SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MÔN KHOA HỌC LỚP 5

Sáng kiến kinh nghiệm

I. ĐẶT VẤN ĐỀ :
Cùng với các môn học khác trong nội dung chương trình Tiểu học nói chung
và nội dung chương trình lớp 5 nói riêng. Môn khoa học tự nhiên ở lớp 5 có một vị
trí vô cùng quan trọng. Qua việc học môn khoa học giúp học sinh đạt được các yêu
tố sau :
1. Một số kiến thức cơ bản ban đầu về :
- Sự trao đổi chất, nhu cầu dinh dưỡng, sự sinh sản, sự lớn lên của cơ thể người,
cách phòng tránh một số bệnh thông thường và một số bệnh truyền nhiễm.
- Sự trao đổi chất, sự sinh sản của thục vật, động vật.
- Đặc điểm và ứng dụng của một số chất, một số vật liệu và nguồn năng lượng
thường gặp trong đời sống và sản xuất.
2. Một số kĩ năng ban đầu :
- Ứng xử thích hợp trong một số tình huống có liên quan đến sức khỏe của bản
thân, gia đình và cộng đồng.
- Quan sát và làm một số thí nghiệm đơn giản, gần gủi với đời sống, sản xuất.
- Nêu thắc mắc và đặt câu hỏi trong quá trình học tập, tìm thông tin để giải đáp,
diễn đạt những hiểu biết bằng lời nói, bài viết, hình vẽ sơ đồ . . .
- Phân tích so sánh để rút ra dấu hiệu chung và riêng của một số sự vật, hiên tượng
đơn giản trong tự nhiên.
3. Một số thái độ và hành vi :
- Tự giác thực hiện các quy tắc vệ sinh, an toàn cho bản thân và gia đình cộng
đồng.
- Ham hiểu biết khoa học, có ý thức vận dụng những kiến thức đã học vào đời
sống.
- Yêu con người, thiên nhiên, đất nước, yêu cái đẹp.
- Tích cực, tham gia bảo vệ môi trường xung quanh.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 1
Sáng kiến kinh nghiệm

Trong quá trình giảng dạy phân môn khoa học, năm học 2006 – 2007
tôi đã sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp khác nhau nhằm để đạt được mục
đích yêu cầu của nội dung chương trình đề ra.
+ Phương pháp truyền đạt
+ Phương pháp quan sát
+ Phương pháp hỏi đáp
+ Phương pháp thảo luận
+ Phương pháp thí nghiệm thực hành
+ Phương pháp . . . .
Nhưng kết quả học tập của học sinh chưa được như mong muốn ở một số bài
trong chương trình.
Học sinh nắm được kiến thức ở các bài trên còn dựa vào lí thuyết vì giáo
viên vận dụng phương pháp quan sát chưa triệt để, chưa tổ chức cho học sinh
quan sát thực tế.
Từ cơ sở lí ḷn và thực tiễn, khách quan và chủ quan như vậy đã thúc đẩy tơi
thực hiện đề tài.
II. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH
1. TḤN LỢI
Bản thân được nhà trường phân cơng dạy lớp 5 trong nhiều năm liền.
Sớ học sinh trong lớp khơng cao, tạo điều kiện cho tơi dễ dàng theo dõi sâu sát
từng đới tượng học sinh.
Trường đã nhiều năm triển khai chun đề mơn khoa học.
Thư viện, thiết bị nhà trường cũng đã cung cấp khá đầy đủ về sách gióa khoa, sách
giáo viên, tài liệu tham khảo và đờ dùng dạy học.

Ngũn Thanh Liêm Trang 2
Sáng kiến kinh nghiệm

Đặt biệt được sự quan tâm, giúp đỡ của chuyên môn nhà trường và đồng nghiệp

trong quá trình tôi thực hiện đề tài này.
2. KHO ́ KHĂN
Trường nằm trên địa bàn đặc biệt khó khăn, đa số học sinh là con em của nông dân.
Tâm lí đa số phụ huynh thường coi trọng hai môn toán và tiêng việt nên chưa thực
sự chú trọng nhắc nhở con em mình khi học môn khoa học.
Sự cập nhật thông tin của giáo viên cũng như học sinh diễn ra hàng ngày có những
hạn chế nhất định.
Việc đầu tư soạn giảng củng như chuẩn bị đồ dùng dạy học còn nhiều khó khăn.
III. BIỆN PHÁP VÀ NỘI DUNG THỰC HIỆN
A. Đối vời học sinh
Để tiết học bài mới có kết quả cao, tôi thường hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài
trước ở nhà một cách chu đáo theo các yêu cầu sau:
1. Tìm hiểu nội dung bài học ( câu hỏi ):
- Đây là yếu tố quan trọng giúp các em tiếp thu bài mới tốt hơn. Các em cần đọc kĩ
nội dung bài và chú ý đến những điều gì sẽ xảy ra qua thí nghiệm,quan sát được gì
qua tranh ảnh, vật thật . . .
- Từ đó, các em sẽ tự trả lời được các câu hỏi trong sách giáo khoa nêu ra hoặc tự
mình đặt ra câu hỏi mà mình cần tìm hiểu để lên lớp cùng với bạn và thầy giáo trao
đổi và như thế các em sẽ nhớ và hiểu nội dung bài một cách sâu sắc hơn.
* Làm việc với phiếu bài tập:
Tùy vào nội dung của từng bài mà tôi hướng dẫn học sinh thực hiện phiếu bài tập
cụ thể như sau:
+ Phiếu bài tập ( hình thức giao việc ) : Tôi hướng dẫn học sinh những công việc
mà các em cần làm ở nhà.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 3
Sáng kiến kinh nghiệm

+ Phiếu bài tập ( hình thức thực hành ): Tơi hướng dẫn các em thực hành thí
nghiệm hoặc các hình thức thực hành khác cần làm trước ở nhà. ( cá nhân, nhóm,

lớp ).
+ Phiếu đánh giá kiểm tra: Phiếu này là phương tiện đánh giá kết quả học tập của
các em và đây cũng là kết quả đánh giá hiệu quả trong quá trình giảng dạy của
mình. Qua phiếu này tơi có cơ hợi điều chỉnh kịp thời về phương pháp và hình thức
tở chức dạy học của mình sao cho hiệu quả hơn.
@ Ví dụ : Khi dạy bài 12, trang 26 “ Phòng bệnh sớt rét”
u cầu học sinh ch̉n bị : ( ghi vào phiếu giao việc )
- Điều tra xem trong gia đình hoặc xung quanh nhà em có ai bị sớt rét chưa?
- Hỏi người lớn những dấu hiệu chính của bệnh sớt rét.
- Bệnh sớt rét lây trùn như thế nào?
Qua phần ch̉n bị của học sinh ở nhà. Tơi thấy, các em rất hào hứng trong
việc xây dựng bài, từ đó tiết học diễn ra mợt cách nhẹ nhàng mà hiệu quả.
@ Ví dụ : Khi dạy bài 30- trang 112 “ Cao su”
2. Làm thí nghiệm và ghi kết quả vào phiếu bài tập :
Thực hành thí nghiệm Hiện tượng xảy ra
Ném quả bóng cao su x́ng sàn nhà. Ta thấy quả bóng nảy lên
Kéo căng sợi dây cao su, rời bng tay. Sợi dây dãn ra, sợi dây cao su trở lại vị
trí ban đầu.
Qua các thí nghiệm thực hành ở nhà, tơi thấy: Khi lên lớp các em rất sơi nởi xây
dựng bài và tiết học đạt kết quả cao, các em hiểu bài, tḥc bài ngay tại lớp.
@ Ví dụ : Khi dạy bài 44- trang 90 : “Sử dụng năng lượng gió và năng lượng
nước chảy”
u cầu học sinh ch̉n bị: ( ghi vào phiếu bài tập)
- Điều tra xem ở địa phương em có những hoạt đợng nào sử dụng năng lượng của
gió và năng lượng của nước chảy.
- Quan sát các tranh trong bài và nói nên nợi dung từng bức tranh.

Ngũn Thanh Liêm Trang 4
Sáng kiến kinh nghiệm

Với việc điều tra và quan sát như trên, tôi thấy học sinh khi lên lớp các em chủ
động trong việc phát biểu ý kiến của mình, giờ học sinh động hơn, học sinh tiếp
thu bài tốt hơn.
@ Ví dụ : Khi dạy bài 64- trang 132 “ Vai trò của môi trường tự nhiên đối với đời
sống con người”
- Yêu cầu học sinh chuẩn bị :
- Đối với yêu cầu 1: Cho học sinh sưu tầm tin tức bài báo, tranh ảnh viết về vai trò
của môi trường tự nhiên đối vơi con người.
- Đối vời yêu cầu 2 : ( Ghi vào phiếu bài tập )
- Môi trường tự nhiên cung cấp cho con người những gì?
- Môi trường tự nhiên nhận từ con người những gì?
Qua việc chuẩn bị ở nhà, làm việc với phiếu bài tập, thực hành với các thí nghiệm
khi lên lớp các em rất sôi nổi xây dựng bài học và tiết học đạt kết quả cao. Có thể
nói các em đã thành thạo thực hành thí nghiệm theo cá nhân, nhóm, lớp. Từ đó các
em hiểu bài, thuộc bài ngay tại lớp.
2. Học sinh sưu tầm đồ dùng dạy học:
Như chúng ta đã biết, đồ dùng dạy học có vai trò rất quan trọng trong quá trình dạy
– học. Nó góp phần không nhỏ trong sự thành công của một tiết dạy. Vì vậy, tôi
thường động viên, khuyến khích các em sưu tầm các đồ dùng và các em đã hưởng
ứng rất tích cực. Nó đã trở thành một nề nếp trong lớp tôi chủ nhiệm. Việc sưu tầm
dồ dùng học tập của các em cũng rất phong phú và đa dạng. Đó là những bức
tranh, ảnh trong các tờ lịch treo tường là những vật mẫu, vật thật …
Ví dụ : Chuẩn bị học : Bài 12, trang 26 “ Phòng bệnh sốt rét”
- Tôi hướng dẫn học sinh sưu tầm các pa nô, áp phích tuyên truyền phòng chống
bệnh sốt rét.
- Các bức tranh hướng dẫn ngủ mùng để tránh muỗi a- nô phen đốt.
Ví dụ : Chuẩn bị học bài 30- trang 64 “ Cao su”

Nguyễn Thanh Liêm Trang 5
Sáng kiến kinh nghiệm

Tôi hướng dẫn học sinh sưu tầm về tranh ảnh về vườn cây cao su, tranh những
người công nhân đang khai thác mủ, các đồ dùng được làm bằng cao su…để phục
vụ cho tiết học.
Ví dụ : Chuẩn bị học : Bài 24- trang 50 “ Đồng và hợp kim của đồng”
Tôi hướng dẫn học sinh sưu tầm tranh, ảnh các đồ dùng bằng đồng hoặc hợp kim
của đồng.
Qua việc hướng dẫn học sinh sưu tầm các đồ dùng học tập. Tôi thấy khi học môn
khoa học học sinh có ý thức, trách nhiệm với việc học tập của mình. Từ đó tiết học
diễn ra một cách sinh động không kém các môn học khác và giờ học đã mang lại
kết quả rất tốt.
3. Vận dụng thực hành :
Như ông cha ta thường nói “học đi đôi với hành”. Học lí thuyết không chưa
đủ, chỉ có thực hành mới phản ánh đúng sự hiểu biết của học sinh trong việc tiếp
thu bài. Từ việc thực hành đúng hay thí nghiệm đúng mới thỏa mãn ở sự tò mò,
khám phá , sáng tạo của học sinh,gây cho học sinh sự hứng thú trong học tập. Cho
nên, giáo viên cần tạo điều kiện cho học sinh thực hành những điều đã học ngay tại
lớp bằng cách thí nghiệm hay quan sát các hành động.
Ví dụ : khi học bài 30- trang 64 “ Cao su”
- Nêu được tính chất đặc trưng của cao su.
- Tôi tổ chức cho học sinh làm thí nghiệm để nhận thấy cao su có tính chất đàn
hồi.
Qua thí nghiệm học sinh nắm được cao su có tính chất đàn hôi trên cơ sở khoa học
chú không phải chỉ bằng lí thuyết suông.
Ví dụ : Khi dạy bài 62- trang 128 “ Môi trường” sau bài học học sinh biết:
- Kể tên các thành phần của môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo.
- Biết quan sát, nhận xét tình trạng vệ sinh của khu nhà ở, đường phố, trường học.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 6
Sáng kiến kinh nghiệm

Từ đó các em có ý thức tham gia bảo vệ môi trường, nhà ở, lớp học, trường
học…Các em biết tiết kiệm điện, nước . Thực hiện nếp sông văn minh, góp phần
vào việc bảo vệ môi trường sạch đẹp.
4. Lập kế hoạch học tập
Trong nhiều năm công tác tôi đã hướng dẫn học sinh lập ra một kế hoạch học tập
cho cá nhân. Nhờ vậy mà các em mới hoàn thành được nhiệm vụ học tập của mình.
Thời gian trong một ngày, một tuần được phân bố rõ ràng cụ thể, và hợp lí.
Thí dụ : Thời gian học bài vào buổi tối và buổi sáng , ôn bài vào thứ bảy và chủ
nhật, sưu tầm đồ dùng trong những lần đi nhà sách….
B. Đối với giáo viên :
1. Nắm chắc nội dung chương trình giảng dạy:
a) Chương trình được phân bố như sau :
Lớp Số tiết / tuần Số tuần Tổng số tiết / năm
5 2 35 70
b) Chủ đề và nội dung :
CHỦ ĐỀ NỘI DUNG
Con người và sức khẻo Từ bài 1 đến bài 21
Vật chất và năng lượng Từ bài 22 đến 50
Thực vật và động vật Từ bài 51 đến bài 61
Môi trường và tài nguyên thiên nhiên Từ bài 62 đến bài 70
Chương trình khoa học lớp 5 không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ cung cấp cho học
sinh những kiến thức khoa học cơ bản mà nó còn góp phần vào việc gióa dục ý
thức trách nhiệm của bản thân với gia đình, với cộng đồng, với môi trường xung
quanh.
2. Nắm chắc và chính xác các hiện tượng thí nghiệm trong quá trình dạy học:
Trước khi tiến hành một giờ học có thí nghiệm. Tôi luôn luôn phải tự kiểm tra các
thiết bị và kết quả thí nghiệm, mới đưa ra thí nghiệm chính thức.
a) Yêu cầu sư phạm thi tiến hành thí nghiệm:

Nguyễn Thanh Liêm Trang 7
Sáng kiến kinh nghiệm

* Tính vừa sức: Nội dung thí nghiệm phải phù hợp với chương trình và khả năng
của học sinh.
* Tính rõ ràng: Thiết bị thí nghiệm phải rõ ràng những chi tiết chủ yếu, thể hiện
được tính trực quan.
* Tính an toàn: Mợi trang thiết bị thí nghiệm phải đảm bảo sự an toàn cho học sinh
cũng như giáo viên trong quá trình thực hành thí nghiệm.
b) Qui trình thực hành thí nghiệm: ( cả lớp hoặc theo nhóm )
* Chuẩn bị:
- Xác định mục đích thí nghiệm.
- Giới thiệu dụng cụ và các chất tham gia trong quá trình thí nghiệm.
- Chia nhóm ( nếu hoạt động theo nhóm ).
- Phát phiếu học tập.
* Tiến hành thí nghiệm và kết luận:
- Học sinh tiến hành thí nghiệm và quan sát các hiện tượng xảy ra trong quá trình
làm thí nghiệm.
- Ghi lại kết quả quan sát được qua thí nghiệm.
- Đại diện các nhóm trình bày kết quả thí nghiệm dựa vào câu hỏi mà giáo viên đặt
ra cho cả lớp.
- Các nhóm khác nhận xét, bổ sung và trình bày ý kiến của nhóm mình.
- Giáo viên nhận xét và chính xác hóa các kiến thức mà học sinh tự rút ra .
- Giáo viên ghi bảng.
- Giáo viên vận dụng hiên hệ thực tế trong đời sống và sản xuất.
Ví dụ : Ở bài 30- trang 60 “ cao su”
Học sinh biết làm một vài thí nghiệm để nêu được tính chất của cao su.
Ví dụ : Ở bài 38-39 trang 79 “ Sự biến đổi hóa học”

Nguyễn Thanh Liêm Trang 8

Sáng kiến kinh nghiệm

Học sinh biết làm một vài thí nghiệm chứng minh vai trò của nhiệt và ánh sáng
tronh sự biến đổi hóa học của các chất . Từ đó học sinh phát biểu được định nghĩa
về sự biến đởi hóa học của các chất.
Tóm lại : phân môn khoa học đòi hỏi rất cao ở người dạy, phải làm thế nào để thu
hút học sinh vào bài học. Thông qua việc thực hành thí nghiệm tạo cho các em
niềm tin khoa học, khi tiếp xúc với các hiện tượng trong thực tế , làm quen và dần
dần hình thành kĩ năng sử dụng các dụng cụ thí nghiệm, các dụng cụ đo trong
phòng thí nghiệm, trong đời sống hàng ngày.
3. Phối hợp sử dụng các phương pháp :
Như chúng ta đã biết, phương pháp dạy - học là một trong những yếu tố quan trọng
nhất của quá trình dạy - học . Nó phụ thuộc vào khả năng của giáo viên và những
điều kiện dạy - học cụ thể của nhà trường. Tìm tòi, phối hợp những phương pháp dạy
- học nhằm phát huy tính tích cực , chủ động của người học và phù hợp với từng môn
học, từng bài học, từng đối tượng học sinh là việc làm cần thiết và thường xuyên của
người thầy giáo. Vì vậy, chính giáo viên là nguời quyết định cho việc lựa chọn
phương pháp dạy - học thích hợp cho bài học, sao cho sự tương tác giữa thầy và trò
trong quá trình lĩnh hội tri thức của trò đạt kết quả cao nhất.
Kinh nghiệm của các giáo viên giỏi cho thấy: Trong một giờ dạy của một bài,
không bao giờ chỉ dùng một phương pháp dạy - học mà giờ dạy đó thành công. Cho
nên tôi đã cố gắng nghiên cứu kĩ bài dạy để sử dụng và phối hợp linh hoạt nhiều
phương pháp dạy - học như : thí nghiệm, quan sát, hỏi đáp, thực hành,thảo luận, điều
tra, truyền đạt . . .(khi cần thiết).
Sau đây là một minh họa cho sự phối hợp các phương pháp dạy - học
Ví dụ : Khi dạy bài 30 “ Cao su”
Hoạt động 2:( giúp học sinh tìm ra tính đàn hồi của cao su)
Các phương pháp được sử dụng:
* Phương pháp dạy - học chính:

Nguyễn Thanh Liêm Trang 9
Sáng kiến kinh nghiệm

- Phương pháp thí nghiệm :
Thí nghiệm 1:
Cho học sinh kéo sợi dây cao su ra rồi buông tay
Ta thấy:
- Sợi dây cao su trở lại trạng thái ban đầu.
Thí nghiệm 2:
Cho học sinh ấn vào một miếng cao su rồi buông tay ra
Ta thấy:
- Miếng cao su giữ nguyên trạng thái ban đầu.
Thí nghiệm 3:
Cho học sinh ném quả bóng xuống sàn nhà
Ta thấy :
- Quả bóng lại nảy lên.
* Lưu ý : khi sử dụng phương pháp thí nghiệm cần chú ý các yêu cầu sau:
+ Tính vừa sức: Nội dung thí nghiệm phù hợp với khả năng tiếp thu của học sinh.
+ Rõ ràng: Thiết bị thí nghiệm phải thể hiện rõ những chi tiết chủ yếu, thể hiện tính
trực quan.
+ Thí nghiệm phải đảm bảo thành công.
+ An toàn: Mọi trang thiết bị phải đảm bảo an toàn cho học sinh và giáó viên.
* Các phương pháp hỗ trợ: được sử dụng trong bài học dạy.
- Phương pháp quan sát:
Học sinh quan sát các thí nghiệm trên đểnhận thấy: khi kéo căng sợi dây cao su,
sợi dây dãn ra , khi buông tay sợi dây trở vềtrạng thái ban đầu . Khi ấn mạnh tay
xuống miếng cao su thì miếng cao su lún xuống, khi thả tay thì miếng cao su trở lại
trạng thái ban đầu. Khi ném quả bóng xuống sàn nhà, ta thấy quả bóng nảy lên.
Từ những quan sát được trên, học sinh dễ dàng nêu được tính đàn hồi của cao su.
* Lưu ý : khi sử dụng phương pháp này giáo viên cần lưu ý:

Nguyễn Thanh Liêm Trang 10
Sáng kiến kinh nghiệm

+ Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng trực quan theo nội dung bài học.
+ Độ lớn , màu sắc phản ánh đúng bản chất của sự vật hiện tượng.
+ Sử dụng đúng lúc, đúng chỗ và đảm bảo cho mọi học sinh quan sát được.
+ Cần dành thời gian hợp lý cho học sinh quan sát.
- Phương pháp hỏi đáp:
Trong trường hợp này, giáo viên đưa ra những câu hỏi về kết quả quan sát , thí
nghiệm để dẫn dắt học sinh phát hiện ra kiến thức.
* Lưu ý : khi sử dụng phương pháp này cần chú ý các yêu cầu sau:
+ Các câu hỏi cần phải chuẩn bị trước thành một hệ thống.
+ Câu hỏi phải rõ ràng chính xác dễ hiểu, tránh những câu hỏi chung chung khó
hiểu.
+ Câu hỏi phải phát huy tính tích cực, độc lập, tư duy của học sinh.
+ cần chú ý đến các em nhút nhát, rụt rè ngại phát biểu; tránh hiện tượng chỉ gọi
các em giơ tay, những em quen thuộc.
- Phương pháp truyền đạt :
Giáo viên sử dụng phương pháp truyền đạt khi tổng kết và chính xác hóa những
kết luận do học sinh rút ra qua quan sát và thí nghiệm.
* Lưu ý : khi sử dụng phương pháp này giáo viên cấn chú ý:
+ Tránh sự áp đặt mà phải dựa trên cơ sở khoa học, thực tiễn để kết luận vấn đề.
* Với việc sử dụng phối hợp linh hoạt các phương pháp dạy - học, tôi đã lôi
cuốn, thu hút được học sinh vào bài học. Giúp các em phát hiện ra kiên thức, việc
tiếp thu bài trở nên nhẹ nhàng thoải mái, khắc sâu và ghi nhớ tốt các hiện tượng
trong tự nhiên và trong khoa học… Học trò tôi rất thích tìm tòi ,khám phá và đặt ra
những câu hỏi rất thông minh. Các em đã hình thành thói quen, nề nếp chủ động
trong học tập với ý thức cao.
Ví dụ : Khi dạy bài 64- trang 132 “ Vai trò của môi trường tự nhiên đối với đời

sống con người”

Nguyễn Thanh Liêm Trang 11
Sáng kiến kinh nghiệm

* Phương pháp dạy học chính:
- Phương pháp quan sát:
Phương pháp hỗ trợ: Phương pháp điều tra, phương pháp hỏi đáp, phương pháp
động não, phương pháp truyền đạt)
* Hình thức tổ chức dạy học: ( Cá nhân, nhóm , lớp )
I. Mục tiêu của bài học:
Sau bài học, học sinh biết:
1. Nêu ví dụ chứng tỏ môi trường tự nhiên có ảnh hưởng lớn đến đời sống của con
người.
2. Thảo luận, trình bày tác động của con người đồi với tài nguyên thiên nhiên và
môi trường.
II. Chuẩn bị ở nhà
* Đối với yêu cầu 1: Cho học sinh sưu tầm tin tức, bài báo, tranh ảnh viết về vai trò
của môi trường tự nhiên đối với con người.
* Đối với yêu cầu 2: Tôi áp dụng phương pháp quan sát thực tế:
- Trước tiết học , vào những buổi chiều thứ bảy, tôi hướng dẫn học sinh theo từng
nhóm đến một số nơi ở địa phương như : Lò làm bún, Trại chăn nuôi heo, Trạm y
tế xã, bãi rác, nhà máy chế biến mủ cao su…
+ Và giao mỗi học sinh quan sát hoạt động của gia đình mình – Trên đường bộ.
Học sinh sẽ trực tiếp quan sát và ghi nhận lại theo 3 yêu cầu sau:
a) Những nơi đó thải ra những chất gì cho môi trường tự nhiên ?
b) Hoạt động hàng ngày của gia đình em đã thải ra môi trường những chất gì ?
c) Những chất thải ra môi trường tự nhiên bằng cách nào ? Và nó có thể là nguồn
gây ô nhiễm môi trường tự nhiên không ? Gây ô nhiễm môi trường tự nhiên như
thế nào ? ( yêu cầu này là cơ sở thảo luận cho bài “Tác động của con người đến

môi trường không khí và nước”).
III. Hoạt động trên lớp

Nguyễn Thanh Liêm Trang 12
Sáng kiến kinh nghiệm

* Hoạt động nhóm : Lớp được chia thành 4 nhóm : Mỗi nhóm đều được thảo luận
2. yêu cầu :
- Đối với yêu cầu 1: Học sinh đã sưu tầm được một số tranh ảnh nói về vai trò của
môi trường tự nhiên đối với đời sống con người và một số kiến thức mà các em
cũng có thể biết qua nghiên cứu bài để thảo luận câu hỏi :
H: Môi trường tự nhiên đã cho con người những gì?
- Đối với yêu cầu 2: Nêu lại những điều đã quan sát được từ thực tế ( các em thu
kết quả các nhóm quan sát được bố trí đều vào các nhóm thảo luận) các em sẽ trình
bày cho nhóm cùng thảo luận và thư kí tóm tắt ghi vào bảng sau.
* Môi trường tự nhiên nhận lại từ các hoạt động của con người những gì?
Hoạt động của con người Thải ra những chất gì ?
Hoạt động cả lớp : Sau khi học sinh đã thảo luận xong. Dại diện nhóm lên trỉnh
bày cả lớp bổ sung. Giáo viên giúp học sinh hệ thống lại những nội dung chính.
+ Nội dung 1: Học sinh trình bày các hình ảnh môi trường tự nhiên ảnh hưởng đến
đời sống con người. Môi trường tự nhiên cho con người như: Thực ăn, nước uống,
không khí, nơi làm việc, học tập, vui chơi giải trí. Các tài nguyên: Quặng kim loại,
than đá, dầu mỏ, năng lượng….
+ Nội dung 2: Do được quan sát thực tế nên học sinh đã nêu được những ý kiến
phong phú, đa dạng như:
Hoạt động của con người Thải ra những chất
Lò làm bún - Khói lan tỏa ra đầy trong không khí, không có óng
khói dẫn lên cao.
- Nước rửa, nước thải chảy bừa bãi ứ động lại khu vực
xung quanh, gây mùi hôi khó chịu.

Lò mổ heo - Nước thải đổ ra một hố không đậy nắp.
- Lông heo đầy ngập không tiêu hủy được gây mùi hôi
thối rất khó chịu.
Trạm y tế xã - Có hồ chứa nước trong, cao.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 13
Sáng kiến kinh nghiệm

- Có hố xí vệ sinh sạch sẽ, nước thải có ống dẫn ra
hầm sâu và có nắp đậy.
Nơi đổ rác - Rác và xác súc vật vứt bừa bãi, gây hôi thối, ruồi đậu
nhiều.
Sinh hoạt gia đình
Trên đường bộ.
- Phân, rác, nước thải
- Xe cộ qua lại tỏa ra khói, bụi nhiều.
Sau phần trình bày. Giáo viên giúp học sinh hệ thống lại nội dung chính một cách
dễ dàng.
Môi trường tự nhiên nhận lại từ các hoạt động cảu con người:
+ Các chất thải trong sinh hoạt hàng ngày.
+ Các chất thải do hoạt động của máy móc, các ngành công nghiệp ( hóa chất,
luyện kim, chế biến thực phẩm…)
Sau khi tìm hiểu hai nội dung chính. Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh hiểu
thêm.
Nguồn tài nguyên không phải là vô tận như một số tài nguyên là rừng và các
khoáng sản…nếu khai thác mãi sẽ bị cạn kiệt.
Được quan sát từ thực tế học sinh đã nắm vững kiến thức bài học, ý thức được
môi trường tự nhiên có vai trò vô cùng quan trọng đối với đời sống con người, con
người cần phải hạn chế thải ra môi trường các chất độc hại.
4. Dạy môn khoa học cần tổ chức nhiều trò chơi :

Ngoài các hoạt động chính nhằm đạt được các mục tiêu yêu cầu của bài học đề ra,
trong các hoạt động cũng có thể tổ chức một số trò chơi hoạt động hoặc trò chơi
học tập nhằm gây cho học sinh hứng thú ,chuẩn bị tâm thế bước vào bài học mới.
Trong các trò chơi mang tính khởi động giáo viên nên tạo cơ hội cho tất cả các học
sinh tham gia trình bày trước lớp.
Ví dụ : Khi dạy bài 12, trang 26 “ Phòng bệnh sốt rét”
- Trước khi vào bài mới tôi tổ chức cho học sinh chơi một trò chơi nhỏ có tên “
Diệt những con vật có hại”

Nguyễn Thanh Liêm Trang 14
Sáng kiến kinh nghiệm

- Cách chơi: Giáo viên lấn lượt nêu tên các con vật mà học sinh đã biết . Khi nghe
những con vật có hại cần tiêu diệt, học sinh sẽ đưa tay lên cao và hơ “ diệt!diệt! ”.
- Nếu học sinh nào hơ diệt những con vật có ích hoặc nghe tên các con vật có hại
mà khơng hơ diệt là thua c̣c phải dứng tại chỡ.
Giáo viên Học sinh
Con mèo
Con r̀i Diệt - diệt
Con chó
Con gián Diệt - diệt
Con cḥt Diệt - diệt
Con bò
Con m̃i Diệt - diệt
Qua trò chơi nhỏ đó ( thời gian chiếm khơng nhiều ) , học sinh sẽ biết những con
vật nào có hại cần phải tiêu diệt. Từ đó, giáo viên giới thiệu mợt cách nhẹ nhàng lí
thú. Học sinh tiếp thu bài mợt cách đầy hào hứng và đương nhiên tiết học đạt kết
quả cao.
Ví dụ : Khi dạy bài 44- trang 90 : “Sử dụng năng lượng gió và năng lượng nước
chảy”

- Ở bước củng cớ bài, tơi tở chức cho học sinh chơi trò chơi “ chung sức”
- Cách chơi : chia lớp thành 2 đợi, mỡi đợi cử 4 thành viên tham gia.
- Giáo viên đính lên bảng 4 bức tranh ( che phần chú thích ở dưới) và đính 4 băng
giấy với hai nợi dung ( mỡi nợi dung 2 băng giấy ) gờm : Sử dụng năng lượng gió,
sử dụng năng lượng nước chảy.
- Học sinh mỡi đợi lần lượt đính nợi dung băng giấy phù hợp với tranh. Đợi nào
xong trước và chính xác thì đợi đó thắng c̣c.
- Giáo viên và cả lớp kiểm tra kết quả bằng cách lần lượt gỡ băng giấy che phần
chú thích dưới mỡi hình ra , nếu đúng cả lớp vỡ tay.
5. Đầu tư đờ dùng dạy – học:

Ngũn Thanh Liêm Trang 15
Sáng kiến kinh nghiệm

Khơng chỉ mơn khoa học mà tất cả các mơn học khác, đờ dùng dạy học đóng vai
trò quan trọng trong quá trình tiếp thu bài của học sinh.
“ Có nhà giáo dục cho rằng : “ Trẻ em khơng sợ học mà chỉ sợ những tiết học đơn
điệu, nhàm chán. Học sinh tiểu học cảm thấy mệt mỏi và chán học khi chỉ nhìn
thấy mãi mợt hình ảnh của giáo viên. Lúc đó học sinh mong ḿn được nhìn thấy
mợt cái gì, khác ngoài giáo viên để tạo ra mợt cảm giác thoải mái khi có cái mới để
thu nhận kiến thức. Thường cái mới đó là đờ dùng dạy – học.
Bản thân, nhận thức được tầm quan trọng của đờ dùng dạy học trong mơn học.
Tơi ln cớ gắng sưu tầm và làm dờ dùng dạy học để phục vụ cho tiết dạy. Và đó
cũng chính là mợt ́u tớ cần thiết để tạo sự chú ý cho học sinh trong mợt tiết dạy.
Ví dụ : Khi dạy bài 44- trang 90 : “Sử dụng năng lượng gió và năng lượng nước
chảy”
Tơi sử dụng các đờ dùng sau :
- Bảng cài đính trò chơi.
- Tranh ảnh học sinh sưu tầm được.
- Máy phát điện sử dụng sức nước.

Ví dụ : Bài 57 – trang 116 “ Sự sinh sản của ếch”
Tơi cho các em sưu tầm hoặc vẽ tranh : trứng ếch, nòng nọc, ếch trưởng thành.
Giáo viên ch̉n bị mợt con ếch thật và mợt con nòng nọc thật để học sinh quan
sát. Ngoài ra ch̉n bị tranh “ sơ đờ vòng đời của ếch”.
Qua tranh ảnh, sơ đờ, vật thật trong quá trình giảng dạy.Tơi đã tạo được sự chú ý
của học sinh trong giờ học.
6. Giáo án :
KHOA HỌC:
SỬ DỤNG NĂNG LƯNG CỦA GIÓ
VÀ CỦA NƯỚC CHẢY.
I. Mục tiêu:

Ngũn Thanh Liêm Trang 16
Sáng kiến kinh nghiệm

1. Kiến thức: - Trình bày về tác dụng của năng lượng gió, năng
lượng nước chảy trong tự nhiên.
2. Kó năng: - Kể ra những thành tựu trong việc khai thác để sử dụng
năng lượng gió, năng lượng nước chảy.
3. Thái độ: - Giáo dục học sinh ham thích tìm hiểu khoa học.
II. Chuẩn bò:
- Giáo viên: - Chuẩn bò theo nhóm: ống bia, chậu nước.
- Tranh ảnh về sử dụng năng lượng của gió, nước chảy.
- Mơ hình tua – bin hoặc bánh xe nước.
- Học sinh : - SGK.
III. Các hoạt động:
TG HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO
VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH
1’

4’
1’
30’
10’
10’
1. Khởi động:
2. Bài cũ: Sử dụng năng lượng
của chất đốt (tiết 2).
→ Giáo viên nhận xét.
3. Giới thiệu bài mới: Sử dụng
năng lượng của gió và của nước
chảy.
4. Phát triển các hoạt động:
v Hoạt động 1: Thảo luận về
năng lượn của gió.
Phương pháp: Thảo luận, thuyết
trình.
→ Giáo viên chốt.
- Để đẩy thùn b̀m, quạt
thóc, làm quay cánh quạt của cới
xây gió, quay máy phát điện….
- Giáo viên minh họa : Sử
dụng năng lượng của gió để tạo ra
dòng điện ( Hình 2 SGK )
v Hoạt động 2: Thảo luận về
năng lược của nước.
- Hát
- Học sinh tự đặt câu hỏi, học sinh
khác trả lời.
Hoạt động nhóm, lớp.

- Các nhóm thảo luận.
- Vì sao có gió? Nêu một số ví dụ
về tác dụng của năng lượng của
gió trong tự nhiên.
- Con người sử dụng năng lượng
gió trong những công việc gì?
- Liên hệ thực tế đòa phương.
- Các nhóm trình bày kết quả.
Hoạt động nhóm, lớp.

Ngũn Thanh Liêm Trang 17
Sáng kiến kinh nghiệm

10’
1’
Phương pháp: Thảo luận, đàm
thoại, trùn đạt.
- Giáo viên chớt .
- Để chở bè gỡ, tre, nứa từ
vùng cao về đờng bằng, thả trơi
theo dòng nước.
- Quay bánh xe nước đưa nước
lên cao dùng cho trờng trọt, chăn
ni, sinh hoạt…quay máy phát
điện.
- Giáo viên minh họa : Sử
dụng năng lượng nước chảy làm
quay bánh xe nước bằng đờ dùng
trực quan.
v Hoạt động 3: Củng cố.

- Cắt đáy một lon bia làm tua bin.
- 4 cánh quạt cách đều nhau.
- Đục cái lỗ giữa đáy lon xâu vào
đó một ống hút, dội nước từ trên
xuống vào cánh tua bin để làm
quay tua bin.
5. Tổng kết - dặn dò:
- Xem lại bài + học ghi nhớ.
- Chuẩn bò: “Sử dụng năng lượng
điện”.
- Các nhóm thảo luận.
- Nêu một số ví dụ về tác dụng
của năng lượng của nước chảy
trong tự nhiên.
- Con người sử dụng năng lượng
của nước chảy trong những công
việc gì?
- Liên hệ thực tế đòa phương.
- Các nhóm trình bày kết quả.
- Sắp xếp, phân loại các tranh ảnh
sưu tầm được cho phù hợp với từng
mục của bài học.
- Các nhóm trình bày sản phẩm.

Ngũn Thanh Liêm Trang 18
Sang kiờn kinh nghiờm

- Nhaọn xeựt tieỏt hoùc.
7. Thc hiờn giang day trờn lp:
a) Chon cach gii thiờu:

Vi tụi, gii thiờu bai la mụt khõu quan trong trong mụt tiờt day. Mụi bai day cõn
co mụt cach gii thiờu sinh ụng va hõp dõn nhng tranh rm ra ờ gõy s chu y
cho hoc sinh gay t khi mi vao bai.
Vi du : Khi day bai 12, trang 26 Phong bờnh sụt ret
Tụi a ra mụt cõu ụ : Vi may ma tao phai anh tao, vi tao ma tao phai anh ca
tao lõn may ụ cac em o la con gi? A vi sao chung ta phai anh muụi, diờt muụi,
hụm nay cac em se hiờu iờu o qua bai Phong bờnh sụt ret
Vi du : Khi day bai 57- trang 182 S sinh san cua ờch
Tụi bt bai hat Chu ờch con va cung hat vi hoc sinh, kờt thuc bai hat. Hụm nay,
cac em cung thõy tim hiờu vờ con ờch qua bai S sinh san cua ờch.
Mụi bai co mụt c thu riờng, va cach gii thiờu bai cung la mụt nghờ thuõt trong
qua trinh giang day. Vi võy, tụi luụn tim cach thay ụi phõn gii thiờu ờ tao ra s
mi la, thu hut hoc sinh ờn vi bai mi.
b) Cach nờu cõu hoi:
ụi vi tụi hoc sinh tra li cõu hoi c hay khụng ? Da vao rõt nhiờu cach t
cõu hoi cua giao viờn, thai ụ cua giao viờn. Vi võy mụi khi a ra cõu hoi phai cõn
co thai ụ khuyờn khich, giong noi ụn tụn, nhe nhang, thờ hiờn s gõn gui gia thõy
va tro. Cõn chu y ờn viờc khuyờn khich ụng viờn cac hoc sinh rut re chõm chap.
Trong qua trinh day hoc tụi luụn khuyờn khich hoc sinh t cõu hoi ngc lai cho
giao viờn, cho ban. Co nh võy cac em mi thờ hiờn c s sõu sc trong viờc
linh hụi tri thc mi.
Vi du : khi hoc bai 30- trang 64 Cao su. Sau khi lam thi nghiờm, hoc sinh quan
sat thi nghiờm. Tụi t cõu hoi giup hoc sinh nờu c tinh chõt an hụi cua cao su
nh sau:

Nguyờn Thanh Liờm Trang 19
Sáng kiến kinh nghiệm

Đố các em cao su có tính chất gì?
c) Sử dụng giáo cụ trực quan để kích thích hứng thú, tạo không khi sôi nổi trong

học tập.
Như trên đã nói tầm quan trọng của đồ dùng dạy học. vì vậy, tôi luôn cố gắng
tìm vật thật, vật sống để các em dễ tiếp thu bài hơn.
Ví dụ : Khi dạy bài 57- trang 182 “ Sự sinh sản của ếch”
- Tôi cho học sinh quan sát con ếch thật.
- Sơ đồ vòng đời sinh sản của ếch.
Từ những việc làm nhỏ trên, tôi thấy giờ học sinh động, học sinh tôi rất hứng thú
khi học môn khoa học.
d) Giúp học sinh thuộc bài ngay tại lớp:
Việc giảng dạy trên lớp kĩ, đúng trọng tâm bài, học sinh sẽ tiếp thu bài nhanh khắc
sâu được nội dung một cách có hệ thống sẽ giúp thuộc bài ngay tại lớp. Để làm
được điều đó, tôi phải nghiên cứu kĩ bài dạy, lựa chọn phương pháp và hình thức tổ
chức phù hợp cho từng bài, từng hoạt động cụ thể.
e) Đánh giá cho điểm, động viên:
Bên cạnh các em thi đua sưu tầm đồ dùng học tập, quan sát trước ở nhà để lên lớp
để tiếp thu bài nhanh, khắc sâu kiến thức của bài học. Tôi phải theo dõi tuyên
dương, khen thưởng kịp thời những cá nhân hay tổ làm tốt. Các em sẽ thấy thích
thú và hăng hái tham gia chuẩn bị bài tốt hơn cho những bài học sau.
IV. KẾT QUẢ
- Với việc áp dụng các biện pháp nêu trên, chất lượng tiết dạy được nâng lên rõ
rệt, giờ học trở nên nhẹ nhàng, thoải mái hơn. Tôi nhận thấy học sinh lớp tôi phụ
trách có tiến bộ hơn nhiều so với các năm trước. Các em tỏ ra ham thích học môn
khoa học, các em trở nên mạnh dạn, tự tin hơn khi tham gia xây dựng bài. Từng
bước hình thành được thói quen, ý thức tự học, học sinh tích cực hơn trong công
việc được thầy giáo giao cho phải thực hiện ở nhà, ở lớp.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 20
Sáng kiến kinh nghiệm

- Tôi đã hình thành được ở học sinh các kĩ năng quan sát, phán đoán, kĩ năng làm

thí nghiệm, thực hành và khả năng vận dụng các kiến thức đã học vào thực tế.
- Việc thực hiện tốt các biện pháp trên, hoạt động của giáo viên và học sinh trong
giờ lên lớp diễn ra một cách nhịp nhàng, đồng bộ.
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
* Để dạy tốt môn khoa học, giáo viên cần :
+ Nắm vững nội dung chương, trình sách giáo khoa.
+ Xác định đúng mục tiêu của tiết dạy, nắm vững trọng tâm tiết dạy.
+ Sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy – học nhằm phát huy ưu điểm và hạn
chế nhược điểm của mỗi phương pháp.
+ Cần có thời gian để đầu tư làm và sưu tầm đồ dùng dạy học
+ Thường xuyên tự học và học tập ở đồng để tích lũy , đúc rút kinh nghiệm, nâng
cao tay nghề của mình.

Nguyễn Thanh Liêm Trang 21