ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA HÀNH CHÍNH-NHÀ NƯỚC
BỘ MÔN LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
HÀ NỘI - 2015
BẢNG TỪ VIẾT TẮT
BT Bài tập
GV Giảng viên
GVC Giảng viên chính
KTĐG Kiểm tra đánh giá
LT Lí thuyết
LVN Làm việc nhóm
MT Mục tiêu
TC Tín chỉ
TL Thảo luận
TS Tổng số
VĐ Vấn đề
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA HÀNH CHÍNH-NHÀ NƯỚC
BỘ MÔN LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
Hệ đào tạo: Cử nhân ngành luật học (chính quy)
Tên môn học: Lịch sử nhà nước và pháp luật
Số tín chỉ: 03
Loại môn học: Tự chọn
1. THÔNG TIN GIẢNG VIÊN
1.1. ThS. Trần Hồng Nhung - GV, Phụ trách Bộ môn
Email:
1.2. ThS. Vũ Thị Yến - GVC
Email:
1.3. ThS. Hà Thị Lan Phương - GVC

Email:
1.4. ThS. Phạm Thị Thu Hiền - GV
Email:
1.5. ThS. Trần Thị Hoa - GV
Email:
1.6. Phạm Việt Hà - GV
E-mail:
Văn phòng Bộ môn lịch sử nhà nước và pháp luật
Phòng 501, nhà A - Trường Đại học Luật Hà Nội
Số 87, đường Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội
Điện thoại: 0437738331
E-mail:
Giờ làm việc: 8h00 - 17h00 hàng ngày (trừ thứ 7, chủ nhật và ngày
nghỉ lễ).
2. TÓM TẮT NỘI DUNG MÔN HỌC
Lịch sử nhà nước và pháp luật là môn khoa học pháp lí cơ sở cung
cấp những kiến thức cơ bản về quá trình hình thành, phát triển, thay
thế của các kiểu nhà nước và pháp luật trên thế giới. Từ đó, khái quát
đặc điểm trong quá trình hình thành, phát triển, hội nhập với khu vực
và quốc tế của nhà nước-pháp luật Việt Nam trong tiến trình lịch sử.
3. NỘI DUNG CHI TIẾT CỦA MÔN HỌC
Vấn đề 1. Nhà nước và pháp luật thời kì cổ đại
1. Cơ sở hình thành và phát triển của nhà nước và pháp luật ở phương
Đông và phương Tây thời kì cổ đại
2. Nhà nước thời kì cổ đại
2.1. Một số nhà nướcđiển hình ở phương Đông
2.2. Một số nhà nướcđiển hình ở phương Tây
3. Pháp luật thời kì cổ đại
3.1. Pháp luật phương Đông cổ đại
3.2. Pháp luật phương Tây cổ đại

4. Nhà nước và pháp luật Việt Nam thời kì cổ đại
4.1. Đặc thù trong quá trình hình thành nhà nước Văn Lang - Âu Lạc
4.2. Quá trình tiếp biến văn hoá chính trị-pháp lí ở Việt Nam thời kì
Bắc thuộc
Vấn đề 2. Nhà nước và pháp luật thời kì trung đại
1. Cơ sở hình thành và phát triển của nhà nước và pháp luật ở
phương Đông và phương Tây thời kì trung đại
2. Nhà nước thời kì trung đại
2.1. Một số nhà nước phong kiến ở phương Đông
2.1.1. Nhà nước phong kiến Trung Quốc
2.1.2. Nhà nước phong kiến Việt Nam
2.2. Nhà nước phong kiến Tây Âu
3. Pháp luật thời kì trung đại
3.1. Pháp luật phong kiến phương Đông
3.1.1. Pháp luật phong kiến Trung Quốc
3.1.2. Pháp luật phong kiến Việt Nam
3.2. Pháp luật phong kiến Tây Âu
Vấn đề 3. Nhà nước và pháp luật thời kì cận đại
1. Cơ sở hình thành và phát triển của nhà nước tư sản
2. Một số nhà nước tư sản điển hình trên thế giới thời cận đại
3. Pháp luật tư sản
4. Nhà nước và pháp luật Việt Nam thời Pháp thuộc
4.1. Quy chế chính trị-pháp lí ở Việt Nam thời kì Pháp thuộc
4.2. Đặc điểm về nhà nước ở Việt Nam thời kì Pháp thuộc
4.3. Đặc điểm về pháp luật ở Việt Nam thời kì Pháp thuộc
Vấn đề 4. Nhà nước và pháp luật thời kì hiện đại
1. Nhà nước và pháp luật tư sản thời kì hiện đại
1.1. Những thay đổi cơ bản của nhà nước tư sản thời kì hiện đại
1.2. Pháp luật tư sản hiện đại
2. Nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa

2.1. Nhà nước và pháp luật Liên bang công hoà xã hội chủ nghĩa
Xô viết
2.2. Nhà nước và pháp luật các nước xã hội chủ nghĩa được thiết
lập sau Chiến tranh thế giới II
2.3. Nhà nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa Việt Nam
4. MỤC TIÊU CHUNG CỦA MÔN HỌC
4.1. Mục tiêu nhận thức
4.1.1. Về kiến thức
- Sinh viên sẽ có được những kiến thức cơ bản, hệ thống về quá
trình hình thành, phát triển của nhà nước và pháp luật trên thế giới
và ở Việt Nam trong tiến trình lịch sử.
- Thấy được sự kế thừa và phát triển những giá trị truyền thống về
nhà nước và pháp luật qua các thời kì lịch sử.
- Thấy được quá trình hội nhập về nhà nước và pháp luật của Việt
Nam với khu vực và thế giới trong tiến trình lịch sử và những giá
trị, bài học kinh nghiệm cần kế thừa trong bối cảnh toàn cầu hoá
hiện nay.
4.1.2. Về kĩ năng
- Hình thành cho sinh viên kĩ năng tìm kiếm, thu thập, hệ thống hoá,
tổng hợp và xử lí các nguồn sử liệu một cách khoa học, khách quan.
- Rèn luyện cách làm việc độc lập và liên kết theo nhóm với tinh
thần hợp tác và xây dựng.
- Có khả năng vận dụng kiến thức lịch sử về nhà nước và pháp luật
để phân tích, đánh giá các vấn đề lí luận và thực tiễn, đưa ra được các
ý kiến cá nhân về các vấn đề trong đời sống nhà nước và pháp luật
hiện nay.
4.1.3. Về thái độ
- Trân trọng, giữ gìn, bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống về
văn hoá chính trị-pháp lí trong lịch sử Việt Nam;
- Phê phán yếu tố tiêu cực trong quá trình phát triển của lịch sử nhà

nước và pháp luật Việt Nam;
- Có ý thức vận dụng các kiến thức đã học để liên thông với các
môn khoa học tiếp theo.
4.2. Các mục tiêu khác
- Phát triển kĩ năng cộng tác, làm việc nhóm;
- Phát triển kĩ năng tư duy sáng tạo, khám phá, tìm tòi;
- Trau dồi, phát triển năng lực đánh giá và tự đánh giá;
- Rèn kĩ năng bình luận, thuyết trình trước công chúng;
- Rèn kĩ năng lập kế hoạch, tổ chức, quản lí, điều khiển, theo dõi kiểm
tra hoạt động, làm việc nhóm, lập mục tiêu, phân tích chương trình.
5. MỤC TIÊU NHẬN THỨC CHI TIẾT
MT
VĐ
Bậc 1 Bậc 2 Bậc 3
1.
Nhà
nước
và
pháp
luật
thời kì
cổ đại
1A1. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
tưởng, các yếu tố
thúc đẩy sự ra đời
và phát triển của
nhà nước-pháp luật
phương Đông cổ
đại.

1A2. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
1B1. So sánh cơ
sở kinh tế, xã hội
và các yếu tố thúc
đẩy sự ra đời và
phát triển của nhà
nước-pháp luật ở
phương Đông và
phương Tây thời
kì cổ đại.
1B2. Phân tích
1C1. Phân tích
được những
tác động của
cơ sở hình
thành nhà
nước và pháp
luật đến hình
thức, chức
năng, bản chất
nhà nước ở
tưởng, các yếu tố
thúc đẩy sự ra đời
và phát triển của
nhà nước-pháp luật
phương Tây cổ đại.
1A3. Nêu được cơ
sở thiết lập và cơ
cấu tổ chức bộ máy

nhà nước ở Ai Cập,
Lưỡng Hà, Ấn Độ,
Trung Quốc thời kì
cổ đại.
1A4. Nêu được cơ
sở thiết lập và cơ
cấu tổ chức bộ máy
nhà nước ở Spac,
Aten và La Mã thời
cổ đại.
1A5. Nêu được
hoàn cảnh ra đời,
nội dung cơ bản của
các chế định quyền
sở hữu, hợp đồng,
hôn nhân và gia
đình, hình sự, tố
tụng trong bộ luật
Hammurabi ở
Lưỡng Hà thời cổ
đại.
1A6. Nêu được hai
giai đoạn phát triển
của luật pháp ở La
Mã thời cổ đại.
được cơ sở thiết
lập và biểu hiện
của hình thức
chính thể nhà
nước quân chủ

quý tộc ở Trung
Quốc thời kì Tây
Chu.
1B3. So sánh
hình thức chính
thể nhà nước ở
Spac, Aten và La
Mã thời kì cổ đại.
1B4. Phân tích
những đặc trưng
cơ bản của bộ
luật Hammurabi
ở Lưỡng Hà cổ
đại.
1B5. So sánh chế
định quyền sở
hữu, hợp đồng,
hôn nhân và gia
đình, thừa kế của
bộ luật
Hammurabi và
Luật dân sự La
Mã thời cộng hoà
hậu kì và thời
quân chủ.
1B6. Phân tích
được nguyên
nhân Luật dân sự
phương Đông
và phương

Tây thời kì cổ
đại.
1C2. Đánh giá
được những
ảnh hưởng về
nhà nước-pháp
luật của thời kì
cổ đại đối với
tiến trình phát
triển của nhà
nước-pháp
luật.
1C3. Phân tích
được những di
tồn của thời kì
dựng nước đối
vớiquá trình
xây dựngvà
phát triển của
nhà nước và
pháp luật Việt
Nam trong các
thời kì tiếp
theo.
1C4. Phân tích
được những hệ
quả của thời kì
Bắc thuộc đối
với quá trình
xây dựng và

1A7. Nêu được nội
dung cơ bản của chế
định quyền sở hữu,
hợp đồng, hôn nhân
và gia đình, thừa kế
của Luật dân sự La
Mã thời cộng hoà
hậu kì và thời quân
chủ.
1A8. Nêu được cơ
sở kinh tế-xã hội và
2 yếu tố thúc đẩy
nhà nước ở Việt
Nam ra đời sớm.
1A9. Nêu được quá
trình ra đời và tổ
chức bộ máy nhà
nước Văn Lang-Âu
Lạc.
1A10. Nêu được
nguồn hình thành,
hình thức và nội
dung của pháp luật
thời Văn Lang- Âu
Lạc.
1A11. Nêu được tổ
chức bộ máy và
chính sách cai trị
của chính quyền đô
hộ.

1A12. Nêu được tổ
chức bộ máy nhà
nước Vạn Xuân và
La Mã thời cộng
hoà hậu kì phát
triển nhất thời cổ
đại.
1B7. Phân tích
được đặc thù
trong quá trình
hình thành nhà
nước Văn Lang-
Âu Lạc.
1B8. Phân tích
được đặc điểm về
nhà nước và pháp
luật thời kì Bắc
thuộc.
phát triển của
nhà nước và
pháp luật Việt
Nam thời
phong kiến.
các chính quyền độc
lập tự chủ thế kỉ X.
1A13. Nêu được
nguồn hình thành,
hình thức và nội
dung pháp luật thời
Bắc thuộc.

2.
Nhà
nước và
pháp
luật thời
kì phong
kiến
2A1. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
tưởng cho sự hình
thành và phát triển
của nhà nước-pháp
luật phong kiến
phương Đông.
2A2. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
tưởng cho sự hình
thành, phát triển của
nhà nước và pháp
luật phong kiến
phương Tây.
2A3. Nêu được lược
sử các triều đại phong
kiến Trung Quốc.
2A4. Nêu được 3
nguyên tắc tổ chức
và hoạt động của
nhà nước phong
kiến Trung Quốc.
2A5. Nêu được cơ

cấu tổ chức bộ máy
nhà nước phong
2B1. Phân tích và
so sánh được cơ
sở hình thành và
phát triển của nhà
nước và pháp luật
phong kiến ở
phương Đông và
phương Tây,
Trung Quốc và
Việt Nam.
2B2. Phân tích và
so sánh nguyên
tắc tổ chức và
hoạt động của bộ
máy nhà nước
phong kiến Trung
Quốc và Việt
Nam.
2B3. Phân tích
quá trình hoàn
thiện bộ máy nhà
nước phong kiến
Trung Quốc qua
các thời kì Tần,
Đường, Minh.
2C1. Phân tích
được sự tác
động của cơ

sở kinh tế, xã
hội, tư tưởng
đến hình thức,
chức năng,
bản chất của
nhà nước
phong kiến ở
phương Đông
và phương
Tây thời kì
trung đại.
2C2. Đánh giá
các mô hình tổ
chức bộ máy
của nhà nước
phong kiến
Việt Nam.
2C3. Phân tích
được đặc điểm
của nhà nước
phong kiến
Việt Nam.
kiến Trung Quốc
qua các triều đại
Tần, Đường, Minh.
2A6. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
tưởng và đặc điểm
lịch sử của nhà nước
và pháp luật phong

kiến Việt Nam.
2A7. Nêu được lược
sử các triều đại
phong kiến Việt
Nam.
2A8. Nêu được các
nguyên tắc tổ chức
và hoạt động của bộ
máy nhà nước phong
kiến Việt Nam.
2A9. Nêu được mô
hình tổ chức bộ máy
nhà nước quân chủ
quý tộc trước cải
cách của Lê Thánh
Tông.
2A10. Nêu được
nguyên nhân, điều
kiện, nguyên tắc, biện
pháp cải cách và mô
hình tổ chức bộ máy
nhà nước quân chủ
quan liêu chuyên
chế thời Lê Thánh
Tông.
2B4. Phân tích
được những biểu
hiện của mô hình
nhà nước quân
chủ quý tộc và

nhà nước quân
chủ quan liêu
chuyên chế ở
Việt Nam thời kì
phong kiến.
2B5. Phân tích
được nguyên
nhân thiết lập và
các đặc điểm của
nhà nước lưỡng
đầu Lê-Trịnh ở
Đàng ngoài.
2B6. Phân tích
được đặc điểm
của nhà nước
phong kiến Tây
Âu qua các thời
kì.
2B7. Phân tích
được nguyên nhân
thiết lập và biểu
hiện của trạng thái
phân quyền cát cứ
của nhà nước
phong kiến Tây
Âu.
2B8. Phân tích
được các chế định
2C4. Phân tích
được những

đặc điểm của
hình phạt
trong pháp
luật phong
kiến Việt
Nam.
2C5. Đánh giá
chế độ hôn
nhân và gia
đình, thừa kế
của pháp luật
phong kiến
Việt Nam.
2C6. Phân tích
được đặc điểm
của pháp luật
phong kiến
Việt Nam.
2A11. Nêu được mô
hình tổ chức bộ máy
nhà nước lưỡng đầu
Lê -Trịnh ở Đàng ngoài.
2A12. Nêu được
nguyên tắc, biện pháp
cải cách và mô hình
tổ chức bộ máy nhà
nước quân chủ quan
liêu chuyên chế thời
Nguyễn.
2A13. Nêu được đặc

điểm của nhà nước
phong kiến Việt Nam.
2A14. Nêu được các
giai đoạn phát triển
của nhà nước phong
kiến Tây Âu.
2A15. Nêu được
nguyên nhân thiết lập
và biểu hiện của trạng
thái phân quyền cát
cứ của nhà nước
phong kiến Tây Âu.
2A16. Nêu được các
thành tựu lập pháp
của nhà nước phong
kiến Trung Quốc.
2A17. Nêu được các
chế định có tính kinh
điển của pháp luật
phong kiến Trung
Quốc.
kinh điển của pháp
luật phong kiến
Trung Quốc.
2B9. Phân tích
đượcnội dung cơ
bản của các chế
định hình sự, hôn
nhân và gia đình,
dân sự, tố tụng

của pháp luật
phong kiến Việt
Nam.
2B10. Phân tích
tính đa dạng của
pháp luật phong
kiến Tây Âu.
2A18. Nêu được các
thành tựu lập pháp
của nhà nước phong
kiến Việt Nam.
2A19. Nêu được
nguồn hình thành và
hình thức của pháp
luật phong kiến Việt
Nam.
2A20. Nêu được nội
dung cơ bản trong
chế định hình sự;
hôn nhân và gia
đình, dân sự, tố tụng
của pháp luật phong
kiến Việt Nam.
2A21. Nêu được đặc
điểm của pháp luật
phong kiến Việt Nam.
2A22. Nêu được
nguồn hình thành,
hình thức và nội
dung cơ bản của các

chế định hình sự,
hôn nhân và gia
đình, tố tụng của
pháp luật phong
kiến Tây Âu.
3.
Nhà
nước
và
pháp
luật
thời kì
cận đại
3A1. Nêu được cơ
sở kinh tế, xã hội, tư
tưởng của nhà nước
và pháp luật thời kì
tư sản.
3A2. Nêu được cơ
sở pháp lí và cơ cấu
tổ chức bộ máy nhà
nước tư sản Anh.
3A3. Nêu được nội
dung cơ bản của
Hiến pháp năm
1787 và cơ cấu tổ
chức bộ máy nhà
nước tư sản Mỹ theo
quy định của Hiến
pháp năm 1787.

3A4. Nêu được cơ
cấu tổ chức bộ máy
Nhà nước Pháp sau
cách mạng tư sản.
3A5. Nêu được cơ
cấu tổ chức bộ máy
nhà nước Nhật sau
cách mạng tư sản.
3A6. Nêu được
những nội dung cơ
bản của Luật hiến
pháp tư sản thời kì
cận đại.
3A7. Nêu được
những nội dung cơ
3B1. Phân tích
được tác động
của cách mạng tư
sản đến sự ra đời
của các nhà nước
và pháp luật tư
sản.
3B2. So sánh
được cách thức
thành lập, chức
năng, quyền hạn
của nghị viện
Anh, Mỹ, Pháp,
Nhật thời cận đại.
3B3. So sánh

được cách thức
thiết lập, thẩm
quyền của
nguyên thủ quốc
gia ở nhà nước tư
sản Anh, Mỹ,
Pháp, Nhật.
3B4. Phân tích
được nội dung
của Luật hiến
pháp tư sản thời
cận đại.
3B5. Phân tích
được nội dung cơ
bản của ngành
luật dân sự, hình
sự và tố tụng của
3C1. Đánh giá
được việc vận
dụng nguyên
tắc phân
quyền trong
quá trình xây
dựng và phát
triển bộ máy
nhà nước tư
sản.
3C2. Phân tích
được sự khác
biệt cơ bản về

hình thức
chính thể của
nhà nước Anh,
Pháp, Mỹ,
Nhật.
3C3. Phân tích
được đặc điểm
về nhà nước
và pháp luật ở
Việt Nam thời
Pháp thuộc.
bản của ngành luật
dân sự, hình sự và tố
tụng của pháp luật
tư sản.
3A8. Nêu được quá
trình Pháp đánh chiếm
và thiết lập chính
quyền thực dân ở Việt
Nam.
3A9. Nêu được tổ
chức chính quyền và
hệ thống tổ chức toà
án của Pháp ở Việt
Nam.
3A10. Nêu được nội
dung cơ bản của pháp
luật và các quy chế
pháp lí thời Pháp
thuộc.

3A11. Nêu được tổ
chức chính quyền của
triều Nguyễn thời
Pháp thuộc.
3A12. Nêu được hệ
thống pháp luật của
triều Nguyễn thời
Pháp thuộc.
pháp luật tư sản.
3B6. Phân tích
quy chế chính trị-
pháp lí ở Việt
Nam thời kì
thuộc Pháp 3B7.
Phân tích những
chuyển biến về
nhà nước và pháp
luật của triều
Nguyễn trong
thời kì thuộc
Pháp.
4.
Nhà
nước
và
pháp
4A1. Nêu được
những chuyển biến
của nhà nước tư sản
thời kì hiện đại.

4A2. Nêu được
4B1. Phân tích
được những thay đổi
cơ bản của nhà nước
tư sản thời kì hiện
đại.
4C1. Phân tích
ảnh hưởng của
Hiến pháp tư
sản và xã hội
chủ nghĩa đối
luật
thời kì
hiện
đại
những nội dung cơ
bản của pháp luật tư
sản thời kì hiện đại.
4A3. Nêu được cơ sở
hình thành và phát
triển của nhà nước xã
hội chủ nghĩa trên thế
giới và Việt Nam.
4A4. Nêu được ảnh
hưởng của cách mạng
tháng Mười Nga và
sự thiết lập nhà nước
Xô viết.
4A5. Nêu được quá
trình hình thành và

phát triển về nhà
nước và pháp luật của
các nhà nước XHCN
điển hình trên thế
giới.
4A6. Nêu được các
bản Hiến pháp của
Liên bang Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Xô
viết.
4A7. Nêu được quá
trình đấu tranh cách
mạng dân tộc dân chủ
nhân dân ở Việt Nam
(1945 - 1975).
4A8. Nêu được quá
trình xây dựng và
những thành quả của
4B2. Phân tích
được cơ sở hình
thành và phát triển
của nhà nước xã
hội chủ nghĩa trên
thế giới.
4B3. Phân tích
được những thành
tựu về nhà nước và
pháp luật trong
thời kì 1945 -
1975.

4B4. Phân tích
được những thành
tựu, hạn chế của
quá trình xây dựng
nhà nước và pháp
luật thời kì 1976 -
1986.
4B5. Đánh giá
được thành tựu cơ
bản của quá trình
đổi mới về nhà
nước và pháp luật
ở Việt Nam.
việc xây dựng
Hiến pháp ở
Việt Nam.
4C2. Phân tích
đượcnhững bài
học kinh nghiệm
về nhà nước và
pháp luật trong
thời kì 1954 -
1975 ở miền Bắc.
4C3. Phân tích
được những bài
học kinh nghiệm
về nhà nước và
pháp luật
giaiđoạn 1976 -
1986.

4C4. Đánh giá
được thành quả
cơ bản của quá
trình đổi mới
nhà nước và
pháp luật Việt
Nam.
Nhà nước và pháp
luật Việt Nam dân
chủ cộng hoà từ 1945
đến 1975.
4A9. Nêu được quá
trình xây dựng nhà
nước và pháp luật Việt
Nam trong cơ chế tập
trung quan liêu, bao
cấp (1975 - 1986).
4A10. Nêu được quá
trình đổi mới về nhà
nước và pháp luật ở
Việt Nam.
4A11. Nêu được
những thành tựu cơ
bản trong công cuộc
đổi mới về nhà nước
và pháp luật Việt
Nam từ năm 1986
đến nay.
6. TỔNG HỢP MỤC TIÊU NHẬN THỨC
MT

VĐ
Bậc 1 Bậc 2 Bậc 3 Tổng số
Vấn đề 1 13 8 4 25
Vấn đề 2 22 10 6 38
Vấn đề 3 12 7 3 22
Vấn đề 4 10 5 4 19
Tổng số 57 30 17 104
7. HỌC LIỆU
A. GIÁO TRÌNH
1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật Việt Nam, Nxb. CAND, Hà Nội, 2012.
2. Khoa luật - Đại học quốc gia Hà Nội, Giáo trình lịch sử nhà nước
và pháp luật Việt Nam, Nxb. ĐHQG, 2008.
3. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật thế giới, Nxb. CAND, Hà Nội, 2012.
4. Nguyễn Minh Tuấn, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật thế
giới, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014.
B. TÀI LIỆU THAM KHẢO BẮT BUỘC
* Sách
1. Nguyễn Quang Ngọc (chủ biên). Tiến trình lịch sử Việt Nam,
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2007.
2. Vũ Văn Mẫu, Cổ luật Việt Nam và tư pháp sử diễn giảng, Sài Gòn,
1973.
3. Vũ Quốc Thông, Pháp chế sử, Sài Gòn, 1974.
4. Nguyễn Tài Thư, Lịch sử tư tưởng Việt Nam, tập 1, Nxb. KHXH,
Hà Nội, 1993.
5. Insun Yu, Luật và xã hội Việt Nam thế kỉ XVII - XVIII, Nxb.
KHXH, Hà Nội, 1994.
6. Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương loại chí, tập 1, 2, 3, Nxb.
KHXH, Hà Nội, 1992.

7. Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của nhà nước”,
Tuyển tập Mác - Ăngghen, tập 6, Nxb. Sự thật, 1984.
8. Lương Ninh (chủ biên), Lịch sử thế giới cổ đại, Nxb. Giáo dục,
Hà Nội, 2006.
9. Nguyễn Gia Phu (chủ biên), Lịch sử thế giới trung đại, Nxb.
Giáo dục, Hà Nội, 2006.
10. Vũ Dương Ninh (chủ biên), Lịch sử thế giới cận đại, Nxb. Giáo
dục, Hà Nội, 2006.
11. Nguyễn Anh Thái (chủ biên), Lịch sử thế giới hiện đại, Nxb.
Giáo dục, Hà Nội, 2006.
12. Viện thông tin khoa học xã hội, Thuyết “Tam quyền phân lập”
và tổ chức bộ máy nhà nước tư sản hiện đại, Hà Nội, 1992.
13. Nguyễn Anh Tuấn, Khảo lược Bộ luật Hamurabi của nhà nước
Lưỡng Hà cổ đại, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2008.
14. Nguyễn Đăng Dung, Bùi Xuân Đức, Luật hiến pháp của các
nước tư bản (phần phụ lục: Hiến pháp Mỹ năm 1787…), Khoa
luật - Trường đại học tổng hợp Hà Nội, 1994.
15. Đậu Công Hiệp (dịch và giới thiệu), Luật Salic của vương quốc
Phrang, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014.
* Văn bản quy phạm pháp luật
1. Quốc triều hình luật, Nxb. Pháp lí, Hà Nội, 1991.
2. Một số văn bản pháp luật Việt Nam thế kỉ XV - XVIII, Nxb.
KHXH, Hà Nội, 1994.
3. Hoàng Việt luật lệ, Nxb. VHTT, Hà Nội, 1994.
4. Hoàng Việt luật lệ tân định, Sài Gòn, 1931.
5. Dân luật Bắc kì, Hà Nội, 1981.
6. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1946,
1959, 1980, 1992.
7. Hiến pháp Hoa Kỳ năm 1787.
8. Hiến pháp Nhật Bản năm 1889,1946.

9. Hiến pháp Pháp năm 1958.
C. TÀI LIỆU THAM KHẢO LỰA CHỌN
* Sách
1. Phan Đại Doãn, Nguyễn Minh Tường, Một số vấn đề về quan
chế triều Nguyễn, Nxb. Thuận Hoá, 1998.
2. Đại Việt sử kí toàn thư, tập 1, 2, 3, 4, Nxb. KHXH, 1993.
3. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ VI, VII, VIII, IX, X, Nxb. CTQG, Hà Nội.
4. Quang Đạm, Nho giáo xưa và nay, Nxb. VHTT, Hà Nội, 1999.
5. Bùi Xuân Đính, Nhà nước và pháp luật thời phong kiến Việt
Nam - những suy ngẫm, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2005.
6. Vũ Văn Mẫu, Cổ luật Việt Nam thông khảo, Sài Gòn, 1974.
7. Nguyễn Hiến Lê, Khổng Tử, Nxb. VHTT, 1994.
8. Trương Hữu Quýnh, Chế độ ruộng đất ở Việt Nam thế kỉ XI -
XVIII, tập 1, 2, Nxb. KHXH, Hà Nội, 1982, 1983.
9. Lê Thị Sơn (chủ biên), Quốc triều hình luật - Lịch sử hình thành,
nội dung và giá trị, Nxb. KHXH, Hà Nội, 2004.
10. Phan Đăng Thanh, Trương Thị Hoà, Lịch sử các định chế chính
trị và pháp quyền Việt Nam, Nxb. CTQG, Hà Nội, 1994.
11. Lê Đức Tiết, Về hương ước lệ làng, Nxb. CTQG, Hà Nội, 1998.
12. Nguyễn Minh Tường, Cải cách hành chính dưới triều Minh Mạng,
Nxb. KHXH, Hà Nội, 1994.
13. Viện nhà nước và pháp luật, Nghiên cứu về pháp luật Việt Nam
thế kỉ XV - XVIII, Nxb. KHXH, Hà Nội, 1994.
14. Trương Hữu Quýnh, Đinh Xuân Lâm, Lê Mậu Hãn (chủ biên),
Đại cương lịch sử Việt Nam, tập 1, 2, 3, Nxb. Giáo dục, Hà Nội,
2004.
15. Khâm Định Việt sử thông giám cương mục, Nxb. KHXH, Hà
Nội, 1998.
16. Lê Kim Ngân, Chế độ chính trị Việt Nam thế kỉ XVII -XVIII,

Viện đại học Vạn Hạnh, 1974.
17. Nguyễn Quang Ngọc (chủ biên), Cơ cấu xã hội trong quá trình
phát triển của lịch sử Việt Nam, Đề tài khoa học cấp nhà nước,
Hà Nội, 1995.
18. Quốc sử quán triều Nguyễn, Đại Nam thực lục, tập 1, 2, 3, 4, 5,
6, 7, 8, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2004.
19. Hồng Đức thiện chính thư, Nam Hà ấn quán Sài Gòn, 1975.
20. Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, Nxb. KHXH, Hà Nội, 1995.
21. Minh Mệnh chính yếu, tập 1, 2, 3, Nxb. Thuận Hoá, Huế, 1994.
22. Vũ Minh Giang (chủ biên), Những đặc trưng cơ bản của bộ máy
quản lí đất nước và hệ thống chính trị nước ta trước thời kì đổi
mới, Nxb. CTQG, Hà Nội, 2008.
* Tạp chí
1. Tạp chí nghiên cứu lịch sử
2. Tạp chí luật học
3. Tạp chí xưa và nay
4. Tạp chí nhà nước và pháp luật
5. Nguyễn Minh Tuấn, “Bộ luật Hamurabi - Bộ luật cổ xưa nhất
của nhân loại”, Tạp chí luật học, số 5/2005.
6. Thái Vĩnh Thắng, “Chế định tổng thống Hoa Kỳ, Hiến pháp và
thực tiễn”, Tạp chí luật học, số 5/1996.
7. Nguyễn Thị Hồi, “Hình thức chính thể nhà nước Anh”, Tạp chí
luật học, số 1/1998.
* Đề tài khoa học, luận văn, luận án
1. Nguyễn Thị Việt Hương, Tư tưởng chính trị - pháp lí ở làng xã
cổ truyền và ảnh hưởng của nó đối với xã hội Việt Nam, Luận án
tiến sĩ luật học, Hà Nội, 2003.
2. Vũ Thị Nga, Tư tưởng đức trị, pháp trị và sự kết hợp đức trị và
pháp trị trong đường lối cai trị của nhà nước phong kiến hậu Lê,
Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2000.

3. Nguyễn Hoài Văn, Tìm hiểu tư tưởng chính trị Nho giáo Việt
Nam từ Lê Thánh Tông đến Minh Mệnh, Luận án tiến sĩ, Trường
Đại học khoa học xã hội và nhân văn, Hà Nội, 2001.
4. Nguyễn Đức Anh, Thể chế chính trị Việt Nam từ thế kỉ XV đến
thế kỉ XVIII, Luận văn thạc sĩ, Trường đại học KHXH&NV.
8. HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY-HỌC
8.1. Lịch trình chung
Tuần Buổi
Vấn
đề
Số tiết Số giờ
TC
KTĐG
1
Lí thuyết 1 1 2 2 Nhận các loại BT
Lí thuyết 2 1 2 2
Seminar 1 1 2 2
Seminar 2 1 2 1
Seminar 3 1 2 1
LVN 1 2 1
Tự NC 2 1
2
Lí thuyết 3 2 2 2
Lí thuyết 4 2 2 2
Seminar 4 2 2 1
Seminar 5 2 2 1
Seminar 6 2 2 1
LVN 2 2 1
Tự NC 2 1
3

Lí thuyết 5 2 2 2
Lí thuyết 6 2
Seminar 7 2 2 1
Seminar 8 2 2 1
Seminar 9 2 2 1
LVN 2 2 1
Tự NC 2 1
4
Lí thuyết 7 3 2 2
Seminar 10 2 2 2
Seminar 11 3 2 1 Thực hiện BT cá nhân
Seminar 12 3 2 1
LVN 3 2 1
Tự NC 2 1
5
Lí thuyết 8 3+4 2 2
Seminar 13 2 2 1
Seminar 14 1+2+
3
2 1
Seminar 15 3 2 1 Nộp bài tập học kì
LVN 2 1
Tự NC 2 1
Tổng 79 45
Tổng số giờ phân bố các tuần
Tuần Vấn đề Lí
thuyết
Semina
r
LVN Tự NC Tổng

1 1 4 6 2 2 8
2 2 4 6 2 2 8
3 2 4 6 2 2 8
4 3 2 6 4 4 7
5 3+4 2 6 4 4 7
Tổng số giờ
thực tế
16 30 14 14
Tổng số giờ TC 16 15 7 7 45
8.2. Lịch trình chi tiết
Tuần 1: Vấn đề 1
Hình thức
tổ chức
dạy-học
Số
giờ
TC
Nội dung Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết 1
2
giờ
TC
- Nhập môn.
- VĐ1: Xem nội
dung chi tiết
môn học mục 1,
2 vấn đề 1.
* Đọc:

- Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật thế giới, Trường Đại
học Luật Hà Nội, Nxb. CAND,
Hà Nội, 2012, tr. 7 - 78.
- Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật thế giới, Khoa luật -
Đại học quốc gia Hà Nội, Nxb.
Đại học quốc gia Hà Nội, 1997,
tr. 5 - 48.
- Nguồn gốc của gia đình, của
chế độ tư hữu và của nhà nước,
Lí
thuyết 2
2
giờ
TC
VĐ1: Xem nội
dung chi tiết
môn học mục 3,
4 vấn đề 1.
Seminar
1
1
giờ
TC
Những đặc thù
trong quá trình
ra đời nhà nước
Văn Lang-Âu
Lạc.

Ph. Ăngghen, tr. 233 - 251.
- Lịch sử thế giới cổ đại, Lương
Ninh, Nxb. Giáo dục, Hà Nội,
2006, tr. 40 - 70; 148 - 161.
- Khảo lược Bộ luật Hamurabi
của nhà nước Lưỡng Hà cổ đại,
Nguyễn Anh Tuấn,
- Đại cương lịch sử văn hoá
Trung Quốc, Ngô Vinh Chính,
Vương Miện Quý, tr. 297 - 301;
324 - 326.
- Chương I, Chương II Phần I, II
Seminar
2
1
giờ
TC
So sánh chế
định quyền sở
hữu, hợp đồng,
hôn nhân và gia
đình của bộ luật
Hammurabi và
Luật dân sự La
Mã (thời cộng
hoà hậu kì và
thời quân chủ).
Seminar
3
1

giờ
TC
Đặc điểm về
nhà nước và
pháp luật ở Việt
Nam thời Bắc
thuộc (179 TCN -
938).
LVN Phương thức hình thành nhà nước đầu tiên của người Việt
cổ.
Tuần 2: Vấn đề 2
Hình
thức
tổ chức
dạy-học
Số
giờ
TC
Nội dung Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết 3
2
giờ
TC
VĐ2: Xem nội
dung chi tiết
môn học mục
1 đến mục
2.1.1 vấn đề 2.

* Đọc:
- Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật thế giới, Trường Đại
học Luật Hà Nội, Nxb. CAND,
Hà Nội, 2012.
- Chương IV đến chương IX Phần
III Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật Việt Nam, Trường Đại
học Luật Hà Nội, Nxb. CAND, Hà
Nội, 2012, tr. 127 - 184, 147 -
176, 314 - 322.
- Tiến trình lịch sử Việt Nam,
Nguyễn Quang Ngọc (chủ biên),
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2007.
- Pháp chế sử, Vũ Quốc Thông,
Nxb. Đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn,
1973, tr. 47 - 70; 158 - 188.
- Khổng Tử, Nguyễn Hiến Lê,
Nxb. Văn hoá, 1995, tr. 130 -
161.
- Tư tưởng chính trị-pháp lí ở
làng xã cổ truyền và ảnh hưởng
của nó đối với xã hội Việt Nam,
Nguyễn Thị Việt Hương Luận án
tiến sĩ luật học, Hà Nội, 2003, tr.
27 - 143.
Lí thuyết
4
2
giờ

TC
VĐ2: Xem nội
dung chi tiết
môn học mục
2.1.2 và 2.2
vấn đề 2.
Seminar
4
1
giờ
TC
Cơ sở hình
thành và phát
triển của nhà
nước phong
kiến.
Seminar
5
1
giờ
TC
Đánh giá các
mô hình tổ
chức bộ máy
nhà nước ở
Việt Nam thời
phong kiến.
Seminar
6
1

giờ
TC
Đặc điểm của
nhà nước
phong kiến
Việt Nam.
- Phần Quan chức chí Lịch triều
hiến chương loại chí, tập 1, Phan
Huy Chú, Nxb. KHXH, 1992.
- Hoàng triều quan chế, Đại Việt
sử kí toàn thư, tập 2, Nxb.
KHXH, 1993, tr. 453 - 455.
- Nguyễn Minh Tường, Cải cách
hành chính dưới triều Minh Mạng,
Hà Nội, 1996, tr. 51 - 183.
- Chế độ chính trị Việt Nam thế kỉ
LVN Nội dung cơ bản của tư tưởng Pháp trị.
Tuần 3: Vấn đề 2
Hình thức
tổ chức
dạy-học
Số
giờ
TC
Nội dung Yêu cầu sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết 5
2
giờ

TC
VĐ2: Xem
nội dung chi
tiết môn học
mục 3.1 và
3.2 vấn đề 2.
* Đọc:
- Giáo trình lịch sử nhà nước và
pháp luật thế giới, Trường Đại
học Luật Hà Nội, Nxb. CAND,
Hà Nội, 2012, tr. 119 - 162.