Bài 35: HOOCMÔN THỰC VẬT
I. Khái niệm
I. Khái niệm
- Khái niệm:
Hoocmôn thực vật là các chất hữu cơ do cơ thể thực
vật tiết ra có tác dụng điều tiết hoạt động sống của
cây.
- Đặc điểm chung:
+ Được tạo ra ở một nơi nhưng gây ra phản ứng ở
một nơi khác trong cây.
+ Với nồng độ rất thấp nhưng gây ra những biến đổi
mạnh trong cơ thể.
+ Tính chuyên hoá thấp hơn nhiều so với hoocmôn
ở động vật bậc cao.
auxin
auxin
AAB
GA
xytokinin
GA
H×nh 10: VÞ trÝ h×nh thµnh vµ
ph¬ng híng vËn chuyÓn cña
c¸c phytohoocmon trong c©y
II. Các loại hoocmôn
II. Các loại hoocmôn
H¹t lµ nguån cung cÊp AIA cho qu¶ ph¸t triÓn
Qu¶ ®îc t¹o ra do
thô tinh b×nh thêng
Qu¶ bÞ lo¹i bá h¹t vµ
xö lÝ AIA.
Qu¶ bÞ lo¹i bá h¹t vµ
kh«ng xö lÝ AIA
1. Hooc môn kich thích sinh trưởng
a) Auxin:
Auxin
Không có auxin
KÝch thÝch ra rÔ phô ë c©y
Người ta tạo các loại quả không hạt như nho, dâu tây, cam,
dưa hấu, hồng,
b)Gibberellin
Sinh trưởng các đột biến lùn (thiếu gene
chịu trách nhiệm tổng hợp enzyme trong
con đường tổng hợp GA)
Kích thích sự sinh
trưởng kéo dài của
thân (được xác định
do vai trò của GA1)
Kích thích sự nảy mầm của hạt, củ
Kích thích sự vươn dài
của các gióng cây họ lúa
Tăng kích thước quả và tạo quả
không hạt: GA kích thích cuống
nho sinh trưởng, tạo không gian
cho quả phát triển
Kích thích sự sinh trưởng của
cây: phun GA
Bên trái: cây được xử lí cytokinin với Bên phải: cây đối chứng
c) cytokinin
•
Trong sự chín quả
2. Hooc môn ức chế
a) etylen
Bên trái: cây được phun 50ppm
ethylene trong 3 ngày
Bên phải: cây đối chứng
Loại
Hoocmôn
Nơi sản sinh
Tác động
Ứng dụng
Ở mức tế bào Ở mức cơ thể
Auxin
Gibêrelin
Xitôkinin
Etilen
Axit
abxixic
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Ở lá và
rễ
Ở lá và
rễ
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Ở rễ
Ở rễ
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Hoạt hoá sự phân hoá, phát
sinh chồi thân trong nuôi cấy
mô callus
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Lá già,
hoa già,
quả chín
Ức chế phân
chia tế bào, làm
tăng quá trình
già của tế bào.
Ức chế sinh trưởng chiều dài nhưng
lại tăng sinh trưởng bề ngang của
thân cây.
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Trong lá,
chóp rễ
hoặc các
cơ quan
đang hoá
già
Trong lá,
chóp rễ
hoặc các
cơ quan
đang hoá
già
Kích thích sự rụng lá, sự ngủ của hạt
(rụng quả), chồi cây, (rụng cành).
Tương quan AAB/ GA điều tiết trạng
thái ngủ và hoạt động của hạt, chồi.
Kích thích sự rụng lá, sự ngủ của hạt
(rụng quả), chồi cây, (rụng cành).
Tương quan AAB/ GA điều tiết trạng
thái ngủ và hoạt động của hạt, chồi.
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Tham gia vào quá trình sống của cây
như hướng động, ứng động, kích
thích nảy mầm của hạt, chồi; kích
thích ra rễ phụ, .v.v.
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Kích thích ra rễ ở cành giâm, cành chiết,
tăng tỉ lệ thụ quả (cà chua), tạo quả
không hạt, nuôi cấy mô ở tế bào thực
vật, diệt cỏ
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Đỉnh
của
thân và
cành
non
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Kích thích quá
trình phân bào
nguyên nhiễm
và sinh trưởng
kéo dài của
TB
Ở lá và
rễ
Ở lá và
rễ
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Ở lá và
rễ
Ở lá và
rễ
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Ở lá và
rễ
Ở lá và
rễ
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Ở lá và
rễ
Ở lá và
rễ
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho khoai tây; kích
thích chiều cao sinh trưởng của cây lấy
sợi; tạo quả nho không hạt; tăng tốc độ
phân giải tinh bột để sản xuất mạch nha
và sử dụng trong công nghiệp sản xuất
đồ uống
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Kích thích nảy mầm cho hạt, chồi,
củ; kích thích sinh trưởng chiều
cao cây; tạo quả không hạt; tăng
tốc độ phân giải tinh bột.
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Tăng số lần
nguyên
phân và tăng
sinh trưởng
kéo dài của
mọi tế bào
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Hoạt hoá sự phân hoá, phát
sinh chồi thân trong nuôi cấy
mô callus
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Ở rễ
Ở rễ
Hoạt hoá sự phân hoá, phát
sinh chồi thân trong nuôi cấy
mô callus
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Sử dụng phổ biến trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích thích các chồi khi có
mặt của Auxin); sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Kích thích sự
phân chia TB
làm chậm
quá trình già
của TB
Lá già,
hoa già,
quả chín
Ức chế sinh trưởng chiều dài nhưng
lại tăng sinh trưởng bề ngang của
thân cây.
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Ức chế phân
chia tế bào, làm
tăng quá trình
già của tế bào.
Lá già,
hoa già,
quả chín
Ức chế sinh trưởng chiều dài nhưng
lại tăng sinh trưởng bề ngang của
thân cây.
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Ức chế phân
chia tế bào, làm
tăng quá trình
già của tế bào.
Lá già,
hoa già,
quả chín
Ức chế sinh trưởng chiều dài nhưng
lại tăng sinh trưởng bề ngang của
thân cây.
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Cảm ứng ra hoa ở cây họ Dứa và
gây sự ứng động ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả trái vụ
Loại
hooc
môn
Nơi sản
sinh
Cơ chế tác động
Đỉnh
của
thân và
cành
non
ở mức tế
bào
ở mức cơ
thể
ứng dụng
auxin Kích thích
quá trình
phân bào
nguyên
nhiễm và
sinh trưởng
kéo dài của
Tham gia
vào quá
trình sống
của cây như
hướng
động, ứng
động, kích
thích nảy
mầm của
hạt.
Kích thích ra rễ
ở cành giâm,
cành chiết, tăng
tỉ lệ thụ quả (cà
chua), tạo quả
không hạt, nuôi
cấy mô ở tế bào
thực vật, diệt cỏ
Loại
hooc
môn
Nơi
sản
sinh
Cơ chế tác động
ở lá
và rễ
ở mức tế
bào
ở mức cơ thể ứng dụng
giberelin Tăng số lần
nguyên
phân và
tăng sinh
trưởng kéo
dài của mọi
tế bào
Kích thích nảy
mầm cho hạt,
chồi, củ
-Kích thích
sinh trưởng
chiều cao cây
-Tạo quả
không hạt;
- Tăng tốc độ
phân giải tinh
bột
- Kích thích nảy
mầm cho củ
- Kích thích chiều
cao của cây lấy sợi
-Tạo quả không
hạt - Tăng tốc độ
phân giải tinh bột
để sản xuất mạch
nha và sử dụng
trong công nghiệp
sản xuất đồ uống
Loại
hooc
môn
Nơi
sản
sinh
Cơ chế tác động
ở rễ ở mức tế
bào
ở mức cơ
thể
ứng dụng
xitokini
n
Kích thích
sự phân
chia TB
làm chậm
quá trình
già của
TB
Hoạt hoá sự
phân hoá,
phát sinh
chồi thân
trong nuôi
cấy mô callus
Sử dụng phổ biến
trong công nghệ
nuôi cấy mô và tế
bào thực vật (giúp
tạo rễ hoặc kích
thích các chồi khi
có mặt của Auxin);
sử dụng bảo tồn
giống cây quý
Loại
hooc
môn
Nơi
sản
sinh
Cơ chế tác động
Lá
già,
hoa
già,
quả
chín
ở mức tế
bào
ở mức cơ thể ứng dụng
êtylen Ức chế
phân chia
tế bào, làm
tăng quá
trình già
của tế bào.
Ức chế sinh
trưởng chiều
dài nhưng lại
tăng sinh
trưởng bề
ngang của
thân cây.
Cảm ứng ra hoa ở
cây họ Dứa và
gây sự ứng động
ở lá cà chua, thúc
quả chín, tạo quả
trái vụ
Loại
hooc
môn
Nơi sản
sinh
Cơ chế tác động
Trong lá,
chóp rễ
hoặc các
cơ quan
đang hoá
già
ở mức
tế bào
ở mức cơ thể ứng dụng
êtylen Kích thích sự rụng
lá, sự ngủ của hạt
(rụng quả), chồi
cây, (rụng cành).
Tương quan AAB/
GA điều tiết trạng
thái ngủ và hoạt
động của hạt, chồi.
*. Chất làm chậm sinh trưởng và chất diệt cỏ
*. Chất làm chậm sinh trưởng và chất diệt cỏ
IV. Tương quan Hoocmôn thực vật
IV. Tương quan Hoocmôn thực vật
Là các chất điều hòa sinh trưởng được tổng hợp nhân tạo phục vụ
mục đích của con người trong trồng trọt.
Auxin/cytokinin cao kích thích ra rễ
Auxin/cytokinin thấp kích thích nảy chồi
- Mọi hoạt động sinh trưởng đều được điều chỉnh bởi hoạt động của các
hooc môn thực vật.
- Trạng thái cân bằng hoocmôn thực vật sẽ tạo điều kiện cho sự sinh
trưởng thích hợp
Hoocmôn Ứng dụng
1. Auxin a. Ức chế hạt nảy mầm và kích thích sự rụng lá
2. Gibêrin b. Thúc quả xanh chóng chín và cảm ứng ra hoa ở
cây dứa
3. Xitôkinin c. Kích thích ra rễ của cành giâm (chiết) và kích
thích thu tinh tạo hạt
4. Êtilen d. Nuôi cấy tế bào và mô thực vật (nhân giống vô
tính) và kích thích sinh trưởng của chồi non
5. Axit
abxixic
đ. Pha ngủ cho mầm hạt, củ khoai tây và tạo quả
không hạt
Củng cố: Ghép tên Hoocmôn với ứng dụng của nó.
Bài tập về nhà:
- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.
- Trong sản xuất nông nghiệp, người nông dân cần phải sử dụng hoocmôn
thực vật như thế nào để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm?
- Tại sao cây lúa nước sâu (lúa ngoi) có thể luôn ngoi lên trên mặt nước
khi nước lũ tràn về (25cm/ngày)?
Bài tập về nhà:
- Học bài và trả lời câu hỏi SGK.
- Trong sản xuất nông nghiệp, người nông dân cần phải sử dụng hoocmôn
thực vật như thế nào để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm?
- Tại sao cây lúa nước sâu (lúa ngoi) có thể luôn ngoi lên trên mặt nước
khi nước lũ tràn về (25cm/ngày)?