Nghiên cứu trồng nấm sò trên giấy ăn sau khi sử dụng góp phần làm sạch môi trường, tăng thu nhập cho người lao động

NGHIÈN
CQU TRÒNG
NÀM
SO TRÈN GIÀY
AN
SAU KHI
SU
DUNG GÓP PHAN LÀM SACH
MÒI
TRUÒNG,
TÀNG
THU
NHAP CHO
NGLfÒI
LAG DONG
THS.
TRAN THU
PHUONG,
LUU THITHUY
GIANO,
LE
THI
HA,
PHAM
THEHUY,
NGUYÉN LAN
PHUDNG,
PHAM THI
HA
PHUONG
Khoa

Mói truàng, Dai hoc KHTN
Ha Nói
I.
MÒ
DÀU
Cùng vdi
qua
trình edng nghiép hoà, hién dai boa dàt nude, càc
ngành
dich
vu cùa nude ta dà ed nhflng bude tié'n vugt bàc.
Cude
song
hién dai kéo theo xu hudng
già
tang manh me nhu
càu su
dung dich
vu,
dàc
biét là dich vu an udng. He qua tàt yé'u cùa vàn
di
này là mang
ludi nhà
bang,
khàeh san phàt trién vdi tdc dd
cbdng
màt.
Dàng sau dàu hiéu dàng mflng cùa mot
nln

kinh té dang khdi sàc,
thay da ddi thit, it ngudi trong chùng ta quan
tàm
dé'n màt
trai luón
di
kèm vdi nd - nhflng tdn hai dé'n mdi trudng. Khdng nàm ngoài tình
trang ehung, dich vu an udng dà
gay
ra rat nhiéu vàn
di
bàt càp
cho
mèi
trudng nhu su dung bàt hgp
ly
ngudn tài
nguyén
thién nhién, xà thài qua
mfle.
Trong dd ed mot vàn
de ma
tàt eà chùng ta
ludn
gap phài trong
eudc song
bang
ngày nhung it ai
de
y dé'n - giày an sau khi sfl dung.

Ngày nay, giày àn dà tra thành mdt phàn khdng
thè
thié'u trong
mdi bua an, dù dd là bua àn d
già
dình bay d nhà
bang,
khàeh san.
Nhu càu
vi
giày
tàng
ddng
nghia
vdi viée
già
tang mdt
lugng Idn chat
thài ràn vào mdi trudng.
Vi the', tàn dung ngudn xenluloza thài bd này de tài san xuà't, nàng
cao he so su dung giày àn, khép kin vdng tuàn
boàn
vàt
chat
là mot
vàn de hé't sflc ed y
nghia
ddi vdi mdi trudng.
944
Hién nay, trong nàm dang là mdt

nghl ed
tiém nàng
rat
Idn.
Nàm
àn khóng chi là mdt
loai thue phàm
ed già tri dinh dudng cao
ma
con
co
khà nàng chfla dugc nhiéu loai bénh. Càc
món
àn ve nàm da dang,
phong phù,
di che
bién lai hgp khàu vi cùa
nhilu
ngudi. Vi vày, nhu
càu sfl dung nàm trong ddi sd'ng hàng ngày dang
già
tang manh me
va
chàc
chàn se con tàng cao han
nùa.
Cho dén nay dà ed khà nhiéu edng trình nghién eflu san xuà't nàm
àn trén nhung ngudn nguyén
liéu
khàe nhau nhu: bdng, mùn cua, bS

mia,
rom.
Idi
ngd
Tuy nhién, nhflng nguyén liéu này cùng khdng phài ré tién.
De
trong nàm, ngudi
lao
ddng phài dàu tu mdt sd vdn nhàt dinh (già bdng
phéthài
hién nay
lén
tdi 1 triéu
ddng/ltàn).
Han the nùa, vdi mfle tiéu
thu nàm nhu hién nay (hàng nàm
thè
gidi tiéu thu khoàng
15
triéu tàn
nàm àn) nhflng ngudn nguyén liéu này dang dàn trd nén khan hiém
han
va
chàc chàn sé dàt dàn lén nfla trong tuang lai. Trong khi dd, mdt
lugng xenluloza khdng lo - giày àn, hàng ngày vàn dugc thài bd ra mdi
trudng,
gay
ra nhilu vàn
di
bàt càp, vfla

làng
phi vfla
gay
d nhiém, lai
làm
màt my quan mdi trudng. Trude thue té néu trén, chùng tdi dà tié'n
hành nghién eflu
di
tài:
"Nghién
cùu trong nàm
so
trén giày àn sau khi
su
diing,
góp
phàn
làm sqch mói trudng, tàng thu nhàp cho ngudi lao
dóng"
Muc dich cùa nghién eflu này là:
- Tàn dung
va
xù ly dugc ngudn giày àn thài bd, làm nguyén liéu
trong nàm
- Dua ra quy trình nudi trdng nàm
ad
trén ngudn nguyén liéu mdi
- Gdp phàn tài su dung tài nguyén, làm sach mdi trudng
va
tàng

thu nhàp cho ngudi lao ddng.
II.
NGUYÉN LIÉU
VA
PHUONG
PHÀP NGHIÉN CÙU
1.
Nguyén
liéu
1.1.
Vi sinh vàt
Chùng nàm sd: Pleurotus ostreatus.
1.2.
Nguyén liéu
- Giày àn sau khi su dung (thu gom tai càc quan àn khu
vue
ky tue
945
xà MI
Tri,
ky tue xà Dai hgc Kién
Trùe,
ky tue xà Hoc
vién Buu
Chinh Vién Thdng).
- Bdng phé thài cùa nhà mày.
2.
PhircJng
phàp nghién
ciiru

2.1.
Phàn
làp
vi sinh vàt trong ca chat sau khi lén men tu nhién
2.1.1.
Phàn làp vi
khiidn
De
phàn làp vi khuàn, chùng tdi
su
dung mdi trudng ed thành phàn:
Thành phàn
Pepton 10(g/l)
Nac 15(g/l)
Thach 20(g/l)
Nude
càt
lOOO(ml)
Sau khi dun, mdi trudng dugc chia vào càc bình ndn, khfl trùng
ò
120"C,
àp suàt 1 atm trong 30 phùt.
20g
Imi Imi Imi Imi Imi
ISOmlnudc
10' 10"' 10"' 10-' 10^
Càn 20g co
chat
dà lén men
rèi

pha
loàng
nhu sa dd trén, thu dugc
càc dng nghiém ed dd pha loàng
lO"^;
10 "^
IO'*;
10 •^
Ta tié'n hành phàn làp vi khuàn trong co
chat
sau khi lén men tu
nhién. Mdi trudng sau khi hàp khù trùng dugc dd ra
dia
petri.
Khi mdi trudng dà ddng, dùng pipet
Imi
(-20
gigt) nhd 1 giot
dung dich cày lén
dia
thach.
Dùng que gat, gat déu màu trén màt thach.
Cày dung dich lén 10
dia
petri.
Bao gdi, nudi cày trong
tu
àm d 30"C.
946
Sau 48 gid, tién hành dém sd lugng khuàn

lac
vi khuàn
va
tình sd
lugng vi khuàn
ed
trong
Ig
màu
(CFU^
') theo edng thflc:
X = a.n.20
CFU*':
Colony Forming Unii
X: Sd lugng CFU trong
Ig
màu
a: Sd lugng CFU trén
dia
thach
n: Nghich dào cùa ndng dò pha loàng
20:
Sd gigt/Imi
2.1.2.
Phàn làp xa khuàn
De phàn làp xa khuàn chùng tdi sfl dung mdi trudng Ganze:
Thành phàn:
Tinh bdt tan 10(g/l)
K2HPO4
0,5(g/l)

MgS04.7H2 O
0,5(g/l)
KNO3
l(g/l)
FeS04
0,1
(g/l)
Thach 20(g/l)
Nude càt . lOOOml
Càc bude làm tuang tu nhu ddi vdi phàn làp vi khuàn.
2.1.3.
Phàn làp nàm moc
Chùng tdi sfl dung mdi trudng Czapeek - Dox
Thành phàn
NaNO,
3(g/l)
K2HPO4
l(g/l)
MgS04.7H2 O
0,5(g/l)
KCl
0,5(g/l)
FeS04 ,
0,1 (g/l)
Dudng kinh
20(g/l)
Thach 20(g/l)
Nude càt
lOOOmI
Tién hành nudi

cà'y
gidng nhu trén, sau 48 gid dém khuàn lac.
Ì47
2.2.
Xùlygiày
àn bang
phuctng
phàp lén men
tunhien
Giày àn dugc xu ly theo 6
edng
thflc sau:
- Cdng thflc
CT_11-4:
ty le giày: bdng
=
1: 1,
lén men 4 ngày
- Cdng thflc
CT_11-8:
ty le giày: bdng = 1: 1, lén men 8 ngày
- Cdng thflc Cr_l 1-12: ty le giày: bdng = 1: 1, lén men 12 ngày
- Cdng thflc
CT_12-4:
ty le giày: bdng =1:2, lén men 4 ngày
- Cdng thflc
CT_12-8:
ty le giày: bdng =1:2, lén men 8 ngày
- Cdng thflc CT_12-12: ty le giày: bdng = 1: 2, lén men 12 ngày
3. Ké't qua

va
bién
luàn
3.1.
Xùly
giày àn bang
phuang
phàp lén men tu nhién
• Nhiét dò dóng ù
Bdng
va
giày àn dugc xù ly theo càc edng thflc:
CT_ll-4CT_12-4
CT_ll-8CT_12-8
CT_11-12CT_12-12
*>
Theo ddi nhiét dò
(°C)
càc ddng ii
Két
qua
thu dugc trình
bay
d bang
1 :
Bang 1: Dién bién nhiét dò trong càc ddng ii
giày-bdng
sau càc ngày
ù
Ngày

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
CI 11-4
39
43
53
46
CT 11-8
40
43
52
47
43
50
57
48
CT 11-12
38
42
51

49
45
51
56
45
47
58
50
32
CT_12-4
41
45
57
44
CT_12-8
41
45
56
47
52
56
59
49
CT_12-12
42
45
54
47
51
57

59
47
49
51
42
32
948
Qua day
chùng tdi nhàn thà'y:
Nhiét dò ddng
ù
tuàn theo chu ky sau:
- Nhiét dò dóng ù tàng cao dàn trong 3 ngày dàu, thuàng dat
nhiét dò
cao nhàt vào ngày thù 3.
•
Ngày thit 4 nhiét dò gidm,
vi
vày sau 4 ngày cdn ddo lai dóng ù
mot
làn.
Qua
trình này nhàm:
Làm cho nguyén liéu xóp, thoàng khi thuàn lai cho vi sinh vàt
hieu khi
hogt
dóng phàn gidi xenluloza trong dóng ù, han
che'
qua
trình

lén men
yè'm
khi.
Tròn déu chat dinh dudng trong dóng
ù.
Phàn bó lai he vi sinh vàt trong dóng
ù.
Giùp
ca chat dugc phàn gidi dóng déu.
Gidm
bdt lugng
CO2,
HjS,
NHj,
trong dóng ù.
Nhùfng
ddng ù cdng
thiic
12 lén nhiét dugc cao han nhirng
ddng ii cdng
thiic
11 nhung su khàe nhau này khdng
Idn.
Tuy
nhién,
nhOmg
ddng ù cdng
thiic
11 vàn lén dugc dén nhiét dò phù
hgp ddi vdi ca chat trdng nàm sd.

<•
Qua
trình phàn huy giày àn
va
bdng trai qua 3 giai doan:
- Giai doqn
ddii:
boat ddng cùa càc vi sinh vàt (nàm mde, vi
khuàn, xa khuàn) làm nhiét dò ddng ù tàng cao trong khoàng 3 ngày
dàu. Khi nhiét dò ddng ù tàng cao, boat ddng cùa nàm mde- nhdm vi
sinh vàt khdng
uà
nhiét cao, bi flc
che.
- Giai
doqn
2: Nhiét dd lén cao phù hgp vdi su phàt trién cùa
nhóm vi sinh vàt
chiù
nhiét-xa khuàn. Chùng bién ddi
càc
chat phfle
tap nhu xenluloza
va
hemixenluloza thành càc dudng don giàn.
- Giai doan 3: Nhiét dd ha dàn:
Néu: cày ngay gidng vào, sgi nàm su dung càc chat dà dugc phàn
giài
va
mgc

lan
khàp già thè, làn àt càc vi sinh vàt
va
nàm
gay
bénh.
Néu: cà'y
chàm,
nhdm vi sinh vàt kém
chiù
nhiét han sé phàt trién,
sfl dung càc
chat
dinh dudng ed trong ca
chat,
làm giàm chat lugng
nguyén liéu.
949
<•
Su phàn giài ca chat trong ddng ii:
Trong ddng ù, su phàn giài tdi uu xày ra d vùng ed nhiét dò
khoàng
50"C
(vùng màu thàm),
sàu
han nfla là vùng
ki khi
(màu
tràng),
ehù yé'u là lén men yém khi tao ra càc axit hflu ca làm pH

ehuyén sang axit.
Vi
thè,
trong
qua
trình lén men eàn quan tàm dé'n viée dào trón
ddng ù dinh ky, theo chu ky 4 ngày: Làm thoàng khi ddng ù, cung
cà'p
thém oxi
de
giàm su lén men yém khi, trành bình thành càc axit
hihi
ca trung gian
gay
bàt
Igi
cho su phàt trién cùa nàm àn
Vùng co
ch^t 5t bi
phan huy
Vùng co
ch^t bi
phan
huy manh, nhiét
dO
cao
Kich thuóc dóng
ù:
Cao:
l,5m

Dai:
Im
Róng 90cm
Hinh
1 :
Màt
càt dimg cita dóng ii
lén men
3.2.
Sólucfng
vi sinh vàt trong co chat sau khi lén men
Sd lugng
va
thành phàn càc loai vi sinh vàt ed trong ddng ù the
hién khà nàng phàn giài càc
chat
hflu co phfle tap thành nhflng chat
don giàn
de
hàp thu, eung càp dinh dudng cho su phàt trién cùa
nàm
àn.
Vi
thè,
sau khi ké't thue lén men, chùng tdi
lày
màu ca chà't cùa
cdng thflc
CT_11-4 va
CT_11-8,

phàn làp
va
xàe dinh sd lugng vi sinh
vàt ed trong dd.
Chùng tdi tién hành phàn làp vi khuàn trén mdi trudng thach
thudng, nàm mde trén mdi trudng Czapeek-Dox
va
xa khuàn trén mói
trudng Gauze
bang
phuang phàp thach
dia
nhu dà néu d muc
11.2.1.
Ké't
qua
dugc trình
bay
d
bang
2.
950
Bang 2: Sd lugng té bào
(CFU)/g
co chat CT 11-4
va
CT 11-8
Vi sinh vàt
Nàm
mde

Vi khuàn
Xa khuàn
CT 11-4
64.10'
80.10'
12.10'
CT 11-8
32.10'
96.10'
40.10'
Tìir
ké't qua thu dugc d bang 2
ed
the thày ràng:
- Vài thài gian lén men
khàe
nhau
so luang
vi sinh vàt co
trong ca
chat
sau khi
xiì
ly se
khàe
nhau.
- Thài gian lén men 8 ngày cho
so
luang vi sinh vàt
co

trong
co chat
nhiéu han han.
-
So
lugng vi sinh vàt
co
trong ca
chat CT_lI-8 rat
nhiéu, dàc
biét là
so
luang xa khuàn, diéu này chùng tó xenluloza hoàn toàn
co
khà nàng
dugc
phàn giài
rat
tòt.
3. Trong nàm
so
trén giày àn
va bang
sau khi xùly
Giày àn dugc xù ly cùng bdng
bang
phuang phàp lén men tu nhién.
Sau khi dat yéu càu
vi
nhiét dd

va
dò àm, ca chà't dugc dem ra ddng
bich
va
cày gidng. Theo ddi su sinh trudng
va
phàt trién cùa
qua
thè.
Thu bài xong càn qua thè nàm. Tinh nàng suàt nàm tuoi theo
trong lugng khd cùa ca
chat.
Ké't
qua
trình
bay
d
bang
3.
Bdng 3: Su phàt trién sgi
va
hình thành qua
thè
cùa nàm
so
trén giày
àn-bòng
Còng thflc
CT_ll-4
CT_ll-8

CT_11.12
CT_12-4
CT_12-8
CT 12-12
Su
phàt
trién sai nàm
Sgi nà'm
phàt trién
bình thudng
su hình thành qua the kéo
dai hoti
Sgi nàm
moc tot, màu tràng bóng, lan nhanh déu
khàp già the, it tùi b| nhiém, qua the ra nhanh
Sgi nàm moc chàm, sgi phàt trién yéu
ty le nhiém cao
Sgi nàm phàt
trién
bình thuàng
qua the ra bình thudng
Sgi nàm moc rat tot,
lan
nhanh déu khàp già the,
màu tràng dóng déu, qua the hình thành nhanh
Sgi nàrn moc
chàm,
co
mot sd tui
bi

nhiém,
qua the ra
chàm
Nàng suàt
(%)
55%
87%
50%
59%
91%
41%
951
•>
Qua két qua d bang trén
chiìng
tdi nhàn thày:
Nà'm sd ed khà nàng phàt trién trén eà 6 loai co chà't trén.
Nàng suàt nà'm sd trdng trén 6 loai ea chat trén khàe nhau là do
khà nàng boat ddng khàe nhau cùa vi sinh vàt phàn hùy xenluloza
trong 6 ddng ù.
Bdng ed khà nàng lén nhiét tdt han giày nén khi lén men vdi thdi
gian thich hgp thì nàng suàt nà'm trdng trén ca chat làm theo càc còng
thflc 12 tuang ddi tdt han so vdi nàng suàt nà'm trdng trén ca chat làm
theo cdng thflc
11.
Thdi gian lén men ddng ù 8 ngày là thich hgp nhàt, sgi nà'm phàt
trién tdt nhàt, thdi gian ra
qua
thè ngàn, nàng suàt cao.
Thdi gian lén men 4 ngày là ngàn, su boat ddng cùa vi sinh vàt bi

han
che,
su phàn hùy co
chat
con kém.
Vi
chà't dinh dudng cdn kém
nén nà'm khdng ed dù
dilu
kién
de
phàt trién. Két
qua
là sgi tuy cùng
mgc kin nhung yéu
va
thua, cho nàng suàt thàp, chi dat khoàng 55%
(CT_11-4) va
59% (CT_12-4).
Vdi thdi gian lén men 12 ngày, co
chat
bi phàn hùy qua mfle,
mot
phàn vi sinh vàt dà bi chét, lugng
chat
dinh dudng trong ddng ù giàm
xud'ng. Dàc biét là ddi vdi co
chat
làm theo cdng thflc CT_12-12. Co
chat ù theo cdng thflc này lén nhiét

rat
tot do ty le giày bdng là 1:2.
Nhiét dd lén tdt nén vi sinh vàt boat ddng
rat
manh, tuy nhién lai dugc
ù vdi thdi gian khà
dai
nén co
chat
bi phàn hùy
qua
mfle.
Vi
thè,
nàm
mgc kém. Màt già thè dà ed màu
nàu
tdi, ty le
nhilm
cao. Vdi thdi
gian lén men là 12 ngày, nàng suàt cùa nàm trdng trén ea chat
CT_11-
12 ehi dat 50%,
va
trén co
chat
CT_12-12 nàng suàt chi dat
41%.
Tur
day,

ed
the két luàn ràng: giày àn sau khi sfl dung dugc ù
cùng bdng, lén men tu nhién trong 8 ngày là tot nhàt, nang suàt dat
87%
ddi vdi co chat
CT_11-8 va
91%
ddi vdi co
chat
CT_112-8.
4. Ké't luàn
Giày àn ed thè xù ly cùng vdi bdng phé thài
bang
phuang phàp lén
men tu nhién
de
trong nà'm sd.
1.
Ddi vdi ea
chat
bdng
va
giày àn thdi gian lén men ea chà't thich
hgp nhàt là 8 ngày (4 ngày dào co chat 1 làn).
952
2.
Sd lugng vi sinh vàt ed trong ea chat sau khi lén là
rat
Idn,
vi

vày xenluloza hoàn toàn ed thè dugc phàn hùy tot.
3.
Giày
va
bdng ed thè dugc trdn theo ty le 1:1 hoàc 1:2 déu cho
hiéu
qua
kinh té cao (Trdng nà'm sd trén ea
chat CT_11-8
cho lai suàt
là
1.890.000d,
trén ea
chat CT_12-8
cho lai suat là 1.903.000).
Tài liéu tham
khào
1.
Hunk,
W and R.V. Sengbusch, 1969. Champignon- Anbau anf
nicht Komposidertem nahsrsubstrats. Mushroom. Sci,7:
405-419.
2.
Hunke, W. 1970. Modem Mushroom farming. Sei. J-6: 62-66.
3.
Stanek,
M.
1969. Die
wirkung
der celluloseanxerset zenden

microorganisemen auf das wachstum des champignons. Mushr.
Sei,
7: 161-172.
4.
Nguyln Thi Chinh, Kiéu Thu Vàn, Vù Nguyln Hong Anh,
1995.
Sic
dung Bac.licheniformis trong còng nghé san xuà't nàm
sd ca chat khóng khù trùng.
5.
Nguyln Dflc Lugng, 1996.
Nghién
cùu
tình
chat cùa
mot so
vi
sinh vàt
co
khdi niém tóng hgp xenluloza cao
va
ùng dung
trong cóng nghé xù ly
chat
thdi hùu ca.
6. Dinh Xuàn Linh, Nguyén Hflu Ddng. Nà'm àn, ca
sa
khoa hgc
va
cóng nghé

niiói
tróng.
7.
Tran
Thu Phuang. Nghién cùu tróng nà'm rom, nà'm
so
trén bd
mia, góp phàn tài tao tài nguyén, làm sqch mói trudng.
8. Nguyén Thi Thue. Tàn dung chat thdi ran làng nghé san xuà't
che bié'n gè Lièn
Trimg-Dan
Phugng-Hà Tày de tróng nà'm
Linh Chi.
9. Ky thuàt mói trudng. Nxb. Khoa hgc ky thuàt. Nàm
2003.
Summary
Treatment of waste tissue-paper/napkin in mushroom cultivation
for environmental
clean
and income increase
Current economie development has increased significant demand
in consume and services,
cspeeially
eat and drink services. Besides
953
socio-economie benefits these social services bave created some
environmental issues
like
generation of a
large

amount of used tissue-
paper/napkins. The amount beeome inereasing together with rapid
development of hotel and restaurant system. This
solid
waste actually
is a huge source of cellulose which can be treated to reuse as raw
material/substrate for mushroom cultivation.
Mushroom is a kind of clean food,
rich
in nutrient and
pharmaeeutical product. Currently, mushroom cultivation is a great
potential job with good income and appropriate to
rural/agricukural
areas of Vietnam. In this article we bave implemented a study:
Treatment and reuse of waste tissue-paper/napkin for mushroom
cultivation for environmental clean and income increase. The major
results attained are foUowing:
1.
Identify the ratio for the mixture of waste tissue-paper/napkin
and waste cotton to use as a new raw material (substrate) for
mushroom cultivation.
2.
Identify appropriate conditions for naturai fermentation
process based on 6 different conditions regarding to tinte,
temperature, moisture, etc). It is found that
Sdays
fermentation is
the most appropriate condition with productivity reaches 91%.
3.
Mushroom is

well
grown and the high
yield
of mushroom
cultivation.
954