Bài giảng đau bụng cấp

ĐAU BỤNG CẤP
Cơ chế
Đau do tạng: kích thích các thụ cảm đau ở tạng

Tạng rỗng bị co thắt, kéo giãn hoặc sưng to

Tăng áp suất nội bao tạng đặc

Tạo và tích lũy những chất trong phản ứng viêm và hoại tử

Đau thường mơ hồ, định vị không rõ ràng, thường khó khăn để mô tả

Thường cảm giác đau ở đường giữa (thượng vị, quanh rốn, hạ vị)

Đau như cắn, quặn thắt, nóng rát

Các ảnh hưởng thứ phát về TK tự động: vã mồ hôi, bồn chồn lo lắng,
buồn nôn, nôn…

Bệnh nhân xoay trở để tìm tư thế giảm đau
Cơ chế
Cơ chế
Đau lá thành:

Do kích thích hoặc viêm của phúc mạc
thành

Đau thường liên tục, mức độ đau nặng
hơn và dễ xác định vị trí hơn đau do tạng

Đau điển hình tăng lên khi cử động và khi

ho
Cơ chế
Đau do liên quan:

Đau được cảm nhận ở vị trí khác nơi bị kích
thích nhưng trong vùng được chi phối bởi
cùng 1 dây thần kinh hoặc kề cận.

Cảm giác đau có thể nông hay sâu nhưng
thường khu trú rõ. Đau xuất hiện khi kích thích
gây đau cho tạng càng lúc càng tăng.

Đau có nguồn gốc từ tá tràng hay tụy lan ra
sau lưng, từ đường mật lan lên vai phải
TIẾP CẬN

Thời gian đau < 1 tuần

Điều quan trọng khi tiếp cận BN đau
bụng cấp là loại trừ bệnh ngọai khoa
cần phải mổ cấp cứu
Bệnh sử

Yêu cầu BN mô tả đặc điểm đau bằng chính
từ của họ. Sau đó nói BN chỉ chỗ đau.

Vị trí

Thời gian đau: rất hữu ích để chẩn đoán, tiến
triển ra sao, kéo dài trong bao lâu


Diễn tiến đau

Cường độ

Khởi phát đau: đột ngột hay từ từ
Bệnh sử

Hướng lan

Tính chất đau: đau từng cơn hay đau liên tục.
Đau liên tục thường do đau tạng tặc. Đau từng
cơn thường do tạng rỗng như ruột non và đại
tràng

Đặc điểm đau: nóng rát, cắn, quặn thắt

Yếu tố làm tăng hoặc giảm đau: liên quan đặc
biệt với thức ăn, antacid, rượu, tư thế BN…

Triệu chứng kèm theo
Tiền căn

Tiền căn đau bụng những lần trước

Thuốc đang dùng

Thói quen: hút thuốc, uống rượu…

Tiền căn ngoại khoa


Nữ: chu kỳ kinh nguyệt, tiền căn thai
nghén
Khám

Tổng trạng

Lấy dấu hiệu sinh tồn và kiểm tra lại sau 1 khoảng
thời gian đều đặn

Dấu hiệu của giảm thể tích lưu thông: nhịp tim nhanh,
hạ huyết áp tư thế, thở nhanh, co mạch, đổ mồ hôi.
Những dấu hiệu này đi kèm với đau bụng thường do
BN mất máu trong ổ bụng với số lượng lớn (vỡ phình
động mạch chủ), mất dịch lượng lớn (viêm tụy cấp)
shock nhiễm trùng (thủng tạng rổng hoặc áp xe).
Khám bụng
Nhìn:

Tư thế nằm của BN

Bụng chướng do báng bụng hay tắc ruột

Khối u ở bụng

Vết mổ cũ

Bụng có di động theo nhịp thở không

Nhu động ruột


Phải khám vùng bẹn tìm thoát vị
Khám bụng
Nghe:

Nhu động ruột tăng, âm sắc cao: tắc ruột

Nhu động ruột giảm hay mất trong liệt ruột,
viêm phúc mạc, rối loạn điện giải, viêm tụy
cấp…

Âm thổi từ mạch máu
Khám bụng
Gõ:

Gõ vang: tắc ruột

Gõ giúp xác định ranh giới tạng to

Gõ đục vùng thấp: có dịch trong ổ bụng
Khám bụng
Sờ: phải rất nhẹ nhàng

Tìm xem BN có dấu hiệu của viêm phúc mạc
không. Thông thường thì phản ứng dội được
dùng để đánh giá xem BN có viêm phúc mạc hay
không. Tuy nhiên, khi BN đã bị viêm phúc mạc thì
phản ứng dội sẽ làm BN rất đau. Vì vậy, nếu BN
than đau nhiều, nên yêu cầu BN ho


Chú ý tìm khối u có mạch đập của vỡ phình

Tạng to
Khám bụng

Khám trực tràng-âm đạo: tìm chỗ đau,
khối u. Khám thấy có máu gợi ý viêm đại
tràng cấp hoặc thiếu máu mạc treo.
Khám bụng

Các yếu tố có thể liên quan đến bụng
ngoại khoa:

Đau < 48h

Đau kèm nôn ói

Có trụy mạch

Bụng đề kháng
Nguyên nhân
I. Đau có nguồn gốc trong ổ bụng:
.
Phúc mạc thành bị viêm:
.
Nhiễm trùng: ruột thừa vỡ, bệnh viêm nhiễm
vùng chậu…
.
Kích thích hóa học: thủng ổ loét, viêm tụy…
.

Tắc nghẽn cơ học tạng rỗng:
.
Tắc ruột non hoặc đại tràng
.
Tắc nghẽn đường mật
.
Tắc nghẽn niệu quản
Nguyên nhân

Bất thường mạch máu:

Thuyên tắc hoặc huyết khối gây thiếu máu ruột

Vỡ phình động mạch chủ bụng

Thiếu máu hồng cầu hình liềm

Rối loạn ở thành bụng:

Xoắn hoặc kéo căng mạc treo

Chấn thương hoặc nhiễm trùng cơ thành bụng

Căng bề mặt tạng (bao gan hoặc bao thận)
Nguyên nhân

Nguyên nhân ngoài ổ bụng:

Ngực: viêm phổi, nhồi máu cơ tim


Cột sống

Cơ quan sinh dục: xoắn tinh hoàn

Nguyên nhân chuyển hóa:

Ngoại sinh: ngộ độc chì…

Nội sinh: ĐTĐ nhiễm ceton, HC ure huyết cao…

Nguyên nhân thần kinh: Herpes zoster, giang
mai thần kinh…
Đau khắp bụng, lan tỏa

Thủng ruột

Phình ĐM chủ bụng

Viêm tụy cấp

Tắc ruột
Đau quanh rốn

Viêm ruột thừa giai
đoạn đầu

Tắc ruột non

Viêm tụy cấp


Vỡ phình ĐM chủ
bụng

Thiếu máu mạc treo
Đau thượng vị

Viêm loét dạ dày – tá
tràng

Viêm thực quản

Viêm tụy cấp

Phình ĐM chủ bụng

Nhồi máu cơ tim
Đau hạ sườn phải

Viêm túi mật

Viêm đường mật

Viêm gan, áp xe
gan, K gan

Loét tá tràng

Viêm đáy phổi phải

Áp xe dưới hoành

Đau hạ sườn trái

Loét dạ dày

Viêm tụy cấp

Vỡ lách, nhồi máu lách

Áp xe dưới hoành

Viêm phổi
Đau hạ vị

Viêm bàng quang

Viêm nhiễm vùng chậu

Thai ngoài tử cung

Viêm túi thừa