đánh giá kiến thức về điều trị và dự phòng tăng huyết áp của bệnh nhân tăng huyết áp điều trị tại khoa y học cổ truyền bệnh viện trung ương quân đội 108

BăGIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăTHNGăLONG
********








ÁNHăGIÁăKINăTHCăVăIUăTRăVÀăDăPHọNGă
TNGăHUYTăÁPăCAăBNHăNHỂNăTNGăHUYTăÁPă
IUăTRăTIăKHOAăYăHCăCăTRUYN
BNHăVINăTRUNGăNGăQUỂNăIă108ă







Sinhăviênăthcăhin :ăÀOăTH THANH BÌNH
Mã sinh viên : B00160
Chuyên ngành :ăiuădng

HƠăNi,ă2012
BăGIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăTHNGăLONG
********








ÁNHăGIÁăKINăTHCăVăIUăTRăVÀăDăPHọNGă
TNGăHUYTăÁPăCAăBNHăNHỂNăTNGăHUYTăÁPă
IUăTRăTIăKHOAăYăHCăCăTRUYN
BNHăVINăTRUNGăNGăQUỂNăIă108ă






Sinhăviênăthcăhin :ăÀOăTHăTHANHăBỊNH
Mã sinh viên : B00160
Chuyên ngành :ăiuădng

NgiăHDKH:ăThS.BS. HOÀNG KHÁNH TOÀN






HƠăNi,ă2012
Thang Long University Library
LIăCMăN


Trongăquáătrìnhăhcătpănghiênăcu,ăhoƠnăthƠnhăđătƠiăttănghip,ătôiăđƣănhnă
đcăsădyăbo,ăgiúpăđăvƠăsăđngăviênăhtăscănhitătìnhăcaăcácăthyăcô,ăgiaă
đìnhăvƠăbnăbè.
ViălòngăkínhătrngăvƠăbitănăsơuăsc,ătôiă xinăchơnăthƠnhăcmănăThs.Bsă
Hoàng Khánh Toàn – ngiăthyăđƣătnătìnhăhngădn,ătrcătipăgiúpăđătôiătrongă
quáătrìnhăhcătpăvƠăhoƠnăthƠnhăđătƠi.
TôiăxinăbƠyătălòngăbitănătiăcácăthyăcôătrongăBanăgiámăhiu,ăphòngăƠoă
to,ăGS.TS.PhmăThăMinhăcă– ChănhimăkhoaăiuădngăcùngătoƠnăthăthyă
côăkhoaăiuădngăTrngăi hcăThngăLongăđƣătnătìnhăchăbo,ădìuădt,ătrangă
băkinăthc,ăgiúpăđătôiătrongăquáătrìnhăhcătpăvƠăhoƠnăthƠnhăđătƠi.
ViălòngăkínhătrngăvƠăbitănăsơuăsc,ătôiăxinăchơnăthƠnhăcmănăthătrngă
BanăgiámăđcăbnhăvinăTQă108,ătpăthăkhoaăYăhcăcătruynă(A10)ă- Bnhă
vinăTWQ108ăđƣătoăđiuăkinăchoăphép,ăgiúpăđ,ăđngăviênătôiătrongăquáătrìnhă
hcătpăvƠăhoƠnăthƠnhăđătƠi.
Tôiăvôăcùngăbitănănhngăngiăthơnătrongăgiaăđình,ăbnăbè,ăđngănghipăđƣă
luônăăbênătôi,ăđngăviênăvƠăgiúpăđătôiătrongăquáătrìnhăhcătpăvƠăhoƠnăthƠnhăđătƠiă
ttănghipănƠy.

TôiăxinăchơnăthƠnhăcmăn!


Hà Ni, tháng 11 nm 2012
ào Th Thanh Bình

MC LC
T VNă 1
CHNGă1. TNG QUAN TÀI LIU 11
1.1. iăcngăhuyt áp 11
1.1.1. nhănghaăhuyt áp 11
1.1.2. Các yu t ca huyt áp 11
1.1.3. Các loi huyt áp 11
1.2. Bnhătng huyt áp 12
1.2.1. nhăngha THA 12
1.2.2. Phân loi THA 12
1.2.3. NguyênănhơnăvƠăcăch bnh sinh 13
1.2.4. Triuăchng 15
1.2.5. Chnăđoán 15
1.2.6. TinătrinăvƠăbinăchng 16
1.2.7. iu trătngă huyt áp. 17
1.2.8. PhòngăbnhăTHA 20
1.3. Mt s kt qu nghiên cu trên th giiăvƠătrongănc v bnh THA 20
1.3.1. Mt s kt qu nghiên cu trên th gii 20
1.3.2. Mt s kt qu nghiên cuătrongănc 21
CHNGă2. IăTNGăVÀăPHNGăPHÁPăNGHIÊNăCU 22
2.1. iătng nghiên cu 22
2.1.1. Tiêu chun chn la 22
2.1.2. Tiêu chun loi tr 22
2.1.3.ăTinătrìnhănghiênăcu 22

2.2.ăPhngăphápănghiênăcu 23
2.2.1. Thit k nghiên cu 23
2.2.2. C mu 23
2.2.3.ăLităkêăbinăsăvƠ đnhănghaăbinăs 23
2.2.4.ăThuăthpădăliu 24
2.2.5. Phngăphápăx lý – phân tích s liu 24
2.2.6.ăoăđc trong nghiên cu 24
Thang Long University Library
2.2.7.ăaăđim và thi gian nghiên cu 25
CHNGă3.ăKTăQUăNGHIểNăCU 26
3.1.ăcăđimăchungăđiătngănghiênăcu 26
3.1.1.ăVătuiăvƠăgii 26
3.1.2.ăVăđaăd 27
3.1.3.ăVănghănghip 27
3.1.4.ăVătrìnhăđ 28
3.2.ăcăđim lâm sàng caăđiătng nghiên cu 28
3.2.1. Bn thân 28
3.2.2.ăTinăsăgiaăđình 29
3.2.3.ăăPhơnăđăTHAăvƠăchăsăBMI 29
3.3. Hiu bit ca bnh nhân v điu tr và d phòng THA 31
3.3.1. Hiu bit v các yu t liên quan nhăhngăđn THA 31
3.3.2.ăHiuăbităvăcácăbinăchngăca THA 32
3.3.3. Hiu bit v cnăbnh THA 33
3.3.4. Hiu bit v cách dùng thuc ti nhà 33
3.3.5. Cách s dng thuc ca bnh nhân ti nhà 34
3.3.6.ăCácăbinăphápăgópăphnăgimăHA 35
CHNGă4. BÀNăLUN 36
4.1.ăcăđim chungăcaăđiătngănghiênăcu 36
4.2.ăcăđimălơmăsƠngăcaăcácăbnhănhơnăTHA 37
4.3. Hiu bit v điu tr và d phòng THA 38

CHNGă5.ăKT LUN 42
1.ăcăđim lâm sàng caăđiătng nghiên cu 42
2. Hiu bit v điu tr, d phòng THA caăđiătng nghiên cu 42
KINăNGH 42
TÀIăLIUăTHAMăKHO
PHăLC



DANHăMCăCÁCăBNG

Bngă1.1.ăChiaăđ THAătheoăWHO/ISHă(nmă2003) 12
Bngă1.2.ăPhơnăđ THAătheoăJNCăVIIă(nmă2003) 12
Bngă1.3.ăPhơnăđ THA theo Hi Tim mch Vit Nam 13
Bngă1.4.ăPhơnăloiăbéoăphìătheoăBMIăcaăASEAN 15
Bng 3.1. Phân b theo tui và gii tính: 26
Bngă3.2.ăPhơnăbătheoănghănghip 27
Bngă3.3.ăPhơnăbătheoătrìnhăđ 28
Bngă3.4.ăThiăgianămcăbnhăTHA 28
Bngă3.5.ăTinăsăgiaăđình 29
Bngă3.6.ăPhơnăloiăTHAătheoănhómătui 29
Bngă3.7.ăPhơnăbătheoăchăsăBMI 30
Bngă3.8.ăPhơnăbătheoăhiuăbităvăcácăyuătăliênăquan 31
Bngă3.9.ăPhơnăbătheoăhiuăbităvăbinăchngăcaăTHA 32
Bngă3.10.ăHiu bit ca bnh nhân v bnh THA 33
Bngă3.11.ăCáchădùngăthucăcaăbnhănhơnătiănhƠ 34
Bngă3.12.ăLỦădoăkhôngăsădngăthucăthngăxuyên: 34
Bngă3.13.ăHiuăbităv cácăbinăphápăđăngnăngaăTHA 35

Thang Long University Library

DANHăMCăCÁCăHỊNHăNHă


Hìnhă1.ăngămch 2
Hìnhă2:ăCácăbinăchngăcaătngăhuytăáp 16
Hìnhă3:ăThngăxuyênăkimătraăHAăkhiăbăbnhăTHA 17
Hìnhă4:ăLoiăthcănăttăchoăngiăbnhăTHA 18
Hìnhăă5:ăChăđ năhpălỦălƠmănăđnhăHA 18
Hìnhă6:ăTpăluynăđúngămc 19
Hìnhă7:ăThăgiƣnăhpălỦ 20

DANHăMCăCÁCăBIUă

Biuăđă1:ăPhơnăbătheoătuiăvƠăgii 26
Biuăđă2:ăPhơnăbătheoăđaăd 27
Biuăđă3:ăPhơnăbătheoănghănghip 27
Biuăđă4:ăPhơnăbătheoătrìnhăđ 28
Biuăđă5:ăPhơnăbătheoăthiăgianămcăbnh 29
Biuăđă6:ăPhơnăbătheoăchăsăBMI 30
Biuăđă7:ăPhơnăbătheoăhiuăbităvăcácăyuătăliênăquan 31
Biuăđă8:ăPhơnăbătheoăhiuăbităvăbinăchngăTHA 32
Biuăđă9:ăPhơnăbătheoăhiuăbităvăcáchădùngăthuc 33
Biuăđă10:ăPhơnăbătheoălỦădoăkhôngădùngăthucăthngăxuyên. 34
Biuăđă11:ăHiuăbităvăăcácăbinăphápăđăngnăngaăTHA 35

Thang Long University Library

THUTăNGăVITăTT


KỦăhiuăvitătt
BMI
Tênăđyăđ
BodyăMassăIndexă(chăsăkhiăcăth)
M
HA

HATT
HATTr
ISH

JNC

THA
WHO

ngămch
Huytăáp
Huytăápătơmăthu
Huytăápătơmătrng
Internatională Socrietyă ofă Hypertentionă (Hiă tngă
huytăápăqucăt)
JoinăNationalăCommitteeă(yăbanăphòngăchngătngă
huytăápăHoaăK)
Tngăhuytăáp
WorldăHealthăOrganizationă(TăchcăYătăthăgii)

ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
10
T VNă
Tngăhuyt áp (THA) là mt bnh khá ph bin trong cngăđngăvƠăgiaătngă
theo tui, chim t 8 -12 % dân s - đây là mt trong nhng vn đ quan trng đi
vi sc khe cng đng.
THAăđƣăvƠăđangătr thành mt vnăđ thi s vì s giaătngănhanhăchóngăca

cnă bnh này trong cngă đng và Vit Nam cng là mt nc nm trong s đó.ă
Theo T chc Y t Th gii - World Health Organization (WHO) nm 1978 trên th
gii t l mc bnh THA chim khong 10% - 15% dân s và d kin đn nm 2025
t l này s là 29% [24]. Ti Vit Nam, cách đây khong 50 nm (1960), theo ng
VnăChung, t l mc THA  Vit Nam mi khong 1%. Nm 1999, theo điu tra
ca Phm Gia Khi và cng s t l THA là 16,05%, đn nmă2002,ătheoăđiu tra
ca Vin Tim mch Trung ng t l THA  ngi ln trên 25 tui  Vit Nam là
23,2% [14],[15]. Mt s nghiên cu mi đây cho thy t l THA  ngi ln (trên 25
tui)  mt s vùng Vit Nam đã tng lên ti 33,3% [11].
THA gây tnăthngăti nhiuăcăquanăkhácănh:ătim,ăthn, não, mtăvƠăđng
mch. THAăcóăthăgơyăraănhngăbinăchngănngănănhătaiăbinămchămáuănƣo, lită
naăngi,ăhônămê…,ăđngăthiăcngăthúcăđyăcácăbnhănhăsuyătim,ănhiămáuăcă
tim…ălƠmănhăhngănhiuăđnăchtălngăcucăsngăvƠăbinăngiăbnhăthƠnhăgánhă
nngăchoăgiaăđìnhăvƠăxƣăhi.
Chính vì vy cn có nhng bin pháp tích ccătrongăcôngătácăchm sóc bnh
nhân THA ngay t khiăchaăxy ra các bin chng và ngi điu dng là ngi có
nhim v chm sóc bnh nhân hàng ngày, tip cn vi ngi bnh nhiu nht, là
ngi có nhiu c hi đ giáo dc sc khe cho ngi bnh hn ai ht. Bi vy,
chúng tôi tin hành nghiên cuăđ tài: “ăánhăgiáăkin thc v điu tr và d phòng
tngăhuyt áp ca bnh nhân Tng huyt áp đangăđiu tr ti khoa Y hc c truyn –
Bnh vinăTQă108”ăvi mc tiêu:
1. Mô t đc đim lâm sàng ca các bnh nhân THA đc điu tr ti khoa Y
hc c truyn - Bnh vin TQ 108.
2. Mô t hiu bit v điu tr, d phòng bnh THA ca bnh nhân THA đc
điu tr ti khoa Y hc c truyn Bnh vin TQ 108.
Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long

11
CHNG 1
TNG QUAN TÀI LIU
1.1. iăcngăhuyt áp:
1.1.1. nhănghaăhuyt áp:
Máu chy trong đng mch (M)
có mt áp sut nht đnh gi là
huyt áp (HA) [8].

Hình 1: ngămch
1.1.2. Các yu t ca huyt áp:
HA đc to ra do lc co bóp ca tim và sc cn ca M.
Cung lng tim và sc cn ngoi vi là hai yu t quyt đnh HA.
Ngi bình thng HA tng đi n đnh, nu có tng hay gim ch tm thi
trong gii hn sinh lý, đó là do c ch t điu chnh bin đi ngc chiu gia cung
lng tim và sc cn ngoi vi [10].
1.1.3. Các loi huyt áp:
- Huyt áp tâm thu (HATT): còn gi là HA ti đa, là tr s HA cao nht trong
chu k tim, đo đc trong thi k tâm thu. HATT ph thuc vào lc tâm thu và th
tích tâm thu ca tim.
- Huyt áp tâm trng (HATTr): còn gi là HA ti thiu, là tr s HA thp
nht trong chu k tim, ng vi thi k tâm trng. HATTr ph thuc vào trng
lc ca mch máu.
- HA hiu s: là mc chênh lch gia HATT và HATTr, đây là điu kin
cho máu lu thông trong M. Khi HA hiu s gim gi là “HAăkt”ă- du hiu cho
thy tim còn ít hiu lc bm máu, làm cho tun hoàn máu b gim hoc  tr.
- HA trung bình: là tr s áp sut trung bình đc to ra trong sut chu k
tim nhng không phi là trung bình cng gia HATT và HATTr. HA trung bình th
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA

ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
12
hin sc làm vic thc s ca tim và đây chính là lc đy ca máu qua h thng
tun hoàn [2],[8].
1.2. Bnhătngăhuyt áp:
1.2.1. nhănghaăTHA:
Theo WHO: Mt ngi ln đc gi là THA khi HA ti đa, HATT ln hn
hoc bng 140 mmHg và hoc HATTr ln hn hoc bng 90 mmHg hoc đang điu
tr thuc h áp hàng ngày hoc có ít nht 2 ln đc bác s chn đoán là THA
[2],[4],[5],[10].
1.2.2. Phân loi THA:
- Phân loi theo mc đ THA có nhiu thay đi trong nhng nm gn đây.
Theo WHO/ISH (nm 2003) chia THA làm ba đ [5],[9],[12],[29],[30]:
Bng 1.1. Chia đ THA theo WHO/ISH (nm 2003)
Phân đ THA
Huyt áp (mmHg)
Tâm thu
Tâm trng
THA đ I
140 -159
90 – 99
THA đ II
160 - 179
100 – 109
THA đ III
≥ă180
≥ă110
Liên y ban quc gia v d phòng, phát hin, đánh giá, điu tr THA Hoa
K (Join National Committee – JNC) li đa phân loi hi khác qua các k hp

(JNC IV 1988, JNC V 1993, JNC VI 1997) và gn đây nht JNC VII (nm 2003)
chia THA nh sau [27]:
Bng 1.2. Phân đ THA theo JNC VII (nm 2003)
Phân đ THA
Huyt áp (mmHg)
Tâm thu
Tâm trng
Bình thng
< 120
< 80
Tin THA
120 -139
80 – 89
THA đ I
140 - 159
90 – 99
THA đ II
≥ă160
≥ă100

Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
13
Cách phân loi THA ti Vit Nam: Xut phát t cách phân đ THA ca
WHO/ISH và JNC, Hi Tim mch Vit Nam đã đa ra cách phân đ nh sau [6]:
Bng 1.3. Phân đ THA theo Hi Tim mch Vit Nam
Phân đ THA

Huyt áp (mmHg)
Tâm thu
Tâm trng
HA ti u
< 120
< 80
Bình thng
120 -129
80 - 84
HA bình thng cao
130 -139
85– 89
THA đ 1 (nh)
140 - 159
90 – 99
THA đ 2 (trung bình)
160 - 179
100 - 109
THA đ 3 (nng)
≥ 180
≥ă110
THA tâm thu đn đc
≥ă140
< 90
Nu HATT và HATTr  hai phân đ khác nhau tính theo tr s HA ln hn.
- Phân loi theo giai đon THA: WHO chia THA theo 3 giai đon
+ THA giai đon I: cha có du hiu khách quan v t thng thc th.
+ THA giai đon II: có ít nht mt tn thng c quan đích nh dày tht trái,
hp toàn th hay khu trú đng mch võng mc, protein niu hoc creatinin máu tng
nh, siêu âm hoc X quang thy mng x va  M cnh, M đùi, M ch bng.

+ THA giai đon III: có triu chng và du hiu tn thng thc th  các c
quan đích nh tim, thn, não, mt, mch máu.
1.2.3. Nguyên nhân và c ch bnh sinh:
PhnălnăTHAăăngiătrngăthƠnhălƠăkhôngărõănguyênănhơn chim 90%
(THAănguyênăphát),ăchăcóă10%ăcácătrngăhpălƠăcóănguyênănhơn (THAăthăphát)
[1],[2],[4], [16] [23].
- Nguyên nhân gây THAăthăphát :
+ Bnh thn cp hoc mn tính: viêm cu thn cp/ mn, viêmă thn k, thn đa
nang,ăsiăthn,ăthn  nc, suy thn. Hp đngămchăthn.
+ U tu thngăthn.
+ Cng aldosteron tiên phát và hi chng cushing.
+ Bnh lý tuyn giáp, tuyn cn giáp, tuyn yên.
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
14
+ Hpăeo đngămchăch:(THAăchiătrên,ăgimăHAăchiădi).
+ THA  ph n có thai.
+ S dng estrogen.
+ Mtăsănguyênănhơnăkhác:ăTHA kt hp vi tng kali máu, bnh to đu chi, tng
canxi máu do cng tuyn cn giáp.
- C ch bnhă sinh ca THA nguyên phát.
HA đng mch = cung lngătim x scăcn M ngoi vi.
(cung lngătim = phân s nhát bóp x tn s tim/phút).
Cn c vào công thc trên cho thy rng, khi tng cung lng tim và hoc
tng sc cn M ngoi vi s gây THA h thng M.
+ Tng hot đng thn kinh giao cm s làm tim  trng thái tng đng do tng
hot đng ca tim dn đn tng cung lng và tng tn s tim. Toàn b h thng M
ngoi vi và M thn b co tht, làm tng sc cn ngoi vi đ li hu qu cui cùng là

THA M [5].
S đ c ch bnh sinh THA do tng hot đng thn kinh giao cm và tng cung
lng tim [23]:
Tngăhotăđngăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăă Tng cung
thnăkinhăgiaoăcmăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăă lngătim


THAăhăthngăM CoăthtăMăngoiăvi

+Tác dng co mch ca adrenalin và noadrenalin: 2 cht này do ty thng
thn tit ra khi h thn kinh giao cm b kích thích. Adrenalin có tác dng làm co
mch di da nhng li làm giãn mch vành, mch não, mch c vân nên ch làm
THA ti đa. Noadrenalin làm co mch toàn thân nên làm tng c HA ti đa và HA
ti thiu.
+ VaiătròăcaăhăRAA: Renin – Angiotensin – Aldosteron làm THA [5],[23].
+ Vaiătròăcaănatriătrongăc chăbnhăsinhăcaăTHA:ănatriăcóăvaiătròătrongă
bnhăTHAăcătrênăthcănghimăvƠătrongăđiuătr.ăTrongăđiuăkinăbìnhăthngăcácă
Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
15
hormonăvƠăthnăsăhipăđngăđăthiănatriălƠmăchoălngănatriătrong máuănăđnh.ă
hinătngăănatriăxyăraăkhiălngănatriăsătngăgi nc,ăhăthngămchăsătng
nhyăcmăviăangiotensinăvƠănoadrenalin [23].
- Yu tă nguy c caă THA nguyên phát: Có nhiu yu t tác đng làm sm
xut hin THA và đy nhanh bin chng do THA gây ra:
+ Cácă yuă tă nguyă că khôngă thă thayă đi: Tuiă caoă (50ă tui),ă namă gii,ă
chngătcădaăđenăvƠăyuătăgiaăđìnhă(nhngăngiăcùngăhuytăthngăbăTHA).

+ Cácăyuătănguyăcăcóăthăthayăđiăđc: Béoăphì,ăsangăchnătinhăthn,ăít
hotăđngăthălc,ănghinăru,ăhút thucălá,ăthóiăquenănămn,ăriălon lipit máu,
lmădngăthucătránhăthai [5],[10].
Bng 1.4. Phân loi béo phì theo BMI ca ASEAN
Phơnăloi
BMI (kg/m
2
)
Thiuăcơn
< 18,5
Bình thng
18,5 – 22,9
Tinăbéoăphì
23 -24,9
Béo phì đă1
25 – 29,9
Béo phì đă2
≥ă30
1.2.4. Triuăchng:
- THAăthngăkhôngăcóătriuăchngăchoătiăkhiăxyăraăcácăbinăchngă(đơyă
chínhălƠăkhóăkhnăchoăvicăphátăhinăbnh).
- TriuăchngăquanătrngănhtălƠăđoăHAăthyătngă(phiăđoăđúngăkăthut).
- MtăsătrngăhpăTHAăcóăthăcóăcácăbiuăhinănh:ăauăđu,ăchóngămt,ă
mt,ă hiă hp,ă bună nôn,ă chyă máuă mi ă tùy thuc vào nguyên nhân hoc bin
chng ca THA [10],[16].
1.2.5. Chnăđoán:ă
ă chnă đoánă THAă phiă daă vƠoă cácă triuă chngă lơmă sƠngă vƠă cácă xétă
nghimăcăbn,ăđcăbităcnădaăvƠoătrăsăHAăđoăđcăsauăkhiăđoăHAăđúngăquy
trình.ăNgngăchnăđoánăTHAăthayăđiătùyăthucătheoătngăcáchăđoăHA. S đo
HA đc đánh giá theo tiêu chun ca Hi Tim mch hc vit Nam nh sau:

ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
16
- Ti phòng khám: Khi bnh nhân có tr s HAă≥ă140/90ămmHg.ăSauăkhám
li lâm sàng ít nht 2 hoc 3 ln khác nhau. Mi ln khám đc đo ít nht 2 ln [9].
- Ti nhà khi đo nhiu ln đúng phng pháp THA có tr s HA > 135/85
mmHg.
1.2.6. TinătrinăvƠăbinăchng:
THAălƠăcnăbnhănguyăhimăbiănóăgơyăraăcácăbinăchngănngănătrênăhuăhtă
cácăcăquanăcaăcăthănhătim,ănƣo,ăthn,ămt.ăBnhădinătinăơmăthmănhngăbină
chngăthngăđtăngtăvƠătƠnăkhc. THAăkhôngăđcăđiuătrăvƠăkimăsoátăttăsă
dnăđnătnăthngănngăcácăcăquanăđíchăthmăchíădnăđnătăvong.
- Binăchngătiănƣo:ăGơyătaiăbinămchănƣoănhăxutăhuytănƣo.ăThngăbiuă
hinăbngălitănaăngiăvƠăcácăduăhiuătnăthngăthnăkinh khác [6].
- Binăchngătiătim:ăSuyătimătrái,ăhenătim,ăphùăphiăcp,ăđauăthtăngc,ănhiă
máuăcătim,ălonănhpătim.ăCnălƠmăcácăXNănh:ăGhiăđinătim,ăXăquang,ăSiêuăơmă
timăđăđánhăgiá.

Hình 2: Cácăbinăchngăcaătngăhuytăáp
- Binăchngătiămt:ăGơyăxutătit,ăxută huytăvõngămc,ăphùă gaiăth.ăBiuă
hinăbngănhìnămăcóăkhiămùăđtăngt.ăSoiăđáyămtăsăphátăhinăvƠăđánhăgiáăđcă
tnăthngă[5].
- Binăchngătiăthn:ăGơyăsuyăthn,ăcnălƠmăcácăxét nghim protein
niu,ăurêămáu,ăcreatininămáuăđăđánhăgiáă[6],[10].
- Bin chng mch máu: gây x va M [28], phng M ch.


Thang Long University Library

ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
17
1.2.7. iu trătngă huyt áp.
- Nguyên tc chung:
+ THA là bnh mn tính nên cn theo dõi đu, điu tr đúng và đ hàng
ngày, điu tr lâu dài.
+ Mc tiêu điu tr là đt “HAă mc tiêu”ă và gim ti đaă “nguyă c tim
mch”. “HAămc tiêu”ăcn đt là < 140/90 mmHg và thp hn na nu ngi bnh
vn dung np đc. Nu nguy c tim mch t cao đn rt cao thì HA mc tiêu cn
đt là < 130/80 mmHg. Khi điu tr đã đt HA mc tiêu, cn tip tc duy trì phác
đ điu tr lâu dài kèm theo vic theo dõi cht ch, đnh k đ điu chnh kp thi.ă
+ iuă tră cnă htăscă
tíchă ccă ă bnhă nhơnă đã có
tnă thng c quan đích.
KhôngănênăhăHAăquáănhanhă
đă tránhă bină chngă thiuă
máuă ă cácă c quan đích,ă tră
tìnhăhungăcpăcu.


Hình 3: Thng xuyên kim tra HA khi b bnh THA
- Các bin pháp tích cc thay đi li sng:
+ Ch đ n hp lý, đm bo đ kali và các yu t vi lng: Gim n mn,
theo WHO (1990) nên n di 6 gam mui hay 1 thìa cà phê mui mi ngày [30].
n quá nhiu mui s làm  nc trong c th, tng khi lng tun hoàn và HA
cng tng lên. Hn ch mui trong khu phn n là mt trong nhng bin pháp d
nht đ phòng nga THA và cách điu tr mà không cn phi dùng thuc tt nht.

Nên tng cng n nhiu rau xanh, hoa qu ti. Hn ch thc n có nhiu
cholesterol và acid béo no.
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
18

Hình 4: Loi thc n tt cho ngi bnh THA

Hình 5: Chăđ năhpălỦ làm n đnh HA
+ Tích cc gim cân (nu quá cân), duy trì cân nng lý tng vi ch s khi
c th Body Mass Index (BMI) t 18,5 đn 22,9 kg/m
2
. C gng duy trì vòng bng
di 90 cm  nam và di 80 cm  n. Nu đ tình trng tha cân hoc béo phì rt
có hi cho tim mch vì hay dn đn THA và x va M, cui cùng cng dn đn
rút ngn tui th rõ rt [3],[13],[16].
Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
19

Hình 6: Tp luyn đúng mc
+ Hn ch ung ru, bia: Bi vì ung ru nhiu hay gây THA, càng ung
nhiu HA càng cao. Vùng nào tiêu th nhiu ru thì ni đó có nhiu ngi b
THA. Ung ru thng xuyên trên 3 cc mi ngày làm tng nguy c mc bnh
THA [3],[16]. Ch ung s lng ít hn 3 cc chun/ngày (nam), ít hn 2 cc

chun/ngày (n) và tng cng ít hn 14 cc chun/tun (nam), ít hn 9 cc
chun/tun (n). 1 cc chun cha 10ăgamăethanolă≈ă330ămlăbiaăhoc 120 ml ru
vang, hoc 30 ml ru mnh.
+ Ngng hoàn toàn vic hút thuc lá hoc thuc lào. Hút thuc s làm tng
nguy c tim mch lên gp 2 -3 ln. Nicotin là cht có trong thuc lá, đc hp thu
qua da, niêmămcăming, mi hoc hít vào phi có tác đng lên mch ngoi biên,
làm tng nng đ serotonin  não, tuyn thng thn làm THA [3]. Hút thuc còn
làm gim tác dng ca các thuc điu tr THA.
+ Tng cng hot đng th lc  mc thích hp: tp th dc, đi b hoc vn
đng  mc đ va phi, đu đn khong 30 – 60 phút mi ngày.
Giănpăsinhăhotăđiuăđ,ănăđnh,ăngăđúngăgiăvƠăđăgic,ăkhôngăthcăkhuya.ă
Tránhăthayăđiătăth đtăngt. Tránh b lnh đt ngt.
+ăChmăsócăvătinhăthn:ăTránhătrngătháiăxúcăđng,ăbunăruăloăơu,ăcngă
thngăthnăkinh.ăCnăcóăthiăgianăthăgiƣn,ănghăngiăhpălỦ [3].
- Nhng nhóm thuc điu tr tng huyt áp hin nay:
+ Nhóm thuc li tiu thiazide.
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
20
+ Nhóm chn th cm th bêta giao cm.
+ Nhóm chn kênh canxi.
+ Nhóm thuc c ch men chuyn dng angiotensin [9],[19].
1.2.8. PhòngăbnhăTHA:
ăphòngăbnhăTHAăđtăhiuăquăthìămiăngiăcnăphiăcóămtăliăsngă
lƠnhămnh,ăchăđănăungăhpălỦ:
- Nngătpăthăthaoătngăhotăđngă
c bpăđălƠmăchmăquáătrìnhălƣoăhóa.
- Tránh bia ru,ăthucălá,ăcƠăphêă

vƠăcácăchtăkíchăthích.
- Sinhăhotăđiuăđ,ănăngăhpălỦ.
- Môi trngă sngă lƠnhă mnh,ă ítă
tingă n,ă tránhă stressă cngă thngă thnă
kinh.
- Tránhătrngătháiăd thaăcơn.

Hình 7: ThăgiƣnăhpălỦ
1.3. Mt s kt qu nghiên cu trên th gii và trong nc v bnh THA:
1.3.1. Mt s kt qu nghiên cu trên th gii:
Theo điu tra ti Hoa K nm 1999 -2000 trên đi tng là ngi trng
thành cho thy t l ca nhóm tin THA là 31% và THA là 29% [25]. THA đc
coi là nguyên nhân ch yu hoc góp phn chính trong 11,4% các ca t vong  M
nm 2003. Nm 1999 - 2000 có ti 37,5% triu lt bnh nhân phi đi khám vì
THA. c tính chi phí trc tip và gián tip cho THA nm 2003 đã lên ti 65,3 t
USD [25].
ã có nhiu nghiên cu ca các tác gi khác trên th gii v bnh THA 
ngi trng thành: Ti Canada (1995) t l THA là 22%, Mêhicô (1998) 19,4%;
Tây Ban Nha (1996) 30%; Cu Ba (1998) 44%; Trung Quc (2001) 27%; Thái Lan
(2001) 20,5%; Singapore (1998) 26,6%; Châu Phi (2007) 21,3% [29]. Mt nghiên
cu  Brasil, vi nhóm tui t 20 – 69 tui có t l THA là 23,6%.
Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
21
1.3.2. Mt s kt qu nghiên cu trong nc:
T l THA tng dn theo các đ tui. Nam gii t 55 tui tr lên và n gii
t 65 tui tr lên có khng 50% b THA. Theo s liu điu tra y t quc gia nm

2001 – 2002 ca Vit Nam, t l THA  nam gii t 16 tui tr lên là 15,1% và n
gii là 13,5% [4].
iu tra ca Vin Tim mch Vit Nam v tn sut THA và các yu t nguy
c ti các tnh min Bc Vit Nam nm 2001 – 2002 (trên 5012 ngi) cho thy tn
sut THA  ngi trng thành là 16,5%; trong đó THA đ 1, đ 2, đ 3 ln lt là
10,2%; 4,2% và 1,9%. T l đc điu tr thuc h áp ch chim 11,5%, trong s đó
kim soát HA tt ch chim 19,1% [15]. Yu t liên quan mnh nht đn THA là
tui cao và mc đ béo phì. T l ngi dân hiu bit đúng tt c các yu t nguy c
ch chim 23%, trong khi bit sai v các yu t nguy c chim hn 1/3 dân s [15].
Theo điu tra mi nht mt nghiên cu ca Trng i hc Y - Dc Thái
Nguyên, cho thy t l THA  vùng nông thôn Thái Nguyên cng rt cao chim t
l 33,3% (đi vi đi tng t 18 tui tr lên) [11].















ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA

ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
22
CHNGă2
IăTNGăVÀăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU
2.1. iătng nghiên cu:
2.1.1. Tiêu chun chn la:
- Các bnh nhân đã đc chnăđoánătngăhuyt áp (theo T chc Y t th gii
và Hip hi THA Quc t), không phân bit gii tính, tuiătácăđc điu tr ni trú
ti khoa Y hc c truyn - Bnh vinăTQă108ătrong khong thi gian t tháng
4/2012ăđn tháng 10/ 2012.
- ngăỦăthamăgiaănghiênăcuăvƠăcóăthătrăliăcácăcơuăhiăphngăvn.
2.1.2. Tiêu chun loi tr:
- Bnhănhơnăđangăb mc các bnh cp tính, mc bnh tâm thn, bnh mch
máu thn, hi chng Cushing, u tyăthng thn, s dng các ni tit t,ă cng
aldosteron tiên phát.
- Khôngăhpătácăhocăkhôngăcóăkhănngătrăliăcơuăhiăphngăvn.
2.1.3. Tin trình nghiên cu:

Săđă2.1.ăTinătrìnhănghiênăcu


Bcă1:ăTuynăchnăngiăbnhătrongătiêuăchunăchnămuăvƠoănghiênăcu.
Bcă3:ăPhngăvnătrcătipăngiăbnhăbngăbăcơuăhiă(phălcă2)ătrongăkhongă
thiăgianădăkinălƠ 15 phút.

Bcă2:ăGiiăthích,ăthuytăphcăngiăbnhăthamăgiaăvƠoănghiênăcu.
Ngi bnh đngăỦăthamăgiaănghiênăcu kỦăvƠoăbnăđngăthună(phălcă1) .

Bcă4:ăNhpăvƠăxălỦăsăliu.
Thang Long University Library

ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
23
2.2.ăPhngăphápănghiênăcu:
2.2.1. Thit k nghiên cu
Nghiên cu đc tin hành theo phngăphápănghiênăcu mô t ct ngang.
2.2.2. C mu:
Chn mu toàn b, c tính c mu khong 160 ngi bnh đc chnăđoánă
tngăhuyt áp tha mãn các tiêu chun la chn bnh nhân nói trên trong thi gian
nghiên cu t tháng 4/2012ăđn tháng 10/2012 ti khoa Y hc c truyn - Bnh vin
TQ 108.
2.2.3.ăLităkê binăsăvƠăđnhănghaăbinăs:
- Kinăthc:ăLƠăbinăđnhătính,ăbinăghiănhnănhngăhiuăbităcaăngiăbnhă
THAăvăcnăbnhăTHA,ăcáchăđiuătrăvƠădăphòngăTHA.
DaăvƠoăcơuătrăliăcaăngiăbnhăđăđánhăgiáăkinăthcăcaăh.ă
- Tui:ălƠăsătuiăhinăcóăcaăbnhănhơnăkhiătrăliăphngăvn.ăơyălƠămtă
binăđnhălngăđcătínhăbngăcôngăthcăsau:ăTuiă=ă2012ă– nmăsinh.
- Gii:ălƠămtăbinăđcălpăviă2ăgiáătrălƠănamăvƠăn.
- Nghă nghip:ă đơyă lƠă bină danhă mc,ă lƠă hìnhă thcă côngă vică mƠă hină tiă
ngiăbnhăđang làm.
- aăch:ăLƠăni ngiăbnhăđangăsinhăsngăhinănay,ălƠăbinădanhămcăbaoă
gmăcácăgiáătrăsau:ăThƠnhăthăvƠănôngăthôn.
- Trìnhăđăhcăvn:ălƠămcăđăbngăcpăcaoănhtă mƠăngiăbnhă cóăđcă
hinăti,ălƠăbinăthăhngăviăcácăgiáătrălƠ:ăKhôngăđi hc;ăTiuăhc;ăTrungăhcăc
s;ăTrungăhcăphăthông;ăTrungăcp trălên.
- Cơnănng:ălƠătrngălngăc th caăngiăbnhăhinătiătínhăbngăkilogamă
(kg),ălƠăbinăđnhălng.
- Chiuăcao:ălƠăchiuăcaoăcaăngiăbnhăhin tiătínhăbngămétă(m),ălƠăbină

liên tc.
- ChăsăBMI:ălƠăchăsăkhiăc thăđcătínhăbngăcôngăthc
BMI = Trngălngăc thă(kg) / [Chiuăcao (m)]
2

ChăsăBMIăđcătínhătheoăquiăđnhăASEANăvăchăsăkhiăc thăápădngă
cho ngiătrngăthƠnhăChơuăÁă[3]
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
24
- Tinăsăbnăthơn:ălƠăbnhămƠăngi bnhăđã và đangămc,ăthiăgianămcă
bnhăbaoălơu.
- Tinăsăgiaăđình: là ngiăthơnătrongăgiaăđìnhăcóăaiăbăbnhăgingănh bnhă
nhân đangăbăkhôngăhayăcóămcănhngăbnhăkhácăkhông.
2.2.4.ăThuăthpădăliu
- Phngăphápăthuăthpădăliu: Dăkinăđcăthuăthpăbngăphngăphápă
phngăvnătrcătipăngiăbnhăkhi bnh nhân vào vin sau 3 -5 ngày vi băcơuăhiă
trongăkhongăthiăgiană15 phút. Ktăquăđcăbiuădinădiădngăbng,ăbiuăđ.
- Côngăcăthuăthpădăliu lƠăbăcơuăhiă(phălcă2).ăCuătrúcăb cơuăhiăgmă
2 phn:
+ Phnă1:ăBaoăgmă9 cơuăhiăđăđánhăgiáăđcătínhădơnăsămuănhăcácăthôngă
tinăvătui,ăgii,ăniăcătrú,ătrìnhăđăvnăhóa,ănghănghip,ăchiuăcao,ăcơnănng,ătină
săbnăthơnăvƠăgiaăđình.
+ Phnă2:ăGmă11ăcơuăhiăđăđánhăgiáăkinăthcăcaăngiăbnhăvăcnăbnhă
THA, cách điuătrăvƠădăphòngăTHA.
BăcơuăhiăđcăxơyădngădaătrênăcácătƠiăliuăhngădnăchmăsócăngiă
bnh THA trongăiuădngăniăkhoaătrngăiăhcăYăHƠăNi.
- Cácătiêuăchíăđánhăgiá:ă

+ăiu tra s hiu bit ca bnh nhân v nhng yu t nguyăcăgơyăbnh
THA (ungăru bia, hút thuc,ănămnă… )
+ăiu tra s hiu bit ca bnh nhân v ch đ điu tr và d phòng THA
ca bnhă nhơnă đi vi bnh THA (ý thc s dng thuc, ch đ nă trongă bnh
THA…)
2.2.5. Phngăpháp x lý ậ phân tích s liu:
- X lý s liuătheoăphngăphápăthng kê y hc.
- Sauăđóărútăraăcácănhnăxét,ăphơnătích,ăbƠnălunăvƠăktălun.
2.2.6. oăđc trong nghiên cu:
ây không phi là nghiên cu can thip nên không có nh hng xu đn
ngi bnh. Ngi bnh tham gia vào nghiên cu này đc gii thích rõ v mc
đích và li ích ca quá trình phng vn.
Thang Long University Library
ánh giá kin thc v điu tr và d phòng THA ca bnh nhân THA


ào Th Thanh Bình - Trng i hc Thng Long
25
Nghiên cuă đc tină hƠnhă đm bo tuân th các nguyên tc v đoă đc
trong nghiên cu y hc: ngi bnh đng ý tham gia nghiên cu s ký vào bn đng
thun (Ph lc 1) và s tin hành phng vn, nu trong quá trình phng vn ngi
bnh không mun tip tc tham gia na thì cuc phng vn s dng li. Các thông
tin cá nhân ca ngi bnh đcăđm bo gi bí mt, nhngăngi tham gia thu
thp s liuăđm bo tính trung thc khi tin hành nghiên cu.
Các s liuăđc nghiên cu nhm mcăđích phc v cho nghiên cu, kt
qu nghiên cu đcăđ xut vào mcăđíchănơngăcaoăkin thc và k nngăchoăbnh
nhân.
Trênăcăs kt qu thuăđcăđ ra các khuyn ngh nhm nâng cao kin thc
v chmăsócătoƠnădinăchoăngi bnh b THA hn ch phn nào các bin chng do
THA gây ra.

2.2.7.ăaăđim và thi gian nghiên cu:
Nghiên cuăđc tin hành vào tháng 4ănmă2012ăđnăthángă10ănmă2012ăti
khoa Y hc c truyn (A10) - Bnh vinăTQă108.ă