Nghiên cứu hệ tiết niệu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TPHCM
KHOA CHĂN NUÔI THÚ Y
CHUYÊN ĐỀ NỘI KHOA
KHÁM TRÊN HỆ TIẾT NIỆU VÀ SINH DỤC
Nhóm
1.Trương Thị Ngọc Dung 08142024
2.Nguyễn Thị Diệu Thu 08142169
3.Văn Đình Chiểu 08142016
4. Nguyễn Thị Ngọc Trâm 08142201
5 .Đỗ Thị Kim Thùy 08142173
6. Nguyễn Thị Hương Lan 08142075
7. Đỗ Thị Tuyết Trinh 08142206
8. Hồ Thị Thảo Trâm 08142200
9. Nguyễn Thị Kiều Oanh 08142118
10. Nguyễn Thị Thanh 08142157
GVHD: Ts. Nguyễn Văn Phát
- 1 -
Mục lục
Phần 1: HỆ TIẾT NIỆU...................................................................................................3
I.SƠ LƯỢC CẤU TẠO HỆ TIẾT NIỆU........................................................................3
1.Giải phẫu:......................................................................................................................3
II.KHÁM LÂM SÀNG....................................................................................................4
1.KHÁM ĐỘNG TÁC ĐI TIỂU:....................................................................................5
1.1.Khám tư thế đi tiểu:...................................................................................................5
Đau khi đi tiểu: tiểu buốt, tiểu dắt:..................................................................................5
Số lần đi tiểu và số lượng nước tiểu:...............................................................................6
2.KHÁM THẬN:.............................................................................................................8
Những triệu chứng chung khi thận bị bệnh:....................................................................8
Quan sát và sờ nắn vùng thận:.........................................................................................8
3.KHÁM BỂ THẬN:.......................................................................................................9

4.KHÁM BÀNG QUANG:...........................................................................................10
5.KHÁM NIỆU ĐẠO:...................................................................................................10
III.KHÁM CẬN LÂM SÀNG: .....................................................................................11
1.XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU.....................................................................................11
2.HÓA NGHIỆM...........................................................................................................16
3.XÉT NGHIỆM CẶN NƯỚC TIỂU...........................................................................21
Phần 2: HỆ SINH DỤC.................................................................................................23
I.Sơ lược cấu tạo cơ quan sinh dục................................................................................23
1.Hệ sinh dục của thú cái...............................................................................................23
2.Hệ sinh dục của thú đực..............................................................................................25
Nguyên nhân gây bệnh trên đường sinh dục ............................................................................27
II.Phương pháp khám.....................................................................................................27
1.Khám trên con cái.......................................................................................................27
Kiểm tra dịch viêm.........................................................................................................27
1.1.Khám âm hộ, âm đạo...............................................................................................28
1.2.Khám tử cung...........................................................................................................29
1.3.Buồng trứng.............................................................................................................30
1.4.Trên tuyến vú...........................................................................................................31
2.Khám trên thú đực ......................................................................................................31
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................32
- 2 -
Phần 1: HỆ TIẾT NIỆU
I. SƠ LƯỢC CẤU TẠO HỆ TIẾT NIỆU
1. Giải phẫu:
Thận gồm hai quả nằm phía sau phúc mạc. Trên phim X quang, cực trên của
thận tương ứng với trên xương sườn thứ XI - XII, cực dưới tương ứng với mỏm
ngang L
3
. Nếu thận nằm ngoài vị trí trên được gọi là thận lạc chỗ, cực dưới của
thận vượt quá mỏm ngang L

3
là dấu hiệu thận to hoặc thận sa.
Thận được cấu tạo bởi các đơn vị chức năng gọi là nephron. Hai thận có
khoảng 2 - 2,4 triệu đơn vị chức năng. Đơn vị chức năng gồm: cầu thận và ống
thận.
2. Chức năng sinh lý của thận:
Tạo nước tiểu: lượng dịch lọc vào ống thận khoảng 170 lít. Ống thận hấp
thu gần như toàn bộ số lượng dịch lọc vào ống thận, chỉ đào thải một lượng
nước vừa đủ hoà tan những chất cặn bã, trung bình là 800 - 1500ml/24 giờ.
Điều hoà kiềm-toan: hấp thu carbonat ở ống lượn gần, đào thải ion H
+
ở
ống lượn xa, tăng lọc các axit hữu cơ của cầu thận, duy trì pH máu trong khoảng
7,35 - 7,45. Nhiễm toan xuất hiện khi suy thận cấp tính và suy thận mất bù.
Nhiễm toan do bệnh lý ống lượn gần hoặc ống lượn xa không liên quan đến suy
thận. Phần lớn nhiễm toan ống thận là do dị tật bẩm sinh di truyền của ống thận.
Điều hoà huyết áp: Thận tiết renin hoạt hoá hệ thống RAA, ức chế hệ giãn
mạch bradykinin. Khi suy thận, thiếu máu thận, renin tăng thường xuyên gây co
mạch, giữ muối dẫn đến tăng huyết áp thường xuyên.
Tham gia vào quá trình tạo máu: Thận tiết erythropoietin, là một hormon
kích thích biệt hoá tiền nguyên hồng cầu trở thành hồng cầu trưởng thành. Khi
suy thận mãn tính sẽ xuất hiện thiếu máu do thiếu erythropoietin.
- 3 -
Tham gia điều hoà chuyển hoá canxi: Thận tổng hợp 1,25 dihydroxy
cholecanxi (1,25 dihydroxy vitamin D
3
). 1,25 dihydroxy vitamin D
3
có tác dụng
kích thích tế bào ruột non tổng hợp một loại protein có tác dụng vận chuyển canxi

ion hoá. Khi suy thận, 1,25 dihydroxy vitamin D
3
giảm dẫn đến giảm canxi máu,
cường cận giáp thứ phát, thưa xương, nhuyễn xương.
II. KHÁM LÂM SÀNG
Hệ thống thận tiết niệu gồm có: khám thận, niệu quản, bàng quang, niệu đạo. Ở thú
đực có thêm tuyến tiền liệt nằm ở vùng cổ bàng quang. Hệ thống thận tiết niệu
không thể tách rời khỏi cơ thể, cho nên khi khám có hệ thống với hệ thống thận tiết
niệu phải thăm khám toàn thân.
- 4 -
1. KHÁM ĐỘNG TÁC ĐI TIỂU:
1.1. Khám tư thế đi tiểu:
Tư thế đi tiểu sinh lý của trâu, bò, ngựa, chó mèo, lợn...
Gia súc khỏe khi đi tiểu đều có chuẩn bị, như đang nằm thì đứng
dậy, ngừng là việc, ngừng ăn …
Bò cái khi tiểu thì dang hai chân sau ra, đuôi cong, bụng thóp lại,
trâu bò đực thì vừa đi, vừa ăn, vừa đi tiểu, nước tiểu chảy ròng ròng.
Ngựa lúc đi tiểu, hai chân sau dang ra, hơi lùi về phía sau và phần
thân sau thấp xuống.
Lợn cái đi tiểu giống trâu bò cái, lợn đực đi tiểu từng giọt liên tục.
Nếu đường dẫn tiểu của thú có bệnh, tư thế gia súc đi tiểu thay đổi. Ví dụ:
khi viêm niệu đạo, gia súc tiểu đau, rên rỉ, đầu quay nhìn bụng, hai chân
sau chụm lại.
Đau khi đi tiểu: tiểu buốt, tiểu dắt:
Do viêm bàng quang, sỏi bàng quang, sỏi niệu đạo.
Viêm tiền liệt tuyến, viêm niệu đạo.
Viêm quanh hậu môn, viêm cổ tử cung.
U bàng quang, u tiền liệt tuyến có nhiễm khuẩn.
- 5 -
Số lần đi tiểu và số l ượng nước tiểu:

Số lần đi tiểu bình thường: Trâu, bò: 5- 10 lần; Ngựa: 5-8 lần;Lợn: 2-3 lần. Chó đực
khi ngửi thấy mùi nước tiểu là đi tiểu.
Chú ý các triệu chứng sau:
Bí tiểu:
Khái niệm:
Là hiện tượng gia súc không thải được nước tiểu ra ngoài mặc dù chức năng
thận vẫn bình thường nên bàng quang thường bị căng phồng.
Nguyên nhân:
Do tắc niệu đạo hoặc tắc ở cổ bàng quang.
Do sỏi niệu đạo.
Cơ vòng cổ bàng quang co thắt.
Do khối u chèn ép: u tiền liệt tuyến, u niệu đạo.
Do bị táo bón nặng
Tiểu nhiều lần:
Khái niệm: Là số lần đi tiểu tăng nhiều hơn bình thường, có thể lên tới 20-30
lần/ngày. Mỗi lần khoảng 70 – 300 ml.
Nguyên nhân:
- 6 -
Do dung tích bàng quang giảm:
Lao bàng quang mạn tính gây sơ thành bàng quang.
U, ung thư bàng quang.
Khối u ngoài bàng quang chèn ép vào bàng quang.
Do ngưỡng kích thích bàng quang bị giảm:
Rối loạn thần kinh thực vật.
Bị chấn thương hoặc có bệnh tật ở tuỷ sống.
Tiểu không tự chủ:
Tiểu không tự chủ hoàn toàn.
Tiểu không tự chủ không hoàn toàn.
Nguyên nhân:
Không phải nguyên nhân thần kinh:

• Do cơ thắt cổ bàng quang bị suy yếu.
• Do u tiền liệt tuyến.
• Do dùng thuốc an thần hoặc thuốc lợi tiểu
Nguyên nhân thần kinh:
• Gai đôi cột sống.
• Chấn thương cột sống.
• Tổn thương thần kinh trong tiểu tháo đường.
• Tai biến mạch máu não.
Nguyên nhân ngoài cơ thắt:
• Rò niệu đạo - âm đạo.
• Rò bàng quang – âm đạo.
• Dị dạng bẩm sinh: niệu quản cắm vào âm đạo
Nguyên nhân hỗn hợp.
Đi đái dắt:
Là đi tiểu nhiều lần ít một, đi tiểu nhiều lần, lượng nước tiểu nhiều gọi là đa niệu.
- 7 -
 Đa niệu là triệu chứng viêm thận mạn tính. Uống nhiều nước, uống
thuốc lợi tiểu cũng gây đa niệu.
 Gia súc đa niệu nước tiểu nhạt màu, tỷ trọng thấp, trong suốt.
2. KHÁM THẬN:
Ở gia súc thường chú ý bệnh thận; hội chứng thận hư, viêm bể thận.
Những triệu chứng chung khi thận bị bệnh:
Phù ở những vùng tổ chức lỏng lẻo: mi mắt, âm nang, dưới bụng bốn
chân.
Thay đổi động tác đi tiểu: (số lần, tư thế đi tiểu).
Thay đổi số lượng, thành phần và tính chất nước tiểu (trong nước tiểu có
huyết sắc tố, những cặn bệnh lý khác…)
Trúng độc do hội chứng ure huyết, chất độc tích tụ trong tổ chức cơ thể
gây ra, gia súc ủ rũ, tiêu hóa rối loạn…
Tần số tim mạch và huyết áp bị thay đổi:

Vi mạch quản đáy mắt bị xung huyết, thần kinh thị giác bị thuỷ thũng.
Quan sát và sờ nắn vùng thận:
Nhìn vùng thận có thể phát hiện những thay đổi vùng thận nhưng gia súc nhỏ khi
thận có bệnh.
a. Vị trí thận:
Ở trâu, bò, dê, cừu:
 Thận trái: đốt sống lưng thứ 2,3 đến đốt
thứ 5, 6.
 Thận phải: Sương sườn thứ 12 đến đốt
sống lưng thứ 2,3.
 Thận trâu, bò phân thuỳ. Thận dê, cừu
trơn, nhẵn.
Ở ngựa:
 Thận trái: xương sườn thứ 17, 18 đến đốt sống lưng 2,3.
- 8 -
 Thận phải: xương sườn 14,15 – xương sườn 17, 18.
Ở lợn: thận nằm dưới đốt sống lưng 1-4.
Ở loài ăn thịt:
 Thận trái: đốt sống lưng 2 – 4.
 Thận phải: đốt sống lưng 1- 3.
b. Ph ương pháp khám:
Gia súc nhỏ để đứng tự nhiên, gia súc lớn phải cố định và khám qua trực tràng.
Sờ nắn:
 Sờ nắn từ bên ngoài: gõ nhẹ lên sống
lưng theo vùng thận đồng thời theo dõi phản ứng của thú.
Vd: nếu viêm thận nặng, gõ vùng thận gia súc đau và tránh xa.
 Sờ nắn qua trực tràng: tùy từng loài gia
súc mà ta có cách sờ nắn khác nhau.
• Trâu bò: Lần thẳng tay về phía
trước, sờ được thận trái treo dưới cột sống, di động. Ví dụ: Thận sưng to

do viêm, mặt quả thận gồ ghề( viêm thận mãn tính, lao thận).
• Ở ngựa qua trực tràng, thẳng tay
lần đến đốt sống lưng thứ 2-3 thì sờ được thận trái. Ấn nhẹ quả thận gia
súc đau tỏ ra khó chịu: viêm thận cấp tính hoặc ổ mủ. Quả thận to, sờ
lùng nhùng: thận thủy thũng. thận cứng, gồ ghề: u thận.
• Khám thận gia súc nhỏ: Hai tay
hai bên theo cột sống vùng khum, lần mạnh sờ vùng thận, chú ý gia súc
có biểu hiện đau đớn. Lợn có tần mỡ dày sờ nắn bên ngoài để khám kết
quả không rõ.
3. KHÁM BỂ THẬN:
Sờ nắn qua trực tràng: trong trường hợp viêm bàng quang, ống dẫn tiểu sưng
cứng.
Chú ý: viêm bể thận chỉ gặp ở gia súc lớn.
- 9 -
4. KHÁM BÀNG QUANG:
Bàng quang nằm trong hoặc ở cửa xoang chậu (tuỳ thuộc vào từng loài).
Bàng quang của trâu, bò hình quả lê, ngựa hình tròn.
Khám bàng quang bằng phương pháp sờ nắn bên ngoài ( quan sát phản ứng
của thú), sờ nắn qua trực tràng và có thể dùng phương pháp.
5. KHÁM NIỆU ĐẠO:
Niệu đạo con đực bị tắc, viêm, bị sỏi. Niệu đạo con cái có thể bị viêm, tắc, hẹp.
Khám niệu đạo con đực phần nằm trong xoang chậu ta có thể khám qua trực
tràng nhưng khó khăn, đoạn vòng qua dưới xương ngồi thì sờ nắn bên ngoài.
Niệu đạo con cái khám bằng cách cho ngón tay vào sờ nắn qua âm đạo
Một số ca bệnh cần thông niệu đạo,mục đích là để điều trị viêm tắc niệu đạo
Để thông niệu đạo người ta dùng ống thông niệu đạo, gồm nhiều loại tùy gia súc
lớn nhỏ.
Các bệnh th ường xảy ra ở niệu đạo:
Viêm niệu đạo xuất huyết.
Viêm niệu đạo hóa mủ.

Viêm niệu đạo tăng sinh.
- 10 -
U niệu đạo.
Sỏi niệu đạo.
Viêm bao quy đầu.
III. KHÁM CẬN LÂM SÀNG:
1. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU.
Phương pháp lấy mẫu nước tiểu:
 Nước tiểu dùng xét nghiệm phải được lấy trực tiếp khi gia súc tiểu
hoặc thông từ bàng quang.
 Ngay sau khi lấy phải làm xét nghiệm càng sớm càng tốt
 Nước tiểu dùng xét nghiệm VSV phải được lấy vô trùng và xét
nghiệm tươi.
 Khi cần thiết phải bảo quản trong tủ lạnh và sử dụng một trong các
hóa chất sau:
• Dung dịch thymol 1% trong rượu theo tỷ lệ 1ml/ 100 ml nước
tiểu. (Không dùng thymol khi xét nghiệm protein niệu).
• Dầu Toluen, benzen, parafin đổ thành lớp mỏng tráng kín trên
bề mặt nước tiểu
• Phenol 1 giọt/ 30 ml nước tiểu.
• Formol nguyên chất 1 giọt/ 30 ml nước tiểu.
• Dung dịch AgCN 2%, 5ml/ 1 l nước tiểu
• Nước tiểu để xét nghiệm vi trùng thì lấy phải tuyệt đối vô
trùng và không cho chất chống thối.
 Trước khi xét nghiệm nước tiểu nên lọc qua giấy lọc
Xét nghiệm lý tính.
Số lượng nước tiểu:
- 11 -
Gia súc tiểu ít, tiểu nhiều, số lượng nước tiểu tăng hay giảm đều là những dấu hiệu
bệnh lý.

Nguyên nhân:
 Thay đổi sinh lý:
Tùy theo chế độ ăn, uống
Tùy theo thời tiết
 Thay đổi bệnh lý:
• Tăng:
 Tiểu tháo đường.
 Tiểu tháo nhạt.
 Giai đoạn hạ sốt.
 Viêm thận cấp tính ở thời kỳ hồi phục.
 Viêm thận mạn tính – tiểu nhiều về đêm.
• Giảm:
Do nguyên nhân ngoài thận:
 Cơ thể bị mất nước nhiều.
 Suy tim, hạ huyết áp.
 Do niệu quản bị chèn ép.
 Do niệu quản bị co thắt.
- 12 -