153 Ước lượng giá trị kinh tế vận tải thủy. Nghiên cứu điển hình Sông Thị Vải

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP.H CHÍ MINH
---------o0o---------

LÊ - H U - HI N

Ư C LƯ NG GIÁ TR KINH T
V N T I TH Y
Nghiên c u i n hình : SƠNG

TH V I

CHUYÊN NGÀNH : KINH T PHÁT TRI N
MÃ S : 60.31.05

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Ngư i hư ng d n khoa h c : PGS – TS. Nguy n Tr ng Hồi.

TP. H Chí Minh, tháng 09-2008


M CL C
Trang
CHƯƠNG I - GI I THI U

TÀI

I.1. Nh ng nét chung v sông Th V i…………………………………………….

1

I.2. Nh ng v n

ô nhi m sông Th V i………………………………………….

4

nghiên c u…………………………………………………………….

8

I.3. V n

CHƯƠNG II – CƠ S

LÝ THUY T

II.1. Gi i thi u các phương pháp ánh giá giá tr môi trư ng ………………….…

13

II.2. Phương pháp chi phí thay th áp d ng cho nghiên c u……………………....

18

II.3. Qui trình th c hi n m t nghiên c u ánh giá giá tr môi trư ng………….….

19

CHƯƠNG III – TH C HI N NGHIÊN C U

III.1. Phương pháp ánh giá

ngh cho nghiên c u……………………………...

22

III.2. Phương pháp kh o sát - L a ch n ám ông và m u………………………..

36

III.3. Thi t k b ng câu h i và ph ng v n th ……………………………………..

38

CHƯƠNG IV – PHÂN TÍCH KINH T
IV.1. Nh n xét k t qu kh o sát
IV.2. K t qu phân tích

nh tính ……………………………...................

46

nh lư ng ……………………...………………………..

46

CHƯƠNG V – CÁC G I Ý CHÍNH SÁCH RÚT RA T

NGHIÊN C U

V.1. L i ích các doanh nghi p hư ng ư c và nh ng tác h i các doanh nghi p
gây ra cho môi trư ng sông Th V i ........................................................................

51

V.2. Nh ng v n

chính sách rút ra t nghiên c u ..............................................

51

K T LU N ..................................................................................................................

54

TÀI LI U THAM KH O ………………………………………………………….

56


PH L C
Ph l c I - Tiêu chu n nư c m t – TCVN 5942 – 1995 ………………………….

58

Ph l c II - Báo cáo c a Tokyo – Marine ………………………………………...

60

Ph l c III - Ph n nh c a công lu n ……………………………………………..

75

Ph l c IV - Danh sách các doanh nghi p trong m u i u tra ……………………

83

Ph l c V - B ng câu h i hồn ch nh …………………………………………….

87

Ph l c VI- Phân tích kinh t ……………………………………………………..

92

Ph l c VII- T ng chênh l ch chi phí s n xu t trong năm 2007 c a 29 doanh

99

nghi p.......................................................................................................................
M C L C CÁC B NG
B ng 2.1 - Qui trình ánh giá giá tr môi trư ng …………………………………

19

B ng 3.1 - Th ng kê các doanh nghi p ……………………………………….…..

37

B ng 3.2 - Th ng kê các quan tâm c a doanh nghi p liên quan

n ô nhi m sông

Th V i ……………………………………………………………………………
B ng 3.3 - Th ng kê vai trị c a sơng Th V i

i v i ho t

41

ng s n xu t kinh

doanh c a doanh nghi p …………………………………………………………..

41

B ng 3.4 - Chênh l ch ơn phí s n xu t khi s d ng v n t i ư ng b thay th …

45

M C L C CÁC HÌNH NH
Hình 1.1. B n

sơng Th V i …………………………………………………...

2

Hình 1.2. M t s khu công nghi p bên b sông Th V i …………………………

3

Hình 2.1. Các thành ph n c a t ng giá tr kinh t (TEV)………………………....

14

Hình 2.2. Các phương pháp ánh giá giá tr môi trư ng……………………….…

15


Hình 2.3. Các phương pháp ánh giá d a trên th trư ng………………………....

17

Hình 3.1. Mơ t các y u t s n xu t hi n t i ………………………………….

24

Hình 3.2. Mô t các y u t s n xu t khi không th s d ng ch c năng v n t i
th y c a dịng sơng Th V i ……………………………………………………....

25

Hình 3.3. Qui trình cung ng nguyên li u và phân ph i s n ph m l ng khi s
d ng v n t i th y qua sơng Th V i……………………………………………….

27

Hình 3.4. Qui trình cung ng ngun li u và phân ph i s n ph m l ng khi s
d ng v n t i ư ng b thay th …………………………………………………...

28

Hình 3.5. Qui trình cung ng nguyên li u và phân ph i s n ph m r i khi s d ng
v n t i th y qua sơng Th V i …………………………………………………….

30

Hình 3.6. Qui trình cung ng nguyên li u và phân ph i s n ph m r i khi s d ng
v n t i ư ng b thay th …………………………………………………………

31


Tóm t t k t qu nghiên c u :
tài ã v n d ng nh ng ki n th c và kinh nghi m th c t trong ho t

ng s n

xu t c a các doanh nghi p và ã ng d ng ư c lý thuy t kinh t mơi trư ng
lư ng hố thi t h i c a các doanh nghi p khi không th s d ng v n t i th y qua
sông Th V i.
T

ó, t o cơ s cho các gi i pháp chính sách

b o v mơi trư ng sơng

ph c

v cho phát tri n công nghi p trong lưu v c sông Th V i. Các gi i pháp chính
sách
các

ngh mang tính kh thi do d a trên cơ s phân tích l i ích và chi phí c a
i tư ng b

nh hư ng hay b chi ph i liên quan

n s ơ nhi m c a dịng

sơng.
Tác gi cũng
sông

ngh vi c thành l p m t t ch c th c hi n vi c thu l phí ư ng

làm t o kinh phí cho vi c th c hi n các gi i pháp chính sách liên quan

n

vi c b o v môi trư ng sông cho s phát tri n công nghi p, ây là m t i m m i
c a

tài.
tài mang tính i n hình, phương pháp nghiên c u có th áp d ng

giá tr v n t i th y cho các dịng sơng khác, và cũng là cơ s
giá tr kinh t c a m t dịng sơng nói chung cho các quy t
quan

xác

ư c lư ng
nh tồn b

nh chính sách liên

n môi trư ng và kinh t .
Ngày 15 tháng 11 năm 2008
Tác gi


I.1. Nh ng nét chung v sông Th V i :
I.1.1. Gi i thi u sông Th V i :
Sông Th V i b t ngu n t 10028’ vĩ

B c và 107014’ kinh

cao so v i m c m c bi n là 265m, và c a sơng
kinh

ơng.

c tính c a sông v i

t nh Bà R a – Vũng Tàu;
khá r ng, b r ng thay

v trí 10028’vĩ

ơng ,
B c và 1070

dài ng n (76,9 Km), ti p giáp v i các

ng Nai và Tp.HCM.

ây là con sông nư c m n

i t 100-700m, lịng sơng sâu v i m t c t hình ch U.

phía h lưu sơng Th V i có nhi u nhánh sơng n i li n v i h th ng sơng Sài
Gịn -

ng Nai.

Khí h u ch u nh hư ng khí h u gió mùa c n xích

o v i n n nhi t

cao

u

quanh năm, lư ng mưa trung bình và phân hóa theo mùa, ít gió bão, khơng có
mùa ơng l nh. Mùa mưa t tháng 5

n tháng 10, chi m 90% lư ng mưa hàng

năm, trong ó các tháng 8;9;10 có lư ng mưa cao nh t, có tháng lên
mm. Các tháng mùa khô t tháng 11

n 500

n tháng 4 năm sau v i kho ng 10%

lư ng mưa trong năm, có tháng h u như khơng có mưa, như tháng 1 và tháng 2
Ch

th y văn c a sông ph thu c áng k vào ch

ngày t bi n

th y tri u hai l n m t

ông qua v nh Rành Gái, nư c tăng cao và gi m th p hai l n

trong m t ngày. Biên

tri u x p x 1,5-2 m/ngày êm, trong ó tháng 2 và

tháng 9 thư ng có biên

tri u cao hơn các tháng khác trong năm. Trong mùa

khô t tháng 12

n tháng 4 năm sau thư ng có gió chư ng cùng v i tri u

cư ng d gây xói l ven b . Trong mùa mưa, có s giao lưu gi a hai kh i
nư c m n và nư c ng t, làm thay

i

m n c a nư c sông t l sang ng t.

Vùng h lưu , do nh hư ng m nh c a th y tri u ã mang nh ng v t li u tr m
tích t bi n vào, pha tr n v i v t li u do th m th c v t r ng ng p m n, t o nên
vùng

t ng p m n và phèn ti m tàng.

M ng lư i sông kênh khá dày nhưng ng n, v i nh ng sông r ch nh , ng n
ch ng ch t, ngu n b sung nư c ng t t thư ng ngu n nh nên
dòng ch y khá ph c t p. Dòng ch y c a sông theo hư ng Nam –
n B c – Tây B c.

c i mc a
ông Nam


(Trích báo cáo c a S Khoa H c – Cơng Ngh - Mơi Trư ng t nh
tháng 7-2007).

Hình 1.1 - B n

sông Th V i

Ngu n : Nhà Xu t B n B n

, (4-2007)

ng Nai,


Hình 1.1 cho th y sơng Th V i n m d c theo tr c qu c l 51, k t n i v i
h th ng sông

ng Nai và sơng Sài Gịn, có ưu th v v n t i th y-b và

k t n i v i các trung tâm kinh t l n.
Khu Công nghi p Gị D u :

Khu Cơng Nghi p Phú M I :

Hình 1.2 : M t s khu cơng nghi p bên b sông Th V i
Ngu n :


V i l i th v

sâu, t c

b i l ng th p, kh ang cách

n các trung tâm

kinh t (Tp. HCM – Biên Hịa – Vũng Tàu – Bình Dương ) ng n, thu n ti n
cho v n t i ư ng th y, hình 1.2 cho th y các khu Cơng Nghi p ư c hình

thành d c theo b sông v i t c

nhanh và qui mô ngày càng l n, bao g m

: Khu Công Nghi p Vedan; Gò D u; Tân Thành A & B; M Xuân; Nhơn
Tr ch 1,2,3,4,5,; Phú M ….
Cùng v i s phát tri n c a các khu công nghi p, lư ng nư c th i t các khu
công nghi p

vào dịng sơng ngày càng cao, lưu lư ng tàu ra vào dịng

sơng ngày càng l n, s ơ nhi m sông Th V i ngày càng tr m tr ng, ang là
v n

th i s thu hút s chú ý c a công lu n và nh ng ngư i ho ch

chính sách phát tri n kinh t và b o v môi trư ng.

nh


I.1.2. Nh ng giá tr c a dịng sơng Th V i :
- Là ngu n nư c

t

ó t o ra nư c u ng cho ngư i, súc v t, ngu n nư c

cho s n xu t công nghi p, tư i tiêu trong nông nghi p và nuôi tr ng th y
s n.

- Là nơi t o ra ngu n th c ph m và các ngu n khác.
- Ngu n tài nguyên ph c v cho g ai trí : Dịng sơng v i nư c s ch có th
dùng cho bơi thuy n, lư t ván, bơi l i, câu cá ...
- Nh ng giá tr

a d ng hóa sinh h c cho h th ng sinh thái dư i nư c và

vùng ng p m n.
- Giá tr văn hóa và l ch s .
- Giá tr th m m , con ngư i thích ng m c nh sơng

p và s ng bên dịng

sơng.
- Kh năng h p th và phân h y ch t th i c a dịng sơng, m t “d ch v “
quan trong c a h th ng sinh thái.
- Giá tr v n t i th y ph c v cho ho t

ng c a các khu công nghi p bên

b sông.
- Và nh ng giá tr phi s d ng khác.

I.2. Nh ng v n

ô nhi m sông Th V i :

I.2.1. Báo cáo c a S KH – MT

ng Nai tháng 4 – 2007

K t qu phân tích ư c so sánh v i tiêu chu n ch t lư ng nư c m t TCVN
5942-1995-C t B (tham kh o chi ti t t i Ph l c I - Tiêu chu n nư c m t).
T i v trí M3, xã Long Th , qua k t qu phân tích này cho th y sơng Th V i
phía thư ng ngu n có bi u hi n ô nhi m ch t h u cơ rõ r t, hàm lư ng amoni
cao, do là nơi ti p nh n nư c th i t các khu công nghi p Nhơn Tr ch 1,2,3,5.
T i v trí M5 là c ng Gị D u B, là nơi ti p nh n nư c th i t nhà máy Vedan
và khu cơng nghi p Gị D u, và v trí M6 , nơi ti p nh n nư c th i t các nhà
máy và khu công nghi p thu c xã M Xuân, Bà R a – Vũng Tàu, hàm lư ng


ch t h u cơ theo COD1 cao hơn tiêu chu n t 2-5 l n. Tuy nhiên, ch tiêu
BOD2 dao

ng 23-34 mgO2 /L x p x ho c vư t tiêu chu n không áng k .

Khi i d n

n v trí M8, g n c ng xã nhà máy nhi t i n Phú M và khu công

nghi p Phú M thì hàm lư ng ơ nhi m ch t h u cơ gi m d n, COD dao
t 33

n 43 mg O2 / L và BOD khá th p.

ng

n v trí M9, g n phao s 13, hàm

lư ng ô nhi m ch t h u cơ gi m áng k do quá trình t làm s ch và pha lo ng

khá t t t i khu v c g n c a sông, BOD và COD

u n m trong tiêu chu n cho

phép.
Bên c nh ó, k t qu cũng cho th y m c
mùa trong năm, b t

ơ nhi m cịn ph thu c vào các

u vào mùa mưa (tháng 5) m c

hư ng gia tăng so v i mùa khô, tuy không áng k .
c u oxy hịa tan, ch có v trí M5 là DO3 không
mùa khô. So v i mùa khô DO

ô nhi m có nhi u
i v i hàm lư ng nhu

t tiêu chu n và v trí M6 vào

t 1,42 –1,62 mgO2/ L. t i v trí M6, lúc giao

mùa 2,64 – 3,37 mgO2/L là ư c c i thi n r t nhi u. T i v trí M8 và M9 giá tr
DO ư c c i thi n r t nhi u và khá t t cho quá trình t làm s ch c a sơng Th
V i.
Ch tiêu TDS4 có th
M3

n M9 dao

ánh giá m c

nhi m m n c a sông Th V i, t v trí

ng t 19500-23050 mg/L trong mùa khơ và t 13860-19560

mg/L lúc giao mùa. Bên c nh ó,
5

c khá cao trong mùa khô t 18-100

FTU và gi m d n khi v h ngu n, tương t giao mùa có

c th p t 13-39

FTU và cũng gi m d n v phía h ngu n. Hàm lư ng ch t r n lơ l ng không
cao, dao

ng t 12-49 mg/L trong t t c các m u, ngo i tr t ng áy v trí M9.

Hàm lư ng phenol th p t 0,005-0,015 mg/L r t nh so v i tiêu chu n, v phía
h lưu sơng, t i v trí M8 và M9 không phát hi n. Các ch tiêu H2S và Cyanua
qua hai

t kh o sát

u không phát hi n. Dư lư ng ch t b o v th c v t g c

Clo r t th p t 0,47-0,67microgram / L, không phát hi n DDT6 là d ng khó

phân h y. Hàm lư ng các kim lo i n ng trong nư c m t sông Th V i cho th y
1

COD
BOD
3
DO
4
TDS
5
FTU
6
DDT
2

:
:
:
:
:
:

Ch s
Ch s
N ng
Hàm lư
ơn v
N ng

o lư ng các ch t h u cơ có trong nư c.

o lư ng oxy c n thi t oxy hoá các ch t h u cơ trong nư c b i các vi sinh v t.
oxy hòa tan
ng ch t r n hòa tan
o
c
ch t DDT


t t c các kim lo i n ng

u tìm th y trong các m u nhưng giá tr không cao,

ngo i tr th y ngân t i m t c t M9 là 0,0039 mg/L, vư t tiêu chu n cho phép
0,002 mg/L.
Ngồi hàm lư ng d u khóang là khá cao trong t t c các m u và

u vư t

chu n cho phép c a d u khóang trong nư c m t. Ngun nhân do tồn b

o n

sông là ư ng giao thông th y cho tàu bè ra vào các c ng và nhà máy n m d c
b sơng (C ng Gị D u A & B; Phú M ; Cái Mép; C ng nhà máy Vedan;
Holcim; Thép Phú M …).
Các k t qu phân tích nư c m t t i hai
ư c trình bày trong các hình t 2.22

sâu cách m t 0,5 m và cách áy 1m
n 2.27, k t qu cho th y khơng có s

khác nhau áng k gi a hàm lư ng DO và COD c a hai

sâu, ngo i t t i

i m M6, i u này cho th y kh năng xáo tr n khá t t trên sông Th V i. Ch
tiêu SS7 cách áy 1m cho th y k t qu khá cao do khi tri u cư ng, dòng nư c
dư i ch y m nh t bi n vào mang theo tr m tích và làm xáo tr n l p m t áy
sông gây SS cao vư t tr i.
T k t qu trên chúng ta có th nh n th y r ng do

c tính c a sơng Th V i là

ngu n nư c ng t b sung kém, h ng ch u nhi u ngu n x th i các khu công
nghi p (ch t h u cơ, vô cơ, kim lo i n ng…), nông nghi p (dư lư ng thu c
b o v th c v t …), v n chuy n (d u khóang …), sinh ho t (ch t h u cơ, d u
m , vi sinh …) chưa qua x lý ho c x lý chưa
ch t h u cơ.

c i m khác c a sông là ch

td n

n sông b ô nhi m

bán nh t tri u, ngu n nư c

ng t b sung ít làm cho kh năng pha lo ng và làm s ch r t h n ch , bên c nh
ó nư c sơng nhi m m n, th i gian ô nhi m kéo dài v i th i lư ng l n cũng là
m t nguyên nhân làm cho kh năng t là s ch b h n ch .

Có nh ng ngu n th i không

t tiêu chu n, ch y u là ô nhi m ch t h u cơ

như khu công nghi p Nhơn Tr ch 2, nhà máy Vedan, k t qu

ánh giá cho m t

khu v c r ng l n tr i dài ang b ô nhi m h u cơ (không

t TCVN 5942-

1995, c t B) cũng cho th y kh năng t làm s ch h n ch c a sông Th V i.

7

SS

:

Hàm lư ng ch t r n lơ l ng


I.2.2. Báo cáo c a Tokyo Marine (tham kh o chi ti t t i Ph l c II):
Theo báo cáo c a Tokyo Marine, tháng 7-2007, dịng sơng b ô nhi m và có s
t n t i c a các ch t ăn mòn , d n

n:

- S ăn mòn, làm v tàu b r nghiêm tr ng.

- Nh ng ư ng hàn trên thân tàu b ăn mòn nghiêm tr ng.
- S ăn mòn gây r và s mài mòn chân v t.
- Thay
Các tác

i sơn thân tàu ph n chìm trong nư c.
ng trên làm cho chi phí duy tu, b o dư ng tàu tăng , d n

n chi phí

v n t i vào lu ng sông Th V i tăng cao và gây nh hư ng ti p t i s n xu t
kinh doanh c a các doanh nghi p (Báo

ng Nai, ngày 06 tháng 06 năm 2008

- Các hãng tàu t ch i vào sông Th V i .)

I.2.3. M t s ph n nh c a công lu n (tham kh o chi ti t t i Ph l c III):
B ng nhi u ngu n khác nhau, ph n nh c a công lu n v ô nhi m sông Th
V i t p trung vào các v n
-M c

sau :

ô nhi m cao hơn so v i ngư ng cho phép và t c

nhanh (Báo Công An Nhân Dân, ngày 13-07-2007 -

ô nhi m

ng Nai : Sông Th

V i b ơ nhi m nghiêm tr ng vì nư c th i t khu cơng nghi p Gị D u –
Vedan ; và Lê-Hồng-Lan , C c Mơi Trư ng - Dư lu n xã h i v i v n
môi trư ng).
- Qu n lý các ngu n ô nhi m khơng hi u qu , nh ng chính sách và vi c
th c hi n c a nhà nư c liên quan

n phát tri n công nghi p và b o v

mơi trư ng dịng sơng q s c l ng l o, không hi u qu (Thông t n xã
Vi t Nam, ngày 18 tháng 11 năm 2006 : Sông Th V i ô nhi m n ng; và
ngày 06 tháng 8 năm 2007 :

ngh c m b n lo i hình cơng nghi p trên

lưu v c sông Th V i).
- Tác h i nghiêm tr ng

n s c kh e và

i s ng c a cư dân trong khu v c

. Môi trư ng sinh thái b h y ho i, các ngh nuôi tr ng th y s n và ánh


b t cá b tiêu di t (Báo Bà R a –Vũng Tàu , ngày 22 tháng 12 năm 2005 Nư c sông Th V i ô nhi m : Cá ch t, ngư i khóc ).
Trong q trình phát tri n, h u h t các nư c

u ph i

im tv iv n

ô nhi m

môi trư ng và khai thác ngu n tài nguyên quá m c. Cũng như nh ng nư c khác
(Trung Qu c; Thailand; Malaysia …), Vi t Nam cũng ang

trong hồn c nh

tương t .
Ơ nhi m dịng sơng Th V i ch là m t ví d

i n hình c a s

ánh

i các y u t

môi trư ng cho s phát tri n kinh t , và hơn n a chính s ơ nhi m này ã và s
nh hư ng ngư c l i s phát tri n xét theo dài h n.
Trong khu v c kinh t tr ng i m phía Nam, ngồi sơng Th V i, cịn có các dịng
sơng khác ang “kêu c u” và “ ang ch t”. Nh ng gi i pháp chính sách, kinh t
“c u” nh ng dịng sơng này

m b o phát tri n kinh t và môi trư ng s ng cho

hôm nay và th h mai sau là r t b c thi t.

I.3. V n

I.3.1.

nghiên c u :
tv n

a) V n
V n

:

t ng quát :

nghiên c u t ng quát ư c

tài xác

nh c th như sau :

- Ph n l n các y u t mơi trư ng có nh hư ng r ng và tác
vào

i s ng kinh t , xã h i; khơng có ho c khơng th

ng nhi u m t

xác l p quy n s

h u rõ ràng do nh ng h n ch v m t lu t pháp và v k thu t. Và do ó,
giá tr c a ph n l n các y u t mơi trư ng khơng ư c xác
khó xác

nh ho c r t

nh.

- Con ngư i khai thác các y u t mơi trư ng
chung, và qua ó làm nh hư ng
hư ng tiêu c c

n

ph c v cho cu c s ng nói

n mơi trư ng, t c gây nên các nh

i s ng c a chính con ngư i. Do ó, các y u t mơi

trư ng ph i ư c xem như m t ngu n tài nguyên có gi i h n, c n ph i s
d ng m t cách th n tr ng và hi u qu .


- Các tác

ng gây ô nhi m môi trư ng không ư c qui trách nhi m c th ,

không có nh ng qui
nhi m

nh pháp ch rõ ràng v trách nhi m c a ngư i gây ô

i v i ngư i b nh hư ng do ô nhi m.

Trong i u ki n th trư ng hàng hóa c nh tranh kh c li t như hi n nay, các
chính sách “thơng thống” c a nhà nư c thu hút

u tư, qu n lý môi

trư ng l ng l o, các doanh nghi p có xu hư ng t n d ng môi trư ng
m ct i a

gi m chi phí s n xu t

n

n m c th p nh t b ng cách t n d ng

các y u t môi trư ng mà khi s d ng không ph i tr ti n hay ph i tr v i
m c r t th p như hi n nay.
T

ó, vi c xác

nh giá tr (hay

trư ng là c n thi t

nh giá) các l i ích khai thác ư c t

làm cơ s cho các quy t

nh liên quan

môi

n khai thác

và s d ng hi u qu các y u t mơi trư ng .
Nói cách khác, xác

nh

y

giá tr kinh t c a môi trư ng s giúp

cho quy t

nh s d ng môi trư ng m t cách hi u qu hơn.

b) V n

nghiên c u c th :

- Khi xây d ng nhà máy, a s các doanh nghi p ã l a ch n v trí bên b
sơng Th V i

s d ng dịng sông cho v n t i th y. Hay, v n t i th y là

m t i u ki n c n quan tr ng cho ho t
- Sông Th V i tr i dài trên

t nh

ng c a a s các doanh nghi p.

a bàn huy n Long Thành – Nhơn Tr ch thu c

ng Nai và ph n h lưu là ranh gi i hành chánh t nhiên gi a t nh Bà

R a - Vũng Tàu và TP. H Chí Minh, v n t i th y qua sông Th V i c a t t
c các phương ti n không h b c n tr

b i các y u t s h u c a dịng

sơng hay ranh gi i hành chánh gi a các

a phương. Ch c năng v n t i th y

c a dịng sơng là m t d ng hàng hóa công, chưa ư c xác

nh giá tr trên

th trư ng. Khi ch c năng này khơng cịn n a (vì b t kỳ lý do gì), thì :
o Các doanh nghi p hi n t i bên b sông ph i s d ng các phương án
v n t i khác

có th ti p t c ho t

ng. S chênh l ch v

ơn phí

s n xu t (so v i ơn phí s n xu t khi s d ng ch c năng v n t i th y


c a dịng sơng) ư c xem là m t ph n giá tr v n t i c a dịng sơng
trên m t ơn v s n ph m.
o Ngoài ra, khi ch c năng v n t i c a dịng sơng khơng cịn n a thì
cũng nh hư ng

n l i ích th c p: Làm cho kh năng thu hút

u

tư vào các khu công nghi p hai bên b sông b h n ch , nh hư ng
n nh ng k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a khu v c và c a c
t nh

ng Nai và Bà R a – Vũng Tàu. Trong ph m vi bài vi t này

không nghiên c u sâu v m t
- T o cơ s

cho nh ng nhà ho ch

nh lư ng c a tác

ng th c p này.

nh chính sách phát tri n kinh t c a

a

phương trong vi c :
o Cân

i gi a chi phí

b o v ch c năng v n t i th y c a sông Th

V i và l i ích kinh t mà ch c năng v n t i th y này mang l i.
o Qui
th

nh vai trị và s

óng góp c a các doanh nghi p - nh ng ch

ang hư ng l i và cũng ang làm h i môi trư ng sông Th V i -

vào s b o v ch c năng v n t i th y c a dịng sơng.
T

ó, t o cơ s cho s phát tri n kinh t - xã h i chung c a

a phương và

s phát tri n c a các khu công nghi p bên b sông Th V i m t cách b n
v ng.

I.3.3. M c tiêu nghiên c u :

Nghiên c u này t p trung vào :
- Ư c lư ng giá tr kinh t v m t v n t i th y c a dịng sơng.
-T

ó, làm cơ s cho các gi i pháp chính sách liên quan

n dịng sơng

và s phát tri n kinh t trong khu v c.

I.3.4.

i tư ng nghiên c u :

Ch c năng v n t i th y c a dịng sơng ch y u ư c s d ng b i các doanh
nghi p hai bên b sông trong nh p, xu t nguyên li u và s n ph m.
M t ph n nh dân cư trong khu v c cũng s d ng ch c năng này

v n

chuy n hàng hố, nhưng v i qui mơ nh và s d ng thuy n g , tính ăn mòn


do s ơ nhi m c a dịng sơng nh hư ng r t ít

n vi c s d ng ch c năng

v n t i th y c a dịng sơng.
M t khác, cư dân trong khu v c ch y u s d ng ch c năng v n t i th y
cung c p hàng hoá v i qui mô nh cho các tàu hàng c p c ng trong khu

v c. Vì v y, n u khơng có h at
ch c năng v n t i th y s

ng c a các tàu hàng trên dòng sơng, thì

ư c cư dân s d ng khơng áng k .

Giá tr kinh t v ch c năng v n t i th y c a dịng sơng, ch y u g n li n
v i ho t

ng c a các tàu xu t nh p hàng trong khu v c, mà các doanh

nghi p trong khu v c có s d ng v n t i th y trong ho t
doanh là nh ng
Vì v y,

ng s n xu t kinh

i tư ng hư ng l i tr c ti p t ch c năng này.

i tư ng nguyên c u c a

tài là các doanh nghi p trong khu v c

có s d ng v n t i ư ng th y cho ho t

ng s n xu t và phân ph i hàng

hóa.

I.3.5. Câu h i nghiên c u :
Trong trư ng h p ô nhi m dịng sơng làm cho các hãng tàu khơng th ra
vào dịng sơng ư c, các doanh nghi p ph i ch n gi i pháp thay th cho
v n t i th y

ti p t c ho t

ng, thì :

a) Chênh l ch ơn phí s n xu t trung bình c a các doanh nghi p khi dùng
v n t i ư ng b thay th là bao nhiêu ?
b) Chênh l ch ơn phí s n xu t c a các ngành s n xu t khác nhau (t c lo i
s n ph m khác nhau) khi s d ng v n t i ư ng b thay th là bao nhiêu
?
c) Các gi i pháp nào c n thi t

b o v môi trư ng sông cho s phát tri n

công nghi p trong khu v c ?

I.3.6. Phương pháp nghiên c u :
Phương pháp nghiên c u s d ng bao g m :
-

Th ng kê mô t : Xác

nh m i quan tâm chung c a các

c u

nghiên c u

i v i các v n

t ra.

i tư ng nghiên


-

Mơ hình kinh t lư ng : D a vào nh ng i u ki n th c t

xác

nh m i

quan h gi a giá tr c n ánh giá – giá tr ch c năng v n t i th y - v i các
y u t quan h khác
-

Phương pháp chi phí thay th áp d ng trong ánh giá giá tr mơi trư ng :
Dùng

I.3.7.

lư ng hóa giá tr ch c năng v n t i th y c a dịng sơng.

ng d ng c a

K t qu nghiên c u c a

tài :
tài làm cơ s cho các quy t

- L a ch n ngành s n xu t thu hút

nh :

u tư vào khu v c, và xác

nh m c

phát tri n thích h p c a khu v c trong m i quan h v i b o v ch c năng
v n t i th y c a dịng sơng.
- Cân

i gi a ngu n thu thu ư c t các doanh nghi p và các quy t

ngân sách

nh

b o v môi trư ng sơng.

- Các chính sách ch tài trong b o v môi trư ng sông.

II.1. Gi i thi u các phương pháp ánh giá giá tr môi trư ng :
Theo David Pearce (2002), môi trư ng là m t lo i hàng hóa phi th trư ng (khơng
ư c mua bán trên th trư ng), xác

nh giá tr kinh t c a môi trư ng là xác

nh

giá tr b ng ti n qua m c s n lòng chi tr (WTP – Willing To Pay) khi s d ng
nh ng l i ích có ư c t mơi trư ng, ho c là m c s n lòng ch p nh n b i thư ng
(WTA – Willing To Accept) khi ph i ch u

ng nh ng thi t h i do ô nhi m môi

trư ng gây nên.
Hi n nay có nhi u phương pháp ánh giá khác nhau áp d ng phù h p cho t ng
thành ph n giá tr khác nhau trong t ng giá tr kinh t c a môi trư ng.

II.1.1. Giá tr kinh t c a môi trư ng :
T ng giá tr kinh t c a môi trư ng ư c mô t qua

ng th c :


TEV = UV +NUV
V i :
TEV - T ng giá tr kinh t (Total Economic Value)
UV

- Giá tr s d ng (Use Values) : Là nh ng giá tr

ư c xác

nh t vi c

s d ng th t s tài nguyên môi trư ng. Bao g m giá tr s d ng tr c ti p
và giá tr s d ng gián ti p.
NUV - Giá tr phi s d ng (Non-Use Value) : Là nh ng giá tr ph i chi tr
gi gìn cho m c ích s d ng tương lai.
Theo hình 2.1 :
-

Giá tr s d ng tr c ti p bao g m giá tr c a nh ng s n v t (là nh ng
th ăn ư c; nh ng v t dùng

trang s c, trang trí; thu c ch a b nh,

ngu n nguyên li u cho s n xu t) và c a nh ng ch c năng mà môi
trư ng mang l i (nh ng ch c năng có ích cho ho t

ng gi i trí c a

con ngư i; ch c năng phân h y ch t th i; nh ng ch c năng trong
nghiên c u, giáo d c; và các d ch v có ích khác…). Ví d : - R ng
cho g , các lo i lâm s n, và t o môi trư ng cho du l ch sinh thái;
Sông cho th y s n, ch c năng v n t i th y…

T ng giá tr kinh t
(TEV)

Giá tr s d ng
(UV)

Giá tr s d ng
tr c ti p

Giá tr s d ng
gián ti p

Giá tr phi s d ng
(NUV)

Giá tr
nhi m ý

S n ph m có th ư c
s d ng tr c ti p

L i ích v các ch c
năng

Nh ng giá tr ư c s
d ng tr c ti p ho c gián
ti p trong tương lai.

Ngu n th c ph m;
Lư ng sinh v t;
Ch c năng gi i trí;

Các ch c năng v
sinh thái; ki m soát
ngu n th c ph m;

a d ng hóa sinh
h c;
B o v mơi trư ng
s ng.

Giá tr
t nt i

Nh ng giá tr v
s ti p t c t n
t i

Môi trư
cho nh
ang g
h

ng s ng
ng loài
p nguy
i


Hình 2.1 – Các thành ph n c a t ng giá tr kinh t (TEV)
Ngu n : David Pearce (2002).

-

Giá tr s d ng gián ti p bao g m giá tr c a nh ng l i ích gián ti p
có ư c t h sinh thái. Ví d : Tác

liên quan

ng tương h c a h th ng sinh thái

n các lồi sinh v t và mơi trư ng s ng c a các loài; các ch c

năng b o v (như ch c năng ch ng xói mịn các vùng ven bi n; ch c năng
ch ng lũ l t …) ; i u hịa khí h u; nh ng ch c năng h tr s s ng trên trái
t…
-

Giá tr phi s d ng bao g m :
Giá tr nhi m ý (option value) : Là nh ng giá tr mà ph i chi

o

tr cho s d ng trong tương lai
Nh ng chi tr

i v i các ngu n tài ngun. Ví d :

gi gìn m t vùng b bi n

phát tri n thành m t thành

ph bi n trong tương lai.
Giá tr t n t i (existence value) : Là nh ng giá tr ph i chi tr

o

gi gìn cho s s d ng c a th h tương lai, ví d : Nh ng chi phí
ph i chi ra

ch ng s

m d n lên c a b u khí quy n

mb os

s ng trong tương lai…

II.1.2. Phương pháp ánh giá giá tr môi trư ng :
Phương pháp

Phát bi u s ưu thích
(Stated Preference )

ánh giá ng u
nhiên
( Congtingency
Valuation)

B c l s ưa thích
(Revealed
Preference).

Mơ hình l a ch n
(Choice Modelling)

Chuy n i giá tr

(Benefit transfer)

Chi phí du hành
(Travel Cost Method)

Phương pháp th
trư ng (Market based
techniques)

ánh giá hư ng th
(Hedonic Price Method)


Hình 2.2 – Các phương pháp ánh giá giá tr mơi trư ng
Ngu n :

Hình 2.2 cho chúng ta th y các phương pháp ánh giá giá tr môi trư ng bao
g m:
a) Phương pháp “s ưu thích” ( Stated Preference ):
Phương pháp “s ưu thích” d a trên th trư ng thi t l p
h i cho các

l p ra h th ng câu

i tư ng ư c hư ng l i hay b thi t h i t môi trư ng. Giá tr

kinh t c a môi trư ng ư c xác

nh qua m c s n lòng chi tr (WTP) hay s n

lòng ch p nh n (WTA). Phương pháp này bao g m :
- K thu t ánh giá ng u nhiên (Contingent Valuation) :

o lư ng m c

s n lòng chi tr (WTP) hay s n lòng ch p nh n (WTA) c a các

i tư ng

thông qua các câu h i tr c ti p như “ B n s n lòng chi tr cho cái gì ?”;
“B n có s n lịng chi tr XX USD?”.
- K thu t ánh giá theo mơ hình hố s l a ch n (Choice Modelling ) :
Phân c p các l a ch n theo m c s n lòng chi tr (WTP) hay s n lịng
ch p nh n (WTA).
Phương pháp “s ưu thích” có th áp d ng

ánh giá giá tr s d ng và phi

s d ng c a hàng hố mơi trư ng . H n ch c a phương pháp này là vi c xác
nh th trư ng thi t l p ph i mang tính th c t và s m u nghiên c u ph i
l n

m b o tính chính xác c a nghiên c u.

b) Phương pháp “b c l s ưu thích” (Revealed Preference) :
Phương pháp “b c l s
trư ng

ưu thích” t p trung xem xét nh hư ng c a môi

n các hàng hoá khác trên th trư ng th c t , giá tr c a môi trư ng

ư c th hi n qua giá tr b sung c a hàng hoá

i di n.Ví d cho phương

pháp này là nh hư ng c a ti ng n trong khu v c

n giá nhà. Chênh l ch giá


nhà gi a khu v c yên t nh và khu v c n ào

i di n cho giá tr c a môi trư ng

yên t nh.
Phương pháp “b c l s ưu thích” ch áp d ng
hàng hóa mơi trư ng, không phù h p

ánh giá giá tr phi s d ng, ư c áp

d ng trong i u ki n th trư ng t do và linh
này là vi c xác

nh hàng hoá

ánh giá giá tr s d ng c a
ng . H n ch c a phương pháp

i di n phù h p và s m u nghiên c u ph i

l n.
c) Phương pháp chuy n giao l i ích d a vào các nghiên c u tình hu ng
tương t :
Phương pháp chuy n giao l i ích s d ng các k t qu nghiên c u tương t
trư c ó

áp d ng vào tình hu ng nghiên c u th c t v i nh ng i u ch nh

thích h p cho hoàn c nh nghiên c u c th , v i i u ki n k t qu nghiên c u
trư c ó ư c th c hi n b ng các phương pháp h p l (như Stated Preference ;
Revealed Preference; các phương pháp d a trên th trư ng).
Phương pháp chuy n giao l i ích ti t ki m ư c r t nhi u th i gian, chi phí và
cơng s c nh vào vi c gi m i các bư c nghiên c u c a Stated Preference hay
Revealed Preference.
Ví d :

xác

nh giá tr c a ch c năng câu cá gi i trí c a dịng sơng B thì có

th s d ng phương pháp này

áp d ng k t qu

ã có v giá tr c a ch c

năng c u cá gi i trí c a dịng sơng A, v i i u ki n phương pháp nghiên c u
giá tr câu ch c năng câu các gi i trí c a dịng sơng A có ư c t phương pháp
nghiên c u tin c y khác, và trong hai hoàn c nh tương t nhau.

Thông thư ng phương pháp chuy n giao l i ích ư c áp d ng trong nh ng
nghiên c u b gi i h n v th i gian
hu ng tương t

hoàn t t mà nghiên c u cho các tình

ã s n có. Tuy nhiên, t th p k trư c, các nhà nghiên c u v

ánh giá giá tr mơi trư ng ã chính th c
l c a phương pháp này.

t câu h i v tính v ng ch c và h p


d) Phương pháp d a trên th trư ng :
Các phương pháp c th c a phương pháp ánh giá d a trên th trư ng ư c
th hi n trên hình 2.3 :
Phương pháp d a trên
th trư ng

Phương pháp chi phí
b nh t t

Phương pháp chi phí
cơ h i

Phương pháp chi tiêu b o v
(Defensive Expenditure
Cost).

Phương pháp thay
năng su t

Phương pháp chi phí thay
th
(Replacement/ Substitution
Cost).

Hình 2.3 – Các phương pháp ánh giá d a trên th trư ng
Ngu n :

N i dung chính c a phương pháp ánh giá d a trên th trư ng là s thay
s lư ng và ch t lư ng c a môi trư ng, s d n
- Tác
d ng

ng

iv

n:

n s c kh e con ngư i : Phương pháp chi phí b nh t t s

ánh giá giá tr môi trư ng. Giá tr mơi trư ng ư c xác

phí th trư ng trung bình chi tiêu cho b nh t t b i các

ư c áp

nh qua chi

i tư ng ch u nh

hư ng
Phương pháp này thư ng ư c áp d ng

ánh giá tác

ng môi trư ng lên

s c kh e con ngư i trong các d án, các chính sách, phù h p cho các b nh
ng n ngày, khơng có h u qu trong tương lai, có th dùng hàm li u lư ng áp
ng xây d ng s n

áp d ng phương pháp chuy n

i giá tr .

i


H n ch c a phương pháp này là khó xây d ng hàm li u lư ng áp ng; không
xét

n hành vi t b o v c a cá nhân (có phát sinh chi phí); và khơng xác

y

nh

chi phí b nh t t trung bình.

- Tác

ng

n s n lư ng : Phương pháp chi phí cơ h i (g m chi tiêu b o v và

chi phí thay th ) và phương pháp thay

i năng su t s

ư c áp d ng

ánh

giá tr môi trư ng.
Giá tr môi trư ng ư c xác
nh hư ng b i s thay

nh thơng qua chi phí th trư ng mà ngư i ch u

i c a môi trư ng ph i chi tiêu

d ng như trư c khi môi trư ng thay

t ư c m c th a

i.

Phương pháp ánh giá d a trên th trư ng rõ ràng và ơn gi n, ư c áp d ng
r ng rãi

các nư c ang phát tri n. H n ch c a phương pháp là khó xác

t l thay th , hay t l thay th ln thay

nh

i, và ch tính ư c giá tr s d ng

c a tài nguyên. Thông thư ng ư c áp d ng cho các chương trình qu n lý

t,

r ng, lưu v c sông, các d án du l ch.

II.2. Gi i thi u phương pháp chi phí thay th :
Phương pháp chi phí thay th là phương pháp ư c lư ng giá tr c a m t d ch v
do môi trư ng mang l i d a vào chi phí c a d ch v thay th cho d ch v c a
môi trư ng khi d ch v do môi trư ng cung c p khơng cịn n a.
Phương pháp này khơng tuy t

i o lư ng giá tr kinh t d a vào m c s n

lòng chi tr (hay ch p nh n) c a nh ng ngư i hư ng l i ích (hay ch u thi t h i)
do d ch v môi trư ng mang l i. Thay vào ó, chi phí c a d ch v thay th
ư c xem là giá tr c a d ch v mà môi trư ng ang cung ng.
M t h th ng câu h i s

ư c

t ra cho

i tư ng nghiên c u – Là ngư i ang

hư ng l i t d ch v -

tìm ra các d ch v thay th và chi phí liên quan.

Th ng kê toán và kinh t lư ng ư c áp d ng cho các s li u th ng kê,
i

t

ó

n ư c lư ng giá tr kinh t c a d ch v thay th , và ó cũng là giá tr mà

d ch v môi trư ng ang cung c p.
(Tương t như trên, phương pháp chi tiêu b o v xác
cho các ho t

ng c n thi t

tránh nh ng tác

gây nên. M t h th ng câu h i cũng s

nh chi phí trung bình

ng do thay

ư c thi t l p

i môi trư ng

thu th p các d li u v


chi phí b o v . Th ng kê tốn và kinh t lư ng d a trên các d li u thu th p
ư c s xác

nh chi tiêu b o v , và giá tr c a môi trư ng ư c xác

nh thơng

qua chi phí b o v ).

II.3. Qui trình nghiên c u ánh giá giá tr mơi trư ng :
M t qui trình nghiên c u ánh giá giá tr môi trư ng bao g m các bư c sau :

Xác

nh v n

nghiên c u

L a ch n phương pháp ánh giá

và cách th c kh o sát.

L a ch n ám ông và m u

Thi t k b ng câu h i và ph ng
v n th

Th c hi n kh o sát

Phân tích kinh t - Ki m tra tính
h p l và tin c y.

T p h p và báo cáo


B ng 2.1 – Qui trình ánh giá giá tr môi trư ng
Ngu n : David Pearce (2002)

Trong t ng bư c nêu trên ph i làm sáng t nh ng v n
a) Xác

nh v n

nghiên c u :

Trong bư c này c n

nh nghĩa rõ các giá tr c a môi trư ng ang nghiên c u;

phân lo i các giá tr c a môi trư ng; xác

ánh giá. T

c th sau :

ó, xác

nh

i tư ng

nh rõ giá tr c a môi trư ng c n

ánh giá và nh ng nh hư ng c n ư c

ánh giá.
D a vào các lý thuy t và mơ hình kinh t liên quan và phù h p

thi t l p mơ

hình toán cho nghiên c u, th hi n m i quan h gi a giá tr c n ánh giá v i
các y u t chi ph i giá tr c a nó.
V n

nghiên c u v giá tr c n ư c ánh giá s tr l i cho nh ng câu h i

nghiên c u gì ? Nh ng l i ích và ng d ng c a v n

nghiên c u là gì ?

b) L a ch n phương pháp ánh giá và cách th c kh o sát :

Xác

nh phương pháp ánh giá tùy thu c vào giá tr c th c n ư c ánh giá,

phân tích ưu như c i m và tính phù h p c a t ng phương pháp vào v n
nghiên c u c th và giá tr c n ánh giá c th .
L a ch n phương pháp nghiên c u c n d a trên cơ s ph n ng c a các
tư ng ánh giá trong trư ng h p có s thay

i

i v s lư ng hay ch t lư ng c a

giá tr môi trư ng c n ánh giá. Phương pháp ánh giá càng phù h p v i ph n
ng c a

i tư ng ánh giá thì cho k t qu càng phù h p. Theo ó, thơng

thư ng l a ch n phương pháp d a trên th trư ng n u có th , và sau ó là
phương pháp khơng d a trên th trư ng trong trư ng h p khơng th “th trư ng
hóa” giá tr c a y u t mơi trư ng c n ánh giá.
Hình th c kh o sát xác

nh theo phương pháp ánh giá l a ch n,

i tư ng

ánh giá và gi i h n c a ngân sách nghiên c u, các hình th c kh o sát bao
g m ph ng v n tr c ti p; kh o sát qua thư; ho c ph i h p c hai hình th c.