SKKN. Xây dựng bài học địa lí địa phương"Quỳnh Lưu quê em"

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
Xây dựng bài học địa lí địa phương “Quỳnh Lưu quê em”.
I. Bối cảnh
Trong công cuộc phát động đổi mới và nâng cao chất lượng GD toàn diện,
ngành GD& ĐT đã không ngừng đổi mới: Đổi mới QLGD, đổi mới PPD -
H vv nhằm mục đích nâng cao chất lượng đại trà toàn diện bước đầu đã thu
được nhiều thành quả đáng mừng. Đặc biệt là những năm gần đây ngành GD đã
đưa ra nhiều chủ trương chống học lệch (coi trọng 2 môn toán và tiếng Việt, xem
nhẹ các môn học khác) nhằm mục đích phát triển toàn diện kiến thức kĩ năng cho
HS. Là bậc học tiểu học thì việc dạy đúng, dạy đủ, dạy đều tất cả các môn trông
chương trình là việc không thể thiếu giúp các em chiếm lĩnh các kiến thức toàn
diện về tự nhiên - xã hội, về kĩ năng vốn sống, bồi dưỡng tình cảm, tình yêu quê
hương đất nước và niềm tự hào dân tộc. Giúp các em phát triển toàn diện về nhân
cách con người mới của xã hội. Môn Địa lí là một môn học mà xưa nay vẫn bị coi
là môn “phụ” trong chương trình dạy học ở tiểu học vì nhiều lí do: Môn học này
chưa bao giờ đem lại cho các em thành tích được công nhận như môn toán, môn
tiếng Việt; Chưa có cuộc thi nào về môn học này được tổ một cách công khai
nghiêm túc. Về phía phụ huynh cũng không mặn mà với môn học này vì họ cũng
nghĩ rằng đây không phải là môn học “chìa khoá” để mở cửa tương lai cho con cái
của họ
Trên thực tế thì môn Địa có vai trò không nhỏ trong việc hình thành và phát
triển nhân cách cho HS đặc biệt là ở là ở lứa tuổi tiểu học. Qua môn học này giúp
HS có hiểu biết về thiên nhiên, về bản sắc văn hoá con người Việt Nam, về các
danh lam thắng cảnh dọc miền đất nước Qua các bài học thực tiễn giúp các em
hiểu được những khó khăn thuận lợi của đất nước. Những tiềm năng còn tiềm
ẩn Từ đó tích luỹ nên kĩ năng sống làm hành trang vào đời cho các em sau này.
Các em sẽ có những quyết định hợp lí thể hiện trách nhiệm của bản thân với công
cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Cảm nhận và hiểu hơn vẻ đẹp của quê hương
đất nước qua từng vùng miền, tự hào, hãnh diện với bạn bè năm châu về quê
hương đất nước của mình.
Vậy thì vai trò của môn Địa lí đâu có thua chị kém em so với các môn học

khác trong quá trình hình thành nhân cách và kĩ năng cho trẻ thơ. Có chăng là ở
góc khuất nào đó còn tiềm ẩn mà ta vô tình chưa khơi dậy. Trong thực tế khi dạy
môn Địa lí thường chúng ta chưa khơi gợi cho HS khai thác đầy đủ nội dung cần
ghi nhớ. Do đó chúng ta đã vô tình tạo ra “ lỗ hổng” về kiến thức cho các em: Học
xong một vùng địa lí các em chưa nắm được vị trí địa lí của vùng đó cụ thể (tiếp
giáp với vùng nào?, nước nào?, có mấy tỉnh? Là nhũng tỉnh nào? )
Đặc biệt là dịa lí địa phương mặc dù đã có thời lượng 2 tiết trên kì học nhung các
em cũng không nắm dược nhũng kiến thức cơ bản về địa phương nơi mình sinh
sống: Vị trí địa lí; lĩnh vực hành chính; mạng lưới giao thông; tiềm năng du lịch;
giá trị văn hoá;
1
Kết quả khảo sát kiến thức về địa lí địa phương đối với HS lớp 5:
TT Câu hỏi
Số HS
tham
gia
trả lời
Số HS
đạt YC
trở lên
Tỉ lệ
%
2 Huyện Quỳnh Lưu có bao nhiêu xã, thị trấn? 60 15 25
3 Huyện Quỳnh Lưu có những Quốc lộ nào đi qua? 60 25 41,67
4 Xã em thành lập năm nào, có mấy thôn? Thôn nào
có đường sắt đi qua? Có di tích lịch sử nào, ở đâu?
60 35 58,33
6 Quỳnh Lưu có những điểm du lịch nào? 60 30 50
7 Quỳnh Lưu có lễ hội nào? Kể tên 5 di tích LSVH
cấp quốc gia ở huyện Quỳnh Lưu.

60 15 25
Nguyên nhân
1. Nguyên nhân từ giáo viên.
Trong việc dạy học môn Địa lí hiện nay hầu hết GV chỉ chú trọng giới thiệu
và hướng dẫn HS mở rộng khơi sâu nội dung của bài học theo SGK.
Phần địa lí địa phương chưa có bài học được biên soạn cụ thể mà chỉ quy
định thời lượng dành cho địa phương.
Quỹ thời gian tìm tòi nghiên cứu các kiến thức về dịa phương còn quá tiết kiệm.
Phương pháp truyền thụ chưa sinh động hấp dẫn và tâm lí quá tải còn nặng nề.
2, Nguyên nhân từ học sinh.
Học sinh chưa thật sự đầu tư vào môn học vì Địa lí là một môn học mà xưa
nay vẫn bị coi là môn “phụ” trong chương trình dạy học ở tiểu học. Môn học này
chưa bao giờ đem lại cho các em thành tích được công nhận như môn toán, môn
tiếng Việt; Chưa có cuộc thi nào về môn học này được tổ một cách công khai
nghiêm túc. Đặc biệt là phần địa lí địa phương.
II. Giải pháp:
Xuất phát từ những nguyên nhân đã nêu trong quá trình dạy học và trải nghiệm
thực tế chúng tôi mạnh dạn đưa ra một vài giải pháp góp phần khắc phục những
tồn tại khi dạy và học phân môn Địa lí lớp 4 phần địa phương giúp HS bổ sung
thêm kiến thức về quê hương đất nước nơi mình dâng sống. Góp phần
bồi dưỡng tình cảm và lòng tự hào về quê hương, đất nước cho các em.
1. Áp dụng công nghệ trình chiếu trong dạy và học nhằm nâng cao hứng
thú học tập cho học sinh khi học phần địa lí địa phương môn học này.
2. Xây dựng bài học về địa lí địa phương:
QUỲNH LƯU QUÊ EM
Nội dung bài học tập trung vào 3 lĩnh vực:
- Hành chính
- Giao thông
- Tiềm năng du lịch
Thời lượng bài học: 2 tiết

Quỳnh Lưu là Huyện phía Bắc tỉnh Nghệ An. Phía đông bắc huyện Quỳnh
Lưu giáp tỉnh Thanh Hoá; Phía tây nam giáp với huyện Diễn Châu và huyện Yên
Thành; Phía tây bắc giáp huyện Nghĩa Đàn, huyện Tân Kì và thị xã Thái Hoà;
Phía đông nam giáp biển Đông.
2
Diện tích đất tự nhiên: 607,1km2; Dân số: 370600 người(2010) có các dân tộc
kinh, Thổ, Thanh sinh sống. Đơn vị hành chính gồm 1 thị trấn và 42 xã. Được
phân thành các cụm xã.
Có các tuyến quốc lộ 1A, 48A, 48B và hai tuyến đường sắt đi qua; Ngoài ra
còn có 2 cảng nhỏ phục vụ nội địa. Hệ thống giao thông tỉnh lộ hương lộ liên xã
liên thôn đang dần hoàn thiện.
Quỳnh Lưu có khu du lịch Biển Quỳnh chạy dài từ Quỳnh Lập vào Tiến
Thủy với bãi cát vàng, Hồ vực mấu, động Hang Dơi Quỳnh Tam. Lễ hội Đền Cờn
được tổ chức từ ngày 19 đến 22 tháng giêng âm lịch đón hàng vạn lượt khách về
cầu may.
Xã Ngọc Sơn là một xã thuộc huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, Việt Nam.
Thành lập năm 1981 là sự sát nhập HTX Tân Ngọc(Quỳnh Lâm) và HTX Đại
Sơn(Nông trang Cầu Giát). Phía bắc giáp xã Quỳnh Tân, phía đông giáp xã Quỳnh
Hoa, xã Quỳnh Mỹ và xã Quỳnh Lâm, phía nam giáp xã Dễn Lâm(Diễn Châu)
phía tây giáp xã Quỳnh Châu. Là xã thuộc diện miền núi của huyện có diều kiện
kinh tế khó khăn nhất huyện Quỳnh Lưu.Xã Ngọc Sơn có diện tích 28.76 km², với
12 xóm: 1, 2, 3, 4A, 4B, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11.
Có tuyến quốc lộ 48B và tuyến đường sắt chiến lược Cầu Giát Nghĩa Đàn
đi qua. Trên dia bàn xã có di tích lịch sử đền Vua Hồ.
Hiện tại xã đang dốc sức để xây dựng nông thôn mới và mục tiêu đạt danh
hiệu xã anh hùng trong thời kì đổi mới
3. Thiết kế bài dạy: QUỲNH LƯU QUÊ EM.
I. Mục tiêu:
Giúp HS biết vị trí địa lí huyên Quỳnh lưu; các đơn vị hành chính trực thuộc
huyên theo cụm xã. Nắm được các tuyến giao thông chính của huyện (quốc lộ,

tỉnh lộ, liên xã, đường sắt, đường thuỷ). Biết tiềm năng du lịch của huyện nhà qua
một số cảnh đẹp,bãi tăm và các di tích lịch sử văn hoá đã được xếp hạng.
3
Nắm được những nét chính của xã Ngọc Sơn.
GD: Tình yêu quê hương, niềm tự hào về quê hương mình.
KNS: Xác định giá trị; Ra quyết định.
GDMT: Có ý thúc bảo vệ và gìn dữ môi trường.
II. Đồ dùng dạy học
Phương tiện trình chiếu, các tranh ảnh tư liệu phục vụ bài học.
III. Hoạt động dạy học: (Tiến trình dạy học)
1. Hoạt động 1: Vị trí địa lí:
GV chiếu bản đồ - HS quan sát
- Chỉ vị trí huyện Quỳnh Lưu trên bản đồ?
- Huyện Quỳnh Lưu tiếp giáp với những huyện nào, tỉnh nào?
- Đọc thông tin bài học hãy nêu diện tích và số của huyện Quỳnh lưu?
- Huyện Quỳnh Lưu có những dân tộc nào sinh sống?
2. Hoạt động 2: Các đơn vị hành chính huyện Quỳnh Lưu
- Huyện Quỳnh Lưu có bao nhiêu xã, kể tên các xã mà em biết?
GV giới thiệu lược đồ trình chiếu - HS quan sát:
- Cụm bắc gồm các xã: Hoàng Mai; Quỳnh Vinh; Quỳnh Lộc; Quỳnh Lập; Quỳnh
Trang; Quỳnh Dị; Mai Hùng.
4
- Cụm trung gồm các xã: Quỳnh Tân; Quỳnh Xuân; Quỳnh Văn; Quỳnh
Hoa; Quỳnh Thạch; Quỳnh Yên; Quỳnh Thanh; Quỳnh Hậu; Quỳnh Đôi.
- Cụm nam gồm các xã: Quỳnh Hồng; Thị trấn Cầu Giát (huyện lỵ); Quỳnh
Diện; Quỳnh Giang; Quỳnh LâmQuỳnh Mỹ.
5
- Cụm biển gồm các xã Quỳnh Phương; Quỳnh Liên; Quỳnh Bảng; Quỳnh
Lương; Quỳnh Nghĩa; Tiến Thủy; Quỳnh Minh.
- Cụm đông gồm các xã: Quỳnh Hưng; Quỳnh Thọ; Quỳnh Bá; Quỳnh

Ngọc; Quỳnh Thuận; Quỳnh Long; Sơn Hải; An Hòa.
6
- Cụm tây gồm các xã Quỳnh Thắng; Quỳnh Châu; Quỳnh Tam; Tân Sơn;
Ngọc Sơn; Tân Thắng
3. Hoạt động 3. Giao thông chính
a) Đường sắt có 2 tuyến:
- Tuyến Thống nhất đi qua các xã: Hoàng Mai; Quỳnh Vinh; Quỳnh
Trang; Mai Hùng; Quỳnh Tân; Quỳnh Hoa; Thị trấn Cầu Giát; Quỳnh Mỹ; Quỳnh
Lâm; Quỳnh Giang.
7
- Tuyến chiến lược Cầu Giát- Nghĩa Đàn đi qua các xã: Thị trấn Cầu Giát;
Quỳnh Mỹ; Quỳnh Lâm; Ngọc Sơn; Quỳnh Châu.
b) Đường bộ có 4 tuyến
- Quốc lộ 1A đi qua các xã: Quỳnh Thiện; Quỳnh Dị; Mai Hùng; Quỳnh
Xuân; Quỳnh Văn; Quỳnh Thạch; Quỳnh Hậu; Quỳnh Hồng; Cầu Giát; Quỳnh
Giang.
- Quốc lộ 48A đi qua xã: Quỳnh Châu.
- Quốc lộ 48B đi qua các xã: Thị trấn Cầu Giát; Quỳnh Mỹ; Quỳnh Lâm;
Ngọc Sơn; Quỳnh Châu; Quỳnh Hồng; Quỳnh Bá; Quỳnh Ngọc; Quỳnh Thuận;
Quỳnh Long.
- Tỉnh lộ 537 đi qua các xã: Quỳnh Dị; Quỳnh Phương; Quỳnh Liên; Quỳnh
Bảng; Quỳnh Lương; Quỳnh Bá; Quỳnh Minh; Quỳnh Nghĩa; An Hòa; Tiến
Thủy. Và hệ thống hương lộ liên xã liên thôn.
+ Đường thuỷ: Với 3 cửa sông đổ ra biển và được nối với nhau bởi hệ thống
kênh đào nhà Lê, giao thông đường thuỷ được nối thông suốt từ bắc xuống nam,
từ tây sang đông huyện, hiện nay đã có một cảng cá ở cửa lạch Quèn phục vụ cho
nghề cá rất phát triển ở đây, trong tương lai gần sẽ xây dựng cảng Đông Hồi để
phục vụ cho các hoạt động công ngiệp ở phía bắc huyện.
4. Hoạt động 4, Tiềm năng du lịch
a) Du lịch nghỉ dưỡng

Quỳnh Lưu có khu du lịch Biển Quỳnh chạy dài từ Quỳnh Lập vào Tiến
Thủy với bãi cát vàng, Hồ vực mấu, động Hang Dơi Quỳnh Tam.
Hồ Vực Mấu
8
Bãi tắm Quỳnh Phương
Đền Cờn Quỳnh Phương
9
b) Du lịch tâm linh.
- Đền Cờn ở xã Quỳnh Phương theo nhiều người dân đây là ngôi đền nổi
tiếng linh thiêng thờ tứ vị vua Bà. Lễ hội Đền Cờn được tổ chức từ ngày 19 đến 22
tháng giêng âm lịch đón hàng vạn lượt khách khắp miền đất nước về cầu may.
c) Các Di tích lịch sử được nhà nước xếp hạng
Di chỉ khảo cổ học Quỳnh Văn ở xã Quỳnh Văn; Đền Xuân Úc ở xã Quỳnh Liên;
Đền Vưu ở xã Quỳnh Vinh; Đền Quỳnh Tụ; Nhà thờ hộ Hồ ở xã Quỳnh Đôi; Đình
Tám Mái ở xã Quỳnh Thuận; Đình Làng Quỳnh Đôi ở xã Quỳnh Đôi; Đền
Thượng ở xã Quỳnh Nghĩa; Đền Xuân Hoà ở xã Quỳnh Xuân.
5. Xã Ngọc Sơn
GV trình chiếu lược đồ HS quan sát.
HS chỉ vị trí xã Ngọc Sơn trên lược đồ huyện Quỳnh Lưu.
10
Xã Ngọc Sơn tiếp giáp với những xã nào, huyện nào?
GV trình chiếu lược đồ HS quan sát.
Xã Ngọc Sơn được thành lập năm nào?
11
Trụ sở UBND xã Ngọc Sơn
Trung tâm học tập cộng đồng xã Ngọc Sơn
Xã Ngọc Sơn có mấy thôn, là những thôn nào? Em ở thôn nào?
Nêu những tuyến giao thông quan trọng đi qua xã em?
Xã Ngọc Sơn có di tích lịch sử nào, ở thôn nào?
Đền Vua Hồ di tích lịch sử (thôn 10) Tương truyền khi Vua Hồ cho đào núi

xuyên qua truông Da (thôn 2)để lấy nước từ sông Hiếu về phục vụ sản xuất thì găp
12
khó khăn không thể đao được(đá liếp).Vua cho chuyển vị tri sang Hóc Rồng (thôn
6) tiếp tục đào tại đây dân phu bị tai nạn và bệnh tật chết rất nhiều. Trong một đêm
hoàng hậu chiêm bao có báo mộng do Vua đào kênh chạm phải đuôi rồng (hạm
long mạch) nên bị trách phạt. Sau đó Vua quyết định không đào kênh nữa và xây
đền để tưởng nhớ các dân phu đã có công vì nước gọi là Đền Vua Hồ.
Đền Vua Hồ
Lễ tế tại đên Vua Hồ
13
Nêu những điểm nổi bật của thôn em, xã em?
- Hiện nay xã có 3 nhà trường đạt chuẩn quốc gia mức 1:
Trường THCS công nhận năm 2006.
Trường mầm non công nhận năm 2009.
14
Trường TH công nhận năm 2011, đang làm hồ sơ xây dựng giai đoạn 2
Trạm y tế đạt chuẩn quốc gia năm 2009.
15
Có 2 làng nhề mây tre đan ở 2 thôn: 4A và 4B
- Hiện tại xã đang dốc sức để xây dựng nông thôn mới và mục tiêu đạt danh
hiệu xã anh hùng trong thời kì đổi mới (2015)
6. Củng cố dặn dò:
GV hệ thống bai liên hệ GD KNS, GD MT
IV. Ứng dụng khảo nghiệm:
- Qua thực tế triển khai đề tài tại trường trong năm học 2012 - 2013 đã thu
được kết quả rất khả quan HS nắm được kiến thức cơ bản về địa lí địa phương
huyện nhà.
- HS hứng thú học tập, có cảm xúc trước vẻ đẹp của quê hương mình.
- Thưc hiện triển khai đơn giản nhẹ nhàng được hội đồng khoa học nhà
trường đánh giá đề tài có tính thục tế, nhất trí áp dụng đại trà.

Kết quả khảo sát kiến thức về địa lí địa phương đối với HS lớp 4
(thời điểm tháng 12/2012)
TT Câu hỏi
Số HS
tham
gia
trả lời
Số HS
đạt YC
trở lên
Tỉ lệ
%
2 Huyện Quỳnh Lưu có bao nhiêu xã, thị trấn? 60 45 75
3 Huyện Quỳnh Lưu có những Quốc lộ nào đi qua? 60 55 91,6
4 Xã em thành lập năm nào, có mấy thôn? Thôn nào
có đường sắt đi qua? Có di tích lịch sử nao, ở đâu?
60 60 100
6 Quỳnh Lưu có những điểm du lịch nào? 60 48 80
7 Quỳnh Lưu có lễ hội nào? Kể tên 5 di tích LSVH
cấp quốc gia ở huyện Quỳnh Lưu.
60 50 83,3
16
Trên đây là đề tài “Mở rộng giáo dục kiến thức địa lí địa phương đối với
học sinh trường Tiểu học Ngọc Sơn” do nhóm tác giả Trương Thanh Hải và
Trần Thị Vân nghiên cứu đã đưa vào áp dụng thực tế có hiệu quả tại trường Tiểu
học Ngọc Sơn. Rất mong lãnh đạo các cấp trên xem xét, bổ sung những tồn tại mà
nhóm tác giả còn thiếu sót để đề tài được hoàn chỉnh hơn và đưa vào áp dụng rộng
trên địa bàn toàn huyện.
Xin chân thành cảm ơn!
Nhóm tác giả: 1: Trương Thanh Hải

2: Trần Thị Vân

17