Đặc điểm lời nói trên các phương tiện truyền thông đại chúng Nga những năm gần đây

OÀC DIÉM LÒI
NÓI
TRÈN
CÀC
PHaONG TIÈN TRUYÉN
THÒNG DAI CHÙNG NGA
NHQNG
NÀM GAN
DAY
Dinh Thi Thu Huyén
Khoa Ngón
ngù va
Vàn hoà Nga,
DHNN,
DHQGHN
De
tié'p nò'i bài vié't
"Vài net ve bién
trang tié'ng Nga trèn càc
phUdng tien truyén thóng dai chung
(PTTTDC)"
[Dinh Thi Thu
Huyén, 2003] vói
du
dinh xern xét ky
ludng
hdn
ve
nhiìng qua trình
ngòn ngiì dang dién ra trong tiéng Nga hien dai
ò

càc cà'p do ngón
ngtì
khàc nhau dUdc phàn ành qua càc PTTTDC, trong bài vié't này
chùng tói muó'n
de
càp sàu hdn dé'n nhiìng dac diém cùa
Idi
nói tiéng
Nga qua càc
loai
PTTTDC dién
tu
- phàt thanh
va
truyén
hinh.
Dò
là
nhiìng dac diém
ngO
àm nhu trong àm, càch phàt àm, ngtì dieu hay
tó'c do
Idi
nói v.v.
Theo nhan xét xàc dàng cùa hoc già ngùòi Nga
la.
A. Lomko su
phàt trién cùa càc PTTTDC vào
théky
20

va
dac biet là vào nùa sau
cùa
nò
dà
làm
cho càc phUdng tien này
tra
thành kénh
phd
bién thòng
tin
chinh
trong xà hói hien dai. Hdn
thè',
nùa sau cùa
thè
ky 20
con
dành dà'u viec siic nang truyén thóng ngày mot
de
nang hdn
lèn
vai
càc PTTTDC dién
tu.
Theo két
qua
cùa càc cuoc diéu tra thi trong
nhtìng

thap ky gàn
day co
dén 70-80%
lUdng
thóng tin dai chùng dUdc
ngUdi dàn tié'p nhan qua càc kénh phàt thanh, truyén hình, trong khi
chi
co
20-30% là qua bào chi. Thém vào
dò,
ò
Nga do già bào chi
va
phi dem dén nhà tàng manh vào thdi bau cài tò nén nhiéu
già
dinh
nguòi Nga khóng
con co
khà nàng dat mua bào
dai
han nhu
truóc
day.
Tàt
cà càc yé'u tò' trén dàn dén vai trò hé't
sue
quan trong cùa
dai,
ti vi trong cuoc só'ng cùa ngUdi dàn, dac biet là ngUdi dàn Nga
trong nhtìng nàm gàn day, ành

hudng
to
lón
cùa chùng trong viec
hình thành ngòn ngtì,
lUdng tu va
càc chuàn mUc ngón ngtì nhU càch
phàt àm, ngtì diéu cùa ho. Khòng the phù nhan ràng khà nàng tàc
dòng cùa càc
chu^n
mUc ngòn ngtì trén càc PTTTDC dién
tu
dò'i vói
431
khan,
tbinh già là lón hdn nhiéu so vói bào vié't, bdi
le
cùng vói càc
chUdng trinh phàt thanh. truyén hinh ngUdi nghe. ngUdi xem nhan
dUdc. khòng chi khài nièm. thuàt ngtì
ma
cà àm diéu cùa càu, trong
àm. càch
thùc
phàt àm càc
t\i.
Day,
qua
thUc, là phUdng tién hé't
sue

htìu
biéu
trong viec hình thành ngòn ngtì cùa nhtìng ai nghe, xem
chùng
[H.A.
JloMKo].
PTTTDC dà, dang
va
se dUdc dòng dào
khan,
thinh già, dòc già
tié'p nhan nhU ngUÒi thày, nhu mot uy tin ngón ngtì
va
khuòn màu de
bàt chuóc. Song hién nay theo nhan dinh chung cùa càc nhà ngòn
ngtì.
ngUdi Nga dang phài dò'i mat vói sU suy thoài chung cùa
chà't
lUdng su
dung ngón ngtì trén càc PTTTDC
ma
mot càch tu nhién
nhà't dUdc phàn ành lai trong ddi song ngón ngtì hàng ngày cùa xà
bòi,
trong
"tinh
trang"
cùa tiéng Nga.
[KD.H.
Kapayjioe].

Co
thè ké ra mot so' dac diém
chinh
cùa
Idi
nói trén càc phUdng
tien truyén thóng dién
tu
Nga nhU sau:
1.
Toc do
lòi
nói hình
thifòng
hi phà
vài lai
nói trò nén
nhanh
hoTa.
Xhàn dinh này cùa càc chuyèn
già
ngòn ngtì,
dóng
thdi ctìng là lòi than phién cùa nhiéu ngUdi dàn khi xem vò
tuyén,
hoac nghe
dai
dà dUdc nhiéu cuoc nghién cùu
mói
nhà't

chùng minh.
Va qua
thàt,
néu ai dà tùng dUdc xem càc chUdng
trình, nhà't là chUdng trình Thòi sU, khi Lién xò chua sup do
va
ctìng chUdng trình này hdn mot chuc nàm gàn
day
hàn se
de
dàng nhàn thà'y su thay dò'i lón trong tó'c dò
Idi
nói cùa phàt
thanh vién, dong thdi cùng
co
the là bình
luan
vién, bién tàp
vién cùa chUdng trình. Mot trong nhtìng nguyén nhàn cùa hien
tUdng này rò ràng xuà't phàt
tu
suy
nghi
cùa nhtìng ngUÒi làm
chUdng trình cho ràng de thu
bùt
dUdc
khan,
thinh già dé'n vói
kénh cùa minh ho phài co'

gang
trong mot thdi
lUdng
phàt
song
han hep
truyén
tài càng nhiéu thòng tin
ve
càc sU kien dang
khòng
ngiìng
dién
ra
trén khàp the giói càng tò't. Ró ràng khia
canh noi dung.
lUdng
thòng tin càn truyén tài dUdc nhtìng ngUdi
làm chUdng trình quan tàm nhiéu hdn so vói chà't
lUdng Idi
nói
cùa nguòi dàn chUdng trình, dé'n thài dò cùa nguòi nghe, ngUÒi
xem dò'i vói
càch^ho
truyén dat nhtìng thòng tin dò. Toc do
Idi
nói lón hdn
con
dàn dén hien
tUdng nhiidc

hoà
(tue
su yé'u di
va
thay doi phàt àm cùa càc nguyén àm d vi tri khòng mang trong
àm) cùng tàng cao
(va
ngUdc lai, bién tUdng này lai cùng góp
432
phàn
thùc
day
toc do lòi nói nhanh hdn). Dong thòi khi phàt àm
càc
tu va
càu xuà't hien tinh trang bò qua càc àm hoac cà àm
tié't:
KOon(e)pamueHbiù
-
"thuòc ve
hdp tàc" [vi du dàn theo
B.F.
KocTOMapOB,
275].
2.
Ngùf
dieu
co
nhiéu sai
lech

so
vcfi
chuàn
myic
tié'ng Nga
va
phòng
theo
ngùf
dieu cùa tiéng Anh
va
Anh-My.
Nhtìng
lech
lac
ngtì diéu này
co thè
nhan thà'y nhiéu nhà't trèn càc kènh
truyén hinh, càc
dai
phàt thanh dành cho thanh nièn. Vi du
[dàn theo
KocxoMapoB,
275]: no
oÓJiacmu doj/cdb na loee
- "trong
tinh co
mUa
ò
phìa Nam",

uà 3moM
MÒI
saKannueaeM
- "chùng ta
ké't thùc tai
day"
- ngtì diéu lèn bà't ngò (accidental rise)
ò
nhtìng
tu
dUdc nhà'n manh. Tuy nhién ben canh nhtìng y kién
cho ràng càc phàt thanh vién
co'
tinh nói sai ngtì diéu cùng
co
nhtìng
Idi
bénh vUc, chi ra nhtìng nguyén nhàn khàch quan dàn
dé'n tinh trang trén. Dò là quan diém xuà't phàt
tu
thUc té bàn
thàn cùa nhà ngòn ngtì hoc
lu.L.
Vorotnikov, ngUÒi cho ràng
nhtìng nàm gàn
day co
mot
lUdng
lón ngUdi khòng qua dào tao
dac biet trong

linh
vUc khan ngtì tiéng Nga,
nhung
là nhtìng
ngUÒi
co
hoc thùc dà tùng nghién cùu ngoai ngù,
va
chù yé'u là
tié'ng Anh tai càc trUÒng dai hoc, dén làm viec tai càc ed quan
phàt thanh, truyén hình. Khi dUdc hoc tai càc trUÒng dai hoc,
dac biet là càc trUÒng chuyèn ngù, ho dUdc day do can than
va
mot vài loai ngtì dieu tié'ng Anh hi buoc phài hoc dé'n mùc thành
tu dòng.
Va
khi phàt thanh vién hay ngUÒi dàn chudng trinh doc
mot vàn bàn dà dUdc soan thào
bang
tiéng Nga ngtì diéu tiéng
Anh dà "nàm
long"
tu dòng bàt ra bòi le anh ta chi dUdc hoc
co
mot loai
kh^u
ngtì - tiéng Anh
ma
thòi
[lO.JI.

BOPOTHHKOB].
Tuy
nhién, theo chùng
tói.
Idi
bién minh trén
co
le chi thich hdp dò'i
vdi mot
so'
nguòi dàn chUdng trình. Dò'i vói nhieu ngUÒi, nhà't là
nhtìng ai dang làm viec trèn càc kènh truyén hình dành cho
thanh nièn, thài do
"sinh
ngoai" trong ngtì dieu, phàt àm, viec
co'
y nói sai ngtì diéu khòng phài là khòng
co.
Va de
khàc phuc
dUdc tinh trang trén nhtìng ngUdi dàn chUdng trinh càn phài y
thùc dUdc su
lèch
lac trong ngù dieu cùa minh, y thùc dUdc ràng
ngtì diéu lai càng cùa ho khié'n ngUÒi nghe rà't khó
chiù,
dò là
lòi,
va
ho phài rèn

luyen Idi
nói tié'ng Nga cùng nhU dà tùng
dUdc hoc lòi nói tié'ng Anh. [lO.Jl.
BopoTHHKos]
433
3.
Càc lòi sai trong àm rat pho biè'n
va
chié'm vi tri quan
trong nhà't trong càc loai lòi ngù àm. Chùng tòi xin dUdc
dàn ra mot
so'
vi du [theo
www.gramota.ru/negovori.html7pll_ml298.htm va
www.gramota.ru/negovori.html7Dl6 m0599.html ve
nhùng lòi
su
dung trong àm cùa nhùng ngUÒi dàn chUdng trinh cùng
nbu
cùa càc nhà chinh tri, quan chùc, doanh nhàn v.v. trén càc
chUdng trình phàt thanh, truyén hình:
M.
Simonova,
ngUÒi dàn chUdng trình (chUdng trinh
"Chào
buoi
sàng" phàt
song
trén kénh ORT ngày 18/12/1998)
" /^enapTaMen™

esHìTibi nojx
oxpaHy" (phài là
esH^mbi)
- " Càc vu dà dUdc bào ve".
V.
Voroshilov,
ngUÒi dàn chUdng trình (chUdng trình "Cài gì?
ò
dàu? Khi nào7" phàt
song
trén kènh ORT ngày 19/12/1998).
" IlpHMHTe MOH
co6ojie3Hoea'HUH "
(phài là
codone'SHoeùnun)
- " Hay
nhan nhtìng
Idi
chia buon cùa tói"
V.
Vulf,
ngUÒi dàn chUdng trình (chUdng trình
"Qua
càu
bac"
phàt
song
trèn kènh ORT ngày
19/5/1999) "Ona [Oypuesa]
y^e

Tor;ia
Ha\ajia yBJieKaxbca
BOJICHÓOJIOM"
(phài là
Hanand)
-
"Co
à'y (Furtseva)
ngay
tu
khi dò dà bàt dàu say
me
mòn bóng chuyèn".
B.
Yeltsin, cUu Tong thó'ng Nga, trong chUdng trình "Tin
tue"
buoi
18h, ngày 13/12/1998, kènh RenTV
" KoHCTHxyuiw
—
3TO
crycTOK
HzieH.
M HToGbi Ha ACJie peanHSoeaTb Kancayio
H3
HHX,
nyotcnd
BpcMa"
-
"Hién phàp là sU tàp trung nhùng y

tuòng.
Va
de thUc hien mòi y
tUdng (trong
so'
dò) trén thUc té càn phài
co
thòi gian". B. Nemtsov,
chinh tri
già,
dai
"Tiéng vong
Matscdva",
phòng
và'n
trUc tiép ngày
8/4/1999 "H
nyotcHÓ'
oómecTBCHHoe
MneHne"
— "Va
càn phài
co
y kién xà
boi"
(phài là
Hy'ofCHo),
lu.
Luzhkov,
thi

trUÒng
thành phò' Matscdva trong chUdng trình
"Chùng ta" kènh RTR ngày 17/5/1998 "
pasjxejicHHQ
npuóbvie'ù"
(phài
là
npuóbiJieù,
day
là mot lòi phàt àm nàng khòng the chà'p nhàn dUdc
trong ngòn ngtì vàn hoc, trong àm
npuóbijieù
chi dUdc dùng trong ngón
ngù nghiép vu) - " sU phàn chia
Idi
nhuàn".
M. Evdokimov, nghe sì
san
khà'u tap
k!
(kénh RTR, chUdng trình
"Càn ho cu" phàt
song
ngày 29/5/1999)
"CnQupcKasi oÒJiacTHaa
434
(j)HJiapM0HHa MCHH Hc
npu'uRjia"
(phài là
npuuHJid)

- "Hòi
khuyé'n
nhac
tinh
Sibiri dà khòng nhàn tòi".
Theo nhtìng dtì
liéu ma
nhà ngòn ngtì B.V.
Krivenkadà
thu thap
dUdc, nhtìng
tu
(dang
tu)
sau day hay bi doc sai trong àm nhà't: aeu3o
- "(hàng
hai)
tàu thóng bào, thòng bào ham",
a(pe'pa
-
^'Viéc",
6eH3onpoedd -
"ó'ng dàn xàng",
ópoHupo'eaHHbiù
- "(dUdc) hoc
thép",
eojioedù
- "tong cong, tong",
raaonpoBo'^i
- "ò'ng dàn ga",

3aHH'emuù
- "chié'm,
gitì",
noMe'peHue
- "dU dinh",
nanamb
- "bàt dàu",
o6ecne\eHue
- "(sU) dàm bào",
oójieenu'mb
- "giàm nhe, giàm
bót
khó
khan, xoa diu",
onmdebiù
- "(thuòc) bàn
buon,
bàn
xi",
npuóbiemuù
-
"dé'n, tdi",
npuHsCemuii
- "ké't nap, nhan, thóng qua",
mpyóonpoedò
-
"(duòng) ò'ng dàn",
xoda'maùcmeo — "(sU)
lòi yèu càu, nài xin; già'y (còng
vàn, ddn, thu) càu",

SKcne'pm
- "chuyèn
già,
chuyèn vién". Càc
tu
trèn
dUdc phàt àm là
aeu3o\
acpèpa,
6eH3onpdeod,
óponupceanubiù,
ea'/ioebiù,
2a3onpd6od,
3a'nMeiuuù,
Hauepe^Hue,
uaMamb,
odecneHe'Hue,
oójie'euumb,
o'nmoebiù,
npuóbieiuuù,
npunnernuù,
mpyóonpó'eod,
xodamdùcmeo,
3'Kcnepm
[B.B.
KpHBCHKO,
32]
- Mot nhóm càc tinh dong
tu
cùng hay bi phàt àm sai vói trong àm

nàm b gò'c
tu
-nec-,
-eeò-
trong khi
le
ra trong àm cùa chùng phài nam
d bau tó
(npoeeÒQHHbiù,
HanecéHHbiù),
hoac b duòi
{npueedeubi,
eo3eedeHo\
enecend
H
T.
n.);
Dong
tu Handirib
- "bàt dàu" co mot he bién hoà trong
àm phùc tap
va
là dong
tu co
càc dang
tu
thuòng xuyèn bi phàt àm
sai:
"no>Kap
Handncn"

(phài là
nancuicH')
- "dàm chày bàt dàu" (A.
MeABe;ieB)
;
" ndnaeiuiixcH
neperoBOpOfi"
(phài là
HandeiuiixcH) —
" càc
cuoc dàm phàn dà bàt dàu" (A.
CTenaHCHKo)
;
"naHajiocb xeaTpajibHoe
flCHCTEo" (phài là
nanandcb)
-
"buoi
biéu dién san khà'u bàt dàu" (S.
Soloviov, ngUÒi dàn chUdng trình, kènh RTR) v.v.
[
4 Dong hành vói nhùng loai lòi ké trèn, càc PTTTDC dién
tu con
là
ndi cung cà'p càc lòi phàt àm da dang khàc. Vi du nhu su
nhàm
làn
nguyén àm kép e hay e trong mot
so'tu:
ó

roBopHJi
OH
C
cejiiiHaMH
06
3KOHOMHMecK0H
CTHXHH,
npuHe'ciueù HCMano 6eAà
(phài là
npuHèciueù)
- ó òng nói vói ngUÒi dàn trong
làng ve
hién tUdng
kinh té' dà mang dé'n khóng ìt tai hoaà (lòi phóng vién trong
chUdng trình "Tin
tue",
kénh RTR, òTo
nedoyMèuHoe,
TO
cxporoe
jiHuoà
(phài là
HedoyMe'uHoe)
-
"gUdng
mat khi
thi
phàn vàn, khi
435
thi nghiém khàc" (lòi cùa bién tàp vién bào MN Zhilin trong

chUdng trình "Tong ké't", kènh ORT) [vi du dàn theo O.A.
JTanreBa
(1),
61]; hay sU khòng tuàn theo chuàn mUc ngòn ngù trong càch
doc phu àm cùng hay mém b vi tri trUóc "e" trong nhùng
tu co
nguón
gò'c ngoai lai
(«CHanana npeKpaxHTe Tporarb npfajccy»
(phài là
npeccy) - "Dàu tién
bay
thòi ngay dòng dé'n bào
chf
(B. Nemtsov
trong chUdng trình "Tà'm gUdng"),
"3TO,
óesycjiOBHO,
TOMHBIH
mfsJpMun"
(phài là
mepunn)
- "Day, dì nhién, là thuàt ngù chinh
xàc"
(B. Berezovski trong chUdng trình "Nhàn vàt trong ngày")
v.v. Tuy nhién
ve
và'n
de
này

co
le cùng càn nói rò hdn.
Trong suò't
lich su
tié'ng Nga
tu
thòi Pie Dai
de'
cho dé'n nay
tu
ngoai lai
tu
càc thù tié'ng khàc nhau khóng ngùng du nhap vào tié'ng
Nga, nhiéu
tu
trong
so'
do
co
chùa phu àm dùng
trUóc
nguyén àm "e".
Va
viec chuyèn phu àm
trUóc
nguyén àm này sang tié'ng Nga thành
cùng hay mém
luòn
là mot và'n
de

khó giài quyé't, nhà't là trong thòi
diém bién nay khi càc
tu
ngoai lai, chù yé'u
tu
tié'ng Anh, dang
ó
at
tran
vào tié'ng Nga. Khi xem xét và'n
de
này O.A. Lapteva [O.A
JlanreBa
(3), 29-35, (4), 58-64] dà chi ra 2 xu huóng chinh trong viec
lUa
chon càch doc phu àm b vi tri trUóc "e" b nhùng
tu co
nguon gò'c
ngoai lai. Thù nhà't, hién nay pham vi bién the trong càch phàt àm
co
xu huóng
mò
rong trong lòi àn tié'ng nói thuòng ngày. Chùng ta
co
the
nghe thà'y càc phu àm dùng trUóc "e" trong nhùng
tu
nhU
meppop(l),
meppopu3M(2),

mepaKmO);
KOMnbìomep(4),
K0MnbìomepHbiù(5),
meMn(6),
6ymep6pod(7),
Mucmep(8),
demeKmue(9),
mepMocd
0),
mendemiund
1),
Modejib(12),
jiudep(13),
KodeKC
(14),
K0HmeKcm(15) va
nhiéu
tu
khàc dUdc
phàt àm
ò
cà hai phUdng àn cùng
va
mém. Mac dù trong mot so
trUÒng hdp càc
tu
dién chinh àm chi dua ra duy nhà't mot phUdng àn
phàt àm, phUdng àn
con
lai dUdc coi là sai, vi du nhU trong càc

tu
(6),
(7),
(8), (9), (11), (12), (14) phu àm chi dUdc phàt àm cùng, trong khi
nhùng trUÒng hdp nhU
(10),
(13) - chuàn mUc ngón ngtì chi cho phép
phu àm trUóc "e" dUdc phàt àm mém.
Thù hai,
dò
là hién tUdng
tu vung
hoà mot phUdng àn phàt àm
nào dò chié'm Uu the trong thuc hành lòi nói,
tue
b mot
so'
tu,
mot so
nhóm
tu co
the nhan thà'y xu hUóng chung thién
ve
mot càch phàt àm
hoac cùng hoac mém. Xu huóng này thuòng ké't hdp vói xu hudng mò
436
ròng pham vi bién the phàt àm. Vi du nhU trong ngòn ngù cùa phàn
dòng ngUÒi dàn chUdng trinh, càc chinh tri
già
noi tié'ng mot

so'
tu co
gò'c npecc: npecca - "bào chi, giói bào chi",
npecc-KOH^epenifun
' "cuoc
bop bào",
penpeccuH
- "(sU, cuoc, vu) dàn àp, tran
àp",
KOMupecc
-
"(mié'ng) gac",
3Kcnpecc
- "xe, tàu tò'c hành; (phàn dàu cùa
tu
ghép) toc,
nhanh, chòp nhoàng" v.v. cum pe dUdc phàt àm cùng.
Day
là phUdng
àn phàt àm dUdc coi là khòng chuàn. Song cùng nhu trong nhiéu
trUÒng hdp khàc sU noi tiéng cùa nhùng ngUÒi dàn chUdng trinh, càc
chinh tri
già
v.v.
boàn
toàn
co
the sé góp phàn, trong mot thòi gian
ngàn, thay doi chuàn mUc phàt àm cùa nhùng
tu

này. PhUdng àn
phàt àm cùng
con
chié'm Uu thè' ò nhùng
tu
vói pe nhu:
óepem
- "mù
noi",
KoppeKmno
- "chuàn, chinh xàc",
peùmum
- "(viec, sU) xép bang,
xé'p loai; thù bac"; hay b nhùng
tu
vói ne:
ópioHerriKa
- "ngUÒi phu ntì
toc
den",
MamunepuR
- "mày móc,
thièt
bi, ho
mày,
ed
quan",
(peHeiueóejibHbiù-
"dùng
mot,-

hdp thòi trang; lich sU, sang trong",
zeHemuHecKuù
- "(thuòc
vé^
di truyén hoc, gen hoc", vói ce:
Koncepebi
-
"do bop, thuc pham dóng bop",
óacceùn
- "bé bdi". NgUdc lai cùng
co
nhùng nhóm
tu co
xu
hUóng
phàt àm mém, nhU
tu onepzuH va
càc
tu
phài sinh cùa nò:
3HepeemuKa
- "nàng
lUdng
hoc, ngành nàng
lUdng",
MuHmon3Hepao
- "Bò nàng
lUdng"
màc cho chuàn mUc ngón ngù
co

khuyé'n cào ne chi dUdc phàt àm cùng.
Nhu vay là, dùng nhU O.A. Lapteva [O.A
JlanxeBa
(4), 64] dà nhàn
xét, "vUdng quò'c chuàn mUc" cùa tié'ng Nga dang bi
lung
lay.
Vàn hoà
lòi nói cùa nhùng ngUÒi dang còng tàc trong càc
ed
quan
truyén
thòng
dai chùng nói riéng
va
cùa ngUòi dàn Nga nói chung ro ràng dang b
trong
tinh
trang khòng mà'y sàng
sua.
Hién trang xuò'ng dó'c cùa vàn
hoà lòi nói tié'ng Nga là nói lo ngai khòng chi cùa càc nhà ngòn ngù
hoc
ma con
cùa chinh phù Nga, cùa moi tàng
lóp
trong xà bòi Nga.
Hién trang này trén càc PTTTDC nói chung
va
trèn càc

dai
phàt
thanh, càc kénh truyén hình nói riéng là bau
qua
cùa nhiéu yé'u to',
ma
mot trong
so'dò
là chà't
lUdng
cùa bàn thàn nhùng ngUÒi tham
già
vào viec làm nén càc chUdng trình. Khi nói
ve
chà't
lUdng
cùa nhùng
nguòi dàn chUdng trình, càc phóng vién, Valeri Khazin - thành vién
cùa Hiép boi càc vàn sì Nga, nhà vàn
va
nhà chuyèn nghiép trong
lình
vUc quan he còng dong, cùng nhU nhiéu ngUÒi khàc, khang dinh
ràng trUdc
day
trUÒng dào tao phàt thanh vién cùa Lién xó dà tùng
thuòc loai tò't nhà't. Càc phàt thanh vién dUdc huà'n luyen ky càng
va
437
thù tiéng Nga

ma
ho nói là thù tiéng Nga tuyét
vói.
Ho là ngUÒi dat
ra nhtìng chuàn mUc ma cà nUdc Nga Xó vié't vUdn tdi. He thò'ng
tuyén chon
va
dào tao cùng nhU he thó'ng càc hình phat
vi
càc lòi
ma
càc phàt thanh vién màc phài hé't
sue
khàc nghiet (B.
XasHH).
Theo lòi
ké lai cùa mot trong nhùng hinh luan vién truyén hình xuà't sàc nhà't
Nina
Eremina,
ngUÒi dà tùng
co
18 nàm làm viec trong muc
Thè
thao
cùa chUdng trình Thòi sU, mot làn do doc sai trong àm cùa mot
tu ma
3 thàng lién bà khòng dUdc làm viec (H.
EpeMHHa).
Trong khi hién nay
ngUÒi ta coi viec ngUÒi dàn chUdng trình nói sai khòng dàng sd

nhU
trUÓc kia (tham chi ò Anh
con co
nhùng
trUÒng
truyén hinh ndi ngUÒi
dàn chUdng trình
con
dUdc day nói sai
de gay
bà't ngd cho
khan
già
va
nhò vay tàng tinh hà'p dàn cùa chUdng trình). Viec nói sai cùng khòng
bi phat nang nhU trUóc nùa. Theo lòi cùa I. Strakhov - ngUÒi dàn
cbudng
trinh tin
tue
"Vesti" cùa kénh RTR, khi màc mot lòi sai
nghiém trong ho
co
the chi bi trù
lUdng
300 rùp (khoàng 150.000
VND)
[pressa/145.htm].
Thòi Lién xò càc nhàn vién bào chi, phàt thanh, truyén hình
thuòng xuyèn dUdc càc chuyèn
già

tié'ng Nga tu và'n, trong
so'
ho
co
nhùng
tèn tuoi
nói tié'ng nhU
S.I.
Ozhegov,
R.I.
Avanesov,
D.I.
Rozental v.v. Mot
loat
giào trình,
tu
dién-sàch tham khào
ve
tié'ng
Nga vàn hoc dành riéng cho càc nhàn vién PTTTDC dUdc xuà't bàn.
Ho thuòng dUdc kiém soàt
ve
mat trình dò, ky thuàt nói, nghe thuàt
dién xuà't, khié'n ho luòn phài co'
gang
nàng cao khà nàng nghiép vu
cùa
minh.
Tà't nhién vào thòi dò moi
chuyèn

ddn giàn hdn vi so'
lUdng
dai
phàt thanh, truyén hình cùng nhU
so'
lUdng
càc phàt thanh vién it
hdn hién nay nhiéu làn.
Ngày nay vói sU
già
tàng ghè góm cùa so'
lUdng
càc
ed
quan
PTTTDC (khié'n càc trUÒng dai hoc chi ddn giàn là khòng kip dào tao
dù nguòi cho chùng), vdi nhùng buóc ngoat quan trong dien ra trong
dòi sò'ng xà boi Nga hdn
muòi
nàm gàn
day,
dà co nhtìng sU thay doi
to lón
ve
nhàn
lUc
trong càc
ed
quan này. The cho cho càc phàt thanh
vién chuyèn nghiép là càc bình luan vién, bién tàp vién, nhùng ngUÒi

dàn cbUdng trinh,
ma
phàn lón dà dUdc dào tao chuyèn ngành phóng
vién. Ho tre trung, hà'p dàn, thù vi, tài nàng, song phàn lón lai thiéu
nhùng phàm chat thiét yé'u cùa mot phàt thanh vién chàn chinh -
dò
là vàn hoà lòi nói, là trình dò ngòn ngù cao, là nghe thuàt trình dién.
Chuyèn ngành phóng vién dàng tiéc là khòng cung cà'p
day
dù nhùng
438
ky nàng chinh àm, dò là lòi khàng dinh cùa nhiéu ngUòi trong dò
co
càc nhà ngòn ngù hoc nhU V.N. Belousov, B.V. Krivenko
va
phàt
thanh vién
lào
thành cùa kénh truyén bình ORT I. Kirillov [B.H.
BeJioycoB,
B.B.
KpHBCHKo,
H.
KHpHjijioe].
Hdn the tinh chà't còng viec cùa càc phàt thanh vién, ngUÒi dàn
chUdng trình cùng
co
nhiéu thay dòi. TrUdc
day
phong càch cùa càc

phàt thanh vién thuòng trinh trong, it thè hién càm xùc. Ho trình
dién nghe thuàt doc cùa
minh
khi doc theo già'y nhùng bài do ngUÒi
khàc vié't. Giò day thay thè' nhtìng chUdng trình dUdc dàn dUng
va
ghi
àm, ghi hình
tu
trUdc dà xuà't hién nhiéu chUdng trình dUdc truyén
hình trUc tié'p (càc cuoc phòng và'n, lòi bình luan trUc tié'p, càc chUdng
trình trò chuyèn, chUdng trinh thòi sU trUc tié'p v.v.). Trong loai hình
còng viec này, di nhién, càc lòi lòi nói là rat
de
xày ra.
Trình dò vàn hoà
Idi
nói
con
chUa cao
ò
dai da so' phàt thanh
vién, ngUÒi dàn chUdng trình, còng vói nguyén tàc ddn giàn
ma
nhiéu
ngUÒi trong
so'ho
tuàn thù - "Tói nói (hoac vié't)
nhU
tói

co
thi'
va
dac
diém cùa loai hình còng viec giàu tinh bà't ngò dà góp phàn
ve
lèn mot
bue
tranh ngón ngù
hòn
dòn, xa ròi chuàn mUc trèn càc PTTTDC.
Thài dò thiéu y thùc, tràch nhiem dò'i vdi trình do cùa bàn thàn này
là mot nguyén nhàn quan trong dàn dé'n viéc màc lòi thuòng xuyèn
trong lòi àn tiéng nói cùa nhùng ngUÒi làm phàt thanh, truyén hình
khié'n
khan,
thinh già phàn nàn
ve
chà't
lUdng
còng viec cùa ho
va
khié'n nhiéu ngUÒi ngoài nhìn lai
qua
khù vói sU nuò'i tiéc nhùng tèn
tuoi
càc phàt thanh vién huyén thoai nhU
lu.B.
Levitan, O.S.
Vysotskaia, V.M. Leontieva v.v.

Song nguyén nhàn sàu sa hdn dàn dé'n tinh trang vàn hoà lòi nói
khòng mà'y sàng
sua
cùa nhùng ngUÒi dang làm viec tai càc PTTTDC
nói riéng
va
cùa ngUÒi dàn Nga nói chung
ma
càc nhà ngòn ngù hoc
chi ra,
dò
là nhùng
lo
hong trong còng tàc dào tao cùa nhà trUÒng
Nga, nhàn thùc giao tié'p
(KOMMyHHKaxHBHoe co3HaHHe)
cùa ngUòi Nga.
R5
ràng rang ngUÒi Nga coi trong viec biét tò't ngoai ngù hdn là
bièt
tiéng me de. Ngoai ngù dUdc xem là càn thiét, nguòi ta tu hào
vi
nàm
vtìng ngoai ngù, trong khi chang ai dUdc khen
vi
biét tié'ng Nga tò't
(A.C.
CrepHHH).
Thài dò coi trong bùt ngù hdn khàu ngtì trong dào tao
pho thòng cùng là mot nguyén nhàn khié'n cho

tinh
trang vàn hoà lòi
nói cùa nguòi dàn nói chung
va
cùa càc phàt thanh vién nói chung b
trong tinh trang khòng mà'y sàng
sua
(B.H.
KOHLKOB).
439
Vi vay
de
nàng cao vàn hoà lòi nói cùa nhàn vién càc PTTTDC
nói riéng
va
ngUÒi dàn Nga nói chung, diéu quan trong là phài thay
doi nhùng càch
nghi
trèn, phài khié'n toàn dàn Nga nghi ràng tié'ng
Nga khòng chi là mot mòn hoc chàng mà'y ai
Uà
thich trong trUÒng
hoc
ma
là mot vò'n quy vàn hoà - dàn toc càn dUdc
tran
trong
va
nàm
vùng. Quan tàm hdn dé'n viec day vàn hoà khàu ngù, thay dòi thài do

coi trong bùt ngù hdn khàu ngù là hUdng di càn thié't giùp nàng cao
trình do vàn hoà lòi nói cùa ngUÒi dàn nói chung
va
càc PTTTDC nói
riéng. Nhùng ai hay phài tham
già
vào càc chUdng trình phàt thanh,
truyén hinh (phàt thanh vién, ngUÒi dàn chUdng trình, hay càc chinh
tri
già,
càc nhà boat dòng nhà nUóc, doanh nhàn v.v.) là nhùng ngUÒi
trUóc tién phài chàm lo cho vàn hoà lòi nói cùa minh. Bòi khóng the
quén dUdc ràng càc phUdng tién truyén thòng dién
tu
dà, dang
va
sé
luòn là nhùng phUdng tién chù yé'u tuyén truyén vàn hoà khàu ngù
cho ngUÒi dàn.
Ben
canh nhùng bién phàp dà néu,
de
tàng chà't
lUdng
lòi àn tié'ng nói cùa càc phàt thanh vién, ngoài viec bàn thàn ho phài
y thùc dUdc sU càn thié't phài khòng ngùng tran doi càc ky nàng àn
nói,
càc kién thùc ngòn ngù,
ma
ngay càc

dai,
càc kénh truyén hình
cùng phài
co
nhtìng bién phàp nghiém khàc hdn trong viec tié'p nhàn,
dào tao, xù
ly
càc lòi
ma
càc phàt thanh vién, nhtìng ngUÒi dàn
chUdng trình màc phài. Dò'i vói ngUÒi nói tié'ng Nga nói chung O.A.
Lapteva
con
kéu goi nuòi dUdng, phàt trién trong minh càm nhan
riéng
ve
sU phù hdp, thich hdp ngòn ngù
de co
sU
lUa
chon nhùng
phUdng àn dùng dàn trong lòi àn tié'ng nói cùa minh [O.A. JlanxeBa (4),
64]
(ve
càc nguyén nhàn
va
bién phàp khàc phuc tinh trang vàn hoà
lòi nói yé'u kém trén càc PTTTDC Nga xin xem thém [Dinh Thi Thu
Huyén, 2003]).
Con

trong
lue
tinh trang tiéng Nga trén càc PTTTDC vàn
con
nhiéu và'n
de
bà't càp
va
ngay cà lòi nói cùa càc phàt thanh vién vò'n
vàn dUdc coi là chuàn mUc de chùng ta noi theo cùng khòng phài
lue
nào cùng "chuàn" thi nhùng ngUÒi Nga
va
nhà't là chùng ta, nhùng
ngUÒi nUóc ngoài nghién cùu tié'ng Nga phài dUa vào dàu
de
tìm dUdc
càu
tra
lòi dùng day? Theo lòi cùa còng tàc vién chinh cùa Vién ngòn
ngù mang tèn Vinogradov thuòc Vien hàn làm khoa hoc Nga, Tong
bién tàp cùa website "Tiéng Nga",
luHa
Saphonova
thi
càch tò't nhà't
là chùng ta phài tu minh xem
tu
dién. Tuy nhién càn phài biét ràng
nhùng

tu
dién dUdc xuà't bàn càch
day
vài chuc nàm
co
the dà
co
chùa
440
nhiéu chuàn mUc cu, khòng
con
phù hdp.
Ben
canh dò dòi khi càc
tu
dién khàc nhau cùng
co thè
dUa ra nhtìng càch dành trong àm khàc
nhau. Nguyén nhàn cùa hien tUdng này là do quan diém khàc nhau
ve
khài nièm chuàn mUc ngón ngtì cùa càc nhà
tu
dién hoc.
Co
nhtìng
ngUÒi
cho ràng chuàn mUc khòng thè thay dòi
va
càn phài phàt àm
mot

tu
gió'ng hét nhU nò dà tùng dUdc phàt àm càch
day
200 - 300
nàm. Vi du nhU trong trUÒng
tu dpyofcumb
- "ké't
ban"
- thóng thuòng
dUdc phàt àm vdi trong àm b àm tié't thù 2 -
òpyofcumb,
song trong
tu
dién
Tu
dién hàn làm lón 17 tàp, thi vi tri trong àm này dUdc coi là
cùa khàu ngù
va
dùng ra phài là
òpyjfcumb.
Tu
trèn dà hành chùc vói
trong àm này vào the ky 19. Mot
so'
nhà nghién cùu khàc lai cho ràng
chuàn mUc là sU phàn ành nhùng thay dòi cùa he thó'ng. Nhùng thay
doi dò
co
thè do nhùng quy
luàt

ngòn ngù nhU quy
luàt
tUdng tu, quy
luàt
tièt kiém tao ra.
Ben
canh
dò con co thè
co nhùng
tu
dién chi ddn
giàn là
co
chat
lUdng
kém. Lai
co
nhùng
tu
dién dUdc xuà't bàn làn
dàu càch
day
30-40 nàm song khi tài bàn khóng
co sua
chùa cùng
khóng nhàc dén diéu này khié'n nhiéu ngUÒi nhàm
tuòng
nhùng quy
tàc trong dò dà dUdc càp nhat.
Hién nay dà xuà't hien càc

tu dién
phàt àm
va
trong àm mói cùa
càc tàc già
co
uy tin dà tùng tham
già
vào bién soan càc
tu
dién loai
này cho nhàn vién càc PTTTDC thòi Lién xò (K. C.
ropòaneBHH.
CjioBapb TpyztHOCTeH npoHSHOiueHHa
H
y^iapeHHH
B
coBpeMCHHOM
pyccKOM
fl3b!Ke.
Cn6.:
«HopHHT»,
2000;
O.
JI.
ArecHKo.
PyccKoe
cjiOBecHoe
y;tapeHHe.
CnoBapb

HMCM
coócTBeHHbix.
M.:
3HAC,
2001; M. B. 3apBa.
PyccKoe
cjiOBecHoe
y/iapeHHe.
CjiOBapb HapHuaxejibHbix
HMCM.
M.:
3HAC,
2001 V.V.). Tuy nhién diéu kién de mua dUdc nhtìng cuò'n
tu
dién này
dò'i vói giào vién, hoc sinh, sinh vién Viet Nam
co
thè nói là rà't hiè'm,
song trong nhùng trUÒng hdp này sinh nghi ngò
ve
càch phàt àm hoac
trong àm cùa mot
tu
nào dò chùng ta
co
thè vào tra cùu tai website
httt'J
lgramota.ru. Càch phàt àm
va
trong àm cùa

tu
chùng ta quan
tàm sé dUdc dUa ra dUa vào nhùng
tu
dién này.
Ngoài ra ban
con co thè
dUa ra nhùng càu hòi cùa minh ve bà't ky
và'n
de
nào
ben
quan dé'n tiéng Nga cùng tai website néu trèn. Càc
chuyèn
già
cùa ho phàn tu và'n ngòn ngù sé co'
gang
cho ban càu tra
lòi xàc dàng. Vi du nhu
ben
canh rà't nhieu càc càu hòi
ve
ngù ngbia
cùa càc
tu,
càch
su
dung chùng, càc yé'u tò'ngù phàp v.v. Khi xem xét
441
muc này chùng tói cùng gap mot

so'càu
hòi cùa ngUÒi Nga
ve
càch dat
trong àm dang nhU:
Bonpoc JVe
140860
TJIQ
cxaBHTb
y/iapeHHe:
"cHèr
Ae'no"
HJIH
"cHèT
Zieno'"? OpjioB
A.H.
OTBCT
cnpaBOHHOM cjiy^6bi
pyccKoro
H3biKa
npaBH.ribHo:
cnem
deno\
Bonpoc
JVs
140962
KaK npasHJibHO nocraBHTb
y/iapeHHe
B
cnoBocoHexaHHH "Ha

nojie":
HE'
nojie
HJÌH
Ha
no'jie?
OTBCT
cnpaBOMHOH cjiy>K6bi
pyccKoro fl3biKa
/lonycxHMo:
na' none
H
HO
none.
Bonpoc
^9
140965 KaK
npaBuribHO nocTaBHTb
y;iapeHHe
B
GJIOBC
"sBOHHUib"?
3apaHee
cnacHÓo.
LUKOJibnafl
O.B.
OTBCT
cnpaBoqnoH cjiy^6bi pyccKoro nsbiKa
HpaBHJibHo:
3eoHu'uib.

Nhu vay là trong bài vié't nhò này chùng tòi dà de càp dé'n nhùng
và'n
de
cùa
Idi
nói tiéng Nga trèn càc PTTTDC dién
tu -
ndi phàn ành
trình dò vàn hoà lòi nói nói chung cùa ngUdi dàn Nga
va dóng
thòi là
ndi truyén bà nhùng chuan mUc ngòn ngù cho dòng
dào
ngUÒi dàn
Nga. Tiéng Nga, duói góc dò là mot he thó'ng
va
cà'u trùc khòng thay
doi rò rét, song lai boc lo nhùng khàc biét dàm
net
so vdi
trUóc day
qua lòi àn tié'ng nói cùa ngUÒi dàn Nga ò càc cà'p do khàc nhau cùa
thUc hành ngòn ngù. [B.H.
LUanoujHHKOB].
Nhùng gì dà néu trén cho
thà'y ràng, tuy là cà'p dò ngòn ngù it bién dòi song trong ngù àm vàn
co
the nhàn thà'y nhùng bién chuyèn khà rò
net.
Cùng vdi xà bòi Nga,

tié'ng Nga,
co thè
nói, cùng dang ò giai doan
chuyèn
doi, giai doan
chùa nhiéu bà't òn. Song giai doan này chàc chàn sdm muon sé phài
qua di
va
chùng tòi tin chàc ràng nUóc Nga cùng nhU tié'ng Nga sé lai
co
nhtìng ngày on dinh, tòt dep.
TÀI
LIÈU
THAM KHÀO
1.
BcioycoB
B.H.
Hoebiù
«IJuaManuon»,
unu
PyccKùH peHb
e
poccuùcKux
cpedcmeax
Maccoeoù uncpopMai^uu
I!
www.gramota.ru/mag_new.html7id
=67
2.
BopOTHHKOB

lO.Jl.
O
HCKOTOpblX OCOÓCHHOCTHX H3bIKa Cpe^CTB MaCCOBOH
HH{j)opMauHH
//
www.gramota.ru/rlefir.html7p3.htm
3.
EpeMHHa
H. HYPERLINK " />bin/tvbrowser.cgi?func=page_arh_subs_read&num=17"
cgi-bin/tvbrowser.cgi7func=page_arh_subs_read&num= 17
4.
3apBa M.B.
O
nonb3e cnoeapeù
(cneiiuanbuo ònn paóomuuKoe paduo
u
meneeudeuuH)
Il
www.gramota.ru/mag_arch.html?id=17
442
5.
KapayjiOB
lO.H.
Kynbmypa penu uH3biKoeasi KpumuKa II
www.gramota.ru/rlefir.html7p6.htm
6.
KHpHJiJioB
H.
npofpeccuoHony neoóxoòuM enympenHuù apmucmusM
II tv-

digest.ru/review.php?id=l 7
7.
KoHbKOB B.H.
HenHìomcnnu CMMMoaiinbUiUKcmu pyccKoeo H3biKaìll
www.gramota.ru/journals.html?m=mirrs&n=2001-03&id=246
8. KpHBeHKO B.B.
TQK
aoeopnm
na
meneeuòenuu
II
PyccKaji
penb,
JVb
1,
1995.
9.
JlanreBa
O.A (1).
CnymaeM paòuo
u
meneeusop.
Il
PyccKaji
penb,
N^
4,
1996.
10.
JlanxeBa O.A (2). O

cnoeecnoM yòapeuuu
II
PyccKaH
penb,
N2
5, 1997.
11.
JlanxeBa O.A (3).
3eyHum meèpòo
WIUJ\ÌM2KO?
Il
PyccKafl
penb,
JS9
4,
1998.
12.
JlanxeBa O.A (4).
Seynum
meèpòo
unu
MHZKOÌ
II PyccKaa
penb,
jNfo
5,
1998.
13.
JloMKO
^.A.

PyccKuù H3biK 6 menepadu03(pupe II
www.gramota.ru/rlefir.html7p9.htm
14.
CxepHHH
A.C.
PyccKuù H3biK
e
CMM II
www.learning-
russian.gramota.ru/journals.html7m=mirrs&n=2003-
02&id=494#ul
15.
XasHH
B.
Mbi
ece
—paóbi H3biKa II
www.monitor.nnov.ru/2001/number48/art34.phtml
16.
UlanouiHHKOB
B.H. O
ueKomopbix ocoóeuHOcmnx coepeMennoù pyccKoù
peuu II www.gramota.ru/rlefir.html7plO.htm
17.

18.

19.
www.rtr.spb.ru/pressa/145.htm
20.

Dinh Thi Thu Huyén. Vài
net
ve hien trang tié'ng Nga trèn càc
phiiang
tien
truyén
thóng dai chùng II Ky yé'u Hòi nghi Khoa hoc
Nù
làn
thù 8. Tr. 321-332.
Ha
Noi,
2003.
443