Sáng kiến kinh nghiệm Lịch sử

Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
SỞ GD-ĐT NINH THUẬN CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG THPT PHAN BỘI CHÂU Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Đề tài:
“SỬ DỤNG KĨ THUẬT TƯ DUY 5W1H
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THẾ GIỚI LỚP 10”
Họ và tên: Trịnh Duy Hùng
Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở thực tế:
Có lẽ trong những năm gần đây, môn Lịch sử là môn học gây xôn xao dư luận xã
hội nhiều nhất, bởi đơn giản điểm thi môn Lịch sử trong các kì thi Tốt nghiệp THPT (nếu
được chọn thi) hay thi Đại học và Cao đẳng thường rất thấp, thậm chí có hàng ngàn “sĩ tử”
thi Đại học, Cao đẳng có điểm thi môn Lịch sử là con số “không”. Không những thế, khi
được hỏi đa số học sinh đều “sợ” môn Lịch sử. Chính vì tâm lí “sợ” môn Lịch sử làm cho
các em cảm thấy chán nản, không muốn học, hoặc nếu học chỉ là học đối phó, “học vẹt”,
kiến thức không thể khắc sâu hoặc “học xong lại trả cho thầy”. Cứ như thế, tâm lí đó theo
các em đến hết lớp 12. Kết quả là điểm thi qua các kì thi của môn Lịch sử thường rất thấp.
Vậy làm thế nào để các em không còn “sợ” môn Lịch sử, thích môn Lịch sử hơn,
qua đó nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử? Đó là vấn đề không chỉ là của người
thầy, người trò mà còn là vấn đề của toàn ngành và toàn xã hội.
Đó chính là lí do, trong những năm gần đây, Bộ GD-ĐT đã kêu gọi đổi mới và
đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường. Tầm quan trong của việc đổi
mới phương pháp được ngành giáo dục chính thức đưa vào nội dung nhiệm vụ năm học
của các nhà trường phổ thông. Chủ trương đó được sự hưởng ứng rộng khắp trong đội ngũ
nhà giáo với các hình thức phong phú và đa dạng.
Chủ trương của Bộ GD-ĐT đã được Sở GD-ĐT quán triệt từng năm học, đến từng
đơn vị giáo dục và đặc biệt trong hè năm học 2007-2008 đã tổ chức triển khai tập huấn
cho đội ngũ giáo viên cốt cán về các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực như: Sơ đồ
tư duy, khăn phủ bàn, theo góc, theo dự án, hợp đồng, KWL…
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu

1
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Sau thời gian nghiên cứu và ứng dụng vào dạy học thực tiễn trong nhà trường
THPT, tôi thấy một số kĩ thuật và phương pháp dạy học tích cực có thể phát huy được tính
tích cực, hứng thú và tự học của học sinh. Một trong số đó là sử dụng Sơ đồ tư duy. Trong
Sơ đồ tư duy lại có Kĩ thuật đặt câu hỏi 5W1H - thường gọi là Kĩ thuật tư duy 5W1H
(Dạy và học tích cực, một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực của nhà xuất bản
Đại học sư phạm, trang 71)
Theo đó, kĩ thuật đặt câu hỏi 5W1H là kĩ thuật đặt câu hỏi bằng 6 dạng câu hỏi
viết tắt bằng tiếng Anh(Câu hỏi là gì – What? Hỏi khi nào – When? Hỏi ai – Who? Hỏi ở
đâu – Where? Hỏi tại sao – Why? Và hỏi như thế nào – How?). Có thể nói, Kĩ thuật tư
duy 5W1H là dạng Sơ đồ tư duy đặc biệt và có khả năng ứng dụng cao đối với nhiều môn
học trong đó có bộ môn Lịch sử.
Kĩ thuật tư duy 5W1H (gọi tắt là Sơ đồ 5W1H) thoạt nhìn rất đơn giản nhưng lại tỏ
ra rất hiệu quả nếu chúng ta sử dụng một cách đúng đắn, khéo léo và thông minh. Trong
quá trình dạy học, giáo viên giúp học sinh trả lời được 6 câu hỏi theo sơ đồ trên đây, coi
như đã gần như hoàn thành được yêu cầu kiến thức. Đó cũng chính là lí do tôi chọn: “Sử
dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp 10” làm đề tài sáng kiến,
nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng của mình trong năm học 2012-2013, để trao đổi
với đồng nghiệp, đồng thời qua đó giúp đề tài được sử dụng hiệu quả hơn và phổ biến
rộng hơn.
2. Cơ sở lí luận
Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là vấn đề đã được Đảng, Nhà nước xác định
trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (1-1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
2
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
(12-1996), được thể chế hóa trong Luật giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị
của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là chỉ thị số 14 (4-1999).
Điều 28.2 của Luật giáo dục đã ghi: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát

huy được tính tích cực, tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm
của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm, rèn
luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh”.
Như vậy, đổi mới PPDH là việc dạy học phải “lấy học sinh làm trung tâm” nhằm
mục tiêu: giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ
năng cơ bản, phát triển các năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân
cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân;
chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc.
Theo Tony Buzan, người đầu tiên tìm hiểu và sáng tạo ra bản đồ tư duy thì: “Bản đồ tư
duy là một hình thức ghi chép sử dụng màu sắc và hình ảnh để mở rộng và đào sâu các ý
tưởng. Ở giữa bản đồ là một ý tưởng hay một hình ảnh trung tâm. Ý tưởng hay hình ảnh
trung tâm này sẽ được phát triển bằng các nhánh tượng trưng cho các ý chính và đều được
nối với các ý trung tâm. Với phương thức tiến dần từ trung tâm ra xung quanh, bản đồ tư
duy khiến tư duy con người cũng phải hoạt động tương tự. Từ đó các ý tưởng của con
người sẽ phát triển”.
Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H nói riêng là một hình thức ghi chép theo
mạch tư duy của mỗi người nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, hệ thống hóa một
chủ đề hay một mạch kiến thức, bằng cách kết hợp việc sử dụng đồng thời hình ảnh,
đường nét, màu sắc, chữ viết với sự tư duy tích cực.
Như vậy, việc sử dụng Sơ đồ 5W1H là một trong những biênh pháp cụ thể để đổi
mới phương pháp dạy học “lấy học sinh làm trung tâm”.
II. NHỮNG BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu nhằm tìm đến những nội dung bài học phù hợp với sơ đồ và có
thể mang lại hiểu quả cao nhất trong quá trình dạy học. Qua đó góp phần nâng cao hiệu
quả dạy và học. Nhất là trong bối cảnh, nhà trường đang còn thiếu thốn rất nhiều phương
tiện, thiết bị dạy học.
2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được hiệu quả, giáo viên phải thực hiện được các nhiệm vụ như sau:
- Nhiệm vụ 1: Khảo sát về nhận thức và khả năng sử dụng Sơ đồ 5W1H của học sinh.
- Nhiệm vụ 2: Từng bước giới thiệu và hướng dẫn học sinh làm quen với Sơ đồ 5W1H và
áp dụng đề tài trong một số dạng nội dung bài học cụ thể.
- Nhiệm vụ 3: Đưa ra tính hiệu quả và ưu việt của đề tài khi áp dụng trong quá trình lên
lớp.
3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
3
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Trong năm học 2012-2013, chia làm 2 giai đoạn:
+ Giai đoạn 1: Từ tuần 1 đến tuần 4 năm học 2012-2013, khảo sát đối tượng.
+ Giai đoạn 2: Từ tuần 5 đến tuần 33 năm học 2012-2013, tiến hành các giải pháp,
kiểm tra, lấy số liệu thống kê, hoàn thành đề tài.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Tiến hành nghiên cứu ở học sinh 10A1 và 10A4 - Chương trình cơ bản
- Các bài học có nội dung về: diễn biến của chiến tranh, các cuộc cách mạng dân
chủ tư sản, các cuộc phát kiến Địa lí, các tổ chức chính trị cách mạng….
5. Các giải pháp cụ thể
5.1/ Nghiên cứu thực trạng
- Trong quá trình dạy những tuần đầu tiên, tôi tiến hành thăm dò khảo sát hiểu biết
của học sinh về Sơ đồ 5W1H, kết quả là 100% học sinh cho hay chưa từng tiếp xúc với
dạng sơ đồ này ở cấp THCS.
- Sau khi dạy xong bài số 2 – Xã hội nguyên thủy (tiết PPCT-2), tôi dành thời gian
khoảng 5 phút giới thiệu về Kỹ thuật tư duy 5W1H và ra một bài tập cho học sinh về nhà
tìm hiểu trước về một nội dung trong bài số 3 – Các quốc gia cổ đại phương Đông như
sau: Hãy viết bài giới thiệu ngắn gọn về Cổng I-sơ-ta thành Ba-bi-lon hoặc Kim tự tháp
bất kì ở Ai Cập thời cổ đại bằng Sơ đồ 5W1H với 6 gợi ý: Xây dựng khi nào? Xây dựng ở
đâu? Ai là người cho xây dựng? Xây dựng để làm gì? Được xây dựng như thế nào? Tại
sao có thể xây dựng được công trình đó?

Sau khi học xong bài số 3, tôi yêu cầu học sinh trình bày sản phẩm của mình thì
hầu hết các em chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra.
Vậy trước tình hình đó, để các em học sinh được làm quên với kĩ thuật dạy học mới
ngay từ đầu cấp học và góp phần tăng hứng thú học tập bộ môn Lịch sử ở trường THPT
nói chung và trường THPT Phan Bội Châu nói riêng tôi đã mạnh dạn áp dụng các giải
pháp như dưới đây.
5.2/ Áp dụng các giải pháp
5.2.1. Các biện pháp chung
- Giáo viên có thể áp dụng đề tài này trong các bước khác nhau và ở những dạng
nội dung bài học khác nhau: có thể sử dụng để kiểm tra bài cũ, dạy bài mới và củng cố
kiến thức và giao bài tập về nhà; giáo viên cũng có thể sử dụng đề tài ở những dạng nội
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
4
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
dung bài học khác nhau, như: diễn biến của chiến tranh, các cuộc cách mạng dân chủ tư
sản, các cuộc phát kiến Địa lí….
- Giáo viến có thể sử dụng Sơ đồ 5W1H theo nhiều cách khác nhau:
+ Yêu cầu học sinh về nhà học bài cũ bằng cách vẽ Sơ đồ 5W1H, theo các gợi ý
sau đó kiểm tra bài cũ bằng sơ đồ.
+ Sử dụng Sơ đồ 5W1H để khai thác trực tiếp nội dung bài học ở trên lớp.
+ Dùng Sơ đồ 5W1H để minh họa cho nội dung.
+ Sử dụng Sơ đồ 5W1H với mục đích củng cố kiến thức.
- Có thể tóm tắt một số bước dạy học trên lớp với Sơ đồ 5W1H:
Bước 1: Học sinh lập Sơ đồ 5W1H theo gợi ý của giáo viên.
Bước 2: Học sinh hoặc đại diện của các nhóm học sinh lên báo cáo, thuyết minh
về Sơ đồ 5W1H mà nhóm mình đã thiết lập.
Bước 3: Học sinh thảo luận, bổ sung để hoàn thành Sơ đồ 5W1H về kiến thức
của bài học đó. Giáo viên sẽ là người cố vấn, là trọng tài giúp học sinh hoàn chỉnh sơ đồ
tư, từ đó dẫn dắt đến kiến thức của bài học.
Bước 4: Củng cố kiến thức bằng một Sơ đồ 5W1H mà giáo viên đã chuẩn bị sẵn

hoặc một Sơ đồ 5W1H mà cả lớp đã tham gia chỉnh sửa hoàn chỉnh, cho học sinh lên trình
bày, thuyết minh về kiến thức đó.
- Cho học sinh làm quen với Sơ đồ 5W1H, đây là bước rất quan trọng với học sinh
khối 10 trường THPT Phan Bội Châu, bởi lẽ hầu như các em chưa được tiếp xúc với Sơ
đồ này. Trong quá trình dạy học các bài học đầu tiên, giáo viên nêu 6 sẽ là người vẽ Sơ đồ
5W1H với 6 dạng câu hỏi tương ứng 6 từ viết tắt tiếng Anh.
Ví dụ: Khi tìm hiểu về Bài 4- Các quốc gia cổ đại phương Tây, giáo viên yêu cầu
HS về nhà tìm hiểu trước về Đền Pác-tê-nông và Đấu trường ở Rô-ma theo các câu hỏi
sau: Công trình đó được xây dựng khi nào (When)? Ở đâu (Where)? Do ai (Who)? Được
xây dựng như thế nào (How)? Đặc điểm nổi bật là gì (What)? Vì sao lại xây dựng (Why)?
Qua việc tìm hiểu và trả lời về các câu hỏi trên có nghĩa là học sinh đã tìm hiểu được
những nét cơ bản nhất về các công trình này. Mặt khác, qua đó khi học bài mới, giáo viên
yêu cầu học sinh trả lời 6 câu hỏi cho trước và giáo viên kết hợp vẽ Sơ đồ 5W1H lên bảng
để các em làm quen với kĩ thuật dạy học này.
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
5
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
- Sau những bài đầu tiên chỉ yêu cầu học sinh trả lời 6 dạng câu hỏi kết hợp với
viêc vẽ Sơ đồ 5W1H tương ứng, ở những bài tiếp theo có nội dung có thể sử dụng sơ đồ,
giáo viên sẽ cho học sinh hoạt động vẽ sơ đồ.
5.2.2. Các nội dung bài cụ thể
a/ Vương quốc Campuchia và Lào:
Khi dạy bài 9-Vương quốc Campuchia và Lào, giáo viên cũng có thể sử dụng Sơ
đồ 5W1H để khai thác nội dung của bài. Tùy theo mục đích khai thác của giáo viên mà có
thể sử dụng ở những thời điểm khác nhau.
Cách 1: Yêu cầu học sinh hoạt động và vẽ Sơ đồ 5W1H trả lời cho các câu hỏi:
Chủ nhân là ai? Địa bàn sinh sống ở đâu? Bắt đầu dựng nước từ khi nào? Quá trình phát
triển của VQ diễn ra như thế nào? Tại sao lại trở thành thuộc địa của TD Pháp vào cuối
thế kỉ XIX? Đặc trưng văn hóa là gì? (Phụ lục 1)
Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã chuẩn bị

trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ Sơ đồ 5W1H
theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học sinh.
b/ Các cuộc phát kiến Địa lí
Đối với dạng bài về các cuộc phát kiến địa lí, trong chương trình Lịch sử lớp 10 chỉ
có bài duy nhất có nội dung này là “Bài số 11- Tây Âu thời hậu kì trung đại”. Khi dạy bài
này, GV khai thác Sơ đồ 5W1H theo các cách như sau:
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
6
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Cách 1: Hướng dẫn cho học sinh về nhà vẽ sẵn Sơ đồ 5W1H để trả lời các câu hỏi
như sau: Tại sao thự hiện các cuộc phát kiến địa lí? Các cuộc phát kiến diễn ra ở đâu ?
Bắt đầu từ khi nào? Ai là người thực hiện các cuộc phát kiến? Các cuộc phát kiến diễn ra
như thế nào? Các cuộc phát kiến để lại hệ quả gì ?(Phụ lục 2)
Trong quá trình dạy bài mới, GV có thể chia lớp hoạt động theo nhóm, thảo luận và
hoàn thành sơ đồ chung, sau đó dán (hoặc chiếu) sơ đồ của nhóm, yêu cầu đại diện nhóm
lên trình bày; các nhóm có thể thảo luận bổ sung.
Cuối cùng giáo viên dán (hoặc chiếu) sơ đồ đã chuẩn bị trước để củng cố kiến thức
học sinh.
Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã chuẩn bị
trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ sơ đồ 5W1H
theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học sinh.
c/ Các cuộc chiến tranh, các cuộc cách mạng dân chủ tư sản
Đối với dạng nội dung bài dạy này, trong chương trình Lịch sử lớp 10 thì tương đối
nhiều và nhìn chung tất cảc các nội dung như trên đều có thể thực hiện được bằng Sơ đồ
5W1H và tương đối hiệu quả.
Khi dạy về dạng bài này giáo viên định hướng cho các em học sinh về 6 câu hỏi
cần phải trả lời đó là: Tại sao cách mạng bùng nổ? Cuộc cách mạng bắt đầu từ đâu?
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu

7
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Cuộc cách mạng bùng nổ khi nào? Ai là người lãnh đạo? Cuộc cách mạng diễn ra như
thế nào? Cuộc cách mạng có ý nghĩa gì?
Có thể tùy vào thời lượng chương trình, nội dung chương trình và mục đích sử
dụng của giáo viên, giáo viên có thể khai thác Sơ đồ 5W1H ở các khâu lên lớp khác nhau
thời điểm (yêu cầu học sinh vẽ tại lớp hoặc bài tập về nhà hoặc giáo viên vẽ sẵn và chỉ
giới thiệu cho học sinh). Cứ như vậy, khi nhắc tới nội dung về các cuộc chiến tranh, các
cuộc cách mạng tư sản, các em học sinh sẽ liên tưởng ngay tới 6 câu hỏi với 6 chữ cái
tiếng Anh.
Ví dụ: Khi dạy bài 29- Cách mạng Tư sản Anh (Phụ lục 3)
Do nội dung của bài ngắn, giáo viên có thể khai thác bằng Sơ đồ 5W1H như sau:
Bước 1: yêu cầu học sinh làm việc theo nhóm và lập Sơ đồ 5W1H để trả lời được
các câu hỏi như sau: Tại sao cuộc cách mạng tư sản lại bùng nổ sớm ở nước Anh? Cuộc
cách mạng bùng nổ khi nào? Bắt đầu từ đâu? Ai là người lãnh đạo cuộc cách mạng tư
sản Anh? Cách mạng diễn ra như thế nào? Cuộc cách mạng có ý nghĩa gì đối với nước
Anh?
Bước 2: Yêu cầu đại diện một số tổ lên trình bày kết quả làm việc của nhóm.
Bước 3: Các tổ thảo luận và cho ý kiến bổ sung để sơ đồ được hoàn chỉnh.
Bước 4: Giáo viên củng cố kiến thức bằng sơ đồ đã chuẩn bị sẵn và kết hợp giới
thiệu một số kiến thức cần thiết.
d/ Các tổ chức chính trị, cách mạng
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
8
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Khi dạy về các dạng bài có nội dung này (Đồng minh những người cộng sản, Quốc
tế thứ nhất, Quốc tế thứ hai…), giáo viên phải hình thành cho học sinh 6 câu hỏi cần phải
trả lời khi các em vẽ Sơ đồ 5W1H: Tại sao được thành lập? Thành lập khi nào? Thành
lập ở đâu? Ai là người thành lập? Hoạt động như thế nào? Có vai trò, ý nghĩa gì?
Như vậy, khi yêu cầu các em trả lời về một tổ chức nào đó thì trong đầu các em sẽ

hình dung sẽ có 6 câu hỏi hiện ra cần được giải quyết.
Ví dụ: Khi dạy bài 37- Mác và Ăng-ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa
học, giáo viên có thể sử dụng sơ đồ 5W1H tương tự như tìm hiểu về cuộc cách mạng tư
sản:
Cách 1: Yêu cầu học sinh hoạt động và vẽ Sơ đồ 5W1H trả lời cho các câu hỏi: Tại
sao tổ chức Đồng minh những người Cộng sản được thành lập? Thành lập ở đâu? Thành
lập khi nào? Ai là người chủ trương thành lập? Hoạt động như thế nào? Sự thành lập và
hoạt động của tôt chức có vai trò, ý nghĩa gì?
Cách 2: Sau khi dạy xong bài, giáo viên củng cố bài học bằng 1 sơ đồ đã chuẩn bị
trước để trả lời 6 câu hỏi như trên.
Cách 3: Sau khi dạy xong bài, giáo viên ra bài tập về nhà yêu cầu vẽ Sơ đồ 5W1H
theo 6 câu hỏi như trên và tiết sau, kiểm tra bài cũ bằng các sơ đồ của học sinh.
e/ Một số nội dung khác
Ngoài các nội dung đã trình bày ở trên, trong quá trình dạy môn Lịch sử thế giới
lớp 10, giáo viên cũng có thể sử dụng Sơ đồ này để khai thác một số nội dung khác, như:
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
9
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
tìm hiểu về về một nhân vật, sự kiện lịch sử hoặc một thành tựu nào đó… Tuy nhiên với
những nội dung này, chủ yếu là giáo viên chỉ yêu cầu học sinh về nhà tìm hiểu theo sơ đồ
dưới dạng bài tập về nhà.
Ví dụ: Trước khi dạy bài 5- Trung Quốc thời phong kiến, giáo viên có thể ra bài
tập về nhà cho học sinh tìm hiểu về Lăng mộ Tần Thủy Hoàng theo Sơ đồ 5W1H theo các
câu hỏi: Tại sao được xây dựng? Được xây dựng khi nào? Ở đâu? Ai là người chủ trương
xây dựng? Được xây dựng như thế nào? Lăng mộ được xây dựng có ý nghĩa gì đối với
Lịch sử Trung Quốc?
III. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ
1. Kết quả đạt được
1.1. Kết quả chung
Qua sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử ở trường THPT nói chung và

lịch sử thế giới lớp 10 nói riêng, tôi nhận thấy tiết học đạt hiệu quả cao hơn rất nhiều so
với cách dạy truyền thống là đọc chép hoặc một tiết dạy chỉ sử dụng bằng bài giảng điện tử
cho học sinh nhìn chép.
- Việc dạy học bằng Sơ đồ 5W1H giúp các em biết cách tự ghi chép đầy đủ nội
dung bài học để học ở nhà và ghi nhớ lâu kiến thức bài học, đồng thời đã góp phần giúp
giáo viên khắc phục được tình trạng “học vẹt”, học trước quên sau của học sinh.
- Tất cả học sinh đều phải động não, sáng tạo và chỉ trong một tờ giấy các em có
thể trình bày nội dung của bài học. Học sinh hoặc nhóm học sinh tự khám phá và vẽ được
sơ đồ theo ý tưởng hoàn chỉnh .
- Bước đầu tạo một không khí sôi nổi, hào hứng của cả thầy và trò trong các hoạt
động dạy học của nhà trường, góp phần tham gia phong trào “Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực” mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đẩy mạnh triển khai.
- Tuy ở mức độ khác nhau nhưng hầu hết học sinh biết cách vẽ Sơ đồ 5W1H. Lúc
đầu, các em vẽ chưa quen theo cách ghi ký tự ở từng nhánh, nhưng dần dần học sinh đã
thực yêu cầu tốt hơn.
- Bước đầu hình thành cho các em tư duy lô-gic khi học môn Lịch. Khi giáo viên
yêu cầu trả lời một vấn đề nào đó, các em sẽ được định hướng bởi các câu hỏi tương ứng
với các nội dung được hỏi.
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
10
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
- Điều quan trọng nhất là qua việc sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học Lịch sử
lớp 10, đã từng bước giúp các em có cái nhìn “thiện cảm” với môn Lịch sử, yêu thích và
“tự giác” học môn Lịch sử hơn. Qua đó góp phần nâng cao chất lượng học môn Lịch sử
lớp 10 nói riêng và môn Lịch sử nói chung.
1.2. Kết quả cụ thể
Trong năm học 2012-12013, qua việc không ngừng đổi mới về phương pháp dạy
học nhất là việc sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H, giúp cho kết quả học tập của các em học
sinh ở các lớp trực tiếp dạy không ngừng được nâng cao. Dưới đây là bảng số liệu so sánh
điểm của 2 bài kiểm tra 1 tiết đã thực hiện trong năm học đối với khối lớp 10:

Lớp Bài số Số bài
9.0 - 10 đ 7.0 - 8.9đ 5.0 - 6.9đ 3.0 - 4.9đ 0.0 - 2.9đ >=5đ
SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL %
10A1
1 39 0 0 1 2.6 11 28.2 13 33.3 14 35.9 12 30.8
2 37 0 0 3 8.1 27 73 7 18.9 0 0 30 81.1
10A4
1 41 1 2.4 9 22 12 29.3 15 36.6 4 9.8 22 53.7
2 37 1 2.7 11 29.7 13 35.1 9 24.7 3 8.1 24 64.9
10A5
1 34 0 0 1 2.9 11 32.4 12 35.3 10 29.4 12 35.3
2 30 0 0 18 60 11 36.7 1 3.3 0 0 29 96.7
10A6
1 33 1 3 4 12.1 12 36.4 14 42.4 2 6.1 17 51.5
2 32 1 3.1 6 18.8 15 46.9 10 31.3 0 0 21 65.6
BIỂU ĐỒ SO SÁNH HAI BÀI KIỂM TRA LỚP 10A1
BIỂU ĐỒ SO SÁNH HAI BÀI KIỂM TRA LỚP 10A4
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
11
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
BIỂU ĐỒ SO SÁNH HAI BÀI KIỂM TRA LỚP 10A5

BIỂU ĐỒ SO SÁNH HAI BÀI KIỂM TRA LỚP 10A6
2. Bài học kinh nghiệm
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
12
Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Môn lịch sử cũng như nhiều môn học khác đòi hỏi sự chăm chỉ trong quá trình
dạy - học. Đầu tư thời gian và công sức để học là một trong những nhân tố quan trọng làm
nên thành công không chỉ đối với trò mà cả với thầy. Người thầy phải chịu khó tự học, tự

nghiên cứu để có thể áp dụng được những phương pháp mới, qua đó tìm ra những phương
pháp, những kĩ thuật dạy học có tính ưu việt và phù hợp với học sinh của trường.
Giáo viên phải nghiên cứu và chuẩn bị được 6 câu hỏi hợp lí tương ứng với mỗi
dạng nội dung kiến thức để sau này khi nhắc đến dạng nôi dung kiến thức đó là trong đầu
học sinh sẽ nghĩ ngay đến 6 câu hỏi thường học. Bên cạnh đó, để học sinh vẽ tốt các Sơ
đồ, giáo viên phải có các câu hỏi gợi ý, gợi mở giúp cho học sinh.
Tùy vào dung lượng kiến thức của bài dài hay ngắn để giáo viên đưa ra phương
án sử dụng Sơ đồ 5W1H cho hợp lí. Không phải lúc nào giáo viên cũng có thể yêu cầu học
sinh vẽ ngay sơ đồ, trình bày sơ đồ trên lớp. Việc làm này sẽ mất rất nhiều thời gian, ảnh
hưởng đến tiến độ chung của bài học.
Tùy vào điều kiện cơ sở vật chất của trường và các điều kiện khác có liên quan,
giáo viên có thể sử dụng dạng Sơ đồ 5W1H cho phù hợp. Giáo viên có thể thiết kế Sơ đồ
5W1H trên giấy khổ lớn hoặc trình bày trực tiếp trên bảng hoặc soạn giảng trên
Powerpoint hoặc sử dụng máy chiếu đa vật thể hoặc cũng có thể thiết kế trên phần mềm
Sơ đồ tư duy (với trường có điều kiện cơ sở vật chất tốt).
3. Kiến nghị
- Đối với GVBM, cần mạnh dạn đổi mới phương pháp, không ngừng nghiên cứu
và tự học những phương pháp, kĩ thuật dạy học mới.
- Các tổ chuyên môn đẩy mạnh triển khai sinh hoạt chuyên đề về đổi mới phương
pháp và sử dụng Sơ đồ tư duy nói chung và Kĩ thuật Sơ đồ 5W1H nói riêng
- Nhà trường tạo điều kiện hết sức và khuyến khích giáo viên đổi mới phương và
chú trọng vào Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H nói riêng
- Sở GD-ĐT tăng cường triển khai chủ trương đổi mới dạy học và phổ biến
những gương tốt về đổi mới phương pháp
IV. KẾT LUẬN
Sử dụng thành thạo và hiệu quả Sơ đồ tư duy nói chung và Sơ đồ 5W1H nói riêng
trong dạy học Lịch sử sẽ mang lại nhiều kết quả tốt và đáng khích lệ trong phương thức
học tập của học sinh và phương pháp giảng dạy của giáo viên.
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
13

Sử dụng Kĩ thuật tư duy 5W1H trong dạy học Lịch sử thế giới lớp10
Học sinh sẽ có học được phương pháp học tập đúng đắn, hiệu quả và tăng tính
chủ động, sáng tạo, phát triển tư duy. Giáo viên sẽ tiết kiệm được thời gian, tăng sự linh
hoạt trong bài giảng, và quan trọng nhất sẽ giúp học sinh nắm được kiến thức thông qua
một “sơ đồ” thể hiện các liên kết chặt chẽ của tri thức.
Sử dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử bước đầu tạo một không khí sôi nổi,
hào hứng của cả thầy và trò trong các hoạt động dạy học của nhà trường, là một trong
những nội dung quan trọng của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực” mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đẩy mạnh triển khai.
Việc vận dụng Sơ đồ 5W1H trong dạy học lịch sử ở trường THPT sẽ dần dần
hình thành cho học sinh tư duy mạch lạc, hiểu biết vấn đề một cách sâu sắc, có cách nhìn
vấn đề một cách hệ thống, khoa học. Sơ đồ 5W1H kết hợp với các phương pháp dạy học
tích cực khác như vấn đáp gợi mở, thuyết trình, xem phim minh họa… có tính khả thi cao
góp phần đổi mới phương pháp dạy học
Sơ đồ 5W1H – là Kĩ thuật dạy học hiện đại có tính khả thi và hiệu quả cao, nhất là
đối với môn Lịch sử trong các nhà trường hiện nay, đặc biệt đối với những trường còn
thiếu thốn nhiều về cơ sở vật chất thiết bị như trường THPT Phan Bội Châu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bản đồ Tư duy trong công việc – Tony Buzan – NXB Lao động – Xã hội
2. Lớp tập huấn của Sở GD&ĐT Ninh thuận hướng dẫn sử dụng Phương pháp và Kĩ thuật
dạy học tích cực
3. Dạy và học tích cực - một số phương pháp và kĩ thuật dạy học - NXB Đại học sư phạm
4. www.mind-map.com (trang web chính thức của Tony Buzan)
5. www.peterussell.com/mindmaps/mindmap.htm
Tác giả: Trịnh Duy Hùng Trường THPT Phan Bội Châu
14