Tổ̉ chức quản lý nghiên cứu cơ bản ở một số nước trên thế giới

Tó
CHQC
QUÀN LY NGHIÉN
CL/U
CO
BAN
Ò MOT SO
NUÒC
TRÉN
THE
GIOÌ
ThS.
Le Yèn
Dung
Ban Khoa hoc - Cóng
nghe,
DHQG
Ha
Nói
Ngày 22/10/2003,
Thù
tudng Chinh
phù
dà ky Nghi dinb so
122/2003/ND-CP ve
viéc thành
lap
Quy phàt trién khoa hoc
va
cdng
nghé qudc

già,
md ra mot md hình quàn ly mdi dd'i vài
càc
boat dong
khoa hoc cdng nghe d Viet Nam. Mot trong
nhùng
dd'i tUdng
dUde
tài
trd,
cho
vay
tu
Quy này là "càc nghién
cùu
ed
bàn"
(Diéu 3, Diéu le
ve to
ehùc
va boat dong cùa Quy phàt trién khoa hoc
va
cdng nghe
qud'c
già).
Nghién cùu ed bàn (NCCB) ndi chung
eting
nbu NCCB trong khoa
hoc tu nhién ndi riéng là nén tàng de phàt trién cdng nghe, xày dUng
tiém lue khoa hoc. Do vay càc NCCB ed vi tri rà't quan trong trong

sU
nghiép phàt trién khoa hoc, cdng nghe phue vu cdng nghiep
boa bién
dai hoà dà't nude. Mot dac
thti
quan trong
cùa
NCCB là
chUa
mang lai
hieu qua
trUe
tiép trong thdi gian
ngàn
ban,
nhung
ddng vai trd
nén
tàng cho su phàt trién chung cua khoa hoc
va
cdng nghé
cùng nhU
giào
due
va
dào tao.
0 nhiéu nude ed nén khoa hoc phàt trién, lue
lUdng
nghién cùu ed
bàn

Idn
manh, Nhà nude thUdng thành lap
ed
quan chuyén
tràch ho
trd trUe tiép cho càc nhà khoa hoc theo càc
de
àn dUa theo nguyèn tàc
tuyén
chon.
Càc ed quan dd thUdng ed tén goi là Quy khoa hoc (Science
Foundation) hoae Hdi dong khoa hoc (Science Couneil) nhUng
ve ed
bàn, nguyén tàc ho trd cho càc
de
àn nghién cùu là nhU nhau, tap
trung
ebù
yè'u là ho trd cho càc boat dong nhàm day manh nghién cùu
khoa hoc, cu the là:
622
- Quy ho trd trUc tiép cho càc
de
àn nghién cùu do eàe nhà khoa
hoc
de
xuà't phù hdp vdi càc dinh hudng nghién cùu
cùa
quy (dinh
hUdng

này dUde xày dUng mot
càch
dàn chù bài cdng dong càc nhà
khoa hoc, phù hdp vdi chié'n
lUdc
phàt trién KHCN qud'c
già).
- Quy ho trd cho càc
de
àn nghién cùu thdng qua
tuyén
chon chat
che bài he thd'ng tham dinh doe
làp
cùa càc nhà khoa hoc.
- Ngàn sàeh
eiia
quy dUdc eà'p
tu
nhiéu
nguón,
dd'i vdi NCCB
nguon chù yé'u
tu
ngàn sàeh Nhà
nude,
ngoài ra ed the nhan ho trd
cùa
càc td ehùc kinh té' trong
va

ngoài nude, hd trd
ciia
càc to ehùc chinh
tri - xà boi trong
va
ngoài
nUdc,
ho trd ciia càc cà nhàn trong
va
ngoài
nude
- Quy boat dong theo
ed
che'
nàng dong, da dang nhàm tbùc day
NCCB nhU: hd trd to ehùc càc boi thào khoa hoc, hd trd xuà't bàn càc
à'n phàm khoa hoc, hd trd cho càc nhà khoa hoc tré, eàe giài
thudng
khoa hoc
- Quy ddng vai trd trong viec tàng cUdng hdp tàe qud'c te.
Sau
day
là td ehùc quy nghién cùu ed bàn mot
so'
nude trén
thè'
gidi.
1.
QUY NCCB NGA (RUSSIAN FOUNDATION OF BASIC
RESEARCH - RFBR)

Dude
thành lap ngày 27/4/1992 theo sàc
lenh
so' 426
cùa
Tdng
thd'ng
lién
bang Nga, Quy NCCB Nga boat dong tu quàn nhU mot ed
quan Nhà
nude
nhàm hd trd cho càc NCCB thuoc càc
linh
vUe khoa
hoc:
toàn hoc, ed hoc, tin hoc, vat ly hoc
va
thién vàn hoc, hoà hoc, sinh
hoc,
y hoc, càc khoa hoc
ve trai
dà't, càc khoa hoc xà boi
va
nhàn vàn.
Mot trong nhùng nguyén tàc càn bàn nhà't cùa Quy là hoàn toàn cdng
khai. Tà't eà càc vàn bàn quy pham cùa Quy, két
qua
tuyén chon, càc
vàn bàn hUdng dàn déu cdng bd'edng khai
va

dén vdi tà't eà nhùng
ai quan tàm.
Nhiem vu chù yeu
cùa
Quy là:
- Ho trd càc NCCB;
- Nàng cao trinh do chuyén mdn cùa eàe nhà khoa hoc;
623
- Phàt trién hdp tàe khoa hoc
va
pho bién thdng tin trong
linh
vUc
NCCB;
- Hd trd cho sU hdp tàe qud'c té trong NCCB;
- Hd trd cho eàe tàp the khoa hoc chuyén mdn cao, cho eàe trUdng
phài khoa hoc
va
càc nhà khoa hoc xuà't sàc
Quy hd trd trén nguyén tàc khdng hoàn lai
va
phi thUdng mai.
Diéu kién bàt bude de Quy hd trd là càc két
qua
khoa hoc dUde thUc
bién
bang
kinh phi cùa Quy déu phài dUdc cdng bd' trén càc tap chi
khoa hoc
va

bién chùng thành tài
san
chung cùa xà boi.
Hàng nam Quy NCCB Nga to ehùc càc tuyén chon de hd trd cho
càc
de
àn theo càc
loai
hình sau
day:
-
De
àn NCCB cùa càc nhà khoa hoc;
- Càc
de
àn tàng cUdng trang thiét bi;
- Hd trd xuà't bàn càc à'n phàm khoa hoc, càc tuyén tap cdng
trinh khoa hoc, càc giào trình ;
- Xày dUng he thdng tin, ed
sd dtì
liéu;
- Hd
tre?
to
ehùc
càc boi nghi, boi thào khoa hoc; .,
- Ho trd quan he hdp tàe qud'c té cùa eàe nhà khoa hoc;
Nguón tài chinh cùa Quy
co
tu:

:•
\ :
M
'^
<
-
Tu
ngàn sàeh Nhà nUdc
(dUde
xàc dinh
bang
4% ngàn sàeh Nhà
nude Lién bang dành cho khoa hoc,
tu
nàm 1997 tàng
lén
là 6%);
' -
Tu
nguon ddng gdp cùa càc
xì
nghiep, ed quan, càc td ehùc, cà
' ' '
nhàn, td ehùc phàp nhàn cùa
nude
ngoài;
' '
-
Tu
phàn

Idi
nhuan cùa càc td ehùc kinh doanh. Theo Luat phàp
' Nga, viec ùng ho này vào Quy sé khdng bi dành thué.
Cd cà'u
td
ehùc cùa Quy
góm
Chù
tich
Quy do Tong thd'ng bò
nhiem trong
nhièm
ky 3 nàm, Hdi dong Quy
góm
Chù tich, 2 Pbd Chù
tich, Tong thu ky
va
24 uy vién - day là ed quan quàn ly cao nhà't, dUdc
Chinh phù Lién bang bd nhiem trong nhiem ky 3 nàm
va
Uy ban Diéu
hành quy là
ed
quan thùa hành
va
diéu
bành
eàe boat dong cùa Quy
góm
11

ngUdi de giài quyét nhùng và'n
de
trong pham vi Hdi dong Quy
uy nhiem.
624
Hién nay Quy NCCB Nga ed hdn 2000 chuyén
già dàu
ngành
d
càc vùng
kbàc
nhau tham
già
tham dinh
de
àn, ho
chiù
tràch nhiem
xem xét, dành già tinh khà thi
va
mùe hd trd kinh
phi
cho eàe
de
àn.
Mdi nàm Quy tié'n hành cuoc tuyén chon chinh mot
làn.
Trong giai
doan 1993 - 1995, Quy dà hd trd
8.760

de àn nghién cùu trong tdng
so'
42.234
de
àn dUdc de xuà't vdi sU tham
già
cùa hdn 50.000 nhà
khoa hoc.
2.
QUY KHOA HOC
TU NHIÈN
TRUNG
QUÓC
(NATIONAL
NATURAL SCIENCE FOUNDATION OF CHINA - NSFC)
Quy khoa hoc tu nhién Trung Qud'c do Qud'c vu vién thành lap
nàm 1986, là ed quan quàn ly nghién cùu
chiù
tràch nhiem thùe day
va
hd trd tài chinh cho NCCB
va
NCCB ùng dung.
Nhièm vu chù yé'u cùa Quy là: Hudng dàn, diéu hoà pbd'i hdp
va
ho
trd kinh phi cho NCCB
va
NCCB ùng dung, xàc dinh
va

boi dUdng
nhàn tài nhàm tbùc day KHCN, thùe
d^y
phàt trién kinh té xà boi
d
Trung Qud'c trén ed sd nhùng nguyén tàc hUdng dàn, chinh sàeh
va
ké'
hoach
cùa Nhà nude ve KHCN; Thu nhàn càc de xuà't nghién cùu de
tham dinh, dành già,
lUa
chon nhùng
de
àn td't nhà't de tài trd; Tu và'n
cho càc ed quan nghién cùu kbàc
ve
eàe và'n
de
quan trong lién quan
dén chién
lUdc
phàt trién NCCB va NCCB ùng dung; Giùp dd eàe quy
khoa hoc chuyén ngành
ve
ké' hoach
va
xày dUng càc chUdng trinh
nghién cùu; Phàt trién càc mdi quan he hdp tàc vdi càc quy khoa hoc
va càc ed quan tUdng ùng

d
nUdc ngoài
To ehùc cùa Quy: Hdi dong Quy góm Chù tich, Phd Chù tich
va
càc thành vién là càc chuyén
già
trong càc
llnh
vUc KHCN
va
quàn
ly dUdc bd nhiem theo nhiem ky 4 nàm.
Ben canh
Hdi dong Quy cdn
ed Hdi dong ed' và'n góm hdn 50 nhà khoa hoc ndi tié'ng trong
va
ngoài nude.
Nguón kinh phi cùa Quy chù yé'u do Nhà nUdc phàn bd
va
tiép
nhàn càc khoàn ddng gdp cùa càc cà nhàn
va
càc td ehùc trong nude
eùng nbu
ò
nUdc ngoài. Kinh phi này khdng ngùng tàng lén, nàm 2003
tdng kinh phi cùa Quy dat
tdi
2 ty NDT
(-250

trieu USD).
625
Qui trình tuyén
ehpn
càc
du
àn: hàng nàm càn eù vào nhùng
nguyèn tàc hUdng dàn, ké hoach phàt trién kinh té- xà boi cùa Nhà
nude,
Quy hUdng dàn nhùng chUdng trình
va
càc thù tue càn thiét
de
càc nhà khoa hoc dàng ky xin tài trd kinh phi. Quy thành lap he
thdng dành già tham dinh chat che
de
xem xét càc de àn cdng
bang
va
chinh xàc. Hién tai he thd'ng dành già cùa Quy góm 59 boi dóng
vdi 730 chuyén
già
trình do cao
va
ed 20.000 chuyén
già
tham dinh
chuyén ngành.
Càc
chUOng

trinh ho
tró
kinh phi cùa Quy góm:
- ChUdng trình chung: tài trd cho càc
de
àn tU do,
de
àn cùa càc
nhà khoa hoc tré, de àn phàt trién càc vùng d Trung Qudc,
de
àn
thUc hién càc y tudng
va
quan niem mdi trong cdng nghé cao.
- ChUdng trình trong diém: tài trd cho càc và'n
de
khoa hoc quan
trong, ed trién vong vdi kinh phi 45.000 NDT
(~5.600USD).
- ChUdng trình
Idn:
tài trd cho càc và'n
de
khoa hoc
Idn,
lién
ngành
vài kinh
phi 100.000 NDT
(~12.500USD).

Qua
qua
trình boat dong hdn 15 nàm, Quy khoa hoc tu nhién
Trung Qud'c dà trd thành ed quan hd trd on dinh
va
giù Vai trd quyét
dinh thùe day NCCB, dà tao ra ed
che'
dàn chù
va
canh tranh
làng
manh trong boat ddng NCKH, trành trùng lap, trén ed sd két hdp
nguyèn tàe tU do sàng tao cùa càc nhà khoa hoc
va
dinh hUdng
cùa
nghién cùu thdng qua da dang hoà càc loai hình hd trd NCCB. Quy
khoa hoc tu nhién Trung Qudc dóng vai trd quan trong trong dào tao
nhàn tài, tàng
cUÒng
hdp tàc giùa NCCB
va
ùng dung, tàng
cUÒng
hdp
tàe quó'e té trong NCKH. Thàng 8/2001, nhàn dip ky nièm 15 nàm
ngày thành làp, Quy khoa hoc tu nhién Trung Qud'c dà tó ehùc boi
thào qud'c té'"He thd'ng Quy khoa hoc hUdng tdi thé'ky
21"

vdi sU tham
du cùa hdn 100 thành vién bao góm 22 nhà
lanh
dao cùa càc quy khoa
hoc
Idn tu
15 qud'c
già de
tong két, rùt kinh nghiém
va
hoàn thién hdn
de
tàng cUdng hiéu
qua
boat dong cùa Quy.
3.
QUY KHOA HOC
QUÓC GIÀ
MY (NATIONAL SCIENCE
FOUNDATION)
Quy khoa hoc qud'c
già
My là
ed
quan doe lap dUde thành làp theo
dao luat cùa Qud'c boi My
tu
nàm 1950. Quy dUdc thành làp de tbùc
626
day sU tié'n bd ve KHCN thdng qua viec bd trd càc chUdng trình nghién

cùu
va
giào due, chù yé'u là càc nghién cùu chà't
lUdng
cao dà dUdc chon
loe va
dành già cùa boi dóng tham dinh.
Tó ehùc Quy góm ed Hdi dóng Quy
va
Giàm dd'e. Giàm dd'e Quy
làm
viec chuyén tràch do Tong thd'ng bó nhiem
va
dUdc Qud'c boi ehà'p
thuan trong nhiem ky 6 nàm. Hdi dóng góm 24 thành vién làm viéc
theo
che
do kiém nhiem, day là nhùng nhà khoa hoc xuà't sàc làm viec
trong càc
llnh
vUe khoa hoc kbàc nhau. Hdi dóng quy
ed
ehùc nàng
hoach dinh chinh sàeh hd trd KHCN
va
phàt trién nguón nhàn
lUc
KHCN. Giàm dd'e Quy thUe hién
ehùc
nàng diéu hành boat dong cùa

quy.
Ben
canh dd cdn ed Tdng thanh tra do Hdi dóng quy
bau,
ed ehùc
nàng kiém tra giàm sàt càc boat dong cùa quy.
Quy khoa hoc qud'c
già
My dUdc tó ehùc theo eàe
lình
vUc khoa hoc
hàn làm. Càc boat ddng cùa Quy tap trung vào:
- Hd trd cho NCCB trong tà't cà càc linh
vUe
KHCN thdng qua
viéc eà'p tài trd, càc hdp dóng, càc thoà thuan vdi eàe trUdng dai
hoc,
càc td hdp dào tao, càc td ehùc phi
Idi
nhuan
va
càc td ehùc
nghién cùu kbàc.
- Khuyé'n khieh sU hdp tàe giùa càc
trUdng
dai hoc, vién nghién
cùu, doanh nghiep
- Thùe
day
sU phàt trién tài nàng thdng qua viéc hd trd cho càc

sinh vién, nghién cùu vién sau khi làm tié'n sì
-
Hd trd cho eàe ehUdng trinh nghién cùu qud'c
già
hoac qud'c tè'
Idn
nhU: ehUdng trình Nam cUc, khoan bién, nghién cùu dia chà't
toàn
càu,
thién vàn, khi quyén, sinh hoc, sinh
thài
Hàng
nàm
Quy nhan dUdc hdn 40.000
de
àn xin tài trd
va
trong
so dd, khoàng 10.000 de àn NCKH, hoc bóng nghién cùu sinh, càc boat
dong dào tao dUde chà'p thuan.
TÓ
CHtrc
QUÀN
L^
NCCB
Ò
VIET NAM
0 nude ta, trong nhiéu nàm qua Dàng
va
Nhà nude dà quan tàm

xày dUng tiém lue KHCN, trong dd ed NCCB. Chinh
vi
vay
ma lUc
lUdng
NCCB
ò
nude ta hién nay tUdng dd'i manh, boat ddng trong
nhiéu Cd quan nghién cùu, càc trUdng dai hoc. NCCB
ò nUde
ta cùng
627
dà dat dUde nhiéu thành tUu quan trong, làm ed sd cho càc nghién cùu
ùng dung, tiép thu
va
làm chù càc cdng nghé hién dai,
su
dung hdp ly
tài nguyén thién nhién, bào ve mdi trUdng
va
phdng chd'ng thién tai,
làm ed sd khoa hoc cho viéc hoach dinh càc chinh sàeh cùa Nhà nuóc.
Càc NCCB gdp phàn nàng cao chà't
lUdng
dào tao càn bd KHCN. Mot
so'két qua
NCCB thuoc lình vUc toàn hoc, ed hoc, vat ly, sinh hoc,
càc
khoa hoc
trai

dà't dà dat trình do qud'c
té va
dUdc dành già cao. To
ehùc NCCB d nUdc ta
ed
the chia làm 3 giai doan:
Giai doan
trUóc
nàm 1991: Nhiem vu NCCB cdn phàn tàn,
chUa
tap trung.
Giai doan 1991 - 1995: Bd Khoa hoc, Cdng nghe
va
Mdi trUdng dà
tó
ehùc
trién khai chUdng trình "NCCB trong lình vUc khoa hoc tu
nhién" theo mot qui dinh phù hdp vdi nhùng dac thù cùa NCCB, ddng
vai trd tó ehùc nghién cùu trén pham vi cà nude. Viéc xày dUng càc de
tài nghién cùu thuoc ChUdng trình bude dàu dUa trén nguyén tàc
tuyén chon, càc Hdi dóng khoa hoc chuyén ngành
lUa
chon càc
de
tài
dUa trén ed sd noi dung dàng ky cùa eàe tap
thè
nghién cùu theo nhùng
tièu
chuàn do Ban Chù nhiem ehUdng trinh qui dinh nhU y nghìa khoa

hoc,
tiém lue khoa hoc, khà nàng thUc hién ChUdng trình
ed
18 Hoi
dóng khoa hoc giùp Ban Chù nhiém chUdng trình tuyén chon
va nghiem
thu dành già eàe de tài nghién cùu. Trong giai doan 1992
—
1995, tong
so'
ed 544
de
tài dUdc xét duyét dUa vào thUc hién.
Ben
canh viéc tó
ehùc trién khai thUc bién càc
de
tài NCKH, chUdng trình cdn hd trd
nhiéu boat dong kbàc nham thùe day NCCB nhU hd trd tó ehùc càc hoi
nghi, boi thào khoa hoc, hd trd mot sd'tap ehi khoa hoc chuyén ngành,
xuà't bàn càc sàeh chuyén khào, hd trd mot so' nhà khoa hoc di
nUóc
ngoài du boi nghi, khào sàt
Giai doan 1996
deh
nay: sau Nghi quyét TW2, NCCB dà
dUdc
quan tàm nhiéu hdn, Bd Khoa hoc, Cdng nghé
va
Mdi trUdng trUe tiép

giao eàe nhièm vu NCCB cho càc ed quan thUc hién. Cd che quàn ly
chUdng trình dà dUdc cài tié'n mot bude: Bd Khoa hoc, Cdng nghe
va
Mdi trUdng thành lap Hoi dóng Khoa hoc Tu nhién (HDKHTN) vói
nhiem vu tu và'n
ve
phUdng hUdng
va
nhiem vu NCCB trong khoa hoc
tu nhién. TrUe thuoc HDKHTN ed 7 boi dóng khoa hoc chuyén ngành
628
ed
nhiém vu giùp Hdi dóng trong viéc xày dUng dinh hUdng nghién
cùu, xàc dinh, tuyén chon nhiém vu
va
dành già két qua khoa hoc.
ChUdng trình NCCB trong khoa hoc tu nhién giai doan này ve
ed
bàn dUdc tó ehùc quàn ly
dUa
trén ed sd kinh nghiém giai doan 1991 -
1995 nhUng dà
ed
nhiéu cài tié'n. Ve hình tbùc tó ehùc dà mang dàng
dà'p Quy khoa hoc cùa càc nude tièn tié'n: ed quy che tuyén chon, tham
dinh, dành già càc nhiém vu, quy che ve chuyén
già
tham dinh, qui
dinh mot sd'biéu màu dùng cho cdng tàc quàn ly. Càc loai hình tài trd
cùa HDKHTN cùng dUde da dang hoà: hd trd de àn nghién cùu, hd trd

tó
ehùc
boi nghi, boi thào, hd trd xuà't bàn sàeh chuyén khào, hd trd
càc nhà khoa hoc tre di dU hdi thào khoa hoc d nude ngoài Kinh phi
Nhà
nude
dàu tu cho NCCB ngày mot tàng (Nàm 2001: 20 ty, nàm
2002:
30 ty, nàm 2004: 45 ty). Tuy nhién, HDKHTN vàn cdn boat dong
nhU mot Cd quan tU và'n,
chUa ed
tu càch phàp nhàn nén
rà't
ban
che'
trong viéc quàn ly
eàe
nhiém vu NCCB, viec eà'p kinh phi cho eàe
nhiém vu hién nay phài thdng qua càc bd/ngành chù quàn, do vay kinh
phi chuyén dén càn bd
thUe
hién nhiém vu thudng eham so vdi tié'n
do
Ve
Cd che td ehùc
va
quàn ly càc nhiem vu NCCB hién nay dà ed
nhiéu cài tién, ddi mdi nhUng vàn
chUa
hoàn chinh nén chUa phàt huy

hé't tiém nàng
va
vai trd cùa NCCB trong sU nghiep cdng nghiep hoà,
hién dai hoà dà't
nude.
Hy vong trong thdi gian tdi, eùng vdi sU hoàn thién ve ed cà'u tó
ehùc
va
Cd
che'
boat ddng, Quy phàt trién khoa hoc
va
cdng nghé qud'c
già
sé tbùc
day
manh me boat ddng NCKH
d
nUde ta ndi chung
va
boat
dong nghién cùu ed bàn ndi riéng.
629