à à à
à
à
à
à
môn v .
- Có tác d ng sát trùng ch ng lên men th i d dày.
-T
à à u hoà bài ti t dich v , d ch tu , d ch m t và d ch ru t thông qua s kích thích bài ti t các
men tiêu hoá c a d dày-ru t.
HC à
c s n xu t theo m à à
c bi t, có s tham gia c à
à

à
à à
à
“ à

t ng quat c a quá trình t o acid HCl trong t
à à
Cá àB à
CO2 + H2O + NaCl -------------------à HCl + NaHCO3
H

à àì à

minh ho s s n xu t HCL

à

t bào bìa

Dây X và các ch à
à c bi t là histamin kích thích s bài ti t HCl r t m nh thông qua th th H2. i n nay trong
à
à à à
c c ch
à
à à
à à à
c kháng th th
H2 à
à

à
à à à ng gi m ti t axit r t hi u qu .
1.3.3- Tác d ng c a ch t nh y và bicacbonat.
Ch t nh y do các t bào ph và t bào niêm m c b m t d dày s n xu t, có hai lo i ch t nh y-lo i hoà
tan trong d ch v và lo i không hoà tan cùng bicacbonat t o nên m t màng dai ph kín toàn b niêm
m ch d dày và hành tá tràng. C hai lo i ch t nh y cùng bicacbonat có tác d ng trung hoà acid, che ch
b o v niêm m c d dày kh i s phá hu c a acid và pepsin.
Khi s bài ti t ch t nh y và bicacbonat b r i lo n, kh
à o v niêm m c b gi m, t à u ki n
thu n l i cho viêm loét d dày-tá tràng phát tri n.
Đ c bi t là xo n khu n Helicobacteur Pylori khu trú phá hu l p ch t nh y không hoà tan, làm cho y u
t acid t do tác d ng phá hu niêm m c d dày.
Các thu à
à
à I à à
à
à
à
à à i lo n l p ch t nh y không hoà tan,


à

à

à

à

à

c d dày ® viêm, loét.

1.3.4- Tác d ng c a y u t n i (intrinsic factor).
Y u t n i (y u t Castle) do niêm m c d
à
à
ti t ra, là ch t c n thi t cho vi c h p thu
vitamin B12 ru t non. Vitamin B12 là ch t c n thi t cho quá trình t o h ng c u. Khi b viêm teo d dày,
s thi u y u t n i d à
à à
không h à à
c vitamin B12 gây ra b nh thi u máu ác tính, trong
máu ngo I vi có ti n nguyên h ng c à M
àĐ u tr b nh này b ng cách tiêm vitamin B12 cho
b nh nhân (u ng không có tác d ng).
1.4- Đ u hoà bài ti t d ch v .
Ngoài lúc tiêu hoá d ch v
c bài ti t m à ng nh , g i là d ch v à àK à à à ng d ch v s
à
ng bài ti à à à
ph n x th n kinh và th n kinh -th d àQ à
à à
à à
c Pavlov
à à à à
n, ngày nay th ng nh à
à
à à à an hay 3 pha.
1.4.1- G à

à
à
à u).
“ à
cb à à à à
à
K à à
à à i ng i, nhìn ho c nghe nói v lo i th à à à
à à
à à à t d ch v àĐ à à
d ch v
à à à
c bài ti t theo à
PXàC ĐK.
K à à
à à c ti p kích thích vào niêm m c mi ng gây ti t d ch v
à ch PXàK
àĐK àĐ ng
th i mùi, hình dáng th à à ng nhai.v.v... ti p t c kích thích vào các phân tích quan gây bài ti t d ch v


à à
PXCĐK àC
à à
này quy n vào nhau không th tách r à à
c Pavlov g i là ph n x
ph c t p.
S bài ti t d ch v khi th à à
à n mi ng có th
c ch ng minh b ng thí nghi m l dò th c qu n

chó (thí nghi m b à à ). Trong thí nghi m này, th à à
t qua mi ng l i b
à à
à
à dò
th c qu n ch
à à
c d dày. Tuy v y, d ch v v n ti t qua l dò d dày.
1.4.2- G à
n d dày (pha d dày).
Th à à i d
à
à
à à àTCTà à c và hoa h c niêm m c d
à
à ng t các TCT s truy n v
à
à à ng hành não và tu s ng.

H
.T

à àì à
à
th n kinh-th d à u hòa bài ti t d ch v .
à
àà
à ng theo dây X (dây th n kinh phó giao c m), t i chi ph i các t bào tuy n d dày,
à
à t d ch v nhi u men và acid.

.T trung khu th n kinh giao c m phân b
à à
à -10, có các s i giao c à à à
à
à i
à i theo dây t à n tuy n d
à
à
à
à t nhi u ch t nh y và bicarbonat.
Đ ng th i các nhánh c a dây X và HCl c a d ch v còn kích thích các t bào n i ti t c a d dày làm ti t ra
ch t gastrin và histamin. Các ch t này s kích thích d dày bài ti t d ch v nhi u HCl và men. Do v y s
bài ti t d ch v
à
à à à
à à
th n kinh-th d ch (hình 2)
2.4.4- Gia à
n ru t (pha ru t).


Th à à ng t i tá tràng (HCl và s n ph m protein) kích thích niêm m c tá tràng ti t ra
ch t enterogastrin. Ch t này vào máu r i quay tr l i kích thích niêm m c d dày bài ti t d ch v (gi ng
tác d ng c a ch t gastrin).
Niêm m c d dày còn bài ti t ra ch t gastron và niêm m c tá tràng bài ti t ra ch t enterogastron là các
hormon c ch bài ti t d ch v .
N à y dây X là dây th n kinh quan tr ng trong vi à u hoà bài ti t d ch v àT
à à , dây X l i ph
thu c r t nhi u vào tình tr ng c a v não. Trong tr ng thái stress (lo bu à
à

à
à ng quá m c
hay kéo dài...) s
à
à
à à àX à à
à t d ch v m nh và kéo dài s d à n viêm- loét
d dày.
2- Hi à
à à c d dày.
D dày có nhi u hình th c c
ng g à
à
tâm v , c
ng có chu k à
à
môn v và c
ng
à c.
2.1- Đ
à
tâm v
B à
ng tâm v
àK à
à à th c qu n d n xu ng sát tâm v à y m tâm v và viên nu à à
vào d
à à à
à l à
2.2- C

n à à a d dày.
Khi không có th à à dày có nh ng sóng co bóp nh
à à
à“ à
ng 1 gi
à
à
à
m nh làm ta có c à
à à à à
à ng.
2.3- C
ng có chu k
à
à ng c a d dày).
K à à dày x p l i. Khi th à à à dày làm d dày giãn ra v à ch a ph n th à à à à à à
l c trong d
à
à à“ à à à
à d dày xu t hi n nh
à
à
à ng b à u t vùng tâm
v , lan theo b cong l n và b cong nh , xu ng t i môn v . Do s
à
à
à y mà th à à
c
chuy n theo hai bên thành d dày xu ng vùng môn v àN
à

à
à à
à
à à i quay
à à
à
ng gi a c a d
àC à
à
à ng c n i ti p, cách nhau 20-30 giây, làm th c
à
c tr n v i d ch v thành kh i nhuy n s n s t g i là v tr à à
c d n xu ng vùng hang-môn v .
2.4- Đ
à
môn v .
Khi d dày không có th à à
à hé m . Khi b à
à à ch v tâm lý ti t ra, ít d ch v l t qua môn v
xu ng tá tràng. tá tràng HCl c a d ch v
à
à
à
à
à
à . Th à à à dày, HCl ti t
ra ngày càng nhi à n m à
à àHC à t h p v à
à ng d dày kích thích môn v m ra, t ng m t
t th à à ng tá tràng. tá tràng HCl l n trong th à à à

à
à
à à
à
à
à .
C à n khi HCl tá tràn à
c các ch t ki m
à
à
à à u t t d dày l i kích thích làm
môn v m . C
à y v tr à
c t ng t
à t xu ng tá tràng cho t i h t.
Ho à
à
-m ng t quãng c a môn v
à à
à
à à à
à
à
à
à
à p
thu c ngày.
Th i gian th à à à i d dày lâu chóng ph thu c vào tính ch t và s
ng c a nó.
+ Glucid qua d dày nhanh nh t, sau 2-3 gi .

+ Protid qua sau 4-5 gi .
+ Lipitd qua ch m nh t, sau 5-7 gi .
àN c qua d dày ngay khi t i nó.
Tuy nhiên s
àm môn v còn ph thu c nhi u y u t và ch u s chi ph i c a h th n kinh và th n
kinh-th d à c bi t v não. Nh ng c m xúc âm tính (bu n r u) làm môn v th t l i, nh ng c m xúc
à
à
à ) làm môn v m nhanh.


2.5- S
u ti t co bóp c a d dày.
D dày có kh
à à
à
ng, nh
à à
à i th n kinh n m ngay trong thành d dày
(Meissner và auerbach).
T
à à
s co bóp c a d dày ch u s chi ph i c a h th n kinh th c v t. Các s i phó giao c à à
trong thành ph n c a dây th n kinh ph v , có tác d ng kích thích co bóp d dày. Còn các s à à
à
thành ph n c a dây t ng thì c ch co bóp và làm gi à
à à à
à thành d dày.
M t s y u t th d à
à , protid, acid có tác d ng kích thích niêm m c tá tràng ti t ra secrectin và

CCK, là ch t c ch s v à ng c a d dày.
V não có
à
ng rõ r t lên s co bóp c a d dày. Trong tr à
à
à
n th à à
à dày
à
à à
à ng thái s hãi, lo bu n th à à ng ru t ch à
*- K t qu tiêu hoá d dày.
Th à à à à
à
à d
à
c bi n thành m t ch t nhuy n g i là v tr àT
à à -20%
à
c phân gi i thành các polypeptid ng à
àM t ph à
à à
à
à
c phân gi i thành
monoglycerid, và acid béo. Còn glucid h à
à
à
c tiêu hoá, vì d dày không có men tiêu hoá
glucid.

Do v y s tiêu hoá d
à
à
à
c chu n b
à à à à
n tiêu hoá ti p theo ru t
non.

4. TIÊU HOÁ

RU T NON

Tiêu hoá ru à
à à à
n quan tr ng nh t c a toàn b quá trình tiêu hoá, b i vì:
- ru t non có nhi u lo i d ch tiêu hoá (d ch tu , d ch m t, d ch ru à
à à à
u men tiêu hoá
v i ho t tính cao có kh
à
à i th à à
à à
à
à n có th h à à
c.
- Niêm m c ru t non có c à
à c bi t và nh ng ph n ng sinh h c tinh vi, ph c t p giúp cho vi c h p
thu các ch à
à

ng m t cách ch
ng và ch n l c.
1- Hi à
ng bài ti t và hoá h c ru t non.
ru t non các ch t th à à
c phân gi i t i m à
à n nh t nh tác d ng c a các d ch tiêu hoá:
d ch tu , d ch ru t, d ch m t.
1- D ch tu .
D ch tu do các t bào cu tuy n tu ngo i ti t s n xu à à
à vào khúc hai c a tá tràng qua phình
V
à à àO


1.1- Tính ch t và thành ph n c a d ch tu .
D ch tu là m t ch t l ng, nh n, không màu có ph n ng ki m rõ, pH là 7,8-8,4.
à ng d ch tu
trong 24 gi kho ng 1,5-2,0 lít.
Thành ph n d ch tu
à
à
à à
c, các mu à à àN +, K+, Ca++. Mg++, Cl-, HCO3-... và các ch t h u
à
y u là các men tiêu hoá protid, lipid và glucid, cùng nhi u ch t protein, hormon tiêu hoá, ch t
nh y và các ch t khác.
1.2- Tác d ng c a d ch tu .
Tác d ng c a d ch tu chính là do các men tiêu hoá ch a trong nó quy à nh.
* Tiêu hoá protid. Các men tiêu hoá protid c a d ch tu khi m i s n xu t

u d ng ti à
à
à
ho à ng là trypsinogen, chymotripsinogen, procarboxypeptidase. Khi t i tá tràng, nh s
à ng c a
entrokinase (m t men c a ru à
à
c bi n thành trypsin ho à
àN à à à
à i
à ng lên các men khác: chymotrypsinogen, procarbo-xypeptidase và kinanogen bi n chúng thành
các men ho à ng.

- Trypsin ch à t liên k t peptid bên trong phân t protid mà có nhóm CO- thu c acid amin ki m; còn
chymotrypsin chuyên ch à t các liên k t peptid bên trong phân t protid mà có nhóm CO-thu c acid
à
S n ph m c a hai men này ch y u à à
n peptid ng à
à
- Carboxypeptidase tác d ng vào liên k à
à
à
à u C-t n, tách m t acid amin ra kh i chu i
peptid. Trong àC
àáà à c v à
à
àC
àBà à c v i a.amin ki m.
Nói chung các men tiêu hoá protid c a d ch tu có ho t tính m nh, chúng phân c t 60-80% protid thành
à

n peptid ng n và acid amin.
* Tiêu hoá lipid.


à

t nh có d ch m t t t c các ch t lipid th à à
à ng lipitd th à à à
à
à n.
-Lipase tu ho t tính m nh, thu phân g n toàn b
acid béo.
-Tu baì ti t Pro Phospholipase. Vào trong ru à à
Có nhi u lo àP
à
à
à
à
Phospholipase A (g i là lecithinase) là nhi u nh t và ho

à

à

à

TGà

à

à

à
à

à

à
à

có th thu phân t i
à

à à

c men trypsin ho t hoá thành Phospholipase.
t tính m nh nh t.

-Cholesterolesterase thu phân cholesteroleste và các steroid thành cholesterol t do, acid béo và
sterol.
· Tiêu hoá glucid.
Các men tiêu hoá glucid c a tu ho t tính r t m nh, thu phân t à à
à ng glucid th à
- Men amylase tu thu phân c tinh b t chín và s ng thành dextrin, maltose.
- Men maltase bi n maltriose và maltose thành glucose.
T
à
ng h p b b nh viêm tu à
à à
à

à
à
à
ng bài ti à à
à
à
máu.
Tóm l i d ch tu có vai trò r t l n trong quá trình tiêu hoá ru t non. Khi thi u d ch tu s gây ra r i
lo n tiêu hoá nghiêm tr
à à
thi u ch à
à
ng, trong phân còn nhi u ch t th à à
à
c tiêu hoá h à c bi t là lipid và protid.
1.3- Đ u hoà bài ti t d ch tu .
D ch tu bài ti t liên t à
à
à nh khi ti à
à à à
th n kinh và th n kinh-th d à u
hoà (hình 2).
1.3.1- C à
th n kinh u hoà bài ti t d ch tu à à
PXCĐKà àPXKĐK àT
à
à
n x bài ti t
d ch tu n m s ng bên ch t xám tu s ng D4-D12 (trung khu giao c m), hành não (dây X, trung khu
phó giao c m), và c

à
à i, h limbic.
Kích thích dây X (dây phó giao c m) gây ti t d ch tu không nhi à
à
à
àK à
à à i
giao c m chi ph i tuy n tu
à
à ng d ch tu
à à
à
u bicarbonat.
*C à
th n kinh-th d ch u hoà bài ti t d ch tu
c Bayliss và Starling phát hi à u tiên t
à
1902. HCl và các s n ph m thu
à
à
à n ru t kích thích niêm m c tá tràng ti t ra ch t
secretin và cholecystokinin-pancreozymin (CCK-PZ). Các ch à à vào máu t i tuy n tu , kích thích
ti t d ch tu .


H à àì à
à
TK- TDà u hoà bài ti t d ch tu
N
à

à à
à t d ch tu nhi u ch t nh y và bicarbonat, còn ti t ra ch t CCK-PZ có tác d ng
kích thích ti t d ch tu nhi u men.
T
à à
à à
th n kinh và th n kinh- th d ch k t h p v à
à u hoà bài ti t d ch tu và
ch u
à
ng rõ r t c a v não.
1.2- D ch m t.
M t do các t bào gan s n xu t liên t c. Trong lúc tiêu hoá m à
à th ng xu ng tá tràng qua phình
Vater, cùng m t ch v i ng tu . Ngoài lúc tiêu hoá, m à
c d tr
túi m t, t à à t b h p thu
à à
à à c t 6-10 l n.
1.2.1- Thành ph n và tác d ng d ch m t.
M t là ch t d ch l
à à
à
à à
à
à
à
t gan) ho c có màu cánh gián (m t túi
m t), pH ki m nh =6,8-7,4. S
ng m t

à
à
ng kho ng 0,8-1,0 l/24 gi .
T l các ch t m t gan và m t túi m à à
à
à
à u ch a các ch à
c, ch à à à N +,
+
K , Cl , HCO3 ...), các ch t h u à
à t, s c t m tà
à
à à
à à
acid m t và bilirubin là thành ph à à
à a d ch m t.
D ch m t không ch à
à
à
à
à à à à
à
à i v i quá trình tiêu hoá ru t, ch t
duy nh t c a d ch m t có tác d ng tiêu hoá là acid m t.
* Acid m t: M à
i có 4 lo i acid m à
c t o t ch à
àL à u t bào gan t o các a.m t
t do, g à C
à C

à
à à
à à à
à
à à
à
c
và không có ho t tính sinh h à“ à à
à
c t o thành các a.m t liên h p là a. glychocholic, a.
glychochenodeoxycholic, a. glychodeoxycholic và a. glycholithocholic; ho c a. taurocholic, a.
taurochenodeoxycholic, a.taurodeoxycholic và a. taurolithocholic .
Acid m t liên h p là ch t ho t tính b m t và có tính kh m
àT
à
à
ng ki m c a d ch m t,
các acid m t t n t à
i d ng mu i v i ntrri ho à
à
à
ng v à
c g i là m i m t.
* Tác d ng chính c a a. m t (c a d ch m t):
- Mu i m à
à
à
à
à n ti p xúc c a lipid v à
à à

à
t tính c a men lipase.
- Mu i m t t o Micell giúp hoà tan các s n ph m thu phân lipid và các vitamin tan trong d à h p thu


à
c d dàng.
- Mu i m à
à
à
à t các men tiêu hoá c a d ch tu , d ch ru à ng th i ho t hoá chúng.
-M tt à
à
ng ki m ru à
à
à
à ng ru t, c ch ho à ng c a vi khu n lên men th i
ph n trên ru t non.
Khi t c m t, m t không xu ng ru t s d à n r i lo n tiêu hoá và h p thu m t lo t ch à
à
ng- c
bi à à i v i lipid.
Sau khi tham gia tiêu hoá h p thu các ch t ph n trên c a ru t non, các a.m t liên h p xu ng h i tràng
b vi khu n ru t kh hoá, t o thành các a.m t t
à à
à
c tái h à à à
à ch c a v gan,
t à
à

à tà
à t, có vai trò quan tr
à u hoà s n xu t m t gan.
* Bilurubin:
Bilirubin là s n ph m oxy hoá c àH à
c t o ra các t ch c liên võng, nhi u nh t là lách, tu
à
và gan. các t ch c liên võng ngoài gan t o ra bilirubin t do (hay bilirubin gián ti p-BI: bilirubin
indirect).
BIà
à à
à
c, trong máu BI ph i k t h p v à
à v n chuy n,
à
à
à
c
màng l c c u th à
à
à
à
à
c ti u không có BI.
BI-albumin theo máu t i
à
c t bào gan thu nh n và liên h p v i acid glucuronic có men xúc tác
là glucuronyl transferase, t o thành bilirubin-glucuronic (bilirubin liên h p, hay bilirubin tr c ti p- BD:
à
à à

à
à
c. “ à àBDà à
n nh BIà
c
à à à
n m t, theo
ng d n m t xu ng ru t. ru t BD b vi khu n ru t kh hoá thành mesobilirubin, r i urobilinogen.
M t ph n hai ch à à
c tái h à à à
à ch c a v
à
c t bào gan tái s d ng, liên h p
à vào d ch m t , xu ng ru t t à
à
à
à t-gan c à
àG à
à
à
à
c
ti u không có mesobilirubin và urobilinogen.
Ph n urobilinogen còn l i trong ru t ti p t à
c bi n thành stercobilinogen, r i stercobilin và th i
theo phân, t à
à à
c a phân.
K à
à

à ng bilirubin máu s
à
à n (vàng da, vàng niêm m àĐ à ng bilirubin góp
ph n ch à
à
à
à à
à n.
-Thi u máu tan huy à
à BI,BD; vàng da,vàng m à
c ti u và phân vàng.
-Gi m kh
à à h n BI c a t
à
àT àBI à
àBD à
c ti à
à
ng.
-R i lo n liên h à
àBIà
àBDà
à
c ti à
à
ng.
-R i lo n gi i phóng bilirubin t t
à
à à
à

àBI BD à
c ti u vàng, phân b à
à à àBIà
à
à
-T à
à n m t: tu v trí t à
à à
à à à à
àBI BD à
c ti u vàng kèm theo phân
gi m màu, b c màu.
1.2.2- C à
u ti t d ch m t.
àC à
bài ti t m t do gan.
-C à
th n kinh. Th à à i niêm m c ng tiêu hoá kích thích các b ph n th c m
à à
nx
bài ti t m t.
-C à
th n kinh-th d ch.
Các mu i m t xu ng ru à
c tái h p thu ph n l à à
à
à
à ch c a v gan, kích thích các
h ch th c v à
à à à

à o m t.
HCl c a d ch v xu ng ru t, kích thích niêm m c tá tràng ti t ra secretin và CCK-PZ, các ch t này theo
máu t i gan, kích thích gan s n xu t m t.