Hình tượng người lính trong binh đoàn Tây tiến được xây dựng mang những nét
hào hoa, lãng mạn nhưng cũng rất chân thực sinh động. Hãy làm sáng tỏ nhận
định trên.
Hướng dẫn:
Đây là hình tượng tập thể của người lính Tây Tiến. Quang Dũng đã chọn lọc những
nết tiêu biểu của từng người lính để tạc nên bức tượng đài tập thể mang tinh thần
chung của đoàn quân.
+ Vẻ đẹp hào hoa
- Nếu người lính trong Đồng chí (Chính Hữu), Nhớ (Hồng Nguyên)Cá nước, Tố Hữu;
Đồng chí, Chính Hữu mang dáng dấp của những người nông dân ra trận, chất phác,
hồn nhiên , ra đi từ mái tranh gốc rạ, bến nước cây đa ( ), thì người lính của binh
đoànTây Tiến hầu hết là các chàng trai Hà thành thuở ấy. Họ là những thanh niên trí
thức mang trong mình sự sôi nổi, lãng mạn và một bầu nhiệt huyết đối với quê hương
đất nước. Họ khao khát được khẳng định mình trong môi trường khốc liệt của chiến
tranh (thực chất đây là một sự ý thức sâu sắc về mình ).
- Sự khác biệt ấy còn xuất phát từ chất tâm hồn của chính Quang Dũng. Cái chơi vơi,
thăm thẳm, xa khơi, oai linh thác gầm thét, oai hùm, của cảnh và người trong Tây
Tiến cũng là những giai điệu, những sắc màu của thế giới tâm hồn Quang Dũng.
Chính vì thế, nhà thơ đặc biệt đồng điệu đồng cảm với chất lính Tây Tiến hào hoa,
phóng khoáng, nên thơ.
+ Vẻ đẹp giản dị mà kiêu hùng
- Hình tượng người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp hào hùng, lẫm liệt - có bóng dáng của
các tráng sĩ xưa - coi cái chết nhẹ nhàng, thanh thản: Chiến trường đi chẳng tiếc đời
xanh/áo bào thay chiếu anh về đất/Sông Mã gầm lên khúc độc hành nhưng cũng rất
thời đại, rất mới mẻ.
-Hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên một cách chân thực, gần gũi trong nét hồn
nhiên , tinh nghịch (Người lính trong Đồng chí của Chính Hữu không có dáng dấp
tráng sĩ mà gần với Văn tế NSCG ). Họ là những người chiến sĩ của chủ nghĩa anh
hùng cách mạng, bước vào cuộc chiến khốc liệt với tư thế ngang tàng, bất chấp hiện
thực nghiệt ngã: "Heo hút cồn mây súng ngửi trời" "Tây Tiến đoàn binh không mọc
tóc - Quân xanh mâu lá dữ oai hùm"; "Chiến trường đi chằng tiếc đời xanh". Nhưng
điều làm nên sức mạnh thực sự của người lính Tây Tiến là nguồn lực tinh thần. Ý chí
chiến đấu quên mình, tình yêu mãnh liệt với quê hương đất nước mà biểu hiện cụ thể
trong bài thơ là tình yêu với thiên nhiên miền Tây, với núi rừng, làng bản. Tình yêu
cuộc sống làm bừng sáng vẻ đẹp của cuộc đời chiến đấu gian khổ: "nhớ ôi Tây
Tiến cơm lên khói - Mai Châu mùa em thơm nếp xôi" "Doanh trại bừng lên hội đuốc
hoa - Kìa em xiêm áo tự bao giờ"
- Viết về người lính trong những năm thăng kháng chiến gian khổ, Quang Dũng không
né tránh sự mất mát, đau thương. Vẻ đẹp của người lính không tách rời nỗi đau của
chiến tranh ác liệt. Sự hi sinh của những người lính đã được biểu hiện bằng những
hình ảnh bi thương, nhưng không bi luỵ. Cái chết đồng hành với mỗi bước chân trên
con đường chiến trận. Người lính có thể gục xuống, ngã xuống vì bom đạn vì sốt rét,
vì đói khổ, nhưng đó không phải là sự gục ngã: Trong cái bi (nỗi đau mất mát, chiến
tranh tàn khốc) vẫn tiềm tàng một sức mạnh bất khuất: "Anh bạn dãi dầu không bưởi
nữa - Gục lên súng mũ bỏ quên đời" ; "Rải rác biên cương mỏ viễn xứ - Chiến
trường đi chẳng tiếc đời xanh - áo bào thay chiếu anh về đất - Sông Mã gầm lên khúc
độc hành"
+ Tâm hồn lạc quan, lãng mạn
- Tâm hồn lạc quan, lãng mạn vốn là phẩm chất tinh thần nổi bật của người lính.
Nhiều tác giả đã viết về điều đó , song ở Tây Tiến, tâm hồn lạc quan, mơ mộng của
những chàng trai Hà Nội không giống với cái hồn nhiên chân chất của những người
lính xuất thân từ từ gốc rạ bờ tre, từ cây đa, giếng nước. ( Giếng nước gốc đa Đằng
nớ vợ chưa đằng nớ Lũ chúng tôi ). Đã có một thời người ta phê phán câu thơ Đêm
mơ Hà Nộ dáng Kiều thơm- cho rằng QD mộng mơ quá, nhưng suy cho cùng, điều đó
lại rất cần thiết. Đặc biệt, đối với những người lính phải chiến đấu trong một hoàn
cảnh khắc nghiệt , nếu không có niềm lạc quan, mộng mơ thì họ sẽ chết vì nỗi buồn
trước khi chết vì bom đạn của kẻ thù (nhất lại là đối với những chàng trai HN ).
Từng là một người lính nên QD hiểu rõ điều đó.
-Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến được bộc lộ không phải chỉ ở dáng vẻ oai
hùm, phóng túng, mà luôn thăng hoa trong chất tâm hồn, trong từng giai điệu cảm xúc
của người lính giữa cảnh tàn khốc của chiến tranh. Cái nhìn của nhà thơ cũng là cái
nhìn từ đôi mắt mộng mơ của người lính. Đôi mắt ấy đã cảm nhận được về đẹp đầy
chất thơ của thiên nhiên, con người, cuộc sống miền Tây Tổ quốc: "Người đi Châu
Mộc chiều sương ấy - Có thấy hồn lau nẻo bến bờ - Có nhớ dáng người trên độc mộc
- Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa". Cũng từ cái nhìn ấy, thế giới của cái đẹp, của thi
ca, nhạc hoạ, của tình yêu và tình người luôn hiện hữu, bất chấp thực tại đầy gian nan,
khắc nghiệt, bất chấp cái chết luôn đồng hành: "Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa -
Kìa em xiêm áo tự bao giờ - Khèn lên man điệu nàng e ấp - Nhạc về Viên Chăn xây
hồn thơ"; "Mắt trừng gửi mộng qua biên giới - Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm"
Cũng bằng cảm quan đầy chất lãng mạn, lí tưởng hoá, sự hi sinh của những người lính
vô danh đã được biểu hiện bằng hình tượng thơ mang vẻ đẹp thiêng liêng, kì vĩ: "Áo
bào thay chiếu anh về đất -Sông Mã gầm lên khúc độc hành".