Thêm một ngữ liệu chứng minh cho đặc điểm trọng mẹ của văn hóa Việt Nam

^
THEM MOT
NGU
LIEU CHUNG
MINH
CHO DAC DIEM
"TRONG
ME" CUA VAN HOA VIET NAM
ThS.
Nguyen
Thi Thu
HtfoTng
Eg
mon
Ngdn ngit vd Van hod Viet Nam,
Tri/dng
DHNN,
DHQGHN
DAT VAN
Bt
Gan lien
v6i
cuoc song nong nghiep va nguyen
ly
am
dUdng,
van
hoa Viet Nam
dUdc khSng
dinh c6 khuynh
ha6ng

de cao phu nut. Hang
loat
cac
Na
than va cac Mau
difdc
thd cung trong ddi song
tin
ngifdng,
hang loat cac hinh
tUdng nii difdc
xay
dUng
trong van hoc dan gian
khien nha nghien
cijfu
Ngo
Diic
Thinh khai quat tin
ngUdng
cua Viet
Nam la "Dao Mau", mot
thii
ton giao dan
toe
dac biet. Giao
sif
Tran
Quoc
Vudng ciing

goi do la nen van hoa c6 "nguyen ly Me". Hay TS Le
Tuyet Hanh cho la "thien
tinh
nii" trong van hoa Viet Nam.
Tam
ddc
v6i dac
trUng
"trong Me", "trong Nii" cua van hoa
Vi§t
Nam,
dUa
tren cd sb
"y nghia
cua tii
ditdc
xac dinh va dieu chinh ve
mat van hoa" bai viet nay dat van de phan
tich
mot
ydu
to' ngon
ngfl
nho -
tijf
"cai" trong tieng Viet de them mot
luan
c\i
chiing minh cho
luan

diem tren.
GIAI QUYfiT
VAN
D£
Theo
txi
dien cua Vien ngon
nguf
hoc
2003,
tix
"cai" c6
tdi
13
nghia
khac nhau. Bo qua cac hien
tUdng
dong am hay da bien hoa qua
xa ve nghia, bai viet nay
chi
chu y den
nhflng
nghia con c6 hen he hoac
la
CO
the xac
\kp dUdc
mo'i quan he
vdi
nghia goc, nghia ban dau cua

t\i
"cai" la "me" va phan tich
nh^m
neu bat dac diem van hoa " trong
Me"
ma
tii
chuyen tai.
420
1.
"Cai quoc tuc
xifng
phu viet bo',
xufng
mau viet cai"- theo
quoc tuc
xvfa
thi
gpi
cha bang bo,
ggi
me bang cai (Dan theo
GS
Nguyen
Tai Can)
Tuy
tiif
"cai" rat quen thuoc, c6 phan binh di, suong sa c6 tan so'
xuat hien kha cao trong ddi song giao tiep,
sxi

dung ngon ngii hang
ngay,
nhUng ngUdi
Viet Nam ngay nay hau
nhu
khong con tri nhan
nghia dau tien, nghia "me" cua tii "cai"
nu£a.
Co chang chi con
lai
doi
chut trong cac cau ca dao noi ve than phan tao tan, lam
\u
cua
ngudi
phu
nH
Viet Nam: "Ndng
vinuoi
cdi
ciing
con", "Cdi cd md di dn dem",
"Cai
CO Ian Igi
bd song" ma ba hat ru chau, hay trong cau thanh
ng\i
"Con dai cdi mang".
Th^m
chi
tu!

"cai" con mat han nghia cua minh
khi
trcf
thanh mot thanh
to'cau
tao tii ghep "con cdi"
vcti
y nghia la "cac
con (do bo me sinh ra)" noi chung, ngay ca khi tii ghep nay
dUdc
tach
ra dung v6i sac thai bieu cam "con
vdi
cha cai".
Tuy nhien da c6 mot thdi trong tieng Viet co, tii ma ai cung dung
de goi
ngiicJi
phu
n\t
sinh ra minh mot
each
than thuoc ma binh di nay
da
dUdc
dung
d§
dat ten cho hau het cac con song
16n,
cac diem quan
tu quan trong cua dan

cu
Lac Viet - song Cdi, nghia
Id
song Me.
Hay trong
tu:6c
hieu de suy ton vi anh hiing dan
toe
Phiing
HUng,
tii "cai" - Me
dUdc
dat trang trong trong vi
the
cao ngang bang v6i
"Bo*'-
Cha:
Bo'cdi
Bai
Vi/cfng -
Vua
Idn
cha me.
Va trong
tif
de
chi
dat
nvfdc
cua minh,

ngUdi
dan Viet ciing dung
to hdp tii "cdi
qudc"(cai
quoc tuc
xUng ) nxidc
Me,
chii
khong phai "phu
quoc"-
nif6c
Cha.
Dieu nay
chi
c6 the giai thich
b^ng
tam
thiic
"trong me", truyen
thong "trong
nQ"
cua van hoa Viet Nam, mot nen van hoa ma
tif khc(i
nguyen
ngiicJi
phu
nfl luon
c6
dUdc
mot

vi*
the xa hoi binh dang binh
quyen v6i
ngUcJi
dan ong
dii
trong cong viec gia dinh hay xa hoi, tham
chi con
CO luc vUdt
ca
ngiJdi
dan ong:
"Lenh
ong khong bang
cong.
bd",
"Cha sinh khong tdy me
dudng".
421
2.
Tii "cai" con
dvidc
dung ket
htfp vdi
t^n
rieng cua
ngifcfl
thuoc
gidi
nuf:

cdi Hong cdi
Lan
Thong
thii^ng diidc
dung
lam ngoi ba so it trong giao tiep than mat, suong sa:
^^Bdo
cdi Hong ggi dien cho
t&\„
Dac biet con
difdc
dung
nhii
ngoi
thijf
hai:
"cdi
Lan
Iqi
day me
bad*''.,.
Cach goi kem nay ap dung cho nii noi chung khong phan biet tuoi
tac.
Tu: cac em be gai hai tuoi den cac thieu, thanh nii va ca nhiing phu
nii da
b liia
tuoi lam me, lam ba. Tuy nhien ap dung
each
goi nay phai
la nhiing

ngUdi
hoac la dong nien dong
Ilia,
hoac la
ngUdi
tren
chi
hoac
goi
ngUdi dudi
va phai c6 mo'i quan he than
m$t
v6i nhau.
Goi mot
ngUdi
thuoc
gidi
nii la "cai" kem ten
nh^m chi
kha nang
va thien
chiic
lam me trdi ban.
Sii
chu trong den kha nang lam me,
kha nang
trUc ti^'p
sinh san de duy
tri
noi gio'ng, kha nang nuoi

dUdng
va giao
due
cac the he sau
dUdc
khai quat lai trong
each diing tiJf
"cai"
nay chinh la mot diem the hien tinh "trong me" trong van hoa Viet Nam.
3.
Dac biet
hc^n
ca la mot net nghia phai sinh tii nghia goc me
cua tii "cai" ma c6 le khong mot ngon
ngvi
cua dan
toe
nao
tren the
giofi
co
ditdc,
du la cung chung mot nen van hoa
phifdng
Dong - van hoa nong nghiep, hay ke ca
nhufng
nen
van hoa gan gui
hdn nufa
trong khu

vtfc
Dong Nam A cung
von de cao vai tro cua Me, cua Ba. Net nghia do la:
Idn,
chinh,
chu, quan
trgng.,.
3.1.
Tii "cdi"
diing
sau cdc danh tii vdi vai tro
nhU
mot tinh
ti£:
Song cai = song 16n >< song con
Dudng
cai
= dUdng
16n,
diidng
chinh ><
dUdng
nho,
dUdng
con
Nha cai - vai chu trong dam bac >< con bac
Thd cai
=
thd chinh >< thd phu
May cai

=
may chinh, may chu>< may con, may nho
Trong cai = tro'ng to nhat >< trong con
Diia cai
=
dua to >< diia an (nho)
Ngon cai = ngon to nhat >< cac ngon khac (nho hdn)
Ri cai
= rl
chinh,
ri
to nha'tx ri con
422
3.2. Tit "cdi" con
di/cfc
diing de
chi
phan ddc trong cdc mon
thi2c
an
CO
nUdc:
dn cd cdi lan
nitdc.
Cach goi nay
ch^c chta
c6 lien quan
tdi
net nghia chinh, quan trong. NgUdi Viet Nam vdi truyen thong nong
nghiep

lua nudc thUdng
che bien do an
b^ng
each luoc
hay pha che
tong hdp thanh canh. Phan dac,
phaft
cai trong mon luoc hoac mon
canh doi vdi
ngiicii
Viet phai la phan chinh, phan quan trong hdn ca,
bcii:
khon dn cdi, dai dn
nUdc.
3.3.
Tit
"cdi" trong cdi giam, cdi me mang net nghia phdt sinh
da rat xa so vdi net nghia
thii
ba nay, tuy nhien khong phai la khong
the nhan ra. "Cai"
d
day la vat lieu de tao ra
s\i
len
men trong qua
trinh san xuat ra mot chat lieu nao do. Dem so sanh thi ciing khong
khac may con gio'ng trong qua trinh sinh san cua dong vat. Dong thdi
no lai la chat chinh, chat quan trong nhat,
b3i

khong co no thi khong
the tao ra qua trinh hinh thanh chat
mdi.
Bien luan
nhU
vay thi "cai "
d
day chinh la "chat chinh", "chat
chit"
va la mot net nghia phai sinh
tiep tit net nghia
thxi
3 nay.
Khong tim them, khong tao
mdi
mot tin hieu ngon
ngut
nao
nuta
de chuyen tai cac y nghia
Idn,
chinh, chu, quan trgng ma
ngUdi
Viet co
stt
dung ngay tii "cai"
=
me. Lai them mot minh
chting
niia cho thay

trong tam
thCfc
cua
ngUdi
Viet Nam, "Me" la
ngUdi
gan giii nhat va
than thuoc nhat,
ngifdi
dem cho chung ta cuoc song va tinh yeu
thudng
mot
each
binh di nhat ciing dong nghia vdi
nhOng
gi to
Idn nh^'t
va
quan trong nhat. "Me" khong
chi
la cua mot hay mot vai ca nhan ddn
le ma da trci thanh bieu
tUdng
"NgUdi Me" trong tam thiic va trong van
hoa cua
ngiicii
Viet Nam.
KfiT
THUG VAN
Y)t

Den mot giai doan phat then nhat dinh nao do,
tijf
khong
chi
con la tin hieu ngon ngii
dUdc
tao ra vdi hai mat am thanh va y nghia
CO
quan he
v6
doan vdi nhau. Van hoa da tich
cUc
tham gia vao cd che
tao tii, cd che tao cac nghia mdi cua tii va chi
phoi
cac hoan canh sxi
dung
tii
noi chung. Tii "cai" trong tieng Viet dung la mot tii
nhU
vay.
Cac
each
diing, cac net nghia
diidc
phai sinh,
dUdc
tao mdi cua tii nay
423
nhu da de cap

d^'n
6
tren hau het chiu
sU
qui dinh cua dac diem "trong
me",
"trong nut" cua van hoa Viet Nam. Phan tich tii "cai - me" va cac
each
diing, cac net nghia co lien quan
phin
nao cho thay dac diem
thti
vi cua ban
s^c
van hoa Viet Nam, dong thdi cho
sU
tri
nh^n tii
nay
nhu mot chting tich
lich sii
- van hoa.
TAI
LifiU
THAM KHAO
1.
Nguyin Tai Can, Mot so
chiJtng
tich vi ngon
ngiJt,

van
tU,
van
hod, NXB DHQGHN. 2001.
2.
Tran Ngoc Them, Tim vi ban sac van hod Viet Nam, NXB TP
HCM. 1996.
3.
Robert Lado- Hoang Van Van dich, Ngon
ngit
hgc qua cdc nen
van hod, NXB DHQGHN.
4.
Tit dien tieng Viet, Vien Ngon ngii hoc,
2003.
424