hướng dẫn cách thức sưu tập tem

HNG DN CÁCH THC SU TP TEM

A. Bc khi đu cn thit ca ngi su tp tem
1. Các dng c cn thit :
 su tp tem mt cách có h thng, tránh lãng phí thi gian và tn mt nhiu tin, điu đu
tiên phi xác đnh mình đnh chi cái gì, su tp theo loi nào, tem Vit Nam, tem nc ngoài,
chuyên đ gì Và cn nht là phi có các dng c phc v vic su tp, đó là Danh mc tem ca
nc đnh su tp. Danh mc này ch rõ nhng con tem đnh tìm kim hoc đã có và đ bit các
ch tiêu: Tên b tem đó là gì, mã s, ngày tháng nm phát hành, giá tin ca nc phát hành hoc
ca nc in Tng danh mc (Riêng tem Vit Nam không in giá bán) đ bn có th c lng
mt cách tng đi giá tr ca b tem mình có hoc đnh mua.
Trong quá trình su tp, nhng dng c cn thit không th thiu, đó là : album, cái gp tem
(Pincers), kính lúp, thc đo rng tem, phong bì các loi
* Album: có nhiu loi đ gài tem: tem sng, tem cht, tem không rng , gài phong bì ngày
phát hành đu tiên, phong bì k nim. Album có hai loi: loi có gáy c đnh, các phi gài tem
liên kt vi nhau, không tháo ri. Loi gáy không c đnh mà các phi gài tem đc lng vào
nh các l đc trên phi và vòng kim loi gn  gáy album, d tháo lp.
* Cái gp tem (Pincers): đi vi nhng con tem mi phát hành, đc bit là tem c, quí him,
vic gi gìn cht lng tt luôn là ti quan trng; vì vy, khi gài tem vào album hoc ly ra, nht
thit không nên dùng tay mà cn s dng thành tho cái gp tem. Cái gp tem thng làm bng
kim loi không g, hai m đc mài phng không sc cnh, khi gp hai m áp sát vào nhau
không làm tem b hn.
* Kính lúp: con tem thông thng có kích thc nh bé, nhng ni dung hình nh có th nhìn
thy, nhng nhng chi tit quá nh hoc ch chú thích trên tem, khó có th nhìn rõ ràng bng
mt thng. Kính lúp hoc kính phóng đi giúp ngi su tp phân bit đc nhng chi tit nh
nht. Nh kính lúp bn có th phát hin đc loi tem in li hoc d bn rt có giá tr. Có loi
kính lúp có đèn, đ khi xem tem s rõ ràng hn.
* Bng bo v: thng đc làm bng hai ming mi ca mng,
ming trên trong sut, ming di mu ti sm (đen hoc xanh đen). Hai ming gn vi nhau
bng mt đng dán bng keo hoc ép nhit  phía di. Bng bo v con gi là bng đen, có
nhiu loi to nh, dài ngn khác nhau thích hp vi các kích thc ca tem.

2. Nhng kin thc c bn: đ su tp tem, tránh lãng phí v mi mt, ta có th va su tm,
va trau di kinh nghim, nhng cái cn nht là phi có nhng kin thc c bn. Góc chi tem
này s giúp bn mt phn; bên cnh đó, các tài liu khác nh: Tp chí Tem, Báo Bu chính Vin
thông, Danh mc tem các loi, các tài liu khác, đc bit các tài liu ca nc ngoài s hng
dn bn su tp. Trong khi su tp cn hc hi và tip thu kinh nghim ca các nhà chi tem lão
thành. Các vn đ có tính cht nghip v có th vit th v Công ty Tem 14 Trn Hng o đ
cùng trao đi.
B. Nhng kinh nghim su tp tem:  có đc tem quí him
 có đc tem quý him và nhiu tem có h thng theo đnh hng ca riêng mình, nhng
bc khi đu là vô cùng quan trng. Có nhng cách sau đ có đc nhng con tem cn thit:
* Mua các túi tem trn theo chuyên đ, mua các b tem cht mà mình a thích
* Trao đi nhng con tem đó vi bn bè cùng chi tem và cùng trng, thành ph hoc theo đa
ch có trên Tp chí Tem, qua Hi tem đa phng, Hi tem Trung ng hoc thông qua Công ty
Tem
* Thông qua bn bè, su tp các phong bì ca các c quan, th t cá nhân; nu tem trên phong bì
không thuc loi đc bit, có th tin hành ra tem
* Khi đã có nhiu tem, bn có th su tp rng hn, thông qua các ca hàng bán tem, các nhà
buôn tem và chi tem lão thành
(Lu ý : tt c nhng con tem thông qua trao đi, mua bán, su tp hoc trên phong bì cn đc
bit chú trng đn cht lng)
- Ra tem: đ có đc nhng con tem, có th g nhng con tem trên các phong bì th đã qua
đng bu đin. Khi g tem trên phong bì, cách tt nht là ra tem bng nc, không nên bóc
tem khô, vì s làm rách hoc tem b mng giy. Các bc ra tem nh sau:
- u tiên ly kéo cl nhng con tem ra khi bì th
- Ngâm chúng vào mt chu nc hoc đa (tùy theo s lng tem cn ra), lâu hay chóng tùy
theo lp keo dính; khi thy lp keo b ra, nhc tem lên, bóc nh tay (hoc bóc ngay trong nc)
- Dùng bông lau nh lp keo mt sau tem, mt trc xoa nh đ khi b keo dính vào khi ngâm
- Vt tem ra khi chu, ch nc chy ht, ri úp vào gia hai ming giy thm. i mt chút và
khi giy thm đã hút ht nc, đa tem vào ép gia hai t giy trng, phía trên dùng mt quyn
sách đt lên.

- Nu tem cha phng, đi khô hn, dùng bàn là nóng nh, là trên hai t giy có tem  gia
Nu là nhng con tem quí him hoc tem d bc mu, không nên ngâm trong nc mà dùng
bông nhúng nc đt lên giy phía sau con tem, khi keo ra s bóc và ra nh mt sau.
Lu ý: Khi có mt phong bì đã c hoc có du k nim đc bit, du ngày phát hành đu tiên,
không nên bóc ly tem (ra tem) mà đ nguyên s có giá tr hn nhiu, nht là đi vi su tp
truyn thng.

C. Phân loi su tp tem: truyn thng, chuyên đ, hin đi
Khi đu khi su tp tem mi hình thành, tem cht là mc đích tìm kim ch yu. Tem cht còn
gi là tem đóng du (du nht n bu đin, sau này có th là du k nim, du ngày phát hành
đu tiên), tc là không còn giá tr gi th.  có đc tem cht, ngi ta bóc nhng con tem trên
phong bì đã qua gi th. Do nhu cu cn có nhng con tem cht vi du hy đp, không nhòe, rõ
nét và s lng ngi su tp đông dn lên, nhiu quc gia tin hành đóng du hàng lot đ bán.
Hình thc này gi là hy theo yêu cu. Hin nay, tem cht không có giá tr bng tem sng, nhng
có đc đim là d kim, giá r, và nu trong su tp thiu nhng con tem sng có th gài tem
cht thay th.
Có nhiu hình thc su tp tem: Su tp truyn thng, su tp chuyên đ, su tp tui tr
1. Su tp chuyên đ là dng su tp đc a chung nht, ph bin nht và đng thi cng
đc phân chia thành nhiu nhánh nht. Su tp chuyên đ là b su tp mà nhng con tem đc
thu thp theo mt ch đ nht đnh. Nhng con tem hoc vt phm bu chính phi có ni dung,
hình nh hoc nhng thông tin khác gn cht vi ch đ, đc la chn, sp xp và trình bày
mt cách lôgic, trình t. Cách th hin trong su tp chuyên đ cn hp lý, cô đng và chính xác.
Khi xây dng mt b su tp chuyên đ phi xác đnh: đ ln ca b su tp, trình t và tm c
ca tng phn. Su tp chuyên đ đòi hi kin thc phong phú v mi mt và toàn din: t
nhng vn đ có tm v mô đn nhng chi tit nh nht; đng thi phi có chn lc, la chn
nhng con tem và thuyt minh chân thc nht.
Có th phân ra làm hai loi su tp chuyên đ: Su tp chuyên đ tng th (tng quát) và su tp
chuyên đ thun túy.
Su tp chuyên đ d dàng đt ti mc đích ca mình hn su tp truyn thng
2. Su tp truyn thng (còn gi là su tp c đin): là hình thc su tp theo tng quc gia phát

hành tem. Nó gn lin vi lch s đt nc, dân tc, và lch s bu chính. Trong nhng nm gn
đây, xu hng su tp truyn thng ít đc ph bin, vì nó tn nhiu công sc, tin bc và đòi
hi mt trí tu ht sc đa dng và sâu rng. Su tp truyn thng cn có đy đ các b tem và
các loi vn hóa phm tem chi đc phát hành chính thc:
Tem, phong bì k nim, phong bì ngày phát hành đu tiên, bu thip, bu nh cc đi và các loi
khác (nu có).
3. Su tp tem hin đi: Thi gian gn đây, ti các cuc trin lãm quc t và th gii có thêm
hình thc d thi v tem chi hin đi. Su tp tem hin đi là loi su tp bao gm toàn b
nhng b tem và vt phm bu chính đc phát hành trong vòng 10 nm, tính đn thi đim t
chc trin lãm.  b su tp hin đi tht s có giá tr, bên cnh nhng đòi hi nh đi vi su
tp truyn thng và chuyên đ, s phong phú đa dng và phn thuyt minh, phân tích, đánh giá là
điu quan trng nht.

D. Gài tem vào Album: đây cng là mt ngh thut. Khi gài tem cnlu ý:
- Gài theo chiu ca tem: theo chiu ca giá tin trên mu tem
Gài theo th t các mu ca b, giá tin thp gài trc, cao gài sau. Tt nht theo th t ca
Danh mc tem.
- Không nên gài mu tem n đè lên mu kia
- Không nên gài ln tem sng vi tem cht. Nu su tp c tem không rng và các vt phm bu
chính khác thì tt nht nên gài cùng nhau.
Mt s nc có phát hành loi album có in sn toàn b tem đã phát hành
(có th mt mu hoc nhiu mu nh tem tht). Khi su tp đc b, mu tem nào, bn ch cn
dùng bng gài tem đã gài b hoc mu tem đó dán vào album, rt tin li và có h thng.

E. Sp xp theo h thng: theo trình t thi gian, ABC, tên nc, tùy theo th loi su tp
truyn thng, chuyên đ, hin đi
F. Bo qun tem: Tem nên gài vào album. Khi đ album, nên đ đng và không xp chng lên
nhau. Bo qun ni khô ráo, không nóng quá; tuyt đi tránh đa tem ra nng hoc ánh sáng quá
mnh, có th làm bc mu tem.

THUT NG
1. B tem: là mt hoc nhiu mu tem có ni dung liên quan đn nhau và cùng mc đích, lí do
phát hành.
B gm đ các mu tem theo chng trình phát hành gi là tem trn b. Thiu mt hoc hai mu
có giá tin cao nht gi là tem ct 1 , ct 2 . Nu thiu quá 1/2 s mu ca b thì nhng mu còn
li gi là tem l b.
2. Tem k nim: Tem đc phát hành đ k nim các danh nhân, nhng ngày l ln hoc nhng
s kin đc bit, có thi hn s dng và s lng in nht đnh
Tem đc phát hành v mt chuyên đ nào đó (ng vt, thc vt, hi ha, th thao ), đc
gi là tem chuyên đ. Thông thng tem chuyên đ có s mu nhiu hn tem k nim. Tem
chuyên đ đc ngi su tm a thích hn tem k nim.
3. Tem ph thông: Tem thng đc lu hành lâu dài, in vi s lng ln đ đáp ng các mc
cc phí bu phm khác nhau
4. Tem máy bay: Tem đc dùng đ thanh toán cc phí bu phm, th t gi bng đng máy
bay
5. Tem s v: Loi tem chuyên dùng đ thanh toán cc phí bu phm th t công v
6. Tem pht: Tem mà Bu đin dùng đ dán lên bu phm th t do ngi gn không dán tem
hoc dán không đ mc cc phí qui đnh. S tin pht này do ngi nhn phi tr
7. Tem đc bit: Tem đc sn xut, phát hành vì mc đích đc bit, vi s lng hn ch
8. Tem ph thu: Tem có hai giá mt đc ni vi nhau bng du cng (+), giá ghi phía trc
(bên trái) hoc trên đ thanh toán cc phí bu phm, giá ghi sau (bên phi) hoc di đ ng h
mc đích xã hi hoc t thin
9. Tem tm thi: Tem đc phát hành đ s dng tm thi trong mt thi gian nht đnh vì mt
lí do đc bit nào đó
10. Tem in đè: Tem đã phát hành, nhng do nhu cu s dng đc in thêm giá mt, tiêu đ hay
hình nh. Phn in thêm lên mu tem không thuc thit k mu gc. Tem in đè đc phát hành
xem nh tem mi
11. Tem kèm vi nhét: Tem có hai phn ni dung tách bit: phn ni dung chính ca tem có giá
tin, tên nc phát hành và ch Bu chính, phn ni dung b tr không có giá tin và ch Bu

chính
12. Tem liên hoàn: Khi tem gm ít nht hai mu có ni dung th hin đc sp xp theo trình
t v thi gian, không gian và quan h cht ch vi nhau
13. Tem ln đu: Hai con tem ging hoc khác nhau đc in lin theo chiu dc hay chiu
ngang nhng ngc đu nhau
14. Khi tem : Mt khi tem lin nhau ít nht phi gm hai mu dính lin nhau
15. Tem khi: Khi mt hay nhiu tem, phn xung quanh có l rng có in ch hoc hình trang
trí
16. Tem s: Các mu ca b tem hoc nhiu con tem dính lin nhau và đc đính trên mt bìa
gp nh
17. Tem cun: Mt bng hay mt cun gm nhiu con tem dính lin nhau theo chiu ngang
hoc chiu dc, phn ln là tem có khuôn kh nh
18. Tem có rng: Loi tem mà xung quanh các cnh ca nó đc đc nhng l nh (hoc đng
khía). Khi tem Bu chính xut hin dùng đ thanh toán cc phí bu chính, nó cha có rng,
ngi ta phi dùng dao đ ct; v sau trong quá trình s dng ngi ta đc l xung quanh đ d
xé ri tng con.
19. Tem không rng: Loi tem không đc đc l ít nht là mt cnh ca nó. Tùy theo cnh
không đc đc l mà ngi ta gi là tem không rng cnh trái, phi, trên hoc di. Tem không
rng thng có giá tr su tm hn tem có rng. Giá tr ca nó tng lên nhiu khi còn c l ca t
tem, lê ngang đc a thích hn l dc, hoc là đ hai con tem không rng dính lìên nhau theo
chìêu ngang
20. Tem sng: là tem mi cha đc đóng du hy, mu sc còn ti mi; nu là tem có keo thì
phi gi đc nguyên vn lp keo đó. Tem sng còn gi là tem mi, tem cha s dng, cha
đóng du hy. Tem sng có giá tr cao hn nhiu so vi tem đóng du (tem cht)
21. Tem cht: Loi tem đã qua s dng đ thanh toán cc phí bu chính, hoc đóng du đ
phc v tem chi. Tem cht cng còn đc gi là tem đóng du, tem hy.
Cng có các loi tem sng có rng, sng không rng, cht có rng. Tem cht không rng rt ít.
22. Tem hy theo yêu cu: là tem sng đc đóng du theo yêu cu ca khách hàng. Có th hy
bng nhiu cách: đóng du tay, đóng du máy, đc l.
23. Tem gi bo đm: Loi tem phát hành chuyên dùng đ phc v vic gi th, bu phm bo

đm. Trên tem thng in s hoc tên bu cc gc
24. Tem không giá: Loi tem không in giá tin, nhng vn có ch Bu chính, đc dùng riêng
trong phm vi hp. Tem ch có giá tr gi th thng nng 20g bng đng b ( Vit Nam còn
đc gi là tem quân đi thng binh, công an)
25. Tem mu: Tem có in ch Specimen, đc dùng đ lu tr, làm mu phân bit vi tem gi
hoc bán cho ngi su tm. Tem mu đc in cùng mt loi giy, phng pháp in, mu sc
vi lô tem bình thng.
26. Tem Phiên bn: Mt s con tem quí him, rt khó su tm.  tha mãn nhu cu ca ngi
chi tem, mt s nc tin hành in li loi tem này, mt trc hoc sau con tem có in ch "
Phiên bn bng ting nc gc. Tem ch có giá tr thay th.
27. Tem in bóng: Loi tem in trên giy thng, sau đó đc ph mt lp hóa cht làm bóng con
tem, hoc ph mt lp mica, sau đó in tip hình nh khác to nên con tem ni, khi nhìn  các góc
đ khác nhau ta thy nhng hình nh khác nhau
28.Giá mt tem: là con s hoc ch s kèm theo đn v tin t đc in trên tem đ ch giá tr
thanh toán cc phí Bu chính ca chính con tem đó
29. Hình dáng tem: Cn c vào hình dáng đ xác đnh loi tem: Vuông, ch nht, tam giác,
tròn, hình thang Nhiu nc phát hành tem có hình dáng khác nhau đ thu hút ngi su tm
30. Khuôn kh tem: là kích thc ca con tem, đc tính theo khuôn hình con tem, không k
bo, chiu ngang tính trc, chiu đng tính sau. i vi tem in tràn l, khuôn kh tem s tính c
phn in tràn. không k rng tem.
31. L tem: Phn trng không in, không th hin ni dung con tem. Mt con tem hoàn ho phi
có l nh nhau  tt c các cnh ca nó
32. L t tem: Phn rìa trng bao quanh t tem gi là l t tem.
Tem không rng s có giá tr cao nu nó đc ct có dính mt phn l t tem; l ngang có giá tr
hn l dc.
Mt s nc, trên l t tem có in bng ch th mu, ch ra nhng mu c bn đã dùng đ in con
tem. Nhiu ngi su tp cng rt thích nhng con tem không rng có dính phn ca bng ch th
mu.
33. Rng tem: Ch s lng rng tem trên mt chiu dài 2cm
34. S ca t tem: Hin nay, vi công ngh in hin đi, trên t tem thng có in s th t vào t

tem, đ ch tính liên tc và tính hoàn ho ca k thut in. S ca t tem có th nói lên s lng in
n ca mu tem. S ca t tem thng đc in  phía trên bên phi t tem. Nheu ngi su tp
mun có mt b tem mà các mu tem đu có s, và nht là có cùng 1 s (có giá tr cao nu là tem
không rng)
35. Tâm tem: Thut ng tâm tem đ ch v trí chính gia ca con
tem. Con tem có tâm chính xác là con tem cân đi hoàn chnh, các đng vin hoc bo tem cân
bng vi nhau dù có rng hoc không rng.
36. Ngày tem: là ngày mà các nc đt ra làm Ngày tem
- Ngày bu chính, đng thi t chc nhiu hot đng v tem, trin lãm hoc phát hành b tem
và có du đc bit đ k nim ngày đó
37. Mu thit k: là bn thit k mu tem hoàn chnh đc c quan bu chính có thm quyn
duyt cho in thành tem
38. Tem in thav mu đi giá: là nhng con tem có cùng chung mu thit k, nhng khi in đc
in theo các mu khác nhau. Phn ln là nhng con tem in mt mu.
39. Album: Quyn có các bng gài tem bng giy bóng kính hoc mt loi vt liu trong sut d
nhìn thy tem. Các trang ca album gi là phi, bng đ gài tem gi là bng gài. Có nhiu loi
album khác nhau, tùy theo công dng: Album gài tem, album gài bu nh, album gài FDC
40. Bàn ct tem: dùng đ ct tem không rng, trên mt bàn có chia ô đ ct tùy theo các kích
thc ca tem
41 .Bng gài tem: dùng đ bo v tem. Bng gm hai phn: phn di có mu đen nên còn gi
là bng đen, hoc mu xanh, phía sau có keo khô sn, phn trên bng cht do trong sut, hai
phn liên kt vi nhau bng mt đng dán.
42. Cái gp tem: dùng đ di chuyn tem và đ tránh cm tay làm bn tem, ngi ta dùng cái gp
tem. Gp tem làm bng kim loi không g hoc bng nha, phn đu dùng đ gp luôn phng đ
khi gp không làm tem b hn, mà vn đm bo đ bám.
43. Danh mc tem: là mt dng t đin v tem, mang đy đ các d kin v con tem; có nhiu
loi danh mc:
- In tt c tem ca các nc phát hành trên th gii: tng mc
- In tem ca mt quc gia: danh mc
44. Du hy tem: dùng đ đóng du tem. Du gm hai phn: thân du đ cm, mt du có khc

ngày tháng nm phát hành ca b tem, hoc ngày đóng du, tên bu cc, mã vùng, bu cc.
Ngoài ra còn có các loi du khác dùng cho tem chi:
- Du ngày phát hành đu tiên: đ đóng làm FDC
- Du k nim
- Du k nim đc bit
- Du hy tem có nhiu hình dng khác nhau: tròn, vuông, ch nht, hình thoi
45. H chiu tem chi: là mt quyn s nh có in tên ca các nc có tham d trin lãm quc t
(Tên nc, s dân, v trí đa lý, din tích), đ ngi su tm mua tem ca quc gia đó, dán vào
phn trng và đóng du k nim (H chiu tem chi thng dùng trong các trin lãm tem quc
t)
46. Danh mc mu in tem: là quyn sách in rt nhìêu mu thng đc dùng đ in tem. Kèm
theo có mt ming bìa đen đc đc hai l tròn nh đ s dng khi xác đnh mu ca tem in.
47. Thc đo rng tem: Dng c nh đc làm bng bìa, g, cht do, kim loi có in sn các c
rng hoc bng chia c rng. Khi đo rng tem, ch cn đa thc áp vào rng con tem cn đo, khi
rng in sn trên thc trùng vi rng con tem, thì đó là s rng cn đo.
48. Bu nh cc đai: là mt bu nh mà mt trc có dán tem và đóng du nht n. Mt sau
dùng đ vit thông tin ngn gn. Bu nh, tem, và du nht n phi phù hp vi nhau v ni
dung, b cc, thi gian, đa đim. Bu nh phi là loi thông thng đc sn xut hàng lot,
kinh doanh rng rãi và do c quan Bu đin phát hành. Din tích in hình nh chim 75% din
tích ca c bu nh.
49. Bu gin: là loi th và phong bì gi là mt. Phong bì đc in sn tem, và đc chuyn
bng đng hàng không. Cc phí thp hn mc thông thng cùng nc khi lng. Trong bu
gin không đc đng bt kì vt gì, ni dung th đc vit vào mt trong ca bu gin, hai mép
trên và di đc dán kín, hai mép bên đ h.
50. Bu thip: là mt loi bu nh, mt trc in hình nh, mt sau có th in sn tem hoc không,
có dành ch đ ghi đa ch ngi nhn, ngi gi và thông tin ngn gn
51. Phong bì ngày phát hành đu tiên (FDC): là phong bì mà trên đó dán c b tem, và đc
đóng du ngày phát hành đu tiên ca b tem.
Du có th dùng hai loi: du nht n và du đc bit.

LCH S TEM BU CHÍNH
 hiu v lch s ca tem Bu chính, trc ht ta cùng nhau tìm hiu con tem Bu chính đu
tiên trên th gii ra đi nh th nào? Vào mt bui sáng đp tri,  x Ê ct, ngài Rowland Hill ,
mt công chc cao cp Bu chính Anh, mt ngi qun lý sáng sut và kiên ngh, gp mt
ngi đa th mang đn cho mt cô gái tr mt bc th ca ngi chng cha ci, gi t Luân
ôn, cô gái cm bc th xem xét mt hi ri th dài và đa tr li ngi bu tá ( ngi đa th )
và nói cô ta không có tin tr cc phí. Vì thi đó, cc phí chuyn th vn do ngi nhn th
tr. Ngài Rowland Hill trông thy cnh tng đó, rt bùi ngùi cm đng trc tình cm ca cô
gái và đ ngh đc tr tin thay cho cô. Cô gái đ mt, bi ri và thú nhn vic la di ca mình
rng: Cô và chng cha ci đã ngh ra cách đ thông tin cho nhau mà không phi mt tin gi
th, bng cách ghi mt vài kí hiu  trên góc bì th th hin : Anh vn khe, b m, sp phi đi
xa
Ngài Rowland Hill là mt ngi có đu óc thc t và luôn tính đn hiu qu. Sau mt thi gian
suy ngh và nm 1837, ông đã đ trình lên chính ph nc Anh mt phng án, nhng ch yu
là đ xut: Cc phí chuyn th do ngi gi th phi tr. Tht đn gin, mà trc đó cha có ai
ngh ti. Nhng mt vn đ đt ra là thc hin nh th nào cho ti u? Ngài Rowland Hill cho
rng: Ch cn 1 nhãn nh do c quan bu chính phát hành, bán cho ngi gi th đ dán lên trên
bì th trc khi gi đi là đ vào ngày 06 tháng 05 nm 1840, con tem đu tiên ca nc Anh có
giá tin 1 Penny, mu đen, in hình n hoàng Victoria đc đa vào s dng và nó tr thành con
tem đu tiên trên th gii. Sáng kin này đã mang li mt khon thu đáng k cho nn Bu chính
Anh.
Sau đó, nhiu nc khác cng áp dng sáng kin trên, ln lt cho ra đi nhng con tem ca
mình, nc Braxin nm 1843. Pháp, B nm : 1849, c, an Mch: 1852, M: 1847




S RA I CA CON TEM BU CHÍNH VIT NAM DU TIÊN
Sau Cách mng tháng Tám thành công và Quc khánh 2/9/1945, thành lp nc Vit Nam Dân

ch Cng hòa, do điu kin vt cht còn thiu thn, không có trang thit b k thut và còn bit
bao công vic khn thit hn, chính quyn cách mng cha phát hành đc tem mi; nhng
nhim v đt ra là vn phi đm bo thông tin liên lc, nht là các hot đng bu chính đ phc
v nhu cu giao lu tình cm ca nhân dân. Vn đ là  ch: Ly đâu ra tem Bu chính đ dùng
? Ch thit k mu tem mi và in n thì không kp. Ti thi đim tng chng nh không th
vt qua đc khó khn đó thì có mt cách gii quyt kp thi, va đáp ng đc yêu cu chính
tr, va đáp ng đc yêu cu ca qun chúng, nhanh và hp thc : Ly nhng con tem Bu
chính ông Dng không còn giá tr s dng đem in đè tiêu đ "Vit Nam DCCH", ch "Bu
chính" và giá tin mi, vi ý ngha và mc đích xóa b con tem ông Dng, và tr thành mt
con tem mi ca nc Vit Nam Dân ch Cng hòa.
Nhiu nc trên th gii cng dùng cách này đ có ngay nhng con tem Bu chính ca mình.
Nhng dòng ch và hình nh trên con tem ông Dng đu đc gch b. Toàn b nhng con
tem này đu đc phát hành nh đi vi tem mi bình thng bng các Sc lnh ca Chính ph
nc Vit Nam Dân ch Cng hòa. Nu cn c vào các qui đnh ca Liên minh Bu chính th
gii thì nó có tt c các đìêu kin cn và đ ca mt con tem Bu chính mi: Phát hành, lu hành
và lãnh th bu chính. Nhng con tem này đc gi là tem ông Dng in đè và đc xp
chung vào tem Bu chính Vit Nam Dân ch Cng hòa.
Toàn b tem ông Dng in đè có 57 chng loi, in đè trên 53 mu tem ông Dng, vi 13
loi tiêu đ khác nhau (cách phân loi đc các nhà chi tem lão thành thng dùng).
Mt s con tem ông Dng đc in đè đ tm thi s dng t 2/9/45 đn 2/9/46, và sau đó còn
tip tc đc s dng mt thi gian na cùng vi nhng con tem do Chính ph nc Vit Nam
Dân ch Cng hòa phát hành.

S RA I CON TEM BU CHÍNH CÁCH MNG VIT NAM U TIÊN
Nhân k nim 1 nm Cách mng tháng 8 và Quc khánh 2/9, ngày 27/8/1946, Ch Tch nc
Vit Nam Dân ch Cng hòa đã ra sc lnh s 1 72/SL cho phép ngành Bu đin phát hành 1
loi tem mi.  th hin b tem đu tiên này, hình nh đc chn là V cha già kính yêu ca
dân tc Vit Nam, ngi khai sinh ra nc Vit Nam Dân ch Cng hòa, ngi công dân s 1,
đó là chân dung ca Ch tch H Chí Minh.
Nhng mu tem đã đc th hin qua nhng nét tinh hoa ca ngi ha s v tem: T nhng chi

tit nh nht đc trng v đ chính xác, đ các yu t c bn ca đ ha, đn phù hp vi điu
kin và phng tin in thiu thn ca mt đt nc trong thi kì dng nc, cách mng mi
thành công. Hình v trên tem đã phn ánh trung thc, chính xác t bc nh lãnh t H Chí Minh
nhìn thng đu tiên hi đu Cách mng tháng Tám, th hin nhng nét đc sc nht ca Ngi:
Gn gi - Sáng sut - Hin hu - Uy nghiêm.
B tem gm có 5 mu tem (cùng 1 mu thit k) : xanh lá m, đ vàng, lam và tím - nhng mu
rt phù hp và gn gi vi phong cnh, đt nc và con ngi Vit Nam. Trong đó có mu có
giá Ph thu cu quc (mt hình thc đ ng h vic xây dng và bo v t quc). Tem đc in
trên giy Tu bch, trng - mng càng tôn thêm v đp dung d l thng ca con tem. Ngay t
khi mi ra đi, b tem đã đc các tng lp qun chúng yêu mn và quan tâm chú ý. Nó đánh
du bc khi đu ca nn tem Bu chính cách mng. Không nhng ch đp v hình v, thit k
mu, phng pháp in. . . b tem còn có ý ngha v nhiu mt: chính tr, kinh t, xã hi, ngh
thut
Có l cng còn khá nhiu ngi cha bit tác gi v mu tem đu tiên đó là ai . Khi đc giao
nhim v v con tem này, ha s Nguyn Sáng (Quê  M Tho - Tin Giang, tt nghip trng
Trung cp M thut Gia nh và trng Cao đng M thut ông Dng Hà Ni ), ngi đu
tiên v mu nhiu loi giy bc Vit Nam, đã suy ngh và trn tr khi th hin hình nh Ch tch
H Chí Minh. Mu v ca ông đã tha mãn nhng yêu cu kht khe nht : t m, chi tit mà
phóng khoáng, chính xác nhng rt đi thng, nghiêm túc mà gn gi, đp nhng rt dung d,
nó cng th hin tính cách và bn cht yêu cái đp ca ngi ngh s tài hoa. Hàng my chc
nm sau này, các th h ha s vn ly b tem này đ tìm hiu nhng cái hay, cái đp và phong
cách th hin đc đáo l k .

PHÂN LOI TEM BU CHÍNH
Có nhiu cách đ phân loi tem nh sau :
1. Phân loi theo ni dung phát hành, có :
- Tem ph thông
- Tem k nim
- Tem chuyên đ
- Tem đc bit

2. Theo hình thc ca tem, có :
- Tem in đè
- Tem có rng
- Tem không rng
- Blc : Có rng, không rng
- Khi tem : Có rng, không rng
- Tem liên hoàn
- Tem kèm vi nhét
- Tem cun
- S tem
3. Theo hiu lc cc phí, có :
- Tem có mc cc c bn (hin nay là 400đ - đ gi 1 bc th
thng nng 20 gam)
- Tem giá cao (gi nhng bu phm có khi lng ln, c li xa)
- Tem hàng không bu chính
- Tem sng (cha qua s dng thanh toán cc phí bu chính)
- Tem cht (đã qua s dng hoc đc hy theo yêu cu và phc
v tem chi)
4. Theo hình dng tem, có : Tem hình ch nht, hình vuông, hình thoi, hình tròn . . .
5. Theo các loi giá mt trên tem, có :
- Tem có giá mt bình thng
- Tem không giá : Tem quân đi, tem thng binh, tem công an
- Tem ph thu
6. Theo cht liu sn xut tem, có : Tem g, tem vàng, tem bc, tem giy
Các đnh ngha nhng loi tem trên đc gii thích  phn các thut ng c bn

CHT LNG CA TEM CHI
Nhiu bn su tp thng phân vân không bit nhng mu tem mình có, tt hay xu, mu nào
cn gi, mu nào nên loi b, nhiu khi đa vào b su tp c nhng mu tem rách, mt góc
hoc du đóng nhòe nhot, không còn trông thy hình v trên tem na Nh vy, không nhng

làm mt đi v đp và làm gim giá tr ca b su tp mà còn chim ch ca nhng mu tem
khác, trong khi album gài tem vn d cng không đc d dt.
Vy th nào là mt mu tem có cht lng ?
Mt mu tem hoàn ho phi đm bo nhng tiêu chun sau đây:
1. Không b  bn, nhu nát, không b rách dù rng ít.
2. Không b mng : Tem b mng là mu tem gim b dy, b tróc nhiu hay ít  mt hay nhiu
ch  mt sau hoc mt trc ca mu tem .
Tùy theo đ dy và v trí ca ch mng mà giá tr ca mu tem kém đi nhiu, ít. Trng hp này
thng xy ra khi ngi su tp bóc tem  phong bì hoc tách nhng mu tem có keo dính vào
nhau.
3. Không có các vt gp. Mu tem có th có các vt gp do giy,
do ngi su tp thiu chú ý lúc gài tem vào album, lúc gp album. Nu vt gp nh, ra tem ri
đ khô, là qua có th làm mt vt gp. Nu vt gp sâu, giy b gy hoc vt gp dài, ngang con
tem, mu tem s b gim giá tr
4. V trí hình v mu tem phi cân đi,  chính gia so vi phn
giy trng không in chung quanh, các phn không in trên mu tem vây quanh hình v phi bng
nhau.
5. Tem có rng không đc mt rng ca. Mu tem mt rng ca b gim giá tr. Các catalogue
tem thng ch dn s rng ca ca mt mu tem. Rng ca 13 x 14 có ngha là chiu ngang có
13 rng ca, chìêu dc có 14 rng ca. Ch s 13 hay 14 là s rng ca ca mu tem trên mt đ
dài 2cm. Mt thc đo rng ca giúp ngi su tp tem trong vic này. Tem không rng ca giá
tr  ch l càng ln càng tt. Do đó  nhng t tem không rng, khi ct phi rt cn thn, sao
cho gi đc cân xng đ cho các mu tem đu có đc mt l tem chiu rng ti đa, nhng li
không có nh hng gì đn nhng mu tem không rng bên cnh.
6. Tem có keo mt sau thì keo cn đc gi nguyên vn, không đc ch có ch không ( vì đã b
dính vào đâu đó, đc bóc ra và b tróc). Mun bo qun tt các mu tem có keo cn gài tcm vào
các bng chuyên dùng bng nha trong hoc các t phi gài tem cng bng nha. Nhng vt liu
này đu có bán ti các ca hàng ca Công ty Tem. Trng hp cha có, phi kp thi lót ngay
phía sau các mu tem có keo bng các mnh giy bóng m chng dính.
7. Nu là tem đóng du, du đóng phi sch, không nhòe nhot, tròn vành rõ ch, rõ s và nu có

th ch đóng trên mt phn nh ca mu tem, hình v trên tem càng đc trông rõ bao nhiêu
càng tt.
8. Nhng mu tem b thng, b đt bi kim gài cng gim giá tr, nhng không nên ln vi các
mu ca nhng k phát hành tem đt thng chính thc.
9. Nhng mu tem có xut x đc in lin theo chiu ngang hoc chiu dc, b xé ri ra cng
gim giá tr (nh b "KN 35n thành lp LVN ", b " Bn ri 3000 máy bay M", b "KN 45n
thành lp LVN", b tranh dân gian "ánh ghen, hng da" v.v ).
10. Mt s b tem có mnh giy nh gn lin vi tem ghi chú thích, mnh giy này là mt phn
ca con tem. Nhng mu tem nào thuc loi này mà mnh giy chú thích b xé ri ra thì coi nh
không đy đ và gim giá tr.
11. Nhiu b tem phát hành đc s dng trong nhiu nm, trong đó có nhng mu tem đc in
li vi hình v và giá mt y ht mu c, nhng mu sc hoàn toàn khác hn. ó là nhng mu
tem mi, khác vi nhng mu trc. Mt khác, trong khi in tem, do dùng mc không chun nên
có trng hp cùng mt mu tem có th có hai hoc nhiu sc thái khác nhau trên mt gam mu
(nh b "Chân dung H Ch Tch" in trên giy dó ). Nhng mu tem này khác hn nhng mu
tem đc trng by mt thi gian dài trong t kính, b ánh sáng tri hoc ánh sáng đèn làm cho
bin mu. ây không phi là nhng mu tem quí him mà là nhng mu tem hng.
Vi các mu tem mi phát hành, nhng ngi su tp có quyn đòi hi nhng tiêu chun cht
lng nh trên. Vi các mu tem c (tem phát hành cách đây nhiu nm) cng phi da vào các
tiêu chun trên đ la chn, đánh giá, nhng không th không nhìn nhn đn các yu t nh hoàn
cnh và phng tin in n, phát hành, thi gian, khí hu, môi trng su tp
Có đc nhng mu tem hoàn ho hay quý him, nhng ngi su tp cn gi gìn cn thn.
Không nên dùng tay cm tem, nht là khi tay còn t, bn hay dính du m. Ngi su tp tem
cn có thói quen dùng kp tem gp tem đ ly ra và xp vào album. Nên đ các b su tp  mt
ni khô ráo, các cun album cn đc dng đng, không đ nm trong mt ngn kéo chng lên
nhau. Cn nng gi các album tem và kim tra xem các mu tem có b , mc hoc các con dài
đuôi nhm không. S bn b cn mn su tp và công sc ngi su tp b ra s đc đn bù
xng đáng : Làm ch mt b su tp hoàn ho và giá tr.

TEM D BN

Ngi mi su tp có th cha nhn bit đc tem d bn (còn gi là tem sai khác). Tem d bn
gm nhìêu loi : tem in li (s sut ca nhà in: mu sc, do ch bn, in lch, loi giy ), tem ph
phm (do li ca KCS : rng đc lch, không đc rng, kích thc ), li ca nhà qun lý (khác
v loi giy), li ca ngi thit k mu (sau khi phát hành, phát hin sai sót dn đn thu hi )
Khi su tp, bn nên da vào Danh mc tem, khi phát hin có s khác bit nên gi li. Giá tr
ca tem d bn cao hn rt nhiu ln so vi tem bình thng, bi vì chúng quí him, tc là có rt
ít, đôi khi ch có mt vài con.
Tem d bn phi là loi tem do ngu nhiên mà có, ch không phi c tình to ra, bi vì khi đó, nó
s có rt nhìêu và không còn giá tr gì na (các loi tem in th, tem trng bày  ngoài nng lâu
ngày b bc mu, tem c ý to ra không đc coi là tem d bn).
Tem Vit Nam nhng thi k kháng chin, chin tranh, do điu kin thiu thn, trang thit b thô
s, vn đ qun lý, KCS cha cht ch nên có khá nhiu loi d bn, có th k ra mt s loi tiêu
biu nh :
- Tem Indochine in đè: B Paul Doumer : c 3 con có ch " hnh
phúc " in ngc
B tem H Ch Tch in trên giy dó, loi in đè 50  và OKlOO
thóc, có ch và s to nh khác nhau
- B tem Tháng hu ngh : có mu sm nht khác nhau
- B tem Chin thng in Biên Ph : có c in lch hoc b mt, s 1954 in thành 1951
Tem d bn khác hn tem in th không phát hành nh : Nam b
kháng chin, Quc khánh Triu Tiên, Quc khánh Lào và khác tem đã phát hành nhng đình
bn nh : Chu Vn An, Tem ph thông ( 2 mu ).
Khi có 1 b tem mi phát hành, bn nên mua ngay. Nu nhiu tin nên mua tem sng, ít tin mua
tem cht, và mua ít nht 2 b đ có th so sánh Hàng nm. Công ty Tem luôn có chng trình
phát hành cho c nm, trong đó có tên b tem, s mu trong b và giá bán. Bn nên theo dõi.
Kinh nghim cho thy, có th có nhng b đã phát hành, nhng do mt lý do nào đó tem b thu
hi và tiêu hy, lúc đó bn s có nhng b tem đc bit, tuy không phi d bn.
Su tp tem d bn tc là mình có cái mà ngi khác không có,
tem tr thành quí him, rt có giá tr trong b su tp và ngi su tp s xem xét, tìm hiu k
càng nhng con tem mà mình có.

CÁC TIÊU CHUN K THUT CA TEM BU CHÍNH
1. Mã s: là nhng con s t nhiên đ ch s th t ca b hay mu tem, đc phát hành theo
trình t thi gian. B nào phát hành trc s mang 1 mã s nh hn.
2. Ngày phát hành b tem: là ngày đc n đnh trc theo chng trình phát hành ca b tem,
theo đó b tem s đc chính thc đa vào s dng đ thanh toán cc phí bu chính và đ bán
tem chi khi chính thc đc phát hành.
3. Ha s thit k: là tên ha s th hin chính thc toàn b ni dung hoc mt phn con tem.
Nu b tem có nhiu ha s cùng tham gia th hin thì toàn b ha s đó s đc gi là ha s
thit k ca b tem
4. Tên b tem, tên m tem: là tên gi ca b tem mu tem theo ni dung và chng trình phát
hành, và thông báo phát hành.
5. Giá mt tem: là con s th hin giá tin đc in trên con tem, đ ch giá tr ca con tem khi
đc s dng thanh loán cc phí bu chính.
6. Khuôn kh tem: là kích thc con tem, đc tính trong khuôn hình con tem, th hin bng
milimet chiu ngang tính trc, chiu đng tính sau. Nhiu ngi có quan đim tính khuôn kh
con tem bng toàn b chiu dài t mép rng n đn mép rng kia (quan đim này ch đúng đi
vi tem in tràn l )
7. S rng: là con s th hin s lng rng ca con tem tính trên chiu dài là 2cm. Có nhiu
con tem có các c rng khác nhau. Có th chiu ngang mt c, chiu đng mt c. Hoc kt hp
c 2 c rng đc, cng là mt cách đ chng làm gi tem và to nên s phong phú đa dng.
8. Phng pháp in: th hin cách mà ngi ta dùng đ in con tem nh: p sét, khc thép
9. Ni in tem: ch đa đim in tem
10. S con tem t: thông thng nhng con tem đc in theo mt s lng nht đnh trên mt t
giy.
11. S lng tem in: ch s lng c đnh mà c quan qun lý cho phép in và phát hành các mu
tem
12. S mu in: s mu đã s dng đ in con tem.

S HÌNH THÀNH SU TP TEM VÀ TEM BU CHÍNH TR THÀNH TEM CHI
Ngày nay, không ch trên th gii mà  c Vit Nam, nhiu ngi đu bit thú su tp tem chi
tem đã thu hút hàng trm triu ngi trên hành tinh (loi hình su tp chim s lng ngi
đông nht trong tt c các loi: su tm tin, đng h, đ c, tranh ha nhng s ngi hiu v
tem Bu chính nói chung và tem chi nói riêng không phi là nhiu, k c nhng ngi làm ra
và kinh doanh v tem. Có l h ch hiu mt phn nào theo xu hng chung và v mc đích li
nhun hn là v cái hay, cái đp, cái phong phú đa dng ca con tem.
Thot đu, khi mi ra đi, theo sáng kin ca ông Rowland Hill, tem ch làm nhim v thanh
toán cc phí bu chính, làm tng doanh thu bu chính. Thi y, giao thông và thông tin còn
khó khn nên khi nhn đc mt lá th là mt nim vui ln, nht là t nc ngoài gi ti. Phong
bì có mt con tem tr thành mt k vt đc lu gi nh báu vt. Tem đc phát hành ch yu
là tem ph thông, s lng in ln, mu sc không đp.
Sau đó, do nhu cu ca bu chính cn thit phi có nhiu loi tem khác nhau đ phù hp vi giá
cc các phng tin vn ti khác nhau; vì vy có nhiu loi tem: tem s v, tem thii cc, tem
ph thu và nhiu nc mun gii thiu đt nc mình qua nhng con tem, đó là nhng con tem
chuyên đ.
Mt s ngi trong quá trình s dng thy hình nh trên con tem rt đp (mi con tem là mt tác
phm ngh thut thu nh, có tính cht đ ha đc bit), và sau mt thi gian gi th nhng con
tem dn dn ít đi, tr thành ca quí (nguyên tc ca tem khi đã in và phát hành không đc tái
bn); vì vy h đi tìm kim đ có nhng con tem đã gn bó vi nhng k nim và thi trai tr
ca mình. Chính điu đó đã hình thành ý thc su tm đ có đc phong trào chi tem rng khp
nh hin nay. Bên cnh đó là nhng nguyên nhân khác nh: ý nghiã v giáo dc, v kinh doanh,
và đ có đc mt b bách khoa toàn th v mi mt: Kinh t, chính tr, xã hi, đt nc, con
ngi, phong tc tp quán, thiên nhiên, lch s, vn hóa, truyn thng, khoa hc k thut, th
thao
Nm 1841, phong trào chi tem xut hin ti Anh và nhanh chóng lan rng ra các nc. Liên
minh Bu chính th gii (UPU ) thành lp ngày 9/10/1874 ti Thy S; Hip hi Tem chi th
gii ( FIP ) thành lp ngày 26 tháng 6 nm 1926 ti Pari ( Pháp ); Liên đoàn Tem chi Châu á
(FIAP) có 24 thành viên, đc thành lp ngày 14/9/1974 ti Singapore.
Hin nay, Vit Nam là thành viên ca c 3 t chc trên

Su tp tem là kiên trì tìm kim, tp hp tng con tem, b tem và nhng vt phm bu chính có
liên quan theo ch đnh và s thích ca mi ngi, tìm hiu, nghiên cu t nhng chi tit nh
nht có liên quan. Khi có trong tay mt chic phong bì nhn đc ca bn bè gi cho, đng vi
vàng ngâm nc đ bóc con tem ri vt phong bì đi, nhiu khi chính chic phong bì có tem và
du đó, trong tng lai, s tr thành mt sn phm tem chi vô giá. Nm 1856, bu đin ca x
Guyana ( thuc Anh ), vì có mt s c v hp đng, phi in li mt s tem b sung. Con tem mt
xu đó nhanh chóng đc phát hành và cng rt chóng b lãng quên. 17 nm sau, mt em hc sinh
12 tui lc li nhng th t trao đi ca gia đình và tìm thy con tem mt xu đó, em không thích
nên bán đi, đc đ 7 - 8 Franc.
10 nm sau mt nhà su tp tem ni ling đã mua li con tem vi giá 10 bng Anh. Con tem này,
nm 1973 đã đc bán đu giá li, vi giá mt triu ri Franc. ó là mt trong rt nhiu nhng
câu chuyn vô tình, nhng đã tr thành bài hc cho tt c nhng ai đang và s là ngi su tp
tem.
Khi đã su tp tem và khi gi quyn su tp ca mình, dù đã hoàn chnh (rt him khi, bi vì
chi tem là không bao gi có s hoàn chnh) hay còn d dang, ngi su tp luôn luôn cm thy
thú v, đó là nhng giây phút th giãn sau nhng gi làm vic mt nhc, trn tr và tìm tòi nhng
cái hay cái đp ca tem th, và còn mt điu rt đáng k ti: đó là chi tem nh là ta dành tit
kim, tích ly dn thành món tin đáng k.
Su tp tem đang dn dn tr thành mt đ tài khoa hc mà nhiu ngi nghiên cu. Khi đã chi
tem là ta bc vào mt th gii vô cùng rng ln, mi ngi đu có quan đim và s thích khác
nhau; vì vy, cách thc su tp, hình thc su tp, th loi su tp cng khác nhau. Có th điu
này có ngi cho là đúng, nhng ngi khác cho là không đúng; tt nhiên xét v mt khía cnh
nào đó thì đu có lý. Chính vì vy, không ai ph nhn đc rng: tem chi và chi tem rt đa
dng, phong phú và lô gíc. Vy tem Bu chính và tem chi ging nhau và khác nhau nh th nào
? Có th quan nim : tt c các loi tem Bu chính đu là tem chi, nhng cng có th tem chi
cha chc đã là tem Bu chính, hoc tem Bu chính dùng đ thanh toán cc phí bu chính,
nhng tem chi thì có th có hoc có th không. Nhiu khi, nhng khái nim có th ging nhau
hoc khác nhau và có tính tng đi.

TEM QUÝ HIM
Khi đã là ngi su tp tem, dù là ai ít hay nhiu tui,  bt k quc gia nào, cng đu mun có
tht nhiu tem, nht là nhng con tem quý him. Vy th nào là tem quý him ? Chúng ta đu
bit rng cái gì him thì rt quý, nhng quý cha chc đã phi là him. Cng nh các th loi su
tm khác, tem quý him đc th hin trên các mt sau:
1. Tem phi là loi mà rt ít ngi có, tc là him.
2. S lng in và phát hành hn ch.
3. Tem đã phát hành rt lâu, thông thng là tem c. Theo thi gian, tem còn li rt ít
4. Tem có ni dung gn lin vi mt s kin lch s trng đi nào đó, đ tài đc a chung,
hoc cht lng in tt vi phng pháp in đc bit, nht là nhng phong bì c có tem đã qua s
dng trên mng bu chính.
5. Tem in li hoc d bn, do trong quá trình in máy in b li hoc do ngi kim soát không cht
ch, đ nhng con tem kém cht lng lt ra ngoài
6. Tem đã phát hành nhng vì mt lý do nào đó đc c quan có thm quyn thu hi và tiêu hy.
7. Tem phi còn cht lng tt : mu sc nguyên vn, rng tem đ, không b bn, gp, tem không
b mng; nu là tem có keo thì lp keo còn nguyên; nu là tem không rng thì ít nht phi có hai
con dính lin nhau hoc còn l.
Tem quý him rt có giá tr trong mi th loi su tp : Su tp truyn thng, su tp chuyên đ,
ti các cuc tnn lãm và có giá bán rt cao.

THUT NG
1. B tem: là mt hoc nhiu mu tem có ni dung liên quan đn nhau và cùng mc đích, lí do
phát hành.
B gm đ các mu tem theo chng trình phát hành gi là tem trn b. Thiu mt hoc hai mu
có giá tin cao nht gi là tem ct 1 , ct 2 . Nu thiu quá 1/2 s mu ca b thì nhng mu còn
li gi là tem l b.
2. Tem k nim: Tem đc phát hành đ k nim các danh nhân, nhng ngày l ln hoc nhng
s kin đc bit, có thi hn s dng và s lng in nht đnh
Tem đc phát hành v mt chuyên đ nào đó (ng vt, thc vt, hi ha, th thao ), đc
gi là tem chuyên đ. Thông thng tem chuyên đ có s mu nhiu hn tem k nim. Tem

chuyên đ đc ngi su tm a thích hn tem k nim.
3. Tem ph thông: Tem thng đc lu hành lâu dài, in vi s lng ln đ đáp ng các mc
cc phí bu phm khác nhau
4. Tem máy bay: Tem đc dùng đ thanh toán cc phí bu phm, th t gi bng đng máy
bay
5. Tem s v: Loi tem chuyên dùng đ thanh toán cc phí bu phm th t công v
6. Tem pht: Tem mà Bu đin dùng đ dán lên bu phm th t do ngi gn không dán tem
hoc dán không đ mc cc phí qui đnh. S tin pht này do ngi nhn phi tr
7. Tem đc bit: Tem đc sn xut, phát hành vì mc đích đc bit, vi s lng hn ch
8. Tem ph thu: Tem có hai giá mt đc ni vi nhau bng du cng (+), giá ghi phía trc
(bên trái) hoc trên đ thanh toán cc phí bu phm, giá ghi sau (bên phi) hoc di đ ng h
mc đích xã hi hoc t thin
9. Tem tm thi: Tem đc phát hành đ s dng tm thi trong mt thi gian nht đnh vì mt
lí do đc bit nào đó
10. Tem in đè: Tem đã phát hành, nhng do nhu cu s dng đc in thêm giá mt, tiêu đ hay
hình nh. Phn in thêm lên mu tem không thuc thit k mu gc. Tem in đè đc phát hành
xem nh tem mi
11. Tem kèm vi nhét: Tem có hai phn ni dung tách bit: phn ni dung chính ca tem có giá
tin, tên nc phát hành và ch Bu chính, phn ni dung b tr không có giá tin và ch Bu
chính
12. Tem liên hoàn: Khi tem gm ít nht hai mu có ni dung th hin đc sp xp theo trình
t v thi gian, không gian và quan h cht ch vi nhau
13. Tem ln đu: Hai con tem ging hoc khác nhau đc in lin theo chiu dc hay chiu
ngang nhng ngc đu nhau
14. Khi tem : Mt khi tem lin nhau ít nht phi gm hai mu dính lin nhau
15. Tem khi: Khi mt hay nhiu tem, phn xung quanh có l rng có in ch hoc hình trang
trí
16. Tem s: Các mu ca b tem hoc nhiu con tem dính lin nhau và đc đính trên mt bìa
gp nh
17. Tem cun: Mt bng hay mt cun gm nhiu con tem dính lin nhau theo chiu ngang

hoc chiu dc, phn ln là tem có khuôn kh nh
18. Tem có rng: Loi tem mà xung quanh các cnh ca nó đc đc nhng l nh (hoc đng
khía). Khi tem Bu chính xut hin dùng đ thanh toán cc phí bu chính, nó cha có rng,
ngi ta phi dùng dao đ ct; v sau trong quá trình s dng ngi ta đc l xung quanh đ d
xé ri tng con.
19. Tem không rng: Loi tem không đc đc l ít nht là mt cnh ca nó. Tùy theo cnh
không đc đc l mà ngi ta gi là tem không rng cnh trái, phi, trên hoc di. Tem không
rng thng có giá tr su tm hn tem có rng. Giá tr ca nó tng lên nhiu khi còn c l ca t
tem, lê ngang đc a thích hn l dc, hoc là đ hai con tem không rng dính lìên nhau theo
chìêu ngang
20. Tem sng: là tem mi cha đc đóng du hy, mu sc còn ti mi; nu là tem có keo thì
phi gi đc nguyên vn lp keo đó. Tem sng còn gi là tem mi, tem cha s dng, cha
đóng du hy. Tem sng có giá tr cao hn nhiu so vi tem đóng du (tem cht)
21. Tem cht: Loi tem đã qua s dng đ thanh toán cc phí bu chính, hoc đóng du đ
phc v tem chi. Tem cht cng còn đc gi là tem đóng du, tem hy.
Cng có các loi tem sng có rng, sng không rng, cht có rng. Tem cht không rng rt ít.
22. Tem hy theo yêu cu: là tem sng đc đóng du theo yêu cu ca khách hàng. Có th hy
bng nhiu cách: đóng du tay, đóng du máy, đc l.
23. Tem gi bo đm: Loi tem phát hành chuyên dùng đ phc v vic gi th, bu phm bo
đm. Trên tem thng in s hoc tên bu cc gc
24. Tem không giá: Loi tem không in giá tin, nhng vn có ch Bu chính, đc dùng riêng
trong phm vi hp. Tem ch có giá tr gi th thng nng 20g bng đng b ( Vit Nam còn
đc gi là tem quân đi thng binh, công an)
25. Tem mu: Tem có in ch Specimen, đc dùng đ lu tr, làm mu phân bit vi tem gi
hoc bán cho ngi su tm. Tem mu đc in cùng mt loi giy, phng pháp in, mu sc
vi lô tem bình thng.
26. Tem Phiên bn: Mt s con tem quí him, rt khó su tm.  tha mãn nhu cu ca ngi
chi tem, mt s nc tin hành in li loi tem này, mt trc hoc sau con tem có in ch "
Phiên bn bng ting nc gc. Tem ch có giá tr thay th.
27. Tem in bóng: Loi tem in trên giy thng, sau đó đc ph mt lp hóa cht làm bóng con

tem, hoc ph mt lp mica, sau đó in tip hình nh khác to nên con tem ni, khi nhìn  các góc
đ khác nhau ta thy nhng hình nh khác nhau
28.Giá mt tem: là con s hoc ch s kèm theo đn v tin t đc in trên tem đ ch giá tr
thanh toán cc phí Bu chính ca chính con tem đó
29. Hình dáng tem: Cn c vào hình dáng đ xác đnh loi tem: Vuông, ch nht, tam giác,
tròn, hình thang Nhiu nc phát hành tem có hình dáng khác nhau đ thu hút ngi su tm
30. Khuôn kh tem: là kích thc ca con tem, đc tính theo khuôn hình con tem, không k
bo, chiu ngang tính trc, chiu đng tính sau. i vi tem in tràn l, khuôn kh tem s tính c
phn in tràn. không k rng tem.
31. L tem: Phn trng không in, không th hin ni dung con tem. Mt con tem hoàn ho phi
có l nh nhau  tt c các cnh ca nó
32. L t tem: Phn rìa trng bao quanh t tem gi là l t tem.
Tem không rng s có giá tr cao nu nó đc ct có dính mt phn l t tem; l ngang có giá tr
hn l dc.
Mt s nc, trên l t tem có in bng ch th mu, ch ra nhng mu c bn đã dùng đ in con
tem. Nhiu ngi su tp cng rt thích nhng con tem không rng có dính phn ca bng ch th
mu.
33. Rng tem: Ch s lng rng tem trên mt chiu dài 2cm
34. S ca t tem: Hin nay, vi công ngh in hin đi, trên t tem thng có in s th t vào t
tem, đ ch tính liên tc và tính hoàn ho ca k thut in. S ca t tem có th nói lên s lng in
n ca mu tem. S ca t tem thng đc in  phía trên bên phi t tem. Nheu ngi su tp
mun có mt b tem mà các mu tem đu có s, và nht là có cùng 1 s (có giá tr cao nu là tem
không rng)
35. Tâm tem: Thut ng tâm tem đ ch v trí chính gia ca con
tem. Con tem có tâm chính xác là con tem cân đi hoàn chnh, các đng vin hoc bo tem cân
bng vi nhau dù có rng hoc không rng.
36. Ngày tem: là ngày mà các nc đt ra làm Ngày tem
- Ngày bu chính, đng thi t chc nhiu hot đng v tem, trin lãm hoc phát hành b tem
và có du đc bit đ k nim ngày đó
37. Mu thit k: là bn thit k mu tem hoàn chnh đc c quan bu chính có thm quyn

duyt cho in thành tem
38. Tem in thav mu đi giá: là nhng con tem có cùng chung mu thit k, nhng khi in đc
in theo các mu khác nhau. Phn ln là nhng con tem in mt mu.
39. Album: Quyn có các bng gài tem bng giy bóng kính hoc mt loi vt liu trong sut d
nhìn thy tem. Các trang ca album gi là phi, bng đ gài tem gi là bng gài. Có nhiu loi
album khác nhau, tùy theo công dng: Album gài tem, album gài bu nh, album gài FDC
40. Bàn ct tem: dùng đ ct tem không rng, trên mt bàn có chia ô đ ct tùy theo các kích
thc ca tem
41 .Bng gài tem: dùng đ bo v tem. Bng gm hai phn: phn di có mu đen nên còn gi
là bng đen, hoc mu xanh, phía sau có keo khô sn, phn trên bng cht do trong sut, hai
phn liên kt vi nhau bng mt đng dán.
42. Cái gp tem: dùng đ di chuyn tem và đ tránh cm tay làm bn tem, ngi ta dùng cái gp
tem. Gp tem làm bng kim loi không g hoc bng nha, phn đu dùng đ gp luôn phng đ
khi gp không làm tem b hn, mà vn đm bo đ bám.
43. Danh mc tem: là mt dng t đin v tem, mang đy đ các d kin v con tem; có nhiu
loi danh mc:
- In tt c tem ca các nc phát hành trên th gii: tng mc
- In tem ca mt quc gia: danh mc
44. Du hy tem: dùng đ đóng du tem. Du gm hai phn: thân du đ cm, mt du có khc
ngày tháng nm phát hành ca b tem, hoc ngày đóng du, tên bu cc, mã vùng, bu cc.
Ngoài ra còn có các loi du khác dùng cho tem chi:
- Du ngày phát hành đu tiên: đ đóng làm FDC
- Du k nim
- Du k nim đc bit
- Du hy tem có nhiu hình dng khác nhau: tròn, vuông, ch nht, hình thoi
45. H chiu tem chi: là mt quyn s nh có in tên ca các nc có tham d trin lãm quc t
(Tên nc, s dân, v trí đa lý, din tích), đ ngi su tm mua tem ca quc gia đó, dán vào
phn trng và đóng du k nim (H chiu tem chi thng dùng trong các trin lãm tem quc
t)
46. Danh mc mu in tem: là quyn sách in rt nhìêu mu thng đc dùng đ in tem. Kèm

theo có mt ming bìa đen đc đc hai l tròn nh đ s dng khi xác đnh mu ca tem in.
47. Thc đo rng tem: Dng c nh đc làm bng bìa, g, cht do, kim loi có in sn các c
rng hoc bng chia c rng. Khi đo rng tem, ch cn đa thc áp vào rng con tem cn đo, khi
rng in sn trên thc trùng vi rng con tem, thì đó là s rng cn đo.
48. Bu nh cc đai: là mt bu nh mà mt trc có dán tem và đóng du nht n. Mt sau
dùng đ vit thông tin ngn gn. Bu nh, tem, và du nht n phi phù hp vi nhau v ni
dung, b cc, thi gian, đa đim. Bu nh phi là loi thông thng đc sn xut hàng lot,
kinh doanh rng rãi và do c quan Bu đin phát hành. Din tích in hình nh chim 75% din
tích ca c bu nh.
49. Bu gin: là loi th và phong bì gi là mt. Phong bì đc in sn tem, và đc chuyn
bng đng hàng không. Cc phí thp hn mc thông thng cùng nc khi lng. Trong bu
gin không đc đng bt kì vt gì, ni dung th đc vit vào mt trong ca bu gin, hai mép
trên và di đc dán kín, hai mép bên đ h.
50. Bu thip: là mt loi bu nh, mt trc in hình nh, mt sau có th in sn tem hoc không,
có dành ch đ ghi đa ch ngi nhn, ngi gi và thông tin ngn gn
51. Phong bì ngày phát hành đu tiên (FDC): là phong bì mà trên đó dán c b tem, và đc
đóng du ngày phát hành đu tiên ca b tem.
Du có th dùng hai loi: du nht n và du đc bit.


NHNG CHUYN K THÚ TRONG GII SU TP TEM VIT NAM

B tem Mt trn Dân tc Gii phóng Min Nam Vit Nam.
Hình v các con tem - nh b Thch Sanh, Lý Thông - t nó đã mang tính vn hóa và nói lên
xut x ca mình. Giá phát hành sáu con tem đó: 100 đng, 300 đng; cao nht 3.000 đng đi
vi tem "sng". Tem "cht" t 45 nm trc (1956) nh b Mc Th Bi, bn con, nay quý
him, phi mua đn hn 500 USD. Nu so vi giá con tem x Guyana, đc nht vô nh ch có
mt con, không có con th hai, tng đc rao bán ti mc chn đng: 1 triu USD, thì con tem
x ta nêu trên qu còn nh. Song, vi nhà su tp  Thành Kim, 60 tui, có 42 nm chi tem,
ch đáng nói không ch  giá c ca "sn phm vn hóa" tem, mà  ni dung chuyên đ v danh

nhân lch s, vn hc, hi ha, sân khu, hoc chuyên đ v l hi ngày Tt. Ông tng có các b
tem thi Mãn Thanh, Trung Quc, thi ch đ Sài Gòn trc 1975 (c nhiu con đã in nhng
cha kp phát hành) và d nhiên, nhiu b su tp tem các nc trên th gii theo chuyên đ xe
la và lch s đng st mà ông say mê.

Riêng mng nc ngoài, ông đ tâm đn tem Nht Bn, mà theo ông qua cuc trin lãm mi nht
hi tháng 8-2001  Nam Kinh (Trung Quc) "đã phá v khung rng ca c hu hình vuông, ch
nht, tam giác" mang đn th gii tem kích thc và đng vin decal mi m theo dáng ngi,
dáng hoa, dáng chim bay thú chy. Tht ra, cng theo ông ghi nhn qua thông tin các tp chí tem
trong và ngoài nc, hình thù con tem đã đc bin dng  nhiu nc t lâu; mi hai nm trc
Pháp cho ra đi con tem hình trái tim vi dòng ch "Je t'aime" nhân Ngày Tình yêu 1999. Ti
cn nhà đng Nguyn Thông, qun 3, TP H Chí Minh, ông đa chúng tôi xem mt s tem d
hình và nhc đn b tem hoa hng có mùi thm do vng quc Bhutan phát hành, tem hình tròn
nhiu c, nhiu giá, có in chim kiwi - biu tng ca New Zealand; tem in trên ván mng, tem
plastic, tem phát ra ting nhc, tem hình t giác, lc giác và cho bit ông Lê Vn Long  Nha
Trang rt mê su tp loi tem nhiu dáng v này. c hi bí quyt chi tem, ông ci: "Nh
mi s khác. Kiên nhn, phi kiên nhn. ng na chng đem bán đi là ht ".
Câu chuyn li xoay quanh các nhà su tp tên tui
nh các ông Trn Nguyên (Lê Vn Chính), hoc ông
Nguyn Bo Tng. Ri nhng v hin đc gii su
tp TP H Chí Minh nhc đn nh Giáo s - bác s
Ngô Gia Hy, ông Trn Vn Bùi, Nguyn Triu Lân; và nhà su tp Nguyn Vn Mu 69 tui vi
b tem ch đ "Bo v bà m và tr em" phát hành 40 nm trc có con in sót mu đ trên du
hng thp t và bông hoa, thành tem d bn. ó là nhng b tem in b li phi hy b nhng vn
lt ra ngoài (khi trin lãm có th trng bày cnh tem hoàn chnh). Li có b in sai, không hy (c
đ vy phát hành), nh ch vit trên tem sai chính t. ó là trng hp b Hoa xng rng (7
con ra nm 1987) in thành: Hoa xn (không có ch g rng!
Hoc b tem v ông thy đ xa vi khn đóng áo dài đang ngi dy hai hc trò đ chm phát
hành nhân k nim 700 nm ngày sinh Chu Vn An (1292 - 1992) nhng li in sai thành "K
nim 700 nm ngày mt Chu Vn An (1292 - 1992)"; tem vn đc bu chính nc ta lu hành

ngót hai nm, sau đó mi thu hi nên không ít đã lt vào các b su tp trong và ngoài nc.
Ông Nguyn Vn Mu có tem đó.

Sai, không ch  ta, mà  Tây na. C Liên hp quc in tem k nim 20 nm thành
lp Trung tâm t chc lao đng quc t in sai giá cc phi thu hi đ in tem khác,
song mt s đã lu hành và lt vào su tp. Chúng cng thuc loi "k hoa d tho"
trong làng tem, và lm con nh s "khyt" kia mà có giá hn. Ông  Thành Kim
nhc đn mt nhà su tp khác đang gi mt s b tem các nc Hi giáo là ông
Phùng Thng Bình, Trng Trung tâm Vietphicen, trong đó có con tem Th Nh K do ngi
Anh lu hành ti Iraq.
Tr v vi tem Vit Nam, tháng 10-2001, bu chính phát hành con tem khá đp, nhiu mu, vi
dòng ch hai th ting: "Nm Liên hp quc. i thoi gia các nn vn minh" - Dialogue
among Civilizations vi hình ngi đen, đ, trng, vàng ni nhau bi các phng tin hin thi.
n tháng 11-2001 là tem k nim 100 nm ngày sinh nhà s hc Trn Huy Liu, và cui tháng
này là tem k nim 50 nm ngày mt nhà vn Nam Cao (ll-1951- ll-2001) Cn Tt Nhâm Ng
2002, là dp nhà su tp  Thành Kim ch đi tem Tt mi, bi ông đang chú tâm làm phong
phú thêm b tem chuyên đ Tt Niên vn có t my chc xuân qua.


BT U SU TP TEM KHI BN CÒN TR
 Thái Lan s ngui su tp tem rt đông, bao gm c gii tr và nhng ngui ln tui. Mt s
nhà su tp Thái Lan có tên tui trên th gii đã giành nhiu gii thng cao nht ti các cuc
trin lãm tem quc t và th gii. Ngi chng quá c ca tôi ông Prakaipet lndhusophon, khi
còn sng, cng là mt trong s đó. Nhng thành công ca ông trong lnh vc tem chi đã thôi
thúc tôi tip tc nim đam mê sut c cuc đi ông v su tp tem sau khi ông qua đi cách đây
hn 8 nm, th 63 tui.
Ông Prakaipet su tp tem t khi ông còn rt tr. Nm lên 10, ông hc ti mt trung ni trú.
iu quan trng nht đi vi ông là luôn luôn mang theo b su tp tem. S d nh vy là vì su
tp tem là thú chi hp dn gii tr, do bn tính thích mày mò khám phá nhng điu mi l, ham
hc hi ca gii tr và su tp tem tha mãn nhu cu đó. Su tp tem cng là thú chi đòi hi rt

sáng to. Bn su tp tng mu tem, tng b tem, các sn phm, các vt dng bu chính đ xây
dng b su tp hoàn chnh, vit thành mt câu chuyn bng nhng con tem. ó chính là s

B tem
Nam Phng hoàng hu.

Tem li
càng đt
giá.
sáng to ca gii tr, và ni dung hoàn chnh s tr nên có ý ngha hn toàn b các phn nh ca
nó.
Nhiu câu chuyn đc k qua nhng con tem và nhng câu chuyn này là tác phm ca mi
ngui, th hin tính cách, đc đim, tính sáng to ca mi cá nhân.
Su tp tem có nhiu đc tính k diu, mang đn nhiu điu thú v, nó tht cht hn mi quan h
gn bó sâu sc vt qua nhng rào cn v quc tch, chng tc, màu da và tôn giáo. Trong nhng
nm tháng su tp tem, chúng tôi đã kt bn vi rt nhiu ngui chi tem thuc mi la tui trên
khp th gii.
Nhng ngui su tp tem đã tp hp thành mt cng đng có quan h khng khít vi nhau trong
sut cuc đi. Trong mt th gii phát trin vi tc đ nh hin nay, s khác bit và nét tung
đng gia tem chúng ta b lãng quên, su tp tem là thú chi đa các quc gia xích li gn nhau.
Nhìn chung nhng ngui chi tem nh cùng chung sng trong mt đi gia đình.
Su tp tem giúp cho gii tr bit sp xp các màu tem, b tem theo ch đ có ct truyn. Và đây
là thú chi có th đi theo bn sut c cuc đi, bi vì su tp tem dành cho mi ngui thuc mi
la tui, t khi còn nh đn lúc trng thành và c khi đã có tui.
Không có s ngn cách gia nhng ngi su tp tem. Và đây chính là thú chi đc khuyn
khích phát trin khi bn còn tr.
Nhng k nim vi ngi chng quá c ca tôi - mt ngi rt đam mê thú su tp tem ngay t
khi còn nh đã thôi thúc tôi thành lp Góc su tp tem tr ti Th vin quc gia đ tng nh
đn ông.
Su tp tem s đa bn đn thm tt c các quc gia trên th gii trong khi bn ch cn ngi 

nhà, ti vn phòng bên bàn làm vic và lt gi tng trang trong cun album su tp tem th gii.
Qua nhng trang album này, bn có th khám phá nét đa dng ca nn vn hóa th gii vì mi
quc gia đu gii thiu thiên nhiên, đt nc con ngi và nhng thành tu v kinh t, chính tr,
vn hóa xã hi ca đt nc mình qua con tem bu chính.
Su tp tem là thú chi ca mi tng lp, nó có th là mc tiêu theo đui sut cuc đi và là
cuc phiêu lu khám phá nhng đu k diu không bao gi kt thúc -nó làm vi đi và xóa tan
nhng điu cng thng trong đi sng xã hi ca th gii hin đi.
BANGKOK 2000, Trin lãm tem tr th gii ln đu tiên t chc thành công ti Thái Lan, tôi hy
vng phong trào su tp tem trong gii tr s phát trin

SU TP CHUYÊN  V MT  TÀI C TH
Các nhà su tp tem thng nói đn su tp chuyên đ v mt đ tài c th. Mi nghe tng nh
l nhng thc ra vic su tp đ tài c th đã có t lâu đi vi các nhà su tp tem  nuc ngoài.
ây là loi hình su tp mang tính khoa hc và sáng to ca ngi su tp. Các b su tp này
th hin trình đ chuyên sâu v nghip v Bu chính, tem chi và ý tng ca đ tài. Ti cuc
trin lãm tem Bng-cc Thái Lan va qua, b su tp mang ch đ "Râu đã đt gii vàng. Có
ngi cho rng "Râu có gì đ nói" song tác gi b su tp đã có cách lý gii hp lý đc Ban
giám kho đánh giá cao và trao gii vàng cho tác gi. Vy b su tp tem v đ tài c th nh th
nào ? Theo các nhà su tp lão thành thì su tp đ tài c th là ngui su tp phi dn gii nh
th nào đ nhng vt c th đó trên con tem va hp lý, va nói lên đuc ý tng mà ngi xem
có th hiu và chp nhn đc.  tài tham d trin lãm tem chuyên đ mt cách c th là vic
rt công phu, đòi hi ngi su tp tn khá nhiu công sc mi xây dng đc mt đ tài, do
vy tuy mi nghe tng chng nh đn gin nhng đ hình thành đc mt đ tài nh th đòi
hi ngi su tp phi có trình đ chuyên sâu mt cách nht đnh. Không phi ai có tin b ra
mua tem là đc mt đ tài (không nói đn vic mua sn đ tài ca ngi khác đã làm) mà đó là
c mt quá trình tích ly, nghiên cu, tìm tòi sáng to ca ngi su tp. Hy vng các bn s có
nhng b su tp "c th" trình làng trong dp Trin lãm tem quc gia sp ti.


SU TP TEM  NHNG IU CN BIT

* Nhng điu nên và không nên trong su tp tem
1. Khi đu nh mt nhà su tp tem tng hp. Tránh b lôi cun vào bt c chuyên đ c th
nào trc khi bn đã nhìn thy và có trong tay nhiu tem v các ch đ.
2. Su tp tem đ gii trí. Có th không chc là đ gii trí nu bn bt đu nh mt nhà đu t.
Do vy, nên bt đu vi s lng và hc đánh giá các mu tem tt, du hu bu cc, s khác
nhau v mu, bt đu su tp tem có rng và các th khác có th làm cho vic su tp tem tr
nên thú v.
3. Trc khi bn b tin đ mua tem, cn xem xét nó có đáng đ mua  mc giá đó không.
4. Không nên chi tem theo li đua đòi. ng xem thng các s thích khác. Su tp nhng gì
bn quan tâm ch không phi chy theo nhng gì mà có mi có th đc coi là nhà su tp tem.
5. Không nên su tp tem nh mt cn bnh. iu đó tt yu s dn đn mt kt cc ti t.
ng đ điu đó xy ra, nên nh rng gia đình luôn đc đt lên hàng đu.
6. ng ly tem ra khi phong bì, đc bit là nhng phong bì c mà không hi ý kin nhng nhà
su tp có kinh nghim. Cng nh vy, đng ly riêng mt tem nào trong mt khi tem, đc bit
là khi tem đã đc thc gi qua đng bu đin.
7. S dng máy vi tính mt cách ti u nh mt công c đ thng kê, xem Catalogue tem trên
CD-Rom, trình bày trang trin lãm
8. Nên ti thm các trin lãm, bo tàng tem. iu đó giúp bn có thêm kinh nghim trong su
tp, m rng quan h vi các nhà su tp khác
9. S dng các công c phc v su tp tem nh album, kp tem
10. Nu không bit, đng phng đoán mà nên s dng các tài liu hng dn, các chú thích
thng đc nêu  phn đu Catalogue tem hay tham kho ý kin các nhà su tp có kinh
nghim khác đ tìm hiu rõ thêm.
* Bo qun b su tp tem
1. Không đc đ tem cùng vi thc n, đ ung trên bàn làm vic. Ra tay sch s trc khi
làm vic vi tem. Cách tt nht là s dng kp tem sch đ gp tem.
2.  b su tp tem  ni thoáng mát và khô ráo.
3. Không hút thuc lá trong khi đang sp xp tem. Các hoá cht cha trong thuc lá s có tác
đng xu đn cht lng con tem sau này.

4. Nu tem đc bo qun trong album, nên đt dng đng album hn là đt nm hoc chng
các th khác lên album tem.
5. Các album tem cng nh các vt dng tem cn đc đ tránh xa tr em và các vt nuôi trong
nhà nh chó, mèo, vt nhm tránh s phá hoi vô ý và đáng tic.
6. Không đc đ tem và các vt dng gn ca s trong phòng: các tác đng ca thi tit nh
ma, gió, s m t có th nh hng đn b su tp.
7. Sau khi mua tem cn ct gi luôn trong album, bng bo qun bng nilon
8. Không đc vit gì lên mt sau ca bt k con tem nào.
* Mt s lu ý khác
1. ng nên quá ph thuc vào ý kin ca ngi khác nu bn mun tr thành mt nhà đu t v
tem.
2. Nu bn có nhng con tem không thuc phm vi su tp, nên gi li đ trao đi, bán hoc
tng chúng cho các bn su tp khác.
3. Quan h vi các bn su tp không ph thuc vào tui tác, gii tính min là h cùng s thích
vi bn.
4. Tôn trng vai trò ca các nhà kinh doanh tem.
5. Vic đánh giá b su tp ca bn s đc cng c nu bn s dng Catalogue, đc các n
phm, tp chí, tin tc v tem.
6. Chia s quan đim vi các bn su tp và luôn có ý thc tìm bn mi bng cách gia nhp các
câu lc b su tp tem, hi tem hin có  đa phng.
7. Luôn mua tem có tình trng cht lng tt nht có th vì con tem có cht lng tt s luôn có
giá tr cao hn con tem có cht lng thp.
8. Nói vi mi ngi đc bit là nhng ngi thân trong gia đình v giá tr b su tp ca bn đ
bn có đc s ng h trong su tp hay có th bán đc b su tp ca mình vi giá cao nht
có th.


SU TP DU NGHIP V BU IN
Thnh thong ta thy trên phong bì thc gi có xut hin mt vài du l hình vuông hoc hình
ch nht vi nhiu kích c khác nhau, thng thì nh c 1cm x 3cm hoc 2cm x 4 cm có khi là

du hình mi tên hoc là du bàn tay ch vào khung có các dòng ch chú thích v.v ó là các
du nghip v Bu đin.
Du nghip v Bu đin là du quy c công vic chuyên môn ca ngành Bu đin. Nó ch cho
nhân viên bu đin phi thc hin theo yêu cu ca các con du đóng trên bì th hoc bu kin,
bu phm. Ví d: du đóng trên bì th có dòng ch: "ã thu cc", nhân viên phát th hiu rng
bì th này do c quan có ký hp đng vi bu đin trong vic chuyn tr tin theo tháng hoc
theo quý, nm. Bì th này không phi dán tem na. Hoc bì th có ch" EXPRESS" nhân viên
bu đin cn c trên du này đ chuyn th theo dng chuyn phát nhanh (th t Nha Trang đn
Hà Ni trong vòng 48 gi, t Nha Trang đi TP. H Chí Minh trong vòng 24 gi ). Du có ch T
và mt đng gch (thiu cc), nhân viên chuyn th s yêu cu ngi nhn th phi tr thêm
tin cc do ngi gi còn thiu (trên đng gch là s tin còn thiu do nhân viên Bu đin
ghi). Du có ch "Ho tc" quy đnh bu tá phi chuyn gp đn tay ngi nhn Mt s du
nghip v Bu đin khác nh: HH (Hàng hoá), BU KIN (phân bit Bu kin nh vi ghi s),
BT (in báo tr), CT (in chuyn tin), BY SHIP (Gi bng đng thu), AR (Báo phát,
yêu cu phát cho ngi gi bit ngày, gi) Su tp du nghip v trên bì th, bu kin, bu
phm là mt hình thc su tp mi, đòi hi ngi su tp phi am hiu v các con du nghip v
Bu đin. Nhng nm gn đây phong trào su tp bì th có du nghip v Bu din đã tr nên
hp dn. Có nhng bì th mang du EXPRESS đôi khi lu lc hàng tháng tri vì nhiu nguyên
nhân khác nhau mi đn tay ngi nhn (xác nhn qua bu cc ni đn phía sau). Nu nh
chúng ta su tp đc nhng phong bì này thì tht là thú v


SU TP TEM CHUYÊN  MÁY BAY VN CHUYN TH
(Sanford Solarz)


Có th nói rng su tp tem chuyên đ máy bay là mt trong nhng khía cnh ca ch đ th
hàng không.  phm vi ch đ hp hn, tem v máy bay vn chuyn th đã k li câu chuyn đy
ly k v thành tu ca khoa hc k thut trong vòng mt thp k tr li đây t vic vn chuyn
th lc hu cho đn khi vn chuyn th trên các chuyn bay đc đt lch sn.

u tiên là loi máy bay có cánh hai tng vn chuyn th t n đ ti các loi máy bay phn lc
ngày nay, nhng con tem đy n tng cho thy các loi mt máy bay vn chuyn th. Nu mt
loi máy bay nào đó cha đc xut hin trên tem, bn cng có th tìm thy nó qua s hin din
ca du nht n hoc nhng con du đc bit đc đóng lên phong bì trong chuyn bay đu tiên.
Bn có th m rng phm vi su tp ca mình bao gm phi thuyn, khinh khí cu, trc thng, tàu
ln hoc thm chí c chim đa th. Cách su tp khác là chuyên v mt loi máy bay c th
nào đó. Chng hn nh su tp tem v thu phi c. Thiu chúng, các dch v vn chuyn th
hàng không ti Trung M và Nam M cng nh vt Thái bình dng, i tây dng s buc
phi đi ti khi xây dng xong cng hàng không đ các máy bay c ln có th hn cánh đc
xung mt đt.
Thu phi c vn chuyn th ngay lp tc gi cho ta nh li nhng chuyn bay ca hãng hàng
không Pan Am. ó là các loi máy bay Sikorsky S-38, S-40 và S-42 đc s dng rng rãi 
vùng bin Ca-ri-bê và Nam M, loi máy bay Martin M-130 vn chuyn th đu tiên qua Thái
bình dng và nhng điu ln lao khác v chúng. Máy bay Boeing 314 cng đã đc s dng đ
vn chuyn th xuyên Thái bình dng t Anh sang Pháp. Hu ht các loi máy bay này đu
đc xut hin trên tem. Các phong bì th đc vn chuyn trên máy bay có mc chi phí không
đt lm và b sung vào b dy ca lch s bu chính. Các thu phi c vn chuyn th ra nc
ngoài bao gm thu phi c bay các tuyn hàng không ngn nh loi máy bay Imperial, Condor's
Dornier Wal và Lufthansa's 12 mang đng c Do-X.
Hai lnh vc khác ca su tp chuyên đ là loi máy bay LZ127 Graf Zeppelin và loi máy bay
siêu âm Concorde. Tt c các loi máy bay này đu xut hin rt nhiu trên tem và vic su tp
chúng còn đc b sung bi các phong bì th vn chuyn trên máy bay.
Máy bay vn chuyn th hàng không đã k li phn nào câu chuyn v th hàng không. Các nhà
su tp tem chuyên đ máy bay có th hát li ca mt bài hát đã tr nên ni ting ca ca s
Maurice Chevalier Cm n Chúa vì máy bay. Không có nó điu gì s đn vi th hàng
không.


NÊN SU TP TEM SNG, TEM CHT HAY BÌ TH THC GI?
Vic la chn su tp tem sng, tem cht hay bì th thc gi đn gin ph thuc vào s thích

ca bn. Bn có th chn su tp tt c. ó thc s không phi là vn đ nhng chc chn chi
phí cho vic su tp s rt ln. Mt s nhà su tp quan tâm trc nht đn bì th nh các phong
bì, bu nh, giy gói bu phm và nhng th tng t đã thc gi qua đng bu đin. H su
tp các bì th đ thay th hay b sung cho các tem sng, tem cht.
Nhng đc trng c bn ca tem sng là tem không có du nht n, còn nguyên lp keo tráng 
phía sau, có mu sc ti tn và hoàn ho nh mi va đc đem ra khi xng in tem. Mt con
tem tng t nhng mt lp keo tráng  phía sau hoc có mt vài khuyt tt nh thng đc
gi là tem "cha s dng".
Nu bn có dp ti thm các trin lãm tem ni trng bày các b su tp tem, chc chn bn s
thy ngi ta trng bày c tem sng, tem cht và bì th cùng vi nhau. Tt c đu đc sp xp
đ chuyn ti câu chuyn vi nhng con tem c th và vic s dng chúng. Rõ ràng là hu ht
nhng ngi trng bày trin lãm đu là nhng ngi có nhiu nm su tp và nghiên cu v tem
trong mt thi gian. Nhng nhng ngi mi bt đu su tp tem thng vn cm thy áy náy
khi t hi "nên su tp loi nào: tem sng hay tem cht?". ây là câu hi chính đáng ca bt c
nhà su tp nào, đc bit là nhng nhà su tp quan tâm đn vic xây dng b su tp đc bo
qun trong các trang album. Nhiu album tem đin hình có các ch trng ch dành đ mt tem
ca mt nc c th nào đó. Nhiu nhà su tp thích gi b su tp ca mình mt cách đng b
bng cách ch gi li tem sng hoc ch gi li tem cht. ây không phi là mt quy tc cng
nhc, nhng đã có khá nhiu b su tp đp đc to nên mà có s kt hp c tem sng và tem
cht.
Hãy xem xét nhng cách nhìn khác nhau gia su tp tem sng và tem cht. Có ngi su tp
quyt đnh chn loi tem nào su tp ch đn gin cn c vào s thích ca mình. Nhng ngi
su tp tem sng cho rng du nht n trên tem cht đt quãng và không my hp dn. Trong khi
y, mt nhà su tp tem cht li ly làm hãnh din khi mà mi con tem trong b su tp ca
mình đã hoàn thành s mnh ca mình mt cách hoàn ho: chúng đã đc s dng đ vn
chuyn th trên thc t.
iu đáng quan tâm ca ngi su tp khi mua tem t mt nhà buôn hay qua đu giá là giá c.
i vi hu ht nhng con tem c, tem sng đt hn rt nhiu so vi tem cht. Ví d, con tem 5
xu cha s dng có hình tng thng Benjamin Franklin phát hành nm 1847 ca Hoa K, mã s
Scott 1, có giá bán l là 5.250 US$ theo cun "Danh mc Tem và Phong bì Hoa K". Tuy nhiên,

cng con tem này nhng nu có du hu bu đin thì giá trong Danh mc ch có 600 US$.
Nu nhìn qua danh mc tem ca tt c các nc trong cun "Danh mc Tem bu chính Tiêu
chun" ca Scott thì hu ht các tem sng đu có giá cao hn so vi tem cht. Tuy nhiên có
nhng con tem sng và tem cht có giá ngang nhau hoc thm trí có nhng con tem cht có giá
tr cao hn c tem sng. Ví d, con tem 2c ca Iceland phát hành nm 1873, mã s Scott 1, đt
giá 800 US$ đi vi tem cha s dng và 2000 US$ đi vi tem cht (theo Danh mc ca Scott).
Mt nhà su tp có th t hi ti sao tem đc s dng qua mng li bu chính li có giá đt
hn và có gì ngn cn nu mt ngi su tp hoc mt nhà buôn vô nguyên tc mua mt tem
sng, ly mc đóng du tng t vi du nht n và bán con tem này nh là tem đã qua s dng.
S khan him thng là nhân t quan trng quyt đnh giá tr ca mt con tem. Nu có nhiu
mu ca mt con tem cha s dng tha nhiu hn nhng mu tem cht thì chc chn nhng tem
cht này s đc bán vi giá cao hn.
Trong mt vài trng hp, rt khó có th xác đnh tính xác thc ca mt con tem đã s dng.
Khi mà tem cht có giá tr hn tem cha s dng, giá tr này là mt ví d v du hu đng
thi Nu cm thy có điu gì cha rõ ràng, ngi su tp nên gi nhng con tem có giá tr ti
ni cung cp dch v thm đnh tem đ bit liu con tem và du hu trên đó có đúng là nguyên
bn hay không.
Nu chi phí là nhân t quan trng, ngi su tp cn tham kho Danh mc tem và s thy rng
xây dng mt b su tp gm toàn nhng tem cht thì chi phí s không tn kém bng vic phi
c gng su tp tt c tem sng.
Mt ngi khi mi bt đu su tp có th ch quan tâm đn nhng tem mi phát hành. S d
dàng đ có đc nhng tem sng mi phát hành hn là nhng tem cht. Khi Hoa k phát hành
tem k nim thiên niên k bao gm 150 tem đc phát hành thành 10 di tem t đu nm 1998
đn tháng 5 nm 2000. Nhng ai su tp tem sng có th có đc 150 tem ch bng cách gi
đin thoi cho Trung tâm Dch v Tem ca Cc Bu chính Hoa k. Nhng vì không phi tt c
nhng tem này đu đc s dng trên mng li bu chính mt cách rng rãi nên nhim v đi
vi ngi su tp tem cht s tr nên khó khn hn, thng thì phi trao đi vi các nhà su tp
khác đ có th có đc đ b tem k nim thiên niên này. Thm chí vi mt th ng đnh k, ví
d nh nhng phong bì gi ti mt đa đim nht đnh, thì cng phi cn ti vài ngàn phong bì
mi có c hi hoàn chnh b su tp này. Có th là sau khi nhng con tem cui cùng trong sê-ri

này đc phát hành vào ngày 2 tháng 5 nm nay, mt s nhà kinh doanh tem chuyên nghip s
chào bán nhng b cht đy đ v k nim thiên niên k, nhng nhng b đó, nu có sn đ bán,
chc chn s không có nhiu nh nhng b tem sng mà Cc Bu chính Hoa k bán ra.
Nói chung, ngi su tp tem cht có th xây dng b su tp ca mình t nhng phong bì th
mà mình nhn đc hay t nhng ngun khác. Bng cách này, b su tp vô hình đc phát
trin mà không cn có chi phí nào, trong khi ngi su tp tem sng phi tr tin ít nht là theo
giá mt cho mi con tem mà mình có đc.
Nhng ngi quan tâm nhiu đn su tp phong bì cn quyt đnh xem mình mun thit lp b
su tp nh th nào. Vi hàng ngàn con tem đc phát hành, điu này là không thc t đi vi
mt nhà su tp lao vào su tp mà hy vng có đc tt c nhng phong bì thc gi ca tt c
nhng con tem mà Hoa k đã phát hành. Tuy nhiên, mt nhà su tp có th chn su tp phong
bì trong mt giai đon nht đnh hoc theo mt sê-ri c th. Kh nng khác là ch su tp FDC
hin đi, phong bì minh chng vic thanh toán theo nhng phân loi hoc mc cc bu chính
nht đnh (nh cc th tín gi đi nc ngoài hoc th bo đm), hoc nhng phong bì phù hp
vi vic su tp chuyên đ hay ch đ. Nhìn chung su tp loi nào cng cn phi tính đn kh
nng mình có th có đc.
Ngi su tp tem mi phát hành ca Nht bn, c hoc mt vài nc khác có th mun đ
tem ca mình trong các bng nilon trong đ bo v lp keo và rng tem. Nu bn mun bo qun
tem mi phát hành, bn nên mua các trang album ri và có th c bìa gài tem mi ri tng nm
b sung các trang vào b su tp ca mình.
Ngi su tp phong bì cn quan tâm đn các album phong bì, hp bo qun và các bng nilon
trong sut đ bo v các phong bì trong b su tp ca mình. ôi khi vic đu t cho vt dng
bo qun chim mt chi phí đáng k nhng điu này rt quan trng vì ch khi s dng vt dng
bo qun đc thit k riêng đ bo qun tem mi có th ngn nga đc tác đng xu đi vi
tem và phong bì su tp đc sau này. i tt bng vic s dng nhng vt liu bo qun không
phù hp có th phi tr giá đt v lâu dài nu nhng gì bn su tp đc b nha, cht dính hoc
các cht khác làm h hi.
Có nhiu yu t phi cân nhc khi xây dng b su tp nhng yu t quyt đnh cui cùng là
điu gì s làm hài lòng nhà su tp. Nu c gng ngh v lâu dài khi thit k b su tp ca mình,
bn có thy hài lòng vi s la chn ca mình trong mt nm hay mi nm bt đu t bây gi ?

Li khuyên tt nht là bn bt đu suy ngh mt cách thn trng v loi hình su tp mà mình
mun theo đui. Ch bng cách tho mãn mi quan tâm, s thích và điu kin tài chính d kin
có th đáp ng đc, bn mi có th chc chn rng s to đc b su tp mà mình yêu thích
trong nhiu nm tip theo.

TEM CHI S LÀ DCH V CA BU CHÍNH
Ngày 30/12/1 960, Hi tem Vit Nam đc thành lp, lúc đó phong trào chi tem ch là nhng cá
nhân. Vì vy khi thành lp Hi chúng ta phi ly nhng ngi làm Bu chính và công tác vn
hoá xng danh đ thành lp Hi đ chun b tham gia t chc quc t. n nm 1962, Hi tem
Vit Nam gia nhp Hi tem th gii. Và nm 1993, Vit Nam tham gia Hi Tem châu á, đn nm
1995 t chc trin lãm tem ca Hi tem thành ph H Chí Minh. n nm 1998 làn u tiên trin
lãm tem có tính cht quc gia gm c 3 min Bc, Trung và Nam, nhng lúc đó cng ch có vài
trm ngi chi tem.
Nhiu ngi đã bt đu chi tem
Tuy Hi tem đã có 42 nm nhng qua nhng nm tháng chin tranh, cng thêm điu kin kinh t
thp cho nên nhiu nm qua phong trào chi tem vn cha tr thành phong trào qun chúng.
Nhng my nm gn đây, khi điu kin kinh t khá lên nhiu ngi đã ngh đn chi tem, thm
chí nhiu ngi đã có th kim sng bng ngh này.
c bit là nm l998 đn nay, phong trào chi tem đã có s tng trng đt bin c quy mô lãn
s lng. Tnh đn nay, Hi Tem đã có khong 5000 hi viên trong 26 Hi Tem các tnh, thành
và có khong 10.000 ngi chi tem nhng cha vào Hi Tem.
Trin lãm tem s to ra sân chi cho hi viên
Trong my nm qua, Hi Tem Vit Nam đã tham gia nhiu trin lãm tem th gii nh  Thái
Lan, Singapo, Nht, Trung Quc Hin Hi đang chun b tham gia trin lãm tem th gii ti
Hàn Quc vào tháng 8/2002 và Hi Tem đã đt đc nhiu thành tích trong trin lãm tem th
gii. Theo đánh giá ca Hi Tem Vit Nam, trong nm 2001 đc đánh giá là nm có s đt
bin ca các trin lãm tem đc t chc theo vùng min gm min Trung và Tây Nguyên làm
cuc trin lãm gm 195 khung, ông Bc là Hi Dng, Hi Phòng, Hng Yên và Qung Ninh
có 235 khung cng thêm trin lãm l, tng cng lên đn gn 900 khung. Nhiu ni đã t chc
trin lãm theo tnh và tin ti trin lãm theo khu vc nh khu vc min Trung và Tây Nguyên

trong đó có 12 tnh.
Nm 2001 đã có 9 tnh tham gia trin lãm. D kin nm 2002, s trin lãm  khu vc ông Nam
b và Tây Nam b gm 12 tnh ca ng bng sông Cu Long và s trin khai các tnh ông
Bc ti Hi Phòng, ly tên là "Trin lãm tem Duyên hi 2002". Ông V Vn Ty - Phó Ch tch
thng trú Hi Tem Vit Nam cho rng, nhng cuc trin lãm nh vy đã thc s kích thích
đc phong trào chi tem và đã thc s to ra sân chi cho các hi viên Hi Tem, đng thi giúp
cho Hi Tem các tnh và hi viên giao lu hc hi kinh nghim ca nhau.
Tem chi s là dch v ca Bu chính
Theo ông V Vn Ty thì Hi Tem Trung ng phi gn vi Hi Tem đa phng trong vic t
chc thc hin hng dn nghip v, t chc ch đo trong vic phi hp. Các câu lc b s là
ni hng dn giúp đ trao đi nghip v đ hi viên có b tem đp. ây cng là ni din ra
nhng sinh hot hàng ngày và phát trin hi viên, nhng hot đng này phi gn vi nhà vn hoá
hay trng hc hoc đn v thì mi thc s phát huy hiu qu. Tuy nhiên, ông V Vn Ty cng
cho rng: đ tem chi thc s là dch v Bu chính và đón đu l trình tách Bu chính - Vin
thông, Hi Tem s đóng góp đ xây dng nhng th l quy đnh và hun luyn cho các nhân viên
Bu chính đ kinh doanh tem chi. Vic tách Bu chính - Vin thông cng là thi c cho nhng
ngi chi tem vì Bu chính s phát trin dch v tem chi đ tng doanh s phát hành và phi
nghiên cu các mu tem phong phú hn và đa đn ngi chi tem nhanh chóng. Ti Hi ngh
Ban Chp hành Hi Tem làn th 8, ông Trng Vn Thoàn, Ch tch Hi Tem Vit Nam đã kin
ngh Tng công ty Bu chính Vin thông Vit Vàm có nhng hot đng đ tt c các nhân viên
Bu chính quan tâm đn vic kinh doanh tem chi và Ngành cn b sung quy ch đ to môi
trng thun li cho vic su tp tem nh mua, bán, trao đi và xut nhp khu tem chi. Tem
chi s là dch v ca Bu chính Theo ông V Vn Ty thì Hi Tem Trung ng phi gn vi
Hi Tem đa phng trong vic t chc thc hin hng dàn nghip v, t chc ch đo trong
vic phi hp. Các câu lc b s là ni hng dn giúp đ trao đi nghip v đ hi viên có b
tem đp. ây cng là ni din ra nhng sinh hot hàng ngày và phát trin hi viên, nhng hot
đng này phi gn vi nhà vn hoá hay trng hc hoc đn v thì mi thc s phát huy hiu
qu. Tuy nhiên, ông V Vn Ty cng cho rng: đ tem chi thc s là dch v Bu chính và đón
đu l trình tách Bu chính - Vin thông, Hi Tem s đóng góp đ xây dng nhng th l quy