Phát triển nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ mục đích bảo tồn, phát huy giá trị di sản sách chữ Thái cổ tại thư viện tỉnh Sơn La

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

58

PHÁT TRIỂ GUỒ LỰC THÔG TI ĐNA PHƯƠG DẠG SỐ
PHỤC VỤ MỤC ĐÍCH BẢO TỒ, PHÁT HUY GIÁ TRN DI SẢ
SÁCH CHỮ THÁI CỔ TẠI THƯ VIỆ TỈH SƠ LA

Hồ Thị Dung – PGĐ Thư viện tỉnh Sơn La

Qua sử sách ghi chép lại, người Thái đã cư trú sinh sống từ lâu đời ở vùng Tây
bắc Việt Nam, trong đó có tỉnh Sơn La. Ở Sơn La, người Thái chiếm khoảng 55% dân
số toàn tỉnh. Địa bàn cư trú chủ yếu ở vùng thung lũng, ven các con sông, suối. Người
Thái có ngôn ngữ và chữ viết riêng, chữ Thái thuộc ngữ hệ Thái – Ka Đai, nhóm ngôn
ngữ Tày – Thái. Theo các nhà nghiên cứu thì chữ Thái có từ thế kỷ thứ VI. Bằng loại
chữ viết do mình sáng tạo ra, người Thái đã để lại tương đối đầy đủ những nét hoa văn
đặc sắc của dân tộc và vùng đt h sinh sng. N hng tác phNm văn hc ni ting như:
Sng Ch Xon Sao; Khun Lú N áng a, Phôm Hom ; N hng cun sách vit v lch s
như: Quám Tô Mương; Quam Táy Pú Xc ; Lut tc bn mưng, li răn dy ngưi,
kinh nghim sn xut, sách v tâm linh, tín ngưng… Tt c ưc ghi chép thành văn,
tr thành mt kho tàng di sn văn hoá có giá tr cao. ây là ngun tư liu quý him
giúp cho các nhà nghiên cu hiu bit sâu sc v ngun gc lch s, v chính tr - kinh
t - văn hoá – xã hi ca dân tc Thái và các dân tc xung quanh vùng Tây Bc.
Trong nhiu năm qua, bng s c gng n lc Thư vin tnh Sơn La ã tp
trung chú trng v công tác sưu tm, bo qun vn sách ch Thái c, hin ti Thư vin
tnh Sơn La ang lưu gi gn 800 bn gc sách ch Thái c. (N goài Thư vin tnh, thì
ơn v Bo tàng tnh Sơn La cũng lưu gi gn 1000 bn gc sách ch Thái c). Tuy
nhiên, hin nay s sách nói trên vn chưa ưc dch thut y , ánh giá phân loi
mc  giá tr  có phương án phát huy, khai thác và ph bin. Trong tình hình thc
t hin nay  tnh Sơn La các hc gi, các nhà nghiên cu văn hóa có am hiu v ch

Thái c  a phương có kh năng c và dch ưc sách ch Thái c  tnh Sơn La
ngày càng him hoi (có th nói là ch “m trên u ngón tay”). Bên cnh ó ngun
sách ch Thái c còn năm  trong nhân dân khá ln, nhưng cũng ang có nguy cơ b
hu hoi và mt mát dn (do b mc nát hoc b vn chuyn hay bán ra nưc ngoài…).
Trưc thc trng trên, trong nhiu năm qua, Thư vin tnh ã thc hin bo tn
tng bưc v kho tài liu a chí, trong ó có tài liu sách ch Thái c như: Mua sm
trang thit b bo qun; Xây dng cơ s d liu a chí trong phn mm CDS/ISIS.
N hưng mi ch dng li  vic bit ưc tên sách, ch  ca cun sách mà thôi.
Xác nh vic bo tn và phát huy di sn sách Thái c ti tnh Sơn La là mt
nhim v trng tâm góp phn quan trng vào công cuc xây dng và phát trin kinh t
- xã hi  a phương. N ăm 2009. Thư vin tnh Sơn La ã ưc UBN D tnh phê
duyt và cho phép t chc thc hin D án “Tăng cưng tim lc thông tin thư vin
in t ca Thư vin tnh Sơn La”, khi thc hin d án, ơn v ã ch ng tin hành

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

59

s hoá tài liu a chí ca tnh nhà (bao gm các xut bn phNm a phương). Tuy vy,
vì lý do liên quan n quy nh trong quy ch ca tnh ã ban hành, nên loi tài liu
sách ch Thái c ơn v chưa trin khai s hoá. N ăm 2011 Thư vin tnh tip tc ưc
tnh và S Văn hóa, Th thao và Du lch giao t chc thc hin D án “Bo tn và
phát huy giá tr sách c ti Thư vin tnh Sơn La”. Khi trin khai nhim v Thư vin
tnh Sơn La ã xây dng k hoch chi tit  thc hin d án này. Tính n tháng
11/2011 Thư vin tnh Sơn La ã thc hin s hoá ưc 313 tài liu là sách ch Thái
c vi 8.610 trang sách có các kh, kích thưc khác nhau ưc lưu tr  dng file
PDF, phc v bn c trong h qun tr thư vin s Liboldighital. N goài s hoá các tài
liu là sách ch Thái c, Thư vin tnh Sơn La ã s hoá toàn văn ưc 24 nghìn trang
tài liu a chí, ây là nhng tài liu v các lĩnh vc: a lý và các ngun tài nguyên
thiên nhiên ca tnh; Lch s ng b tnh, và các huyn, thành ph trong tnh; Các di

tích, danh lam, thng cnh, các nhân vt ni ting ca tnh… ca các thi kỳ, giúp bn
c tra tìm mt cách có h thng và hiu qu hơn.
Trong quá trình thc hin s hoá tài liu loi hình sách ch Thái c và tài liu
a phương, Thư vin tnh Sơn La gp mt s thun li và khó khăn cơ bn sau ây:
* Thuận lợi:
- Có s ch o ca V Thư vin (B Văn hóa, Th thao và Du lch), Thư vin
Quc gia Vit N am.
- N hn thc ca tp th Ban Giám c và cán b nhân viên trong ơn v v
công tác s hóa tài liu a chí.
- ã có phn mm qun lý tài liu s.
- ã có h thng mng cáp quang  mnh.
- ã có trang Web ăng ti thông tin và là cng truy cp ca ngưi dùng vào b
sưu tp sách ch Thái c;
- ã có h thng máy ch  áp ng vic lưu tr, bo qun tài liu; Qun lý
ngưi dùng và phn mm h thng có bn quyn.
* Khó khăn:
- Bưc u mc dù Thư vin tnh Sơn La ã ch ng trong vic xây dng vn
tài liu a chí, xong vn còn gp rt nhiu khó khăn, bt cp như: Kinh phí dành cho
vic sưu tm tài liu b sung còn quá ít, chưa có quy nh c th v vic np lưu chiu
tài liu a chí ca các cơ quan, ban, ngành trong a phương, các bn sao lun án thc
s, tin s ca cán b, sinh viên các trưng cao ng, i hc ti a phương cho thư
vin tnh  hình thành ý thc xây dng vn tài liu a chí cho a phương.
- Chính sách, các văn bn pháp quy ca N hà nưc v ch  dành cho công tác
s hoá tài liu chưa có.
- N gun tài liu v sách ch Thái c còn  trong nhân dân khá nhiu, nhưng
kinh phí sưu tm, b sung loi tài liu sách ch Thái c chưa ưc tnh u tư, c bit

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

60

chưa có các văn bn pháp quy quy nh c th v cơ ch, giá c cho Thư vin cp tnh
mua loi tài liu quý him…
- Kinh phí a phương hàng năm cp cho Thư vin tnh thc hin theo quy nh
ca N gh nh s: 43-CP v t ch tài chính tc là khoán kinh phí hot ng c năm
cho ơn v, s hoá tài liu và nht là tài liu sách ch Thái c là mt ni dung công
vic tương i mi, phc tp và tn kém trong khi ó kinh phí cp cho ơn v li còn
hn ch, các nhim v chuyên môn bình thưng ca thư vin li nhiu, do ó Thư vin
tnh không th ch ng và dành áng k kinh phí cho hot ng này.
- i vi sách ch Thái c, i tưng phc v, s dng tài liu này b hn ch
do hin nay Thư vin tnh vn ang chu s iu chnh ca Quy ch Sưu tm, bo qun
và khai thác sách ch Thái c do UBN D tnh Sơn La ã ban hành t năm 1996.
* Kiến nghị:

1.  ngh V Thư vin tham mưu  B Văn hóa, Th thao và Du lch sm
ban hành các văn bn pháp quy v: Hưng dn, quy nh công tác s hoá tài liu là
mt ni dung công vic bt buc c th trong ngành Thư vin trong giai on hin
nay; Quy nh c th v cơ ch, giá c cho Thư vin mua b sung loi tài liu quý
him; Quy ch Sưu tm, bo qun và khai thác tài liu quý him.
2.  ngh Thư vin Quc gia Vit N am t chc các lp bi dưng, tp hun,
cung cp tài liu v hưng dn nghip v, quy trình v công tác biên mc s hóa tài
liu chung và riêng cho các loi phn mm thông dng ca thư vin. Vì hin nay các
thư vin ang s dng mt phn mm s hóa khác nhau. Thng nht các quy nh, các
chuNn i vi vic s hoá tài liu  có th d dàng trong trao i thông tin, chuyn
i gia các cơ s d liu.
* Kết luận
:
To lp mt kho d liu s hoá là mt trong nhng nhim v trng tâm ca
Thư vin tnh Sơn La tin ti xây dng mt thư vin in t. Vì vy  phát huy các
th mnh “thông tin c thù” ca mình nht là i vi tài liu a chí, Thư vin tnh

Sơn La mong mun nhn ưc s chia s thông tin, trao i, giúp  kinh nghim
nghip v ca các thư vin bn và các chuyên gia có kinh nghim; S quan tâm giúp
 v các mt ca V Thư vin, Thư vin Quc gia Vit N am trong nhng thi gian
tip theo.
Xin trân trng cm ơn!