Số hóa tài liệu địa chí tại thư viện TP. Cần Thơ phục vụ bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế - xã hội

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

30


SỐ HOÁ TÀI LIỆU ĐNA CHÍ TẠI THƯ VIỆ TP. CẦ THƠ PHỤC VỤ BẢO
TỒ DI SẢ VĂ HOÁ VÀ PHÁT TRIỂ KIH TẾ - XÃ HỘI

Thư viện TP. Cần Thơ

Hiện nay trong xu thế phát triển để hội nhập, chúng ta đang phấn đấu từ thư viện
truyền thống thành thư viện điện tử. Đây là xu hướng tất yếu để xây dựng một thư viện
hiện đại ở tất cả các nước. Để xây dựng được một thư viện điện tử theo đúng nghĩa cần
có một số quan điểm thống nhất và lựa chọn những bước đi thích hợp. Để hình thành
thư viện điện tử, điều cốt lõi nhất chính là nguồn tài liệu điện tử trong đó có nguồn tài
liệu được số hoá.
Chúng ta biết rằng, các dữ liệu dạng chữ, hình ảnh, âm thanh… sử dụng trên máy
tính và được máy tính nhận biết đúng định dạng, được gọi chung là dữ liệu số. Quá
trình chuyển các dạng dữ liệu truyền thống như các bản viết tay, bản in trên giấy, hình
ảnh… sang chuNn dữ liệu trên máy tính và được máy tính nhận biết được gọi là số hoá
tài liệu.
Như vy, s hoá tài liu là hình thc chuyn i các tài liu truyn thng thành
dng d liu s mà máy tính có th hiu ưc.
Vic s hóa tài liu s giúp vic lưu tr,
truy xut, chia s, tìm kim thông tin mt cách nhanh chóng và d dàng nht.
Nhn thc ưc vai trò và ý nghĩa quan trng ca vic s hoá tài liu trong công
tác phát trin ngun vn tài liu in t, to tin  cơ bn tin ti xây dng thư vin
in t trong tương lai, t cui năm 2007 Thư vin Tp. Cn Thơ ã bt u tin hành
công tác s hoá tài liu.
Trưc hêt Thư vin chuyn dng tài liu t giy sang dng s bng phương pháp

quét trên máy tính. ng thi thc hin công tác b sung hoc tích hp ngun tài liu
in t thông qua vic mua, nhn biu tng tài liu t các t chc và cá nhân (Lun án,
lun văn, kt qu nghiên cu khoa hc, tài liu a chí…). Hin nay, nhiu tài liu
ưc xut bn ng thi  dng in truyn thng và in t, nu bit tn dng và khai
thác, các thư vin s tit kim ưc nhiu công sc, thi gian mà vn có th tăng
nhanh v s lưng tài liu cho kho tài liu s hoá ca mình.
To lp và phát trin Kho tài liu s ca mi thư vin là nn tng xây dng thư
vin in t, òi hi cn có s u tư liên tc v thi gian và nhân lc. Do vy Thư
vin Tp. Cn Thơ ã xác nh trưc ht tp trung thu thp, x lý và s hoá ngun tài
liu c trưng trong thư vin công cng ó là tài liu a chí. ây là nhng tài liu
phc v thit thc cho vic phát trin kinh t - xã hi a phương, là loi tài liu quý
him và thưng ưc s hoá ti thư vin ca a phương ó và không th ưc chia s
t các ngun d liu ã s hoá ca a phương khác. Thư vin phân công 1 cán b ca
Phòng Nghip v chuyên trách công tác s hoá tài liu ng thi m trách vic sưu

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

31

tm tài liu a chí. Phn ln các tài liu a chí có giá tr mi thu thp s ưc ưu tiên
s hoá ngay; ng thi s hoá tài liu a chí xut bn trưc năm 1975 do hu ht là tài
liu c bn, cht liu bng giy ang dn hư hng theo thi gian  lưu tr phc v
lâu dài.
Hin nay ngun tài liu s hoá ca Thư vin TPCT bao gm: 73 tên tài liu a
chí (32.026 trang), chim khong 6,4% tng vn tài liu a chí và mt s sn phNm
thông tin ca Thư vin gm Tp thông tin chuyên  và Chương trình “Thông tin
truyn thanh”. Tuy kt qu t ưc còn rt khiêm tn song có ý nghĩa thit thc nhm
lưu tr ngun tài liu a chí ca thư vin, phc v tt hơn cho nhu cu ca bn c,
góp phn vào vic bo tn di sn văn hoá và phát trin kinh t - xã hi a phương.
 bo qun ngun tài liu s hoá, Thư vin luôn quan tâm n công tác sao lưu

d liu y  và kp thi. Hin nay trang thit b và phn mm phc v cho công tác
s hoá ca Thư vin gm:
- 1 máy Scan HP 4850; 1 máy tính có cu hình mnh; 1 ĩa ghi DVD và 1 máy
ch  lưu d liu.
- Phn mm x lý nh Photo filter 6.0; Phn mm óng gói file pdf Acrobat 7.0;
Phn mm ghi ĩa Nero 7.0
Tài liu s hoá ưc t chc dưi dng e-book và ưc lưu tr trên máy ch,
ng thi ưc biên mc trong cơ s d liu, sau ó in thành CD - ROM  phc v
bn c, ch mt s ít tài liu s hoá ưc ưa lên Website ca Thư vin Tp. Cn Thơ
 bn c có th truy cp trc tuyn.
Trong quá trình tin hành s hoá, Thư vin thưng xuyên tham kho, nghiên cu
các ngun tài liu sn có trên mng, ng thi tích cc hc hi kinh nghim t nhng
cá nhân, ơn v i trưc. Vi phương châm va hc va làm, chúng tôi ã có ưc
nhng kinh nghim bưc u t thc tin và có nhng sa i phù hp vi iu kin
ca thư vin .
Trong bi cnh bùng n thông tin như hin nay, s hoá tài liu tht s là phương
cách tt nht giúp các thư vin có th lưu tr và t chc phc v bn c mt cách d
dàng, to môi trưng linh hot trong vic chuyn i sang các loi d liu s khác
nhau, gim chi phí ti a cho vic qun lý, không gian lưu tr tài liu. Ngoài ra, d
liu s có kh năng chnh sa và tái s dng theo yêu cu ngưi dùng.
Tuy nhiên t thc tin công tác s hoá ti Thư vin TPCT, chúng tôi gp không ít
khó khăn bt cp như sau:
- Công tác s hoá òi hi cn có s u tư v công ngh, cơ s h tng CNTT, iu
này nh hưng ln n ngân sách hot ng ca ơn v chưa có d án u tư.
- V Thư vin, Thư vin Quc gia chưa có văn bn ch o, nh hưng chung i
vi công tác s hoá tài liu ti các thư vin a phương. Do ó thư vin phi “t thân
vn ng” là chính, ng thi chưa có hành lang pháp lý i vi công tác s hoá trong
các thư vin s d dn n tình trng vi phm Lut s hu trí tu.

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

32

- Do chưa có trang thit b k thut tiên tin chuyên dng, kinh phí u tư ch yu
ưc trích t ngân sách ca ơn v nên công tác s hoá ca Thư vin TPCT còn mang
tính th công, tc  chm, cán b chưa ưc ào to chuyên sâu nên k thut x lý
còn nhiu hn ch.
Xut phát t nhng khó khăn bt cp nêu trên, Thư vin Tp. Cn Thơ có nhng
kin ngh và  xut như sau:
+ V Thư vin có văn bn ch o các thư vin tin hành công tác s hoá tài liu,
trong ó xác nh rõ ưu tiên s hoá tài liu a chí nhm bo tn di sn văn hoá a
phương. ng thi tham mưu vi B VHTT&DL cùng các cơ quan chc năng tháo g
nhng khó khăn v bn quyn i vi tài liu s hoá trong các thư vin, ưa công tác
s hoá tài liu a chí vào Chương trình mc tiêu Quc gia  h tr kinh phí cho các
thư vin tnh, thành thc hin công tác này.
+ T chc tp hun, bi dưng quy trình s hoá tài liu cho cán b thư vin.
+ Tài liu nói chung v c trưng ca mt vùng, khu vc…cn ưc xem như tài
liu a chí. Do vy, các Liên hip thư vin cn có s liên kt trong công tác s hoá tài
liu. iu này s tit kim áng k v thi gian, công sc ng thi giúp tăng nhanh
vn tài liu s hoá ca các thư vin
+ Các Thư vin ln có iu kin v trang thit b dùng cho công tác s hoá, nên
có chính sách chia s ngun lc trên cơ s “h tr là chính” cho các thư vin có nhu
cu, nhm khai thác tt hơn ngun tài liu s hoá ca mình vi mc ích cui cùng là
phc v nhu cu bn c mt cách hiu qu nht./.