Phân tích hình thức chính thể của nhà nước ở trung quốc cổ đại (thời kì tây chu)

MỞ BÀI
Chế độ công xã thị tộc tan rã, thời kì mới bắt đầu với sự xuất hiện những tư hữu.
Đây cũng chính là lúc loài người từ dã thời kì mông muội với cuộc sống thấp kém bấp
bênh để bước vào ngưỡng cửa văn minh. Xã hội có giai cấp và nhà nước đã xuất hiện
đầu tiên ở phương Đông. Do những đặc thù của chế độ nô lệ phương Đông nên đã ảnh
hưởng tới hình thức chính thể của các nhà nước phương Đông cổ đại, đó là chế độ quân
chủ chuyên chế (Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ…). Nhưng đặc biệt hơn nhà nước Trung
Quốc cổ đại lại mang hình thức chính thể quân chủ chuyên chế quý tộc, điển hình là nhà
nước Tây Chu. Với mong muốn tìm hiểu, nghiên cứu sâu hơn về vấn đề này chúng em
đã chọn đề tài “Phân tích hình thức chính thể của nhà nước ở Trung Quốc cổ đại
(thời kì Tây Chu)” cho bài tiểu luận của nhóm.
NỘI DUNG
I. SƠ LƯỢC VỀ TRIỀU ĐẠI TÂY CHU (TK XI – 771 TCN)
Sau Hạ-Thương là nhà Chu, triều đại thứ ba trong thời cổ Trung Quốc, nhà Chu
được thành lập vào khoảng năm 1027 TCN, đến năm 256 TCN thì bị nhà Tần tiêu diệt.
Lấy việc dời đô về phía đông của nhà Chu làm ranh giới thì thời kỳ đầu của nhà Chu là
Tây Chu, thời kỳ sau là Đông Chu. Đông Chu lại được chia làm hai giai đoạn là Xuân
Thu và Chiến Quốc.
Tây Chu bắt đầu từ năm 1027 TCN và đến năm 771 TCN. Thiên tử đầu tiên của nhà
Chu là Vũ Vương sau khi dời đô đến Cao <phía tây bắc Tây An tỉnh Thiểm Tây ngày
nay>, đã dẫn đại quân đi diệt nhà Thương, và xây dựng lên triều đại Nhà Chu. Sau khi
Chu Thành Vương kế vị, do tuổi nhỏ không điều hành được đại cục và do người chú là
Chu Công Đán nhiếp chính. Chu Công sau khi ổn định nội chính đã dẫn đại quân đông
chinh, dẹp yên phiến loạn. Dưới sự điều hành của Chu Công lại áp dụng một loạt biện
pháp củng cố những thành quả thắng lợi. Thời Chu Thanh Vương và Chu Khang Vương
nhiệp chính được các nhà sử học gọi là “Thành Khang chi trị”.
Đến cuối thời Tây Chu, vì U Vương là một kẻ ăn chơi xa xỉ, say đắm nàng Bao Tự
nên đã dẫn đến một cuộc bạo loạn ở kinh đô, U Vương bị giết chết, ngay sau đó, con là
Bình Vương nối ngôi, rồi dời đô sang Lạc Aáp ở phía đông. Thời Tây Chu kết thúc,
Thời Đông Chu bắt đầu.
1

II. HÌNH THỨC CHÍNH THỂ CỦA NHÀ NƯỚC TRUNG QUỐC CỔ ĐẠI
THỜI KÌ TÂY CHU.
Hình thức chính thể là cách thức và trình tự lập ra cơ quan quyền lực nhà nước tối
cao của một quốc gia. Có hai loại hình thức chính thể là chính thể quân chủ và chính thể
cộng hoà, quân chủ gồm quân chủ chuyên chế và quân chủ hạn chế còn cộng hoà gồm
cộng hoà dân chủ và cộng hoà quý tộc. Nhà nước Trung Quốc cổ đại, cụ thể là thời kì
Tây Chu mang hình thức chính thể kết hợp là “quân chủ chuyên chế quý tộc” .
1.Cơ sở kinh tế, chính trị - xã hội, tư tưởng để xác lập hình thức chính thể nhà
nước Tây Chu
1.1. Cơ sở kinh tế
Ở một số nước ở phương Tây cổ đại (như Aten…) không có điều kiện tự nhiên
thuận lợi nên nông nghiệp kém phát triển còn Trung Quốc có hai dòng sông lớn chảy
qua là Hoàng Hà ở phía Bắc và Trường Giang ở phía Nam, đã bồi đắp lên các đồng
bằng phù sa màu mỡ rất thuận lợi cho kinh tế nông nghiệp phát triển. Nhưng các con
sông này ngoài tạo điều kiện thuận lợi cho việc trồng trọt thì hàng năm người dân cũng
phải chịu không ít thiên tai, lũ lụt. Vì vậy cần phải xây dựng hệ thống thuỷ lợi, đê điều
vững chắc để chống chọi với lũ bão bảo vệ mùa màng. Vậy đòi hỏi phải có một tổ chức
lãnh đạo nhân dân làm những công việc đó và như thế, quyền lực tập trung trong tay
người đứng đầu nhà nước là vua. Hầu hết ruộng đất trong cả nước thuộc về sở hữu của
nhà vua. Công xã nông thôn tồn tại bền vững và được quyền sở hữu thực tế ruộng đất
của vua. Đó là cơ sở và tiềm lực kinh tế của chế độ quân chủ chuyên chế.
1.2. Cơ sở chính trị - xã hội
Hệ thống quan lại Trung Quốc cổ đại hình thành và củng cố theo chế độ tông pháp
(quan hệ tông tộc) và chế độ cha truyền con nối ( quan hệ thế tập), thời kì Tây Chu thể
hiện rất rõ các nguyên tắc này. Hầu hết các chức vụ quan trọng từ trung ương đến địa
phương đều do những người thuộc họ hàng nhà vua nắm giữ. Phẩm tước cao hay thấp
phụ thuộc vào quan hệ thân tộc gần hay xa. Sở dĩ như vậy là vì nhà Chu cho rằng đất
đai mà mình chinh phục được quá rộng lớn để một người có thể cai trị, họ đã chia đất
đai thành những vùng và lựa chọn một người thân hay một người có thể tin tưởng nào
đó để cai trị dưới danh nghĩa của mình (chư hầu). Như vậy có thể nói rằng đây là chính

thể quân chủ chuyên chế quý tộc.
1.3. Cơ sở tư tưởng
2
Các vị vua sáng lập nhà Chu đã tuyên truyền với những người bị mình chinh phục
rằng nhà Chu đã đuổi tiền nhân các vua nhà Thương ra khỏi thiên đường đã bị vị thần
tối cao của họ chiếm giữ, vị thần mà họ gọi là “ Thượng Đế ” đã ra lệnh cho sự sụp đổ
của nhà Thương. Chính vì tư tưởng này mà nhà Chu đã coi sự thống trị của mình là tối
cao, càng làm thiết lập chặt chẽ hơn chế độ quân chủ chuyên chế quý tộc, bắt mọi người
dân phải phục tùng theo mình.
2. Phân tích chính thể quân chủ chuyên chế quý tộc của nhà Tây Chu
2.1. Vua
Về hình thức, thời Tây Chu vua được gọi là Vương hay Thiên tử (tức là con trời).
Vua là người được trời phái xuống để làm chủ dân chúng.
Về thực chất, vua có quyền lực tối cao. Vua cắt đất phân phong cho con cháu,
thân thuộc, khi phong đất còn kèm theo phong tước. Những người được phong đất và
tước trở thành các chư hầu của nhà Chu. Đến lượt các chư hầu cũng phong cấp cho bề
tôi của mình. Các nước chư hầu hàng năm phải nộp thuế (hay hoa lợi ) về cho triều
đình. Hệ quả về chính trị của chế độ phân phong là triều Chu tạo nên một hệ thống
thống trị dựa trên đẳng cấp quý tộc huyết thống và sử dụng hệ thống các nước chư hầu
để cai trị trong nước và bành trướng ra bên ngoài. Ngoài ra, vua còn nắm độc quyền về
các mặt hàng quan trọng của thủ công nghiệp…Có thể thấy thời này, nhà vua có quyền
lực kinh tế rất lớn và từ đó chi phối nhiều các quyền lực trong các lĩnh vực khác.
Về chính trị, nhà vua là người đứng đầu có quyền sinh, sát trong tay. Vua có
quyền bổ nhiệm, bãi nhiệm, miễn nhiệm các chức quan trong triều. Vua còn có quyền
ban tặng ruộng đất và các vật phẩm đồng thời cũng có quyền thu hồi những thứ mình đã
ban tặng. Để bảo vệ địa vị của vua và giai cấp thống trị, bộ máy bạo lực bao gồm hệ
thống quan lại, quân đội, nhà tù đựơc thiết lập và từng bước được củng cố, tăng cường.
Về pháp luật, nhà Chu đặt lễ bên cạnh hình pháp vì cơ chế chính trị của nhà Chu
là sự điển hình cho cơ chế dựa trên quan hệ đẳng cấp huyết thống (chế độ tông pháp).
Lễ phân biệt sang hèn, định trật tự tôn ti, những nghi thức về ăn ở, hội họp, ma chay,

cưới xin, cung tế. Lễ đến thời Tây Chu đã trở thành một thể chế chính trị. Hình trừng trị
những gì mà lễ không cho phép, tức là bị cấm đoán. Hình phạt của nhà Chu cũng rất tàn
bạo, bao gồm 5 thang bậc, được gọi là “Phép ngũ hình ”. Thích chữ vào chán, cắt mũi
chặt chân, thiến, chém đầu. Phép ngũ hình được quy định bằng 3000 điều. Trong đó
hình phạt thích chữ 1000 điều, chặt chân 500 điều, thiến 300 điều, chém 200 điều.
3
Về tôn giáo, vua được các người hành nghề tôn giáo thần thánh hóa vị trí của mình
để thẩm quyền kết hợp với vương quyền mang lại quyền lực càng lớn cho nhà vua.
2.2. Tổ chức bộ máy nhà nước
* Bộ máy quan lại Trung ương:
Thời Tây Chu, bộ máy quan lại triêù đình đi vào quy củ. Vua thiết lập Tam công
để giúp vua quản lí triều đình. Tam công bao gồm ba chức quan lớn theo thứ tự cao
thấp: Thái sư, Thái phó, Thái bảo. Sau đó, nhà Tây Chu bỏ Tam công và lập ra sáu chức
quan cao cấp trong triều đình (6 khanh), đó là Thái tể có quyền hành như Tam công, Tư
đồ chuyên quản lí công việc lao động của nô lệ, công việc chinh phạt và mở rộng đất
đai, hoạch định địa giới của các chư hầu, Tòng bá trông coi việc tế lễ, chiêm tinh, giáo
dục và ba chức quan cuối cùng là Tư mã, Tư khấu, Tư không lần lượt có nhiệm vụ là
coi việc quân chính trong triều và đối ngoại, coi việc hình pháp và cuối cùng là coi việc
sản xuất thủ công nghiệp và thuỷ lợi.
Song song với lục khanh có thái sử liêu gồm: Tả sử ( ghi chép lời nói của vua),
Hữu sử ( ghi chép lại những sự kiện lớn của quốc gia).
* Bộ máy quan lại ở địa phương:
Cấp hành chính trực tiếp dưới trung ương, do chính sách phân phong nên nhà Tây
Chu có thêm một cấp địa phương là các nước chư hầu ( đã nêu ở trên), đây là cấp địa
phương cao nhất. Bộ máy chính quyền của chư hầu là hình ảnh thu nhỏ của chính quyền
Trung ương.
Chính quyền cấp cơ sở thì thôn trưởng vẫn do công xã bầu ra, nhưng phải được
chính quyền cấp trên phê chuẩn.
* Về quân đội:
Giai cấp thống trị Trung Quốc rất chú ý xây dựng lực lượng quân đội. Ngay từ

nhà Thương, quân đội nhà vua đã được chia làm ba sư: hữu, trung, tả. Ngoài quân đội
của Trung ương, quý tộc địa phương và các chư hầu cũng có lực lượng vũ trang riêng.
KẾT BÀI
Như vậy, Trung Quốc cổ đại, dù có thời kì bị phân chia thành nhiều quốc gia, thì
các nước đó đều là những nhà nước quân chủ chuyên chế, thể hiện rất rõ ở nhà nước
Tây Chu, đặc biệt mang hình thức chính thể quân chủ chuyên chế quý tộc, đặc trưng bởi
hình thức, thực chất quyền lực của vua, tổ chức bộ máy nhà nước và chế độ tông pháp.
Bài tiểu luận có thể còn nhiều sơ sài nhưng cũng đã giúp chúng ta hiểu thêm phần nào
về hình thức chính thể của nhà nước Trung Quốc cổ đại thời kì Tây Chu.
4
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Lịch sử nhà nước và pháp luật thế giới, Khoa Luật – Đại học Quốc gia
Hà Nội, Nhà xuất bản ĐHQG Hà Nội, 1997.
2. Lịch sử thế giới cổ đại, Lương Ninh, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, 2006.
3. Đại cương lịch sử văn hoá Trung Quốc, Ngô Vinh Chính, Nhà xuất bản Văn hoá
thông tin, 1994.
4. Các trang web: www. daihocluatk11a.com
vi.wikipedia.org
diendan.zing.vn
tailieu.vn
5
MỤC LỤC
Trang
MỞ BÀI 1
NỘI DUNG 1
I.SƠ LƯỢC VỀ TRIỀU ĐẠI TÂY CHU (TK XI – 771 TCN) 1
II. HÌNH THỨC CHÍNH THỂ CỦA NHÀ NƯỚC TRUNG QUỐC CỔ ĐẠI
THỜI KÌ TÂY CHU 2
1.Cơ sở kinh tế, chính trị - xã hội, tư tưởng để xác lập hình thức chính thể nhà
nước Tây Chu

1.1. Cơ sở kinh tế………………………………………………………………………………2
1.2. Cơ sở chính trị - xã hội ……………………………………………………………… 2
1.3. Cơ sở tư tưởng……………………………………………………………….……………2
2. Phân tích chính thể quân chủ chuyên chế quý tộc của nhà Tây Chu
2.1. Vua…………………………………………………………………………….……………3
2.2. Tổ chức bộ máy nhà nước………………………………………………….……………4
KẾT BÀI……………………………………………………….…………………… 4
6