skkn HƯỚNG cảm NHẬN và SOẠN GIẢNG bài THƠ SANG THU của hữu THỈNH (TIẾT 121 – NV9 tập 2)

Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)

KINH NGHIỆM:
HƯỚNG CẢM NHẬN VÀ SOẠN GIẢNG BÀI THƠ SANG THU CỦA HỮU THỈNH
(TIẾT 121 – NV9 TẬP 2)
Họ và tên người viết: Trần Thị Thành
Đơn vị: THCS Đức Lâm - Đức Thọ
A - ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
"Mùa thu" - một đề tài đã có không ít bàn tay nghệ sĩ tài hoa đào xới, khám phá. Nguyễn
Khuyến nổi tiếng với ba bài thơ thu: "Thu điếu", "Thu vịnh", "Thu ẩm" và sau này Xuân Diệu
có "Đây mùa thu tới". Nhưng với "Sang thu" của Hữu Thỉnh sáng tác vào đầu những năm 80
của thế kỉ XX được in trong tập thơ "Từ chiến hào tới thành phố" (XB tháng 5 - 1985) của
ông đã thể hiện cảm nhận tinh tế về sự chuyển biến của thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang
thu. Bài thơ đã chọn một thời gian thật đặc biệt tạo nên một thời gian nghệ thuật của bài thơ
cũng rất độc đáo, thời gian nghệ thuật của bài thơ chỉ tính bằng năm tháng hay còn tính bằng
"độ chín" của tâm hồn trong sự gặp gỡ đồng điệu giữa bạn đọc và thi nhân? Bài thơ là"sự biến
đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu" hay là sự ngập ngừng, dùng dằng của một tâm hồn,
một cuộc đời trong buổi giao thời khi bắt đầu "sang thu"?
Khi giảng dạy tác phẩm văn học trong chương trình Ngữ văn lớp 9, chúng tôi thực sự bị
cuốn hút bởi vẻ đẹp giản dị của tác phẩm này và nhận thấy ở bài thơ mang một ý nghĩa sâu
sắc, thể hiện những suy ngẫm, chiêm nghiệm từ cuộc đời của một con người từng trải.
Như chúng ta đã biết, ý nghĩa của một tác phẩm là một vấn đề lí luận rất phức tạp. Theo
sự phân tích của các nhà lí luận văn học: ý nghĩa tác phẩm nằm trong sự cảm thụ phù hợp với
ngôn ngữ của tác phẩm; Điều này phù hợp với quy luật sau đây: ý nghĩa tác phẩm do ngữ
cảnh hạn định. Nhưng ngữ cảnh lại là cái không hạn định, nó mở ra trong không gian, thời
gian, ngay cả tác giả của tác phẩm cũng không lường hết ý nghĩa tác phẩm của mình trong
mọi ngữ cảnh. ý nghĩa tác phẩm là một quá trình bộc lộ gần hết nội dung hàm ẩn. Có nghĩa là
phải tìm hiểu văn bản và ngữ cảnh để đi đến cảm thụ tác phẩm được trọn vẹn, tuy nhiên trong
thực tế không phải bao giờ cũng được tôn trọng.
II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ.

Ngay từ khi ra đời bài thơ "Sang thu" đã được nhiều bạn đọc yêu mến, cùng với một số
bài thơ khác đặc biệt là bài "Chiều sông Thương" của ông. Nhưng phải đến khi các soạn giả
đưa vào chương trình SGK thì tác phẩm mới thực sự cuốn hút nhiều tài năng khám phá.
Xin đóng góp một phần công sức rất nhỏ vào việc cảm nhận và hướng giảng dạy tác
phẩm được nhiều tình yêu mến này.
III. CƠ SỞ LÍ LUẬN - THỰC TIỄN.
1. Cơ sở lí luận.
Trong những năm qua đổi mới phương pháp dạy học" Khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học" đã tạo ra một sự chuyển biến đáng
kể về phương pháp dạy và học của giáo viên và học sinh trong các trường phổ thông. Đổi mới
phương pháp dạy học có nghĩa là tổ chức dạy học theo lối mới, là tập trung cho quá trình dạy
học những điều kiện, những giá trị mới. Người học phải trở thành chủ thể hoạt động tích cực,
tự giác chủ động và sáng tạo trong hoạt động để kiến tạo kiến thức. Người thầy là người tổ
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
1
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
chức chỉ đạo, điều khiển các hoạt động học tập tự giác, chủ động và sáng tạo của học sinh.
Người thầy sẽ không còn là người phát tin duy nhất, không phải là người hoạt động chủ yếu ở
trên lớp như trước đây mà là người tổ chức và điều khiển quá trình học tập của học sinh. Phấn
đấu sao cho mỗi tiết học bình thường học sinh phải nghĩ nhiều hơn, hoạt động nhiều hơn, thực
hành nhiều hơn, thảo luận nhiều hơn; phải dạy cho người học biết cách học, biết cách nghĩ,
biết cách làm.
2. Cơ sở thực tiễn.
Đây là một tác phẩm mới được đưa vào chương trình Ngữ văn 9 tập 2, lại dạy học theo
phương pháp mới bởi vậy để dạy thành công tác phẩm này là vấn đề không dễ đối với giáo
viên. Thực tế hiện nay rất nhiều giáo viên cũng đã quan tâm đến dạy học theo tinh thần đổi
mới. Tuy nhiên nhiều giờ học giáo viên còn nặng về hình hình thức, thậm chí còn quan niệm
rằng đổi mới phương pháp là trong giờ học giáo viên phải đưa ra nhiều câu hỏi và học sinh
phải trả lời nhiều câu hỏi mà không nghĩ rằng để trả lời các câu hỏi đó học sinh không còn
phải tư duy mà chỉ cần đọc lại SGK. Mặt khác,qua thăm lớp- dự giờ của bạn bè đồng nghiệp

tôi vẫn thấy băn khoăn, trăn trở trong cách cảm nhận và phân tích tác phẩm. Cần phải có thêm
một hướng cảm nhận và cách soạn giảng tác phẩm để cho học sinh tiếp nhận tác phẩm một
cách sâu sắc hơn và bài thơ thực sự được lắng đọng trong tâm hồn học sinh bởi chiều sâu của
sự suy ngẫm, của một người từng trải trước cuộc đời.
Xuất phát từ suy nghĩ ấy và từ thực tiễn giảng dạy môn Ngữ văn, xin được trình bày một
hướng cảm nhận và giảng dạy văn bản "Sang thu" của Hữu Thỉnh . Mong các đồng nghiệp
tham khảo, góp ý.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I. Cảm nhận chung:
1. "Sang thu" là một bài thơ hay, viết theo thể thơ năm chữ gồm có ba khổ thơ, mỗi khổ thơ
bốn câu, rất dễ nhớ, dễ thuộc. Bài thơ tuy nhỏ nhẹ, khiêm nhường nhưng Hữu Thỉnh cũng đã
góp vào cho cái "mảnh đất mùa thu" ấy một góc quê hương sang thu nồng đượm hơi ấm cuộc
đời, hơi ấm quê hương.
Bài thơ thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Từ "bỗng" mở đầu bài thơ thông báo về sự xuất hiện đột ngột của sự vật trong không
gian. Cảm giác bất chợt đến với nhà thơ:" bỗng nhận ra". Một sự bất ngờ mà như đã đợi sẵn,
đợi từ lâu rồi, để giờ đây có dịp là buông ra ngay. Nhân vật trữ tình chợt cảm nhận thấy bao
điều trong sự xuất hiện ấy. Nếu Thạch Lam, Vũ Bằng, Nguyễn Đình Thi, đã viết thật hay
về hương cốm làng Vòng (Hà Nội), một đặt sản hương vị mùa thu của quê hương miền Bắc
"Sáng mát trong như sáng năm xưa, Gió thổi mùa thu hương cốm mới" (Đất nước - Nguyễn
Đình Thi) thì với Hữu Thỉnh hương vị ấy không phải là hương cốm làng Vòng mà là "hương
ổi". Hương vị ấy không phải "thoảng", "bay" mà là bốc mạnh, toả ra thành luồng "phả vào
trong gió se". Bằng khứu giác, tác giả đã cảm nhận ra một hương vị mùa thu mới và bỗng
nhiên "hương ổi" trở thành một tứ thơ mới đậm đà màu sắc dân dã của Hữu Thỉnh. Vì gió
thu" se" lành lạnh nên hương ổi mới thêm nồng nàn mà phả vào đất trời và hồn người. . Sau
"hương ổi" và "gió se" nhà thơ nói đến sương thu. Đó là sự cảm nhận bằng thị giác qua hình

ảnh "sương chùng chình qua ngõ". Sương thu đã được nhân hoá; hai từ" chùng chình" diễn tả
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
2
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
sự chuyển động chầm chậm và giăng mắc nhẹ nhàng, " chùng chình" hay là đang đợi chờ gì
đây? Cứ dần dần như thế, cứ mềm mại như thế, thu đến tự lúc nào không hay.
"Bỗng nhận ra " tất cả cụ thể, đã hiện hữu trong không gian ngõ hẹp, đang xích lại
gần, đang chuyển động, chuyển động chầm chậm, đang cố đánh thức hồn người vậy mà tại
sao nhà thơ lại giật mình, bối rối, có vẻ lưỡng lự, dửng dưng, vô tình: "Hình như thu đã về?"
Đầu khổ thơ tác giả đã khẳng định, đã thừa nhận tất cả các dấu hiệu đặc trưng của mùa
thu về trên quê hương miền Bắc. Vậy mà ở cuối khổ thơ tác giả lại ngỡ ngàng, hụt hẫng; Tại
sao lại như thế nhỉ? Phải chăng nhà thơ đang "cố tình" lảng tránh khi chưa dám đối diện với
mùa thu - với chính mình! Trong tâm tư vẫn rạo rực một không gian nắng hạ? Quả là thế thì
một sự hụt hẩng thật đáng cảm thông.
Cái bỡ ngỡ ban đầu vụt tan biến đi nhường chổ cho sự rung cảm mãnh liệt trước mùa
thu, không gian nghệ thuật của bức tranh "sang thu" được mở rộng ở chiều cao, độ rộng của
bầu trời với cánh chim bay và đám mây trôi, ở chiều dài của dòng sông:
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu"
Hình ảnh dòng sông mùa thu chậm rãi, thong thả chảy gợi tả cái thần thái mùa thu.
Dường như mùa thu đến vạn vật lắng dịu hơn, thiên nhên trở nên hiền hoà, thơ mộng hơn và
tương phản với nó là những cánh chim lại bắt đầu vội vã cho chuyến di cư tránh rét từ miền
lạnh đến những vùng ấm áp hơn. Quả là cả trời thu mênh mông, vậy mà "đám mây mùa hạ"
ấy lại chỉ "vắt nữa mình" sang thôi. "Vắt nữa mình" - đó là một hình ảnh thơ rất độc đáo, rất
mới lạ thể hiện sự cảm nhận vô cùng tinh tế của nhà thơ trước giây phút giao mùa. Hữu Thỉnh
không dùng những từ ngữ như: lang thang, lơ lửng, bồng bềnh, nhẹ trôi mà lại dùng chữ"
vắt". Cách chọn từ và dùng từ thật sáng tạo. Sao mà" sang thu" lại miễn cưỡng, lại dùng dằng
đến thế!

Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
"Nắng", "mưa", "sấm" là những hiện tượng của thiên nhiên trong thời điểm giao mùa:
Mùa hạ - mùa thu được Hữu Thỉnh cảm nhận một cách tinh tế. Những dấu hiệu ấy của mùa hạ
khi sang thu "vẫn còn" chỉ "vơi", "bớt" mà thôi. Nắng thu không còn gay gắt, chói chang,
cháy bỏng như mùa hạ, nhưng vẫn còn nồng, còn sáng. Mưa cũng vơi dần, nhất là những cơn
mưa rào ào ạt, bất ngờ. Cũng vì thế, sẽ bớt đi những tiếng sấm đùng đoàng vang rền, những
tia chớp xé rách bầu trời trong những trận mưa hồi tháng 6, tháng 7. Nắng, mưa, sấm còn là
những hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng cho những thay đổi, biến động, những khó khăn
thách thức trong cuộc đời. Hình ảnh "hàng cây đứng tuổi" là một ẩn dụ nói về lớp người đã
từng trải, được tôi luyện trong nhiều gian khổ, khó khăn, đó là những con người đã chín chắn,
có bản lĩnh vững vàng, cứng cỏi.
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Hai câu thơ cuối bài vừa mang ý nghĩa tả thực hiện tượng của thiên nhiên lúc giao mùa,
nhưng cũng qua đó tác giả muốn gửi gắm suy nghĩ của mình - Khi con người đã từng trải thì
cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời. Qua đó,
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
3
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
cũng cho ta thấy được sự khẳng định sức sống mãnh liệt của tâm hồn dù đã "sang thu" vẫn
còn rạo rực, nồng nàn nắng hạ.
2. Mạch cảm xúc của bài thơ phát triển theo một trình tự tự nhiên hợp lí. Từ chổ cảm nhận
trực tiếp bằng nhiều giác quan đến cảm nhận bằng lí trí, bằng sự trải nghiệm của cuộc đời của
một người trong buổi giao thời "sang thu". từ chổ "lảng tránh" (hình như thu đã về) đến chưa
thật dứt khoát (vắt nửa mình sang thu) và cuối cùng chấp nhận "sang thu" (hàng cây đứng
tuổi). Mạch cảm xúc vận động của cảnh vật như một cuốn phim trôi chầm chậm, từ đầu đến
kết thúc chỉ có một dấu chấm tạo sự lôi cuốn liền mạch.

Nhà thơ đã dựng lại một bức tranh thu nồng đượm hơi ấm cuộc đời, hơi ấm quê nhà bằng
những hình ảnh sang thu thân quen giản dị mà tươi tắn, sinh động. Với những từ láy "chùng
chình", "vội vã"," dềnh dàng" và bằng các từ ngữ diễn tả cảm giác, trạng thái" "bỗng", "hình
như", "phả vào", "vắt nửa mình", nó vừa gợi hình, gợi cảm và một giọng thơ vừa có thoáng
ngỡ ngàng ,vừa vui sướng, Hữu Thỉnh đã đưa ta về một miền quê dân dã mà ấm áp tình
người. Đồng thời cũng làm toát lên nét trẻ trung của một hồn thơ đầy niềm tin vào chính bản
thân mình, vào cuộc đời - Một hồn thơ, một nguồn thi cảm không bao giờ vơi cạn trước thiên
nhiên, cuộc sống.
Bên cạnh việc chọn lọc từ ngữ tinh tế ấy, nghệ thuật nhân hoá và ẩn dụ cũng là những
thành công của Hữu Thỉnh để lại dấu ấn đẹp và sâu sắc trong" Sang thu". "Sang thu" đã thể
hiện một cách cảm, cách nghĩ, cách diễn đạt mới mẽ, hàm súc, lắng đọng và hồn nhiên. "Sang
thu" sử dụng bút pháp chấm phá, tả ít mà gợi nhiều nhưng tác giả đã làm hiện lên cái hồn thu
thanh nhẹ, trong sáng, êm đềm, mênh mang, đầy thi vị.
"Sang thu" là tiếng lòng gữi gắm bao tình yêu mùa thu của quê hương đất nước, một
tiếng thu nồng hậu, thiết tha; Là sự cưỡng lại, níu kéo thời gian, một sự dùng dằng khó tả của
một tâm hồn không già theo năm tháng.
Trên đây là một hướng cảm nhận của cá nhân tôi về bài thơ" Sang thu" của nhà thơ Hữu
Thỉnh. Và sau đây là phần Bài soạn- Giáo án lên lớp, được soạn theo hướng cảm nhận ấy.
Giáo án này đã được thực hiện thành công trong Sinh hoạt chuyên môn liên trường năm học
2006- 2007.
II. GIÁO ÁN THỂ NGHIỆM:
A. Mục tiêu cần đạt:
Giúp HS:
- Phân tích những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ
cuối hạ sang thu, đồng thời cảm nhận được những suy ngẫm về cuộc đời của một người từng
trải.
- Rèn luyện thêm năng lực cảm thụ thơ.
- Tích hợp với phần văn ở một số bài thơ viết về mùa thu, mùa hạ, với bài Nói với con
của Y Phương, với phần tiếng Việt ở bài nghĩa tường minh và hàm ý.
B. chuẩn bị:

GV: SGK, SGV (tham khảo), giáo án, máy chiếu Projector, chân dung nhà thơ, tập thơ
"Từ chiến hào đến thành phố".
HS: SGK, Bài soạn, sưu tầm những bài viết về tác giả Hữu Thỉnh.
C. tiến trình tổ chức các hoạt động dạy-học:
HĐI. Tổ chức ổn định lớp.
HĐII. Bài cũ
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
4
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
HĐ III. Giảng bài mới.
Hoạt động giáo viên Hoạt động Hs Nội dung chính
HĐ1: Giới thiệu bài. Gợi dẫn từ
những bài thơ viết về mùa thu.
(Y/c HS kể tên một số bài của các
tác giả viết về mùa thu)
 GV dẫn: Thơ hay tả về mùa
thu có nhiều, thơ tả mùa hạ ít
hơn. Thơ tả giao mùa hạ - thu lại
càng ít. Vì thế "Sang thu" của
Hữu Thỉnh đã được đông đảo bạn
đọc mến mộ. Từ mùa hạ chuyển
sang mùa thu, thiên nhiên ở miền
Bắc vào thu được cảm nhận như
thế nào qua "sang thu"?
- Trả lời
- Lắng nghe và
tiếp cận bài thơ ở
SGK.
Tiết 121: Sang thu
HĐ2: Hướng dẫn HS tìm hiểu

đôi nét về tác giả và bài thơ.
 Dựa vào chú thích (*) và việc
tìm hiểu của mình, em hãy nêu
những hiểu biết về Hữu Thỉnh.
 Chốt lại sau khi HS trả lời ->
Chiếu thông tin và chân dung
Hữu Thỉnh.
- HS nêu -> bổ
sung.
Nắm lại thông tin
về nhà thơ.
I. Đọc - Hiểu chú thích.
1. Tác giả Hữu Thỉnh (15-2-
1942).
- Quê gốc: Làng Phú Vinh, xã
Duy Thiên, huyện Tam Dương,
tỉnh Vĩnh Phúc.
- Là nhà thơ trưởng thành trong
cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu
nước.
- Thơ ông trong sáng, sâu lắng,
giàu suy tưởng.
- Những tập thơ tiêu biểu: "Từ
chiến hào đến thành phố", "Trường
ca biển", "Thư mùa đông",
- Hiện ông là Tổng thư kí Hội Nhà
văn Việt Nam.
2. Bài thơ:
- Sáng tác năm 1976, in lần đầu
1977, in trong tập thơ "Từ chiến

hào đến thành phố".
HĐ3: Hướng dẫn HS đọc bài
thơ giọng nhẹ, nhịp chậm,
khoan thai, trầm lắng và thoáng
suy tư.
GV đọc một lần-> Gọi HS đọc
lại.
1 HS đọc bài thơ
-> Nhận xét - HS
khác đọc.
3. Đọc văn bản:
HĐ 4: Hướng dẫn HS tìm hiểu
về bài thơ.
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Tìm hiểu chung:
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
5
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
Hoạt động giáo viên Hoạt động Hs Nội dung chính
Bài thơ được viết theo thể loại
nào?
Phương thức biểu đạt chính
của bài thơ là gì?
Bài thơ có thể chia làm mấy
đoạn? Mỗi đoạn thể hiện cảm xúc
gì?
 Thống nhất ý kiến sau khi HS
trả lời.
- Phát hiện, trả
lời.

- Phát hiện, suy
nghĩ -> Trả lời ->
Nhận xét, bổ
sung.
- Trao đổi -> Trả
lời -> Nhận xét,
bổ sung.
a. Thể loại: 5 chữ
b. Phương thức biểu đạt chính là:
Miêu tả + biểu cảm.
c. Bố cục:
- Đoạn 1 (khổ thơ 1): Tín hiệu báo
thu về.
- Đoạn 2 (khổ thơ 2): Quang cảnh
trời đất.
- Đoạn 3 (khổ thơ 3): Những biến
đổi âm thầm trong lòng cảnh vật.
 Gọi 1 HS đọc lại khổ thơ đầu.
Trong khổ thơ 1, tác giả đã
nhận ra mùa thu về qua những
hình ảnh nào?
 Các miêu tả sương có gì đặc
biệt? Tả như vậy có ý nghĩa gì?
 Chốt ý và bình ngắn: Với Hữu
Thỉnh mùa thu đến không phải có
lá rụng như thơ xưa, không có
màu vàng như trong thơ mới.
Mùa thu đến với "hương ổi"
thơm thoang thoảng trong gió và
đặc biệt ở cách vận động của

sương, giống như con người,
sương đang có ý chậm lại, giăng
mắc, nhẹ nhàng nơi đầu thôn ngõ
xóm.
Từ "bổng" ở câu đầu, từ "hình
như" ở câu cuối gợi suy nghĩ gì
về tâm thế của nhà thơ?
 Chốt ý và bình luận ngắn: Thu
đã đến nhưng chưa hẳn đến.
Điều đó được nhà thơ cảm nhận
bằng các giác quan. "Bổng"
không chỉ là sự ngỡ ngàng mà ta
còn cảm thấy cái khẽ giật mình
"Hình như": Không phải để hỏi
mà để xác nhận cảm xúc dẫu vẫn
chưa tin hẳn. Phút giao mùa của
tự nhiên ấy nhìn thấy rồi, cảm
- Suy nghĩ, trả lời
-> Nhận xét, bổ
sung.
- Suy nghĩ, trả lời
-> Bổ sung.
- Trao đổi, trả lời
-> Nhận xét, bổ
sung.
2. Tìm hiểu chi tiết:
a. Tín hiệu báo thu về:
- Hương ổi - phả
- Gió se
- Sương - chùng chình

-> Từ gợi tả, nhân hoá
Những bước chuyển nhẹ nhàng của
thiên nhiên trong khoảnh khắc giao
mùa.
- Bổng
- Hình như
=> Cảm xúc ngỡ ngàng, bâng
khuâng.
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
6
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
Hoạt động giáo viên Hoạt động Hs Nội dung chính
thấy rồi mà vẫn sững sờ đến khó
tin phải chăng nhà thơ đang
"cố tình" lảng tránh khi chưa
dám đối diện với mùa thu - với
chính mình?
 Chuyển ý: Cái bở ngở ban đầu
ấy vụt tan biến đi nhường chổ
cho sự rung cảm mãnh liệt trước
mùa thu.
 Gọi 1 học sinh đọc lại khổ thơ
thứ 2.
 Những hình ảnh về cảnh vật
trong khổ thơ này có gì nỗi bật?
Hình ảnh nào để lại cho em ấn
tượng rõ nét nhất về thời điểm
giao mùa? Vì sao?
 Nếu tưởng tượng, em sẽ vẽ
mức tranh thu lúc giao mùa như

thế nào?
Qua đó em hiểu gì về cảm xúc
của nhà thơ?
 Chốt ý và bình giảng bổ sung:
Sang thu âm thầm nhưng nhà thơ
lại cảm thấy sự khẩn trương tron
mạch vận động - thể hiện rõ nét
trong hình ảnh "đám mây". Đó là
một hình ảnh đầy sáng tạo, tài
tình, thể hiện cảm nhận vô cùng
tinh tế bằng cả tâm hồn của nhà
thơ. Đám mây mùa hạ như một
sợi dây ảo nối hai bờ thời gian
bằng vẽ đẹp mềm mại trữ tình.
Em có nhận xét gì về không
gian được miêu tả ở đây?
 Bài tập nhanh: Hãy liên hệ với
các tác phẩm đã học trong
chương trình Ngữ văn 7, câu thơ
nào cũng có sự liên tưởng thi vị,
độc đáo và tạo bạo như hình ảnh
trong câu thơ: "Có đám mây mùa
hạ, vắt nửa mình sang thu"
 Đáp án: Câu thơ: "Nghi thị
ngân hà lạc cữu thiên" (Vọng Lư
- 1 HS đọc
- Phát hiện, suy
nghĩ -> Trả lời,
bổ sung.
- Suy nghĩ, phát

biểu -> ý kiến
khác
- 2 -> 3 em tự bộc
lộ.
- Lắng nghe (tự
ghi)
- Suy nghĩ, trả lời
-> Nhận xét, bổ
sung.
- Trao đổi, phát
biểu -> Nhận xét,
bổ sung.
- Đọc
b. Quang cảnh trời đất ngã dần
sang thu:
- Sông dềnh dàng
- Chim vội vã
 Cặp đối, tín hiệu của mùa thu.
- Mây vắt nửa mình.
-> Đó là hình ảnh độc đáo, đầy sáng
tạo -> Ranh giới từ hạ sang thu vốn
mong manh mơ hồ bổng thật cụ thể.
Đám mây chính là nhịp cầu của sự
giao mùa. Nhà thơ ngây ngất trước
sự vận động sang mùa của cảnh vật.
- Không gian mênh mông: chiều
cao, độ rộng của bầu trời, cánh
chim, đám mây và chiều dài của
dòng sông.
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ

7
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
Hoạt động giáo viên Hoạt động Hs Nội dung chính
sơn bộc bố, Lý Bạch): Nghĩa là:
Sông ngân rơi tự chín tầng mây.
- Y/c 1 HS đọc lại khổ thơ cuối.
 Từ cuối hạ sang đầu thu tác
giả còn cảm thấy những biến đổi
nào của tạo vật?
 Chốt ý: Vẫn là nắng, mưa,
sấm, những thi liệu đặc trưng
của mùa hạ nhưng với mức độ
giảm dần sụ phân hoá giữa hai
mùa là đường ranh giới hết sức
mong manh. Với những từ và
cụm từ "vẫn còn", "đã vơi dần",
"cũng bớt" thi sĩ như đo đếm
được độ đậm nhạt của nắng, khối
lượng của mưa thu, cường độ của
sấm
 Em hiểu như thế nào về hai
câu thơ: Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi ?
 GV cốt lại bằng cách: Chiếu
cho HS xem đoạn phim nhà thơ
Hữu Thỉnh nói về bài thơ ( )
 Nhấn mạnh: Như vậy chúng ta
thấy đó chính là lời gửi của thi sĩ
về những suy ngẫm về cuộc đời
củ một con người từng trải. Khi

con người đã từng trãi thì cũng
vững vàng hơn trước những tác
động bất thường của ngoại cảnh,
của cuộc đời. Quả là thiên nhiên
và con người đều cùng một nhịp
sang thu
- Phát hiện, trả lời
- Lắng nghe (tự
ghi)
- Trao đổi, trình
bày.
- Xem và nghe
c. Những biến chuyển âm thầm
trong lòng cảnh vật:
- Nắng vẫn còn nồng nhưng không
gay gắt, chói chang.
Hai câu thơ cuối vừa mang ý tả thực
vừa mang tính ẩn dụ.
HĐ 5. Hướng dẫn HS tổng kết
Hãy nêu nét nghệ thuật đặc sắc
của bài thơ?
 Hình thức nghệ thuật gợi cho
các em cảm nhận gì về thiên
- Phát hiện, suy
nghĩ -> Trả lời ->
Bổ sung
- Khái quát lại
nội dung và ý
nghĩa bài thơ ->
III. Tổng kết

1. Nghệ thuật.
- Hình ảnh giàu sức biểu cảm, gợi
suy tưởng.
- Biện pháp tu từ, ẩn dụ, nhân hoá,
đối.
- Sử dụng từ ngữ giàu sức gợi
hình (các từ láy)
2. Nội dung.
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
8
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
Hoạt động giáo viên Hoạt động Hs Nội dung chính
nhiên, đất nước, con người trong
thời điểm từ hạ sang thu?
 Bổ sung và chốt ý
Nêu -> Nhận xét
-> Bổ sung
- Cảm nhận tinh tế trước thiên
nhiên ở thời điểm giao mùa.
- Thiết tha trân trọng vẽ đẹp của
quê hương xứ sở.
- Suy ngẫm sâu lắng về con người
và cuộc đời.
HĐ 6. Hướng dẫn HS cũng cố -
luyện tập.
- Y/c HS làm bài tập luyện tập ở
SGK Tr72.
- Trao đổi theo
bàn -> đại diện
trình bày -> nhận

xét -> bổ sung.
IV. Luyện tập.
D. Hướng dẫn học bài ở nhà :
 Nắm nội dung bài học
 Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ.
 Soạn bài mới: Nói với con.
KẾT QUẢ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Theo hướng cảm nhận và soạn giảng ở trên, tôi đã áp dụng vào giảng dạy trong năm học
2006 - 2007 ở hai lớp 9A và 9D kết quả cho thấy qua kiểm tra như sau:
Đề ra: Cảm nhận của em về bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh.
Lớp 9A đạt 97 %, trong đó Giỏi : 5 em chiếm 14%, Khá: 20 em chiếm 56 %, TB: 10 em
27 %, Yếu: 1 em chiếm 3 %.
Lớp 9D đạt 89 %, trong đó Giỏi 1 chiếm3,5%, Khá : 8 em chiếm 28,5 %, TB: 16 em chiếm
57 % ,Yếu: 3 chiếm 11 %
Theo chủ quan của bản thân, tôi thấy theo hướng cảm nhận và giảng dạy trên chất lượng
khả quan hơn; tạo cho học sinh sự say mê, hứng thú và hoạt động một cách tích cực, tự giác;
phát huy được năng lực cảm thụ thơ.
Cũng qua cách cảm nhận và thiết kế giáo án trên tôi rút ra được bài học đó là để phát huy
được vai trò tích cực của chủ thể học sinh trong quá trình phân tích chiếm lĩnh các tác phẩm
văn học thì phương pháp tổ chức giờ học của người thầy là vô cùng quan trọng, nghĩa là bằng
phương pháp dạy học nêu vấn đề người thầy nói ít, làm ít nhưng chỉ đạo, điều khiển học sinh
phải suy nghĩ nhiều, hoạt động nhiều, thảo luận nhiều hơn và làm việc có hiệu quả, học sinh
tự khám phá và chiếm lĩnh được toàn bộ nội dung và ý nghĩa của tác phẩm trên cơ sở những
định hướng của người thầy.
Kết luận.
Là một giáo viên dạy Văn, để khai thác, khám phá vẽ đẹp văn chương của một tác phẩm
nào đấy tôi thấy phải là quá trình thai nghén, ấp ủ lâu dài, không phải ngày một ngày hai. Với
khuôn khổ của bài viết tôi xin được đề xuất cách cảm nhận và hướng giảng dạy bài thơ "Sang
thu" nhằm gây hứng thú và phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình phân tích
chiếm lĩnh các tác phẩm văn học.

Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
9
Hướng cảm nhận và soạn giảng bài thơ "Sang thu" của Hữu Thỉnh (Tiết 121- NV 9 tập 2)
Những điều cá nhân tôi cảm nhận, suy nghĩ có thể chưa thật đầy đủ và sâu sắc, nhưng nó
lại được cất lên từ đáy lòng và khả năng, lương tâm nghề nghiệp của bản thân. Mong được sự
góp ý chân thành của bạn bè đồng nghiệp.
E. tài liệu tham khảo
1. SGK và SGV Ngữ văn 9 tập 2
2. Sách Bồi dưỡng thường xuyên chu kỳ 3 môn Ngữ văn 2004 - 2007.
3. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS môn Ngữ văn
4. Một số tài liệu, bài viết về bài thơ "sang thu" của Hữu Thỉnh.
Trần Thị Thành – THCS Đức Lâm - Đức Thọ
10