7 Công cụ quản lý chất lượng

Các nguyên nhân hệ thống, các nguyên nhân bất thờng và
các nguyên nhân ngẫu nhiên
Nguyên nhân hệ thống
Sự biến đổi dần theo quy luật nào đó của các tham số công nghệ làm cho một
số chỉ tiêu chất l%ợng cũng bị biến đổi (theo một qui luật nào đó). Với loại
nguyên nhân này, ta có thể nhận biết và có cách để điều chỉnh sự biến động
đó.
Nguyên nhân bất thờng
Gắn liền với sự cố đột biến. Chỉ tiêu chất l%ợng
chịu ảnh h%ởng bởi chúng cũng ngay lập tức
có biến động bất th%ờng. Do vậy nếu có biện
pháp giám sát các nguyên nhân bất th%ờng ta
sẽ phát hiện đ%ợc ngay thời điểm có sự biến
động bất th%ờng đó.
Với đặc điểm nh% vậy các nguyên nhân sẽ mang
tính nhất thời khi đã đ%ợc phát hiện ta sẽ tìm
cách loại bỏ chúng.
Các nguyên nhân
ngẫu nhiên
Sự biến động của hàng loạt các yếu tố không thể kiểm
soát đ%ợc
Mỗi sự biến động của các yếu tố này không tác động
đáng kể cho chỉ tiêu chất l%ợng nh%ng sự tác
động t%ơng tác không theo qui luật nào giữa các
biến động đó lại làm cho giá trị của chỉ tiêu chất
l%ợng bị biến động theo các mức độ và xu h%ớng
khác nhau. Khoảng mà trong đó chỉ tiêu chất l%
ợng bị biến động gọi là khoảng biến động ngẫu
nhiên.
Khoảng mà trong đó giá trị chỉ tiêu chất l%ợng vẫn đ%
ợc chấp nhận gọi là Khoảng dung sai cho

phép.
Th%ờng thì Khoảng biến động ngẫu nhiên rộng hơn
khoảng dung sai cho phép
Chỉ có thể kiểm soát các nguyên nhân ngẫu nhiên khi
đã loại trừ, tách biệt các nguyên nhân hệ thống
hoặc nguyên nhân bất th%ờng.
Kiểm soát các nguyên nhân ngẫu nhiên
Không có sản phẩm hoàn hảo và hoàn
toàn giống hệt nhau. Công việc của
ng%ời quản lý không phải là bằng mọi
giá loại bỏ một cách tuyệt đối mọi sự
biến động mà phải kiểm soát đ%ợc các
nguyên nhân biến động đó ở một mức
độ cần chấp nhận, phù hợp với yêu
cầu kỹ thuật và phù hợp với khả năng
công nghệ, thiết bị đang dùng.
Qui định kỹ thuật càng nghiêm ngặt
Khoảng dung sai cho phép càng
hẹp.
Vấn đè là: Công nghệ và thiết bị có đạt đ%
ợc yêu cầu đó không?
Vấn đề nhất thời, các vấn đề mang tính kinh niên gốc rễ
Vấn đề nhất thời là sự thay đổi bất lợi có tính đột xuất về hiện trạng, nó đòi hỏi
xử lý để đ%a quá trình trở lại trạng thái bình th%ờng.
Vấn đề mang tính kinh niên gốc rễ là trạng thái bất lợi tồn tại đã lâu nh%ng
nguyên nhân của nó ch%a đ%ợc xác định rõ nên việc xử lý th%ờng phức tạp,
đòi hỏi sự phân tích và thời gian.
Để giải quyết vấn đè chất l%ợng này, ta phải áp dụng trình tự phân tích, tìm
nguyên nhân cội rễ của nó rồi sau đó mới đề ra biện pháp giải quyết.
Thông th%ờng các hiện t%ợng bất th%ờng th%ờng đ%ợc xử lý ngay nh% công tác

cứu hoả, còn các vấn đề mang tính kinh niên, gốc rễ lại không đ%ợc ai quan
tâm, coi đó các hiện t%ợng bình th%ờng, phải chấp nhận.
Quan niÖm vÒ vÊn ®Ò
Sù kh¸c biÖt gi÷a t×nh tr¹ng hoÆc møc ®é mong muèn so víi t×nh tr¹ng/møc ®é
hiÖn t¹i lµ “VÊn ®Ò”
Tinh tr¹ng hoÆc møc ®é mong muèn
Tinh tr¹ng/møc ®é hiÖn t¹i
VÊn ®Ò chÊt l%îng
VÊn ®Ò chÊt l%îng lµ t×nh huèng mµ ë ®ã ta biÕt biÕt môc ®Ých cÇn ®¹t nh%ng
kh«ng biÕt
C¸ch ®Ó ®¹t ®%îc môc ®Ých
C¸ch tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®%îc môc ®Ých
Nhầm lẫn giữa xử lý hiện tợng và giải quyết nguyên nhân
Xử lý hiện tợng
hiện tợng đợc giai quyết
Vấn
đề
phát
sinh
Vấn
đề
phát
sinh
Hiện tợng đợc giai quyết
Giai quyết loại bỏ nguyên nhân
Nghiên cứu nguyên nhân
Vấn đề đợc giai quyết
Rút kinh nghiệm, phổ biến cho đơn vị khác
§©u lµ vÊn ®Ò chÊt lîng (PQCDSM)
Nang suÊt lµm viÖc (P – Productivity) cã ph¶i lµ vÊn

®Ò chÊt l%îng t¹i n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
ChÊt l%îng c«ng viÖc (Q – Quality) cã ph¶i lµ vÊn ®Ò
chÊt l%îng t¹i n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
Giam chi phÝ (C – Cost) cã ph¶i lµ vÊn ®Ò chÊt l%îng
t¹i n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
Giao hµng ®óng h¹n (D – Delivery) cã ph¶i lµ vÊn ®Ò
chÊt l%îng t¹i n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
an toµn (S – Safety) cã ph¶i lµ vÊn ®Ò chÊt l%îng t¹i
n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
Tinh thÇn trong c«ng viÖc(M – Morale) cã ph¶i lµ
vÊn ®Ò chÊt l%îng t¹i n¬i lµm viÖc cña b¹n kh«ng?
Nguyên tắc thứ bảy trong tám nguyên tắc QLCL
Quyết định dựa trên sự kiện
Phải dựa trên việc phân tích, đánh giá các thông tin và dữ liệu thì mới đ%a ra
đ%ợc các quyết định đúng đắn, hiệu quả
Làm thế nào để tổ chức thu thập dữ liệu, có đ%ợc các ph%ơng pháp thu thập dữ
liệu.
Phân biệt các khái niệm
Dữ liệu định l%ợng dùng để biểu thị các chỉ tiêu vật lý
Dữ liệu định tính dùng để biểu thị các chỉ tiêu chất l%ợng mà bản thân nó
không đ%ợc thể hiện hoặc không thể hiện đ%ợc qua đơn vị đo mà chỉ để
phân loại đạt hay không đạt, tốt hay xấu, có khuyết tật hay không có
khuyết tật.
Biểu đồ tần số
Phân tích sự biến động của các chỉ tiêu
Sự biến động của chỉ tiêu chất l%ợng
Chừng nào sự biến động của chỉ tiêu chất l%ợng còn nằm trong dung sai cho phép thì sản
phẩm đó còn đ%ợc xem là phù hợp
Biểu đồ tần số giúp chúng ta phỏng đoán đ%ợc qui luật phân bố của đặc tr%ng đo.
Giúp chúng ta tính đ%ợc khả năng của quá trình và thoả mãn dung sai qui định

Cách lập biểu đồ tần số
1, Xác định khoảng biến thiên của dãy số liệu về đặc tr%ng đo mà ta cần vẽ biểu
đồ (Tính hiệu R = Xmax Xmin)
2, Phân toàn bộ miền biến thiên thiên đó làm k khoảng (k = n) với độ rộng mỗi
khoảng chia d = R / k.
3, Xác định tần số các khoảng (đếm số giá trị đo thuộc vào mỗi khoảng L%u ý
qui %ớc giá trị đầu, cuối khoảng).
4, Vẽ biểu đồ tần số theo tỷ xích thích hợp.
Vẽ biểu đồ theo cách tính mi/n thi tổng diện tích các cột là 1, khi đó gọi là biểu
đồ tần suất
Vẽ biểu đồ theo cách tính mi thi tổng diện tích các cột là n, khi đó gọi là biểu đồ
tần số
đ%ờng nối các đỉnh của các hinh ch% nhật trong biểu đồ tần suất gọi là đa giác tần suất,
diện tich của đa giác này bằng 1.
Khi n tang lên vô hạn thi đa giác tần suất biến thành đ%ờng cong gọi là mật độ phân bố.
Diện tích của toàn bộ phần giới hạn bởi đ%ờng cong và trục hoành vẫn bằng 1.
Khi đó X biến thành gọi là giá trị trung binh tổng thể
s biến thành gọi là độ lệch chuẩn của tổng thể
Diện tích đ%ờng cong gi%a hai đ%ờng thang a, b và trục hoành là xác suất để X rơi vào
khoang (a,b): P(a<X<b), diện tích đó phan ánh tỷ lệ san phẩm phù hợp.
Các giá trị thống kê phản ánh đặc trng của mẫu
*Vị trí:
X = 1/n x Xi
X
*Phân tán:
Độ lệch tiêu chuẩn
R = Xmax Xmin
Các loại phân bố

Phân bố đều (Phân bố đều nhau, hình chữ nhật có giới hạn)

Phân bố chuẩn (Hình quả chông úp ng%ợc, đối xứng)
X ~ N (,)
X ~ N (0,1) Phân bố chuẩn tiêu chuẩn
Quy phân bố chuẩn X~N (,) thành phân bố chuẩn tiêu chuẩn X~N (0,1):
X ~ N (,)
(X-)/ ~ N (0,1)
Biểu đồ kiểm soát
Đại l%ợng ngẫu nhiên X ~ N (,) thi X ~ N (,/ n) : n là
kích th%ớc mẫu cho các lần lựa chọn mẫu ngẫu nhiên trong
tổng thể.
Định lý giới hạn trung tâm: Đại l%ợng ngẫu nhiên X không
có phân bố chuẩn nh%ng X sẽ tiến đến phân bố chuẩn khi n
đủ lớn.
Biểu đồ kiểm soát Shewhat gồm:

Đ%ờng trung tâm (CL) đặt vị trí tại giá trị tham chiếu của đặc
tính đ%ợc xét

Đ%ờng giới hạn trên (UCL) và đ%ờng giới hạn d%ới (LCL)
Ph%ơng án kiểm tra (lấy mẫu): Cỡ mẫu và chuẩn mực chấp nhận
Ví dụ: Cỡ mẫu n = 32
Số chấp nhận Ac = 2 (nếu số NG<=2 thì chấp nhận)
Số bác bỏ Re = 3
Đ%ờng hiệu lực: Đ%ờng biểu diễn sự phụ thuộc giữa tỷ lệ trung bình các lô đ%ợc
nhận (xác suất nhận lô P) và mức không phù hợp của lô (p)
Giới hạn khuyết tật chấp nhận (AQL): là mức khuyết tật tối đa của các quá trình
đ%ợc coi là chấp nhận đ%ợc
là rủi ro của nhà sản xuất Xác suất bác bỏ lô có mức khuyết tật bằng AQL
CRQ: Mức khuyết tật rủi ro của ng%ời nhận

là rủi ro của ng%ời tiêu thụ
Gi%a 6 đại l%ợng n, Ac, , , AQL, CRQ tồn tại hệ ph%ơng trinh 2 ẩn số
Can cứ xác định cỡ mẫu:

Cỡ lô

Mức độ phức tạp, phí tổn

Tầm quan trọng của sản phẩm khi sử dụng

Các thông tin khác
Trình tự lập phơng án

Phân loại khuyết tật

Qui định AQL cho từng nhóm khuyết tật

Chọn loại ph%ơng án kiểm tra: Đơn (1lần), kép (2 lần), bội
(5 lần)

Qui định bậc kiểm tra

AQL>=10 áp dụng cho số lỗi/100 sản phẩm

AQL<10 áp dụng cho tỷ lệ sản phẩm không phù hợp