Các phương pháp đổi mới việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch sử việt nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ thông

Chuyên đề tốt nghiệp
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Cùng với các lĩnh vực khác của đời sống chính trị, xã hội, giáo dục
và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, là “một động lực thúc đẩy và
là một điều kiện cơ bản bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tếxã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước” [17;tr.507]. Trong điều kiện đất
nước ta hiện nay, đổi mới nền giáo dục và đào tạo có ý nghĩa vô cùng lớn
lao, là yếu tố quan trọng hàng đầu nhằm “đào tạo bồi dưỡng và nâng cao
chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa”. Hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung ương Đảng
khóa VIII đã đề ra “Định hướng chiến lược phát triển giáo dục- đào tạo
trong thời kỳ CNH- HĐH” chỉ rõ nhiệm vụ giáo dục nước ta đến năm
2010 là: “Nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha gắn bó với
lý tưởng độc lập dân tộc và Chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có
ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa; gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc, có năng lục tiếp
thu tinh hóa văn hóa nhân loại; phát huy tiềm năng của dân tộc và con
người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá
nhân, làm chủ tri thức và khoa học cơng nghệ hiện đại, có tư duy sáng
tạo, có tính tổ chức kỷ luật cao; có sức khỏe là những người thừa kế xây
dựng Chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời căn dặn của
Bác Hồ” [18;tr.27].
1


Chuyên đề tốt nghiệp
Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục mà Đảng đã đề ra ngoài việc
hoàn thiện một khối lượng tri thức khoa học, đổi mới nội dung thì cần
thiết phải khơng ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Trong nhà trường
Việt Nam hiện nay “lĩnh vực phương pháp giáo dục trở thành lạc hậu
nhất cản trở việc thực hiện mục tiêu giáo dục tiên tiến” [47;tr.170]. Vấn

đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học lịch
sử nói riêng là một trong những mặt mang tính chiến lược, cấp thiết trước
những yêu cầu đổi mới toàn diện của đất nước. Trong nghị quyết của Hội
nghị Ban chấp hành trung ương Đảng lần thứ II, khóa VIII đã nêu rõ
“Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một
chiều rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp
dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình
dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học
sinh nhất là sinh viên đại học”[18;tr.30]. Quan điểm này đã được thể chế
hóa trong Điều 28 của bộ Luật giáo dục 2005 như sau: “Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng
tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi
dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui hứng thú học tập cho học sinh” [39].
Như vậy, vấn đề đổi mới giáo dục đào tạo nói chung và đổi mới
phương pháp dạy học nói riêng luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm
2


Chuyên đề tốt nghiệp
và được đặt ra một cách cấp thiết ở trường phổ thông. Đổi mới phương
pháp dạy học còn là một trong những biện pháp hữu hiệu để nhà trường
và giáo viên hoàn thành những mục tiêu giáo dục đào tạo thời kỳ đổi mới.
Một cuộc “cách mạng về phương pháp giáo dục sẽ đem lại một bộ mặt
mới, sức sống mới cho nhà trường ở thời đại mới” [47; tr.170]
Đổi mới phương pháp dạy học không thể tách rời đổi mới kiểm tra,
đánh giá. Bởi vì mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra,
đánh giá là những thành tố quan trọng của quá trình dạy học ở trường
phổ thơng, chúng có quan hệ mật thiết và biện chứng với nhau. Do đó,

trong Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta đã nêu rõ cần “tiếp
tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, phát huy tính tích cực, sáng
tạo của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều. Hoàn thiện hệ
thống đáng giá và kiểm định chất lượng giáo dục. Cải tiến nội dung và
phương pháp thi cử nhằm đánh giá đúng trình độ tiếp thu tri thức, khả
năng học tập. Khắc phục những mặt yếu kém và tiêu cực của giáo dục”
[16; tr.97]. Kiểm tra- đánh giá có vai trị vơ cùng quan trọng là một biện
pháp để nâng cao chất lượng dạy học bộ mơn, đó là khâu mở đầu của quá
trình dạy học, đồng thời cũng là khâu kết thúc của quá trình dạy học này
để mở ra một quá trình dạy học khác cao hơn đồng thời nó cũng có tác
động điều tiết trở lại quá trình đào tạo. Dạy học là một quá trình khép kín,
để điều chỉnh q trình này một cách có hiệu quả cả người dạy và người
học đều phải tiếp thu được những thông tin ngược từ việc kiểm tra, đánh
3


Chuyên đề tốt nghiệp
giá tri thức. Việc kiểm tra, đánh giá có nhiệm vụ làm sáng rõ tình hình
lĩnh hội kiến thức của học sinh, sự hình thành kỹ năng, kỹ xảo, góp phần
phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, tự giác trong mỗi học sinh.
Đồng thời thông qua kiểm tra đánh giá giáo viên có thể rút kinh nghiệm
q trình dạy học của mình để từ đó có những điều chỉnh biện pháp sư
phạm hợp lý hơn. Song thực tiễn việc kiểm tra đánh giá trong dạy học
lịch sử ở trường phổ thông cho thấy: quan niệm về kiểm tra đánh giá của
giáo viên, học sinh và xã hội cũng có nhiều bất cập, kiểm tra đánh giá cịn
nặng về ghi nhớ các sự kiện mà khơng kiểm tra được học sinh hiểu và
vận dụng sự kiện; kỹ năng kiểm tra đánh giá học sinh chưa thực sự được
giáo viên quan tâm; việc đánh giá còn nặng về hình thức, về điểm, độ
chính xác chưa cao. Chính vì vậy việc kiểm tra đánh giá chưa phát huy
được đúng vai trị và khả năng của nó.

Chương trình lịch sử lớp 12 (chuẩn) mới được đưa vào dạy ở
trường trung hoc phổ thông từ năm 2008. Cho đến nay, trong quá trình
dạy học lịch sử lớp 12 nhiều giáo viên cịn khó khăn trong việc lựa chọn
nội dung, phương pháp giảng dạy và kiểm tra, đánh giá để phù hợp với
chương trình mới này. Hơn nữa phải thấy rằng, học sinh lớp 12 phải
chuẩn bị cho những kỳ thi quan trọng như thi tốt nghiệp, thi đại học mà
lịch sử là một trong những mơn có thể có trong chương trình thi. Do đó,
việc tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh
lớp 12 là hết sức cần thiết
4


Chuyên đề tốt nghiệp
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên chúng tôi thấy rằng thực hiện việc
kiểm tra đánh giá trong học tập lịch sử ở trường trung học phổ thông theo
yêu cầu đổi mới là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng bộ mơn. Vì
vậy chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Các phương pháp đổi mới việc
kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến
năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ thông”
2. Lịch sử vấn đề.
Trong hoạt động dạy học, kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh được
coi là một bộ phận cấu thành của quá trình dạy học. Vì lý do đó, trong
lịch sử phát triển của nền giáo dục, ngay từ rất sớm đã xuất hiện các hình
thức kiểm tra, đánh giá và cũng sớm xuất hiện những cơng trình nghiên
cứu về q trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
2.1. Tài liệu nước ngoài.
Trên cơ sở tiếp cận nguồn tài liệu dịch, chúng tơi thấy có một số
cơng trình đề cập đến vấn đề này như sau:
Theo như Nguyễn Hứu Chí trong cuốn “Bài học lịch sử và việc
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường trung học phổ thơng”

thì trên thế giới từ những năm 70 của thế kỷ XX các nhà giáo dục học đã
có những quan niệm về kiểm tra, đánh giá khác nhau.
Năm 1977, Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra theo khía cạnh khác
khá chính xác và đầy đủ. Theo ông “đánh giá giáo dục là sự thu thập và
xử lý một cách có bằng chứng một phần của quá trình dẫn tới sự phán
5


Chuyên đề tốt nghiệp
xét về giá trị theo quan niệm hành động” [11; tr.34].
Theo nhà giáo dục học nổi tiếng Hoa Kỳ RanTaylơ, nghiên cứu về
vấn đề đánh giá, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá giáo
dục và đưa ra định nghĩa như sau: “quá trình đánh giá chủ yếu là quá
trình xác định mức độ thực hiện được của các mục tiêu trong chương
trình giáo dục”(19840 [11; tr.33].
Philip cho rằng “đánh giá là sự phân tích tác động của chương
trình vào cá nhân, vào hệ thống giáo dục và vào hệ thống phát triển kinh
tế- xã hội của cộng đồng” [11; tr.34].
Nhà nghiên cứu người Pháp R.F.Mager lại cho rằng: “Đánh giá là
việc miêu tả tình hình của học sinh và giáo viên để quyết định công việc
cần phải tiếp tục và giúp học sinh tiến bộ” [11; tr.34] (1993).
Ngoài ra, Savin trong cuốn Giáo dục học tập 1 ở chương X “Kiểm
tra, đánh giá tri thức kỹ năng, kỹ xảo của học sinh” ông nêu rõ quan niệm
về kiểm tra-đánh giá. Theo ông “kiểm tra là một phương tiện quan trọng
không chỉ để ngăn ngừa việc lãng quên mà còn để nắm được tri thức một
cách vững chắc hơn”[43; tr.231]. Đồng thời ông cũng nhận thấy “Đánh
giá có thể trở thành một phương tiện quan trọng để điều khiển sự học tập
của học sinh, đẩy mạnh sự phát triển về công tác giáo dục của các em.
Đánh giá được thực hiện trên cơ sở kiểm tra và đánh giá theo hệ thống 5
bậc: Xuất sắc (điểm 5), Tốt (4 điểm), Trung bình (3 điểm), Xấu (điểm 2),

Rất xấu (điểm 1)” [43; tr.246]. Như vậy, Savin đã quan niệm kiểm tra,
6


Chuyên đề tốt nghiệp
đánh giá là hai hoạt động khác nhau nhưng có mối quan hệ biện chứng.
Đặc biệt ơng nhấn mạnh việc kiểm tra không dừng lại ở việc kiểm tra tri
thức mà còn kiểm tra kỹ năng, kỹ xảo của học sinh.
Theo Ilina trong cuốn “Giáo dục học, tập II” đã nghiên cứu và nhấn
mạnh vai trò của kiểm tra- đánh giá, bà coi “việc kiểm tra và đánh giá
kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo là rất quan trọng và là thành phần cấu tạo
cần thiết của quá trình dạy học” [26; tr.117]. Đồng thời bà cũng đưa ra
hệ thống các phương pháp kiểm tra, đánh giá kiến thức trong nhà trường
Xô Viết với những ưu điểm và nhược điểm của mỗi phương pháp. Còn về
vấn đề đánh giá thì Ilina cho rằng “đánh giá là một phương tiện kích
thích mạnh mẽ và có một ý nghĩa giáo dục to lớn trong điều kiện nếu như
nó được giáo viên sử dụng đúng đắn”[26; tr.147]
Hay theo P.E.Griffin (1996) “Đánh giá là đưa ra phán quyết về
giá trị của một sự kiện, nó bao hàm việc thu thập thơng tin sử dụng
trong việc đánh giá của một chương trình, một sản phẩm, một tiến trình,
mục tiêu hay tiềm năng ứng dụng của một cách thức đưa ra nhằm mục
đích nhất định” [42; tr.8]
Còn N.G.Đairi trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?”
đã khẳng định tầm quan trọng, ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập trong nhà trường. Theo ông “Kiểm tra không chỉ giới hạn ở chỗ
phát hiện và cho điểm kiến thức mà kiểm tra còn thúc đẩy học sinh học
tập. Ngoài những chức năng kiểm tra và giáo dục, kiểm tra cịn có chức
7

Chuyên đề tốt nghiệp
năng giáo dưỡng và phát triển tư duy” [15; tr.64].
Như vậy, vấn đề kiểm tra- đánh giá được nhiều học giả nước ngồi
nghiên cứu và tìm hiểu. Mặc dù có những quan điểm và cách nhìn nhận
khác nhau nhưng các tác giả đều thống nhất trong việc khẳng định vai trò
của kiểm tra, đánh giá.
2.2. Tài liệu trong nước.
Cùng với các học giả nước ngoài, các học giả, các nhà nghiên cứu
giáo dục nước ta cũng tìm hiểu và nghiên cứu khá sâu sắc về vấn đề kiểm
tra, đánh giá. Đặc biệt trong những năm gần đây vấn đề đổi mới kiểm trađánh giá đang rất được quan tâm.
Hà Thế Ngữ- Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học” tập 1, NXB
Giáo Dục, 1987 đã quan niệm về kiểm tra- đánh giá như sau: “Kiểm tra
và đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh là một khâu quan
trọng của quá trình dạy học. Xét theo các cách thức thực hiện hệ thống
các khâu của q trình dạy học, kiểm tra và đánh giá có thể xem xét như
là một nhóm phương pháp dạy học”[41; tr.258]
Theo PTS Trần Kiều trong bài “Đổi mới đánh giá, địi hỏi bức thiết
của phương pháp dạy học”, tạp chí Ngiên cứu giáo dục số 11/1995 thì
“Kiểm tra- đánh giá là một bộ phận hợp thành không thể thiếu của quá
trình giáo dục. Các yếu tố xác định mục tiêu giáo dục soạn thảo và thực
hiện chương trình giáo dục. Kiểm tra, đánh giá là một chỉnh thể tạo thành
chu trình kín. Mối quan hệ chặt chẽ giữa các yếu tố trên được đảm bảo sẽ
8


Chuyên đề tốt nghiệp
tạo thành một quá trình giáo dục đạt hiệu quả cao” [28; tr.18]. Tác giả coi
“đổi mới phương pháp dạy học gắn liền với đổi mới việc đánh giá nói
chung và thi cử nói riêng”.
GS. Trần Bá Hoành trong cuốn “Đánh giá trong giáo dục” xuất bản

năm 1997 thì cho rằng “việc kiểm tra, đánh giá khơng thể chỉ dừng lại ở
yêu cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kỹ năng đã học mà phải
khuyến khích tư duy năng động sáng tạo, phát hiện sự chuyển biến về xu
hướng hành vi của học sinh trước các vấn đề của đời sống gia đình và
cộng đồng, rèn luyện khả năng phát hiện và giải quyết các vấn đề nảy
sinh trong những tình huống thực tế” [22;tr.12-13].
Trang Thị Lân trong bài “Về việc kiểm tra- đánh giá kết quả học
tập của học sinh”, tạp chí nghiên cứu giáo dục số 5/1998 có viết: “Trong
lý luận dạy học, kiểm tra là giai đoạn kết thúc của một quá trình dạy học,
kiểm tra có ba chức năng là: đánh giá, phát hiện lệch lạc và điều chỉnh,
trong đó có chức năng đánh giá là chủ đạo. Đánh giá trong dạy học là
một vấn đề hết sức phức tạp, luôn ln chứa đựng nguy cơ khơng chính
xác, dễ sai lầm. Vì thế đổi mới phương pháp dạy học địi hỏi phải đổi mới
cách thức kiểm tra đánh giá, sử dụng kỹ thuật ngày càng tiên tiến và có
độ tin cậy cao để dễ thao tác hơn.”[29; tr.24].
Theo Trần Thị Tuyết Oanh trong cuốn “Đánh giá và đo lường kết
quả học tập” thì cho rằng “Đánh giá kết quả học tập là q trình thu
thập và xử lý thơng tin về trình độ, khả năng mà người học thực hiện
9


Chuyên đề tốt nghiệp
các mục tiêu học tập đã xác định, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định
sư phạm của giáo viên, cho nhà trường và bản thân học sinh để giúp họ
học tập tiến bộ hơn” [42; tr.12].
Năm 1992, trong cuốn giáo trình phương pháp dạy học lịch sử do
Phan Ngọc Liên và Trần Văn Trị chủ biên, Nguyễn Hữu Chí đã viết
“Kiểm tra và đánh giá kết quả học tập là nhằm cho học sinh nắm vững
nội dung và kiểm soát mức độ nắm vững nội dung học tập (mức độ lĩnh
hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng và bồi dưỡng đạo đức, tư tưởng chính

trị) qua đó giúp giáo viên hiểu kết quả cơng việc giảng dạy” [31; tr.223]
GS.TS Nguyễn Thị Cơi, trong các cơng trình của mình đã đi sâu
nghiên cứu về vấn đề kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử như:
“chương XIII giáo trình phương pháp dạy học lịch sử- tập II, Nxb Đại
học sư phạm 2002”, “Tài liệu hội nghị đổi mới phương pháp giảng dạy và
học tập môn lịch sử ở trường PTTH 4/1999”, “Các con đường biện pháp
nâng cao hiệu quả bài học lịch sử ở trường phổ thơng” (2006)...Trong các
cơng trình trên tác giả đã đề cập tới những lý luận cơ bản của kiểm trađánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường phổ thông. Theo tác giả “Kiểm
tra- đánh giá có nhiệm vụ làm rõ tình hình lĩnh hội tri thức, sự thành
thạo về kỹ năng, kỹ xảo của học sinh, bổ sung làm sâu sắc, củng cố, hệ
thống hóa, khái quát hóa kiến thức đã học...nó cịn giúp giáo viên tự
đánh giá về việc giảng dạy của mình và học sinh tự đánh giá kết quả học
tập của mình”. Do đó “Nếu thực hiện tốt khâu kiểm tra- đánh giá sẽ góp
10


Chuyên đề tốt nghiệp
phần nâng cao chất lượng dạy học bộ mơn”.
Vấn đề này cịn được các nhà nghiên cứu viết bài và cơng bố trên
các tạp chí chun ngành. Trên tạp chí giáo dục số 155 (kỳ 1- tháng
2/2007) PGS.TS Trịnh Đình Tùng đã có bài “ Để nâng cao chất lượng
dạy và học bộ môn lịch sử ở trường phổ thông”. Trong bài thầy đã viết
“Vấn đề kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học lịch sử nói chung và
trong các kỳ thi nói riêng phải được giải quyết dứt điểm, phải được coi là
khâu đột phá trong việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn lịch sử hiện
nay” [49; tr.24]
Đến tháng 2/2008 trên tạp chí giáo dục số 183, thầy lại có bài viết
“Trắc nghiệm hay tự luận trong môn lịch sử ở trường phổ thơng”.
GS. TS Nguyễn Thị Cơi- Nguyễn Thị Bích đã có bài “Kết hợp tự
luận với trắc nghiệm – biện pháp cần thiết để trong đổi mới phương pháp

kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường phổ thơng” trên tạp
chí giáo dục số 191 (kỳ 1- tháng 6/2008).
Tạp chí giáo dục số 195 (kỳ 1- tháng 8/2008) cũng đăng bài của
Nguyễn Thị Bích với nhan đề “Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thơng”.
Nhìn chung các nhà giáo dục học và giáo dục lịch sử đều thống
nhất kiểm tra-đánh giá là một khâu quan trọng khơng thể thiếu được trong
q trình dạy học, nó là một yếu tố cần phải được chú ý khi đổi mới
phương pháp dạy học.
11


Chuyên đề tốt nghiệp
Ngoài ra, vấn đề kiểm tra- đánh giá cũng được các học viên, sinh
viên tìm hiểu và nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn qua một số luận
văn, khóa luận như: luận văn thạc sĩ “Sử dụng phương pháp trắc nghiệm
khách quan để kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử Việt nam giai
đoạn 1945- 1975 lớp 12- Trung học phổ thông” của Nguyễn Thị Minh
Ngọc 2003, “Đổi mới việc kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học
sinh trong dạy học lịch sử ở trường Trung học phổ thơng (qua ví dụ
chương II, khái quát tiến trình lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX đến
hết chiến tranh thế giới lần thứ nhất ở lớp 11 trung học phổ thông)” của
Nguyễn Thị Quỳnh Anh, 2004...
Đặc biệt gần đây trong luận án tiến sĩ của mình, Nguyễn Thị Bích
đã làm rõ vấn đề đổi mới kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử của
học sinh ở trường trung học cơ sở qua cơng trình “Đổi mới kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THCS”.
Tóm lại, vấn đề kiểm tra, đánh giá đã được các nhà giáo dục học và
giáo dục lịch sử trong và ngoài nước nghiên cứu. Những lý luận trên là cơ
sở quý báu cho chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Đổi mới việc

kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh trong dạy học
Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ
thông (chương trình chuẩn)”.
3. Giới hạn của đề tài.
Trong khn khổ khóa luận này chúng tơi xin đi sâu nghiên cứu về
12


Chuyên đề tốt nghiệp
các biện pháp nhằm đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch sử ở
trường trung học phổ thông. Nội dung lịch sử vận dụng vào nghiên cứu
được giới hạn trong chương trình lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến 1975
ở lớp 12 (chương trình chuẩn).
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.
4.1. Mục đích.
Trên cơ sở tìm hiểu lý luận và thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá
trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông, đề tài đi sâu nghiên
cứu đề xuất một số biện pháp đổi mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập của học sinh trong dạy học lịch sử lớp 12 phần lịch sử Việt Nam từ
năm 1954 đến năm 1975.
4.2. Nhiệm vụ.
Để đạt được mục đích trên đề tài phải giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu lý luận về kiểm tra, đánh giá (khái niệm, nội dung, vai
trò, ý nghĩa, biện pháp và hình thức, phương pháp yêu cầu kiểm tra, đánh
giá).
- Điều tra, quan sát thực tế dạy học lịch sử ở trường trung học phổ
thơng nói chung, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nói
riêng.
- Tìm hiểu chương trình lịch sử Việt Nam từ 1954 đến năm 1975 ở
lớp 12 trung học phổ thông.

- Đề xuất các biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá.
13


Chuyên đề tốt nghiệp
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để khẳng định tính khả thi của
những biện pháp mà đề tài đưa ra.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
5.1. Cơ sở lý luận.
Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng về giáo dục và những vấn đề
liên quan tới lý luận dạy học, phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ
thông, các tài liệu liên quan đến kiểm tra, đánh giá.
5.2. Phương pháp nghiên cứu.
- Nghiên cứu các tác phẩm của các tác giả kinh điển, chủ nghĩa
Mác- Lênnin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các văn bản nghị quyết của Đảng
và Nhà nước, Bộ giáo dục và đào tạo về giáo dục.
- Nghiên cứu các cơng trình của các nhà giáo dục học, giáo dục
lịch sử viết về kiểm tra- đánh giá và các tài liệu lịch sử có liên quan tới đề
tài.
- Nghiên cứu nội dung chương trình SGK Lịch sử lớp 12 từ 1954
đến 1975 ở trường trung học phổ thông.
- Nghiên cứu, khảo sát điều tra tình hình kiểm tra, đánh giá trong
dạy học lịch sử thông qua phiếu điều tra, phỏng vấn để nắm được thực
tiễn của công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh ở
trường THPT hiện nay.
- Soạn đề kiểm tra và tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm
14

Chuyên đề tốt nghiệp
nghiệm các biện pháp về đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử
Việt Nam ở lớp 12 THPT mà đề tài đã đưa ra.
6. Ý nghĩa.
* Ý nghĩa khoa học: Nhằm giúp bản thân nắm chắc lý luận dạy học
bộ mơn nói chung và vấn đề kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử nói
riêng.
* Ý nghĩa thực tiễn: Qua nghiên cứu đề tài góp phần giúp bản thân
biết vận dụng những lý luận trên vào quá trình dạy học lịch sử sau này để
có thể nâng cao chất lượng bộ mơn.
7. Cấu trúc của khóa luận.
Ngồi mở đầu, kết luận, các phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung
của khóa luận bao gồm 2 chương:
Chương 1: Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Chương 2: Một số biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập lịch sử của học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ
năm 1954 đến năm 1975 ở lớp 12 THPT (chương trình chuẩn).

15


Chuyên đề tốt nghiệp

CHƯƠNG 1
VẤN ĐỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC
SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề
1.1.1. Cơ sở lý luận.

1.1.1.1. Xuất phát điểm của vấn đề.
a. Mục tiêu của bộ mơn lịch sử.
Sự nghiệp cơng nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, sự thách thức
trước nguy cơ tụt hậu trên đường tiến vào thế kỷ XXI bằng cạnh tranh trí
tuệ đang đặt ra những mục tiêu mới cho ngành giáo dục đào tạo. Nhiệm
vụ của dạy học lúc này không chỉ là cung cấp cho học sinh hệ thống tri
thức phổ thông cơ bản về tự nhiên và xã hội hiện đại nhất mà còn phải

16


Chun đề tốt nghiệp
góp phần phát triển năng lực trí tuệ, tư duy và hoàn hiện nhân cách cho
học sinh.
Từ mục tiêu chung của giáo dục phổ thông, mục tiêu của giáo dục
trung học phổ thơng được cụ thể hóa như sau: “Giáo dục trung học phổ
thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo
dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết
thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng
lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng,
trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” (Điều 27, mục 2,
chương 2, luật giáo dục 2005) [36]
Cùng với các môn học khác, bộ môn Lịch sử có vị trí, vai trị quan
trọng trong việc phát triển toàn diện học sinh. Mục tiêu của bộ môn lịch
sử ở trường trung học phổ thông được xây dựng trên cơ sở mục tiêu giáo
dục của cấp học, quan điểm đường lối của Đảng về sử học và giáo dục.
Nó cũng được căn cứ vào nội dung, đặc trưng của hiện thực lịch sử và
nhận thức lịch sử; yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ cách mạng hiện nay.
Mục tiêu của môn lịch sử ở trường phổ thông là phải thực hiện
những nhiệm vụ sau:

* Về kiến thức: Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản của
khoa học lịch sử, bao gồm: sự kiện lịch sử cơ bản, các khái niệm thuật
ngữ, nhân vật, niên đại, những hiểu biết về quan điểm lý luận đơn giản,

17


Chuyên đề tốt nghiệp
những vấn đề về phương pháp nghiên cứu học tập phù hợp với yêu cầu và
trình độ của học sinh.
Ví dụ: Ở bậc trung học phổ thơng.
- Học sinh được tìm hiểu những kiến thức chủ yếu về quá trình
phát triển của lịch sử Việt Nam với những sự kiện nổi bật. Trên cơ sở đó
giúp học sinh nắm được những quy luật chung và đặc thù của xã hội Việt
Nam.
- Về lịch sử thế giới, học sinh được tìm hiểu những sự kiện chính
của lịch sử xã hội loài người từ nguyên thủy cho đến nay mà trọng tâm là
thời kỳ cận hiện đại. Qua đó học sinh hiểu rõ hơn quy luật phát triển của
xã hội loài người, những tác động của lịch sử thế giới tới lịch sử dân tộc,
mối quan hệ giữa lịch sử Việt Nam với lịch sử các nước láng giềng.
- Hơn nữa, học sinh cịn được nâng cao và hồn chỉnh hơn những
nhận thức mácxít- lênninnít về lịch sử. Đồng thời được cung cấp những
kiến thức sơ giản về phương pháp tìm hiểu nghiên cứu lịch sử, cải tiến
phương pháp học tập, phát huy tính tích cực trong học tập lịch sử.
* Về phát triển kỹ năng: Môn lịch sử ở trường phổ thông giúp cho
người học phát triển và rèn luyện năng lực tư duy như phân tích, so sánh,
tổng hợp... kỹ năng học tập và kỹ năng thực hành gồm cả kỹ năng thực
hành bộ môn và kỹ năng thực hành trong cuộc sống. Cụ thể là bồi dưỡng:
- Tư duy biện chứng trong nhận thức và hành động, biết phân tích
đánh giá liên hệ...

18


Chuyên đề tốt nghiệp
- Kỹ năng học tập và thực hành bộ môn: sử dụng SGK, các tài liệu
tham khảo khác, khả năng trình bày nói và viết, làm và sử dụng một số đồ
dùng trực quan, những hoạt động ngoại khóa của mơn học.
- Vận dụng các kiến thức đã học vào cuộc sống hiện nay.
* Về tư tưởng tình cảm: Lịch sử có sở trường và ưu thế trong việc
giáo dục thế hệ trẻ, từ thời cổ đại người ta đã thấy rằng “lịch sử là cô
giáo của cuộc sống”, “là bó đuốc soi đường đi tới tương lai”. Do đó,
giáo dục cho học sinh quan điểm tư tưởng, lập trường, phẩm chất đạo
đức, nhân cách, tình cảm là một yêu cầu quan trọng cần chú ý thực hiện
trong dạy học lịch sử. Tri thức lịch sử không chỉ có tác dụng giáo dục trí
tuệ mà cịn giáo dục cả tình cảm tư tưởng, góp phần đào tạo con người
tồn diện.
Thơng qua việc học tập lịch sử ở trường trung học phổ thông,
những phẩm chất, đạo đức, tư tưởng, tình cảm...được bồi dưỡng một cách
hệ thống ở những điểm chủ yếu sau:
- Trước hết học sinh được bồi dưỡng lòng yêu nước xã hội chủ
nghĩa, lòng yêu quê hương- một biểu hiện của lòng yêu nước, trong lao
động sản xuất cũng như trong đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ
quốc.
- Thứ hai, cần bồi dưỡng cho học sinh tinh thần đồn kết quốc tế,
tình hữu nghị với các dân tộc đấu tranh cho độc lập, tự do, văn minh, tiến
bộ xã hội, hịa bình, dân chủ.
19


Chuyên đề tốt nghiệp

- Đồng thời học sinh cũng cần có niềm tin vào sự phát triển hợp
quy luật của xã hội loài người và dân tộc, dù trong tiến trình lịch sử có
những bước quanh co, khúc khuỷu, tạm thời tụt lùi hay dừng lại.
- Thứ tư, học sinh có ý thức làm nghĩa vụ cơng dân, sẵn sàng thực
hiện nghĩa vụ quốc tế.
- Và đặc biệt người học cần có những phẩm chất cần thiết trong
cuộc sống cộng đồng...
Tóm lại, mục tiêu bộ mơn lịch sử ở trường trung học phổ thông là
cung cấp kiến thức cơ bản có hệ thống về lịch sử phát triển hợp quy luật
của dân tộc và xã hội loài người. Trên cơ sở đó giáo dục lịng u nước tự
hào dân tộc, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, rèn luyện năng
lực tư duy và thực hành. Như vậy, để có thể thực hiện được tốt chức năng
và nhiệm vụ của bộ môn trong nhà trường người giáo viên phải sử dụng
đa dạng các phương pháp dạy học và không ngừng đổi mới cho phù hợp
với sự phát triển của xã hội trong đó việc cải tiến khâu kiểm tra, đánh giá
là một việc làm hết sức cần thiết.
b. Đặc trưng của bộ môn lịch sử ở trường phổ thơng.
Tri thức lịch sử có những đặc điểm riêng nổi bật khác với tri thức
của các bộ môn khoa học khác. Nó mang tính q khứ, tính khơng lặp lại,
tính cụ thể, tính hệ thống và tính thống nhất giữa sử và luận. Lịch sử là
những gì diễn ra trong quá khứ không lặp lại nên nhận thức lịch sử không
thể quan sát trực tiếp cũng không thể tiến hành trong phịng thí nghiệm.
20


Chuyên đề tốt nghiệp
Những sự kiện, hiện tượng lịch sử vốn là một hiện thực khách quan, tồn
tại độc lập với ý thức chủ quan của người nhận thức lịch sử, dù chúng ta
có biết hay khơng, thừa nhận nó hay khơng thì nó vẫn tồn tại, khơng thể
nào thay đổi được. Nhiệm vụ của giáo viên không chỉ cung cấp cho học

sinh những sự kiện, hiện tượng lịch sử đúng như nó tồn tại mà cịn phải
giúp học sinh hiểu những sự kiện để so sánh đáng giá nhận xét... từ đó rút
ra quy luật bài học kinh nghiệm.
Trong đời sống xã hội, lịch sử vừa là phương tiện bồi dưỡng kiến
thức vừa có tác dụng giáo dục trí tuệ và tình cảm. Tri thức lịch sử là một
trong những bộ phận quan trọng nhất của nền văn hóa nhân loại, khơng
hiểu biết lịch sử thì khơng thể xem là người có văn hóa tồn diện và sâu
sắc. Tsecnưsépxki đã nhấn mạnh vai trò và tác dụng giáo dục của bộ mơn
lịch sử như sau: “Có thể khơng biết khơng cảm thấy sau mê tốn học,
tiếng Hi Lạp hoặc chữ Latinh, hóa học, có thể khơng biết hàng nghìn
mơn học khác nhưng dù sao đã là người có giáo dục mà khơng u thích
lịch sử thì chỉ có thể là một con người khơng phát triển đầy đủ trí
tuệ”[35; tr.96]. Học lịch sử không chỉ để biết lịch sử nước mình mà cịn
để hiểu về lịch sử nước khác, từ đó hiểu được rõ sự phát triển của xã hội
nói chung. Sự nhận thức một cách tích cực đúng đắn như vậy sẽ giúp
chúng ta có hành động và thái độ đúng đắn biết giữ gìn bản sắc dân tộc
trong mối quan hệ với thế giới như nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười đã từng
phát biểu “Cùng với quá trình quốc tế hóa ngày càng mở rộng thì trở về
21


Chuyên đề tốt nghiệp
nguồn cũng là một xu thế chung của các dân tộc trên thế giới. Với chúng
ta đó chính là sự tìm tịi, phát hiện ngày càng sâu sắc hơn những đặc
điểm của xã hội Việt Nam, những phẩm chất cao quý, những giá trị
truyền thống và những bài học lịch sử giúp chúng ta lựa chọn và tiến
hành bước đi thích hợp, hướng mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công
bằng văn minh”[32; tr.226].
Bộ môn lịch sử cũng khơng đơn thuần chỉ địi hỏi học sinh ghi nhớ
các sự kiện, niên đại, địa danh... mà còn yêu cầu học sinh phải có tư duy

sáng tạo trong học tập, nhận thức lịch sử. Bởi lịch sử luôn luôn xuất phát
từ những sự kiện cụ thể cho nên để có thể hiểu rõ những tri thức lịch sử
người học phải phát triển tư duy của mình. Ph. Engghen đã từng nói:
“Lịch sử bắt đầu từ đâu thì q tình tư duy cũng bắt đầu từ đấy”[32;
tr.269]. Trong quá trình dạy học, các nhà giáo dục nước ta cũng như trên
thế giới đều quan niệm và cố gắng thực hiện việc phát triển tư duy của
học sinh, hướng dẫn học sinh nhận thức từ hiện vật, các bằng chứng khoa
học về quá khứ để nhận biết chính xác và hiểu sâu sắc hơn những sự kiện
đã xảy ra. Đây là một vấn đề khó bởi đặc trưng của bộ môn là xuất phát
từ sự kiện cụ thể.
Như vậy, để có thể thực hiện được các yêu cầu trên, giáo viên lịch sử
cần vận dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau và khơng ngừng đổi
mới trong đó đổi mới kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng. Hoạt động
kiểm tra, đánh giá phải được thực hiện toàn diện cả về kiến thức, kỹ năng và
22


Chuyên đề tốt nghiệp
thái độ, toàn diện về mức độ nhận thức của học sinh từ biết đến hiểu và vận
dụng.
c. Đặc điểm nhận thức của học sinh trong học tập lịch sử.
Quá trình nhận thức của học sinh về cơ bản cũng diễn ra theo quy
luật nhận thức chung của xã hội loài người. Quy luật này được Lê- Nin
chỉ rõ đó là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy
trừu tượng đến thực tiễn, đó là con đường biện chứng của sự nhận thức
chân lý, nhận thức hiện thực khách quan”.
Quá trình nhận thức của học sinh được tiến hành trong quá trình
dạy học với những điều kiện sư phạm nhất định và nó có những điểm độc
đáo hơn so với q trình nhận thức chung của xã hội loài người và của
các nhà khoa học. Nếu như quá trình nhận thức của các nhà khoa học

diễn ra theo con đường mò mẫm, thử và sai thì quá trình nhận thức của
học sinh lại diễn ra theo con đường đã được khám phá. Tức là, học sinh
phổ thơng trong q trình học tập khơng có nhiệm vụ tìm ra cái mới cho
nhân loại mà trước hết phải hoàn thành nhiệm vụ nắm cho được những tri
thức mà lồi người đã tích lũy trong các khoa học. Nói cách khác, các em
nhận thức được cái mới đối với bản thân mình rút ra từ kho tàng hiểu biết
chung của nhân loại.
Mặt khác, trong thời gian học ở trường phổ thông, học sinh không
phải nắm vững toàn bộ kho tàng hiểu biết của nhân loại mà chỉ nắm

23


Chuyên đề tốt nghiệp
những tri thức cơ bản phù hợp với thực tiễn đất nước được rút ra từ các
nhà khoa học và được gia công về mặt sư phạm.
Nét độc đáo trong quá trình nhận thức của học sinh cịn biểu hiện ở
chỗ nó chứ đựng các khâu kiểm tra, củng cố, đánh giá các tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo. Trong quá trình tự kiểm tra, đánh giá dưới sự hướng dẫn
điều kiển ở những mức độ khác nhau của giáo viên, học sinh sẽ tự phân
tích, tự đánh giá chỗ mạnh, chỗ yếu trong việc nắm trí thức, phát huy
những yếu tố tích cực, khắc phục những yếu tố tiêu cực nhằm hồn thiện
q trình dạy học, mang lại hiệu quả tối ưu. Đồng thời học sinh cũng tự
mình trực tiếp trao đổi, nhận xét hay đưa ra ý kiến về một vấn đề với tập
thể hay cá nhân bạn bè trong lớp từ đó các em có thể tự rút ra cho mình
những kết luận cần thiết. Thông qua kiểm tra, đánh giá và tự kiểm tra,
đánh giá học sinh nắm vững kiến thức một cách có hệ thống, biến tri thức
của nhân loại thành kiến thức riêng của mình. Do đó trong q trình nhận
thức của học sinh phải có khâu kiểm tra, đánh giá để đảm bảo cho quá
trình này hợp thành một chu trình kín.

Q trình nhận thức của học sinh trong học tập lịch sử có nhiều
điểm khác biệt cũng một phần bởi tri thức lịch sử có những đặc trưng
riêng của nó. Lịch sử bao gồm những sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong
quá khứ mang tính trừu tượng cao do đó để nhận thức lịch sử thì người
học buộc phải có óc tưởng tượng phong phú để dựng lại một hình ảnh
chân thực về sự kiện đã xảy ra khơng tồn tại ở hiện thực. Ở trường phổ
24


Chuyên đề tốt nghiệp
thông học sinh tri giác các sự kiện hiện tượng lịch sử qua lời giảng của
giáo viên, sách giáo khoa và đồ dùng trực quan. Do đó học sinh phải thực
hiện các thao tác đơn giản như nghe, quan sát, tri giác tài liệu để từ đó
hình dung tưởng tượng lại các sự kiện đã diễn ra trong q khứ. Sau đó
để hồn thành q trình nhận thức lịch sử, học sinh phải phân tích, tổng
hợp, so sánh…tức là bước vào giai đoan nhận thức lý tính để tìm ra bản
chất của sự kiện, hiện tượng và đánh giá nhìn nhận chúng một cách hợp
lý. Do đó, việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử không chỉ dừng
lại ở việc ghi nhớ mà phải xem xét cả mức độ hiểu và vận dụng vào cuộc
sống của học sinh.
d. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
Trong những năm gần đây, nền giáo dục nước ta có những bước
phát triển mới. Cuộc cải cách giáo dục của chúng ta được tiến hành đồng
thời trên cả ba mặt: hệ thống giáo dục, nội dung và phương pháp dạy học
sao cho phù hợp với những chuyển biến của hệ thống đào tạo quốc tế và
khu vực. Trong việc dạy học giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm
tra đánh giá có mối quan hệ trực tiếp hữu cơ với nhau. Không thể điều
chỉnh mục tiêu đào tạo, cải tiến chương trình, nội dung mà khơng đổi mới
phương pháp dạy học và hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học. Do
đó đổi mới phương pháp dạy học nói chung và vấn đề kiểm tra, đánh giá

nói riêng là yêu cầu tất yếu của thời đại. Chúng ta cần vận dụng tốt
phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh tức là phát huy
25