Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm sông tô lịch

Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
I. Mở đầu.
Cùng với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ, nền kinh tế thế giới
phát triển trong nửa sau thế kỷ XX đã phát triển rất nhanh. Sự phát triển mà
người ta gọi là “Thần kỳ” đó đã làm cho cuộc sống của con người thay đổi
rất nhiều. Chất lượng cuộc sống được nâng lên, tuổi thọ bình quân
tăng….Nhưng bên cạnh đó, tăng trưởng kinh tế đã làm xuất hiện những xu
hướng tiêu cực đang ngày một ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống của
hành tinh chúng ta. Suy thoái môi trường là một trong những xu hướng đó.
Các hệ sinh thái cơ bản đóng vai trò vào việc duy trì sự sống trên trái đất
như đất , rừng, nước…ngày nay đang bị suy thoái hết sức nghiêm trọng.
Tình trạng ô nhiễm nước là đáng báo động hơn cả, nhất là ở những khu đô
thị và công nghiệp. Ô nhiễm nước mặt với các loại tác nhân có độc tính cao
như kim loại nặng, vi sinh vật gây bệnh…ngày càng lan rộng và thậm chí
xâm lấn sâu vào cả nước ngầm. Đây là một trong những thực trạng đáng
ngại nhất của sự hủy hoại môi trường tự nhiên do nền văn minh đương thời.
Môi trường nước rất dễ bị ô nhiễm, các ô nhiễm từ đất, không khí đều có thể
làm ô nhiễm nước, ảnh hưởng lớn đến đời sống của người và các sinh vật
khác. Ở Việt Nam tình trạng ô nhiễm nước mặt tại các con sông đang là một
vấn đề đáng lo ngại. Con sông ô nhiễm nhất phải kể đến đó là :
1
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
“Sông Tô Lịch ”
Sông Tô Lịch chảy trong địa phận Hà Nội. Dòng chính sông Tô Lịch
khi chảy qua các quận huyện: Thanh Xuân, Hoàng Mai và Thanh Trì còn
được gọi là Kim Giang. Tên sông Tô Lịch tương truyền lấy từ tên một vị
thần sống vào thời nhà Tấn đô hộ xứ Giao Chỉ. Đến thời nhà Đường, nơi đây
là vị trí xây dựng thành Đại La.
Tô Lịch vốn là một phân lưu của sông Hồng, đưa nước từ sông Hồng
sang sông Nhuệ. Đoạn sông từ phố Cầu Gỗ đến đường Bưởi, nay đã bị lấp,
chỉ còn lại một vài dấu tích như ở Thụy Khuê. Và do đó, Tô Lịch không còn

thông với sông Hồng nữa. Dòng chảy của đoạn sông đã bị lấp này theo lộ
trình sau: từ Cầu Gỗ ngược lên (cống chéo) Hàng Lược, men theo đường
Phan Đình Phùng (phía ngoài mặt bắc thành Hà Nội), rồi chảy dọc theo hai
phố Thụy Khuê và Hoàng Hoa Thám ngày nay ra đến đường Bưởi (gặp đoạn
sông Tô Lịch ngày nay).
Sông Tô Lịch ngày nay bắt đầu từ cầu Giấy, chảy cùng hướng với
đường Láng và đường Kim Giang về phía Nam tới sông Nhuệ.
2
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
3
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
II. Nội Dung
1. Hiện trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm sông Tô Lịch
Sông Tô Lịch đen ngòm với hàng ngàn họng cống ngày đêm xả nước thải
chưa qua xử lý vào con sông này - Ảnh: T.PHÙNG
Sông Tô Lịch là một sông cổ của Thăng Long. Ngày trước, hai bên bờ
sông buôn bán tấp nập. Từ khi bị lấp, sông chỉ là một dòng thoát nước thải
của thành phố, bị ô nhiễm nặng. Từ cuối những năm 1990, Tô Lịch bắt đầu
được nạo vét đáy sông, kè bờ, để làm sách và chống lấn chiếm.
4
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Là một trong 4 con sông tiêu thoát chính của TP, song sông Tô Lịch
chính là sông mẹ của 3 con sông còn lại (Kim Ngưu, Lừ, Sét). Cũng vì thế,
5
Họp chợ
bên dòng
sông ô
nhiễm và xả
rác trực tiếp
xuống đó

Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
từ nhiều năm nay, môi trường sông Tô Lịch đã ô nhiễm nghiêm trọng và bị
coi là sông chết do phải gánh lượng nước thải chưa qua xử lý quá lớn.
Ở Hà Nội, theo số liệu khảo sát của Sở Khoa học, Công nghệ và môi
trường năm 2002, tổng lượng nước thải một ngày khoảng 300-400 nghìn
m3, bao gồm chủ yếu là nước thải sinh hoạt, công nghiệp, nước thải bệnh
viện và hầu như không được xử lý mà thải trực tiếp vào hệ thống tiêu thoát
nước đô thị, làm ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm của thành phố. Hầu
như toàn bộ hệ thống sông nhận nước thải của thành phố Hà Nội, đặc biệt là
sông Tô Lịch đã bị ô nhiễm, một số chất ô nhiễm đã vượt tiêu chuẩn cho
phép nhiều lần. Tuy nhiên, nguồn nước thải sông Tô Lịch hiện vẫn được sử
dụng hàng ngày phục vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp ở thôn Bằng
B, xã Hoàng Liệt, huyện Thanh Trì, một huyện ngoại thành của thành phố
Hà Nội.
Nước sông Tô Lịch đã và đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, nước đen,
bốc mùi hôi thối rất khó chịu, gây bức xúc cho hàng trăm nghìn người dân
sống hai bên bờ sông từ nhiều năm nay. Chính những người dân đó và
những nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất… dọc theo con sông đó đã thải ra
dòng sông này biết bao rác rưởi, vật nuôi bị chết và hàng chục vạn mét khối
nước thải chưa qua xử lý mỗi ngày. Với bấy nhiêu thứ bẩn thỉu dồn xuống
dòng sông, đổ xuống dòng sông qua hàng chục năm nay thì làm sao dòng
6
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
nước không bị ô nhiễm nặng nề, hôi hám kinh người khiến ta mỗi khi đi qua
phải đeo khẩu trang hoặc bịt mũi bước vội.
7
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Nước thải được xả ra sông qua các họng cống.
Các kết quả phân tích về hàm lượng các chất dinh dưỡng trong nước
sông Tô Lịch chỉ ra rằng diễn biến chất lượng nước trên trục chính sông thay

đổi khá phức tạp. Mặc dù, tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về nước thải đô thị
và công nghiệp năm 2001 đã tồn tại nhưng có kế thừa một số tiêu chuẩn đã
có trong TCVN năm 1995. Trong khuôn khổ của đề tài nghiên cứu, tiêu
chuẩn Việt Nam (TCVN) 5942/1995, 5945/1995 loại B vẫn được sử dụng để
tiện so sánh.
So sánh với giá trị giới hạn cho phép về nồng độ các chất ô nhiễm
trong nước mặt loại B (TCVN 5942, 5945/1995 loại B), chỉ có pH tại các
điểm lựa chọn lấy mẫu trên sông Tô Lịch nằm trong giới hạn cho phép còn
lại các chỉ tiêu khác đều vượt quá giới hạn, đặc biệt là chỉ tiêu N-NH4+ và
Coliform.
Cụ thể N-NH4+ cao hơn TCVN 5945/1995 loại B từ 2,6-25,22 lần;
Coliform cao hơn 90-1340 lần so với tiêu chuẩn cho phép; COD cao hơn
TCVN 5942/1995 loại B từ 3,37-8,2 lần và cao hơn TCVN 5945/1995 loại
B từ 1,18-2,87 lần; N-NO2 cao hơn TCVN 5942/1995 loại B từ 1,42-32,7
lần; chỉ có 1 mẫu N-NO3 tại mương Nghĩa Đô có hàm lượng cao hơn TCVN
5942/1995 loại B 1,78 lần; PO43- cao hơn TCVN 5945/1995 loại B từ 5,33-
18,33 lần.
8
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Theo kết quả nghiên cứu của đề tài này (4/2004), nồng độ một số kim
loại nặng đều chưa vượt quá tiêu chuẩn cho phép đối với nước mặt (TCVN
5942/1995 loại B). Tuy nhiên, theo kết quả nghiên cứu năm 1997, nước thải
sông Tô Lịch còn bị ô nhiễm bởi các kim loại nặng như Pb, Mn, Zn. Như
vậy, hàm lượng các kim loại nặng có thể biến động theo thời gian hoặc trong
quá trình cải tạo các sông nâng cao công tác quản lý môi trường của các cấp,
các ngành, các cơ sở công nghiệp mà hàm lượng các kim loại nặng giảm đi.
Nhìn chung, nước sông Tô Lịch bị ô nhiễm nhưng với mức độ khác nhau
trên dọc sông, có xu hướng giảm dần từ thượng lưu (cống Bưởi) đến hạ lưu
(Cầu Sơn) và diễn biến khá phức tạp. Hàm lượng các chất ô nhiễm tập trung
cao ở khu thượng lưu, trung lưu của sông Tô Lịch, sau đó giảm dần ở các

đoạn sau. Nhưng đến khu vực hạ lưu, do có sự gia nhập thêm nước thải khi
qua các khu vực công nghiệp như Thượng Đình, sông Lừ và sông Kim Ngưu
thì hàm lượng một số chất ô nhiễm, đặc biệt là nhóm nitơ, Photpho có xu
hướng biến động nhiều (hàm lượng của chúng tăng thêm).
Sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội cho biết, qua nhiều năm, lòng
sông Tô Lịch ngày càng bị thu hẹp, hành lang bảo vệ bị lấn chiếm, chất
lượng nước sông ngày càng ô nhiễm nặng. Mỗi ngày con sông này phải tiếp
nhận trên 150.000m3 nước thải sinh hoạt hòa lẫn nước công nghiệp tập
9
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
trung ở khu vực Thượng Đình, Cầu Bươu và hàng trăm cơ sở lớn nhỏ xen kẽ
trong khu dân cư.
Có thể nói rằng “Chưa thấy một ngày nào dòng sông không chở nặng
rác rưởi”. Do vậy ý thức của người dân là điều đáng bàn. Thống kê sơ bộ
cho thấy, dọc tuyến sông Tô Lịch dài 14,6km có hơn 10 cửa xả lớn thu gom
nước thải, khoảng 200 cống tròn đường kính 300 - 1.800mm và hàng trăm
cống nhỏ dân sinh đổ ra sông. Đây chính là nguồn gây ô nhiễm chính cho
sông Tô Lịch.
Rác thải chất đầy 2 bên bờ sông Tô Lịch
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, trung bình một ngày đêm,
sông Tô Lịch phải tiếp nhận trên 100.000m3 nước thải sinh hoạt và công
nghiệp. Trong đó, khoảng 1/3 là nước thải công nghiệp chưa qua xử lý. Khu
10
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
công nghiệp (KCN) Thượng Đình, KCN quận Hai Bà Trưng, KCN Cầu
Bươu – Văn Điển, KCN Pháp Vân – Văn Điển, có nồng độ các chất độc hại
cao, xả trực tiếp vào sông Tô Lịch. Ngoài ra, một hệ thống trên 30 bệnh viện
của Hà Nội với lượng nước thải hàm lượng chất bẩn hữu cơ cao, chứa nhiều
vi trùng gây bệnh sau khi được thu gom, vận chuyển trong các tuyến cống,
mương, sông cũng tập trung vào hạ lưu sông Tô Lịch để xả qua cửa Thanh

Liệt vào sông Nhuệ. Mặc dù toàn bộ chiều dài 14,6km đã được cải tạo, nạo
vét và kè 2 bờ, song tình trạng ô nhiễm của sông Tô Lịch vẫn được đánh giá
là rất nghiêm trọng với các chỉ số vượt tiêu chuẩn cho phép rất nhiều lần,
hoàn toàn không thể sử dụng trong sinh hoạt, sản xuất, trồng trọt.
11
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
2. Hậu quả
Ô nhiễm sông Tô để lại hậu quả nặng nề đối với chất lượng nước mặt
và nước ngầm của thành phố. Nguồn nước thải sông Tô Lịch hiện vẫn được
sử dụng hàng ngày phục vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp ở thôn
Bằng B, xã Hoàng Liệt, huyện Thanh Trì, một huyện ngoại thành của thành
phố Hà Nội. Trong khi đó nguồn nước thải sông Tô Lịch hiện vẫn được sử
dụng hàng ngày phục vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp ở thôn Bằng
B, xã Hoàng Liệt, huyện Thanh Trì, một huyện ngoại thành của thành phố
Hà Nội.
Đặc biệt, hàm lượng các kim loại nặng trong sản phẩm rau nước tại
một số điểm thuộc thôn Bằng B rất cao và hàm lượng của đa số kim loại
nặng độc hại trong rau muống nước là cao hơn trong rau muống cạn.
Nguyên nhân có thể do nhu cầu nước tưới của rau muống cạn ít hơn so với
rau muống nước nên khả năng tích lũy kim loại nặng trong 2 loại rau này có
sự khác nhau rõ nét.
Theo kết quả nghiên cứu : Hàm lượng các kim loại nặng trong rau của
thôn Bằng B (4/2003)
STT Mẫu Cu
(ppm)
Zn
(ppm)
Pb
(ppm)
Cd

(ppm)
Cr
(ppm)
Hg
(ppm)
As
(ppm)
1 TT1 9,13 71,48 23,28 0,55 3,98 0,025 0,200
2 TT2 5,88 39,75 22,78 0,25 1,88 0,025 0,206
12
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
3 TT3 6,63 64,7 25,03 0,38 0,80 0,031 0,299
4 TT4 11,88 46,53 25,78 0,43 0,43 0,022 0,253
5 TT5 11,88 73,75 29,03 0,58 1,88 0,029 0,307
6 TT6 6,38 33,63 27,78 0,35 0,83 0,031 0,303
7 TT7 4,13 34,55 24,03 0,05 2,53 0,036 0,317
8 TT8 1,88 37,03 29,53 0,18 1,50 0,035 0,270
10 TCCP(WHO) 2 30 0,6 0,03 - 0,06 0,2
Các mẫu rau dùng để phân tích gồm: mồng tơi (TT1), Hành (TT2), Cải xanh
(TT3) Muống cạn (TT4), Ngải cứu (TT5), Muống nước (TT6, TT7, TT8).
Các số liệu phân tích đất ở thôn Bằng B xấp xỉ với tiêu chuẩn cho phép nên
các kết quả phân tích về hàm lượng kim loại nặng trong rau trồng tại thôn
Bằng B cho thấy việc sử dụng nước thải đô thị để tưới rau gây tích luỹ kim
loại nặng trong các sản phẩm rau trồng. Nói chung, trong sản phẩm rau, hàm
lượng các kim loại nặng như Cu, Zn, Pb, Cd, Cr, Hg, As, là cao.
Nếu so sánh các số liệu phân tích của các mẫu rau với tiêu chuẩn của WHO,
hàm lượng các kim loại Cu, Zn, Pb, Cd, Cr, Hg, As đều vượt tiêu chuẩn cho
phép. Cụ thể, hàm lượng Cu cao hơn tiêu chuẩn cho phép từ 2.06-5,94 lần;
hàm lượng Zn cao hơn tiêu chuẩn cho phép từ 1,12-2,46 lần; hàm lượng Pb
cao hơn tiêu chuẩn cho phép từ 37,97-49,22 lần; hàm lượng Cd cao hơn tiêu

chuẩn cho phép từ 1,67-19,33 lần; hàm lượng As cao hơn tiêu chuẩn cho
phép từ 1,03-1,59 lần.
Người dân chính là người từng ngày phải lãnh đủ những hệ lụy kéo
theo. Một người dân sống tại số nhà 249 Nguyễn Khang nói: "Giáp bên sông
chết, hàng ngày chúng tôi phải chịu đựng mùi hôi thối bốc lên. Nhất là
13
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
những ngày thời tiết oi bức, dù đã đeo khẩu trang nhưng mùi thối vẫn sộc
thẳng vào mũi. Sinh hoạt gia đình và sức khỏe các thành viên trong nhà đều
bị ảnh hưởng".
Ông Nguyễn Trung Cường, nhà cạnh sông Tô Lịch thuộc P.Khương
Đình (Thanh Xuân), than phiền bao nhiêu năm qua dòng sông vẫn nguyên
một màu đen. “Mức độ ô nhiễm gồm đủ loại mùi hôi thối, xác động vật trôi
nổi nên giờ có thấy dòng sông đen hơn, nặng mùi hơn người dân cũng
không còn sức kêu than nữa” - ông Cường than vãn.
Không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống và sức khoẻ của người dân sống
ở quanh khu vực sông, ô nhiễm sông Tô con ảnh hưởng đến sức khoẻ của
những người làm công việc vớt rác và nạo vét sông Tô Lịch. Anh Thái (quê
Thái Bình) cho biết bị các bệnh ngoài da là còn nhẹ, nhiều anh khi xuống dưới đấy dẫm phải ống kim
tiêm, đinh gỉ, mảnh chai, cây mục dưới lòng sông. Cách đây đã lâu, có anh Hoà trong lúc xuống vớt rác đã
bị mảnh thuỷ tinh đâm ngang bàn chân, chảy máu lênh láng dính phải nước sông ô nhiễm gây nhiễm trùng
nặng, phải bỏ việc về quê.
Số liệu quan trắc gần đây cho thấy vào mùa khô hàm lượng oxy hòa
tan (DO) thấp hơn 2,5 lần so với tiêu chuẩn, nhu cầu oxy sinh học (BOD5)
vượt tiêu chuẩn cho phép 4,7 lần, hàm lượng amoniac vượt tiêu chuẩn cho
phép 17,3 lần, hàm lượng nitrit vượt 3,3 lần, riêng hàm lượng coliform vượt
tiêu chuẩn cho phép đến 9.552,5 lần Điều đó khiến dòng sông này trở
14
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
thành sông chết khi nguồn nước tại đây không thể sử dụng cho bất cứ mục

đích nào.
Ô nhiễm sông Tô còn làm mất đi môi trường sống lý tưởng của các
loài sinh vật sông nơi đây. Dưới dòng nước đen ngòm của con sông đó cá,
cua, tôm, ốc không còn sống được nữa vì bị nhiễm độc! Chỉ có bọ gậy và
muỗi cùng các loại vi trùng gây hại có thể tồn tại được.
15
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
3. Các biện pháp cải tạo sông Tô Lịch
Để cải tạo sông Tô Lịch cần sự chung sức đồng lòng của các cơ
quan chức năng và người dân Thủ đô. Ảnh: Duy Tuấn
Hướng tới 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, TP lập phương án cải
tạo, nâng cấp sông Tô Lịch để giải quyết những vấn đề bức xúc về tiêu thoát
nước, ô nhiễm môi trường và cảnh quan trong khu vực.
Bài toán hồi sinh sông chết Tô Lịch đang được đưa ra bàn thảo. Tuy
nhiên, mọi phương án sẽ không khả thi nếu thói xấu xả rác bừa bãi của
người dân không chấm dứt.
Đề án nhiệm vụ và các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường bức xúc
trên địa bàn thành phố hà nội đến năm 2010 vừa được thành phố phê duyệt
16
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
tháng 7 năm 2009 xác định từ nay đến năm 2010 sẽ thực hiện dự án thu gom
và xử lý nước thải cho một đoạn sông Tô lịch tại đầu đường Hoàng Quốc
Việt cắt đường bưởi. Dự án này sẽ được đầu tư khoảng 600 tỷ đồng xử lý
toàn bộ nước thải sông tô lịch đoạn chảy đến Hoàng Quốc Việt và nước thải
thu gom từ bờ sông khoảng 1-2 km trước khi đổ vào sông tô lịch.
Thu gom rác thải trên sông Tô Lịch
Theo Sở TNMT Hà Nội, nguyên tắc đầu tiên trong quá trình làm sống
lại sông Tô Lịch là "không cống hóa mà để dòng chảy tự nhiên". Tiếp đó, để
làm nước sông bớt ô nhiễm, sở này đề xuất xây dựng hệ thống cống bao dọc
sông để thu gom nước thải về trạm xử lý tập trung tại cuối nguồn. Đồng

thời, trên từng đoạn sông, sẽ xây dựng các trạm xử lý nước thải quy mô nhỏ,
17
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
tập trung vào hơn 10 cửa xả lớn. Các trạm nhỏ này sẽ đặt ngầm dưới lòng
sông, có quy mô tùy theo lưu lượng nước cần xử lý.
Sẽ đặt trạm xử lý nước thải mini ở các cửa xả lớn trên sông
Một trong những biện pháp quan trọng khác để giảm ô nhiễm cho
sông Tô Lịch - được Sở TNMT đề xuất là bổ cập nước cho sông. Theo ông
Phạm Văn Khánh - Phó Giám đốc Sở TNMT Hà Nội - để cải thiện khả năng
tiêu thoát, duy trì cân bằng nước và pha loãng nồng độ ô nhiễm, cần bổ cập
thêm nước tự nhiên cho sông Tô Lịch. Tuy nhiên, mối quan ngại của cơ
quan chức năng là các kênh mương đã bị ngắt quãng trong quá trình đô thị
hóa.
Để làm được điều này, có một số phương án khác nhau như lấy nước
từ hồ Tây, các hồ điều hòa, sông Hồng, sông Nhuệ. Trong đó, có thể lấy
18
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
nước sông Hồng vào dòng chảy sông Tô Lịch theo hướng khai thông dòng
chảy cũ hoặc đấu nối thông qua sông Nhuệ. Địa hình dòng chảy của các
sông hiện tại cho thấy, có thể đảm bảo cao độ dòng chảy
Hiện năng lực của hệ thống cống dẫn nước từ sông Hồng vào sông
Nhuệ chỉ có lưu lượng 36,3m3/giây, và Bộ NN&PTNT đã có kế hoạch nâng
cấp hệ thống này về lưu lượng lên gấp đôi hiện tại. Và với đề nghị của Hà
Nội, chuyên gia về thủy lợi của Cục Thủy lợi cho hay Bộ NN&PTNT đã
chấp thuận điều chỉnh quy hoạch này để tăng thêm lưu lượng cấp nước vào
sông Nhuệ lên mức 75m3/giây nhằm có đủ nước cho cuộc “thau rửa” sông
Tô Lịch.
Theo đề xuất của Hà Nội, vị trí lấy nước từ sông Hồng và vị trí bổ cập
vào sông Tô Lịch dựa trên nguyên tắc gần với nguồn cấp nước nhất - tức là
lấy từ đầu nguồn sông Nhuệ để hạn chế ô nhiễm của bản thân sông Nhuệ.

Trên cơ sở các hệ thống kênh mương hiện có, Hà Nội xác định điểm
lấy nước tại sông Nhuệ là ngay sau cống Liên Mạc qua hệ thống kênh
mương tại Chèm - Đông Ngạc (huyện Từ Liêm), mương chạy dọc đường
Nguyễn Hoàng Tôn (Q.Tây Hồ), Cổ Nhuế (Từ Liêm) tới Nghĩa Đô (Cầu
Giấy) và cấp vào sông Tô Lịch.
19
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Phó giám đốc Sở Quy hoạch - kiến trúc Hà Nội Vũ Tuấn Định giải
thích lưu lượng thiết kế của cống Liên Mạc có thể đảm bảo cho việc bổ cập
nước 5m3/giây. Ông Định cho biết hiện đây là hướng tuyến thuận lợi và khả
thi nhất mà sở đang nghiên cứu để giới thiệu.
Đại diện Sở QHKT Hà Nội cho rằng, do ý tưởng lấy nước sông Hồng
sẽ gặp nhiều khó khăn, có thể lựa chọn lấy nước sông Nhuệ để thau rửa sông
Tô Lịch. Tuy vậy, nước sông Nhuệ phải được lấy từ đầu sông, chứ nếu lấy
đoạn giữa thì không có ý nghĩa bởi chính sông Nhuệ - đoạn qua Hà Nội cũng
đang bị ô nhiễm nghiêm trọng.
Ông Đỗ Viết Chiến - Phó Giám đốc Sở QHKT - nhận định, có thể
dùng phương án lấy nước sông Nhuệ qua trạm bơm Xuân Phương, chảy qua
mương ở đường Nguyễn Hoàng Tôn và đổ vào sông Tô Lịch ở đường
Hoàng Quốc Việt.
20
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Những cống thải trực tiếp ra sông Tô Lịch - thủ phạm gây ô nhiễm
Đánh giá phương án này là "khả thi", song Phó Chủ tịch UBND TP
Vũ Hồng Khanh - Phó Chủ tịch UBND TP - yêu cầu xem xét lại quy hoạch
toàn tuyến cũng như cân nhắc kỹ các yếu tố liên quan trước khi lựa chọn
phương án để chính thức trình UBND TP thông qua. Theo dự kiến, đến
tháng 6.2009 TP sẽ thông qua phương án cải tạo, nâng cấp sông Tô Lịch, sau
đó sẽ đưa ra lộ trình cụ thể để "làm sống lại" sông Tô Lịch.
21

Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Ngoài ra, Sở TNMT còn đề xuất với UBND thành phố cơ chế khuyến
khích các hộ dân ứng dụng chế phẩm vi sinh, hóa sinh để xử lý nước thải,
đặc biệt là nước đen từ bể phốt, trước khi thải ra cống chung đổ xuống sông
Tô Lịch. Các khu nhà ở, công trình mới xây dựng đều phải có công nghệ xử
lý nước thải triệt để, hiệu quả để đảm bảo nước thải trước khi ra môi trường.
Phương án khác được Sở TNMT HN đề xuất là việc sử dụng hóa chất,
hoạt chất, chế phẩm để xử lý nước bề mặt theo từng đoạn hoặc theo từng
cống xả chính. Đồng thời, tiến hành nạo vét thường xuyên. Đây là giải pháp
tình thế để có thể xử lý, phục hồi, làm sạch tạm thời chất lượng nước sông
22
Sơ đồ một phương án dẫn
nước sông Hồng vào làm sạch
sông Tô Lịch - Nguồn: Sở
Quy hoạch - kiến trúc Hà Nội
cung cấp
Đ
ồ
h
o
ạ
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
trong thời gian ngắn, phạm vi nhỏ, để chuẩn bị cho việc xây dựng và triển
khai các phương án cải tạo lâu dài.
Hai bên sông Tô Lịch cũng được tăng cường cây xanh để tạo cảnh
quan, thông thoáng cho môi trường, phục hồi sinh thái cho dòng sông.
“Nước sông Tô vừa trong vừa mát “
Hai bên bờ sông, đoạn Cầu Giấy - Cầu Mới được quy hoạch thành hệ thống công
viên, vườn hoa; một phần rất nhỏ mặt sông được quy hoạch thành khu dịch vụ văn hoá - du lịch, khu ẩm
thực, bãi đỗ xe trên mặt sông.

23
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
Hành lang bờ sông sẽ được thiết lập hệ thống cây xanh, chiếu sáng-nhằm chống việc đổ rác thải,
tái lấn chiếm như hiện nay. Bên cạnh các hạng mục chủ yếu, hệ thống thu gom, xử lý nước thải chống ô
nhiễm cho dòng sông sẽ được xây dựng mới.
Xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước thải trước khi đổ vào sông Tô
Lịch, kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học làm sạch nước sông là những
giải pháp lần đầu được Hà Nội áp dụng để xử lý ô nhiễm con sông giữa thủ
đô. Mục tiêu đề án xử lý ô nhiễm môi trường Hà Nội quá tầm.
Bộ NN&PTNT đang quy hoạch nâng cấp, cải tạo hệ thống cống Liên
Mạc (huyện Từ Liêm) nhằm nâng cao khả năng chủ động tưới tiêu cho các
địa phương nằm dọc hai bên bờ sông Nhuệ.
24
Thực trạng và nguyên nhân gây ô nhiễm song Tô Lịch
III. Kết luận
Như vậy, cho đến hôm nay vẫn chưa có phương án chọn để "làm sống
lại sông Tô Lịch", trong khi đó một số phương án đều đòi hỏi một núi tiền.
Đây cũng là điều nan giải, cần phải có những giải pháp đồng bộ, khoa học
và táo bạo.
Sông Tô Lịch gắn với lịch sử mấy ngàn năm đã tạo ra một không gian
văn hoá rất linh thiêng của Hà Nội và của dân tộc; và rất riêng, nó gắn với
thời thanh niên gian khổ và trong sáng của hàng vạn sinh viên đã tham gia
cải tạo dòng sông.
Trong lòng chúng tôi chỉ là mong sao cho sông Tô Lịch một ngày nào
đó sẽ là một dòng sông đầy nước có du thuyền vừa lưu thông vừa du lịch
như sông Matxcơva hay sông Xen chảy qua Pari. Tô Lịch sẽ lại là một dòng
sông như nó từng là sông trong lịch sử.
25