Bài giảng môn triết học Phép biện chứng duy vật

Biên soạn:
Nguyễn Nam Thắng, Giảng viên Chính
03/16/15 1TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
Nội dung
Nội dung
-
Khái lược về phép biện chứng
-
Hai nguyên lý của Phép biện chứng duy vật
-
Ba quy luật cơ bản của Phép biện chứng duy vật
-
Sáu cặp phạm trù cơ bản của phép biện chứng duy vật
03/16/15 2TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
Khái lược về phép biện chứng
Khái lược về phép biện chứng
-
Biện chứng là gì?
-
Biện chứng chủ quan?
-
Biện chứng khách quan?
-
Phép biện chứng?
03/16/15 3TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
Phép biện chứng (PBC)
Phép biện chứng (PBC)
-
PBC là lý luận và phương pháp nhận thức các sự
vật, hiện tượng của thế giới trong sự vận động và phát
triển của chúng

-
PBC là lý luận về mối liên hệ phổ biến
-
PBC là môn khoa học về những quy luật phổ biến
của sự vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội
loài người và của tư duy
03/16/15 4TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
Các hình thức cơ bản của PBC
Các hình thức cơ bản của PBC
-
PBC ngây thơ, mộc mạc, chất phác
-
PBC duy tâm khách quan
-
PBC duy vật
03/16/15 5TS Nguy n Nam Th ngễ ắ


PBC ngây thơ, mộc mạc, chất phác
PBC ngây thơ, mộc mạc, chất phác
-
Có từ thời cổ đại, cả ở phương Đông và phương Tây
-
Tạo nên một bức tranh chung về thế giới, trong đó
mọi sự vật, hiện tượng đều có mối liên hệ, quan hệ
chằng chịt, thế giới là một chỉnh thể thống nhất
-
Nhưng, chưa giải thích được cái gì đang liên hệ, các
mảng mầu của bức tranh thế giới đó chưa được giải
thích!

03/16/15 6TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
PBC duy tâm khách quan
PBC duy tâm khách quan
-
Xuất hiện từ thời cổ đại trong triết học duy tâm
-
Platon (427-347 trước công nguyên)
-
Sau này được phát triển trong triết học duy tâm cổ
điển Đức
-
Gioócgiơ V.Ph. Hêghen (1770-1831)
-
=> Phương pháp biện chứng dựa trên lập trường duy
tâm khách quan- Biện chứng của Ý niệm, Ý niệm
tuyệt đối
03/16/15 7TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
PBC duy vật
PBC duy vật
-
PBC duy vật do C.Mác và Ph.Ăngghen sáng tạo ra và
được V.I. Lênin phát triển
-
Đây là phương pháp nhận thức thế giới một cách biện
chứng dựa trên lập trường thế giới quan duy vật
-
Duy vật triệt để
-
Biện chứng triệt để
-

Thống nhất giữa Chủ nghĩa duy vật và Phép biện
chứng
03/16/15 8TS Nguy n Nam Th ngễ ắ
Giắccơ Đềniđa – nhà triết học tư sản Pháp
Tương lai của nhân loại trong thế kỷ XXI
vẫn phải có Mác, có phương pháp biện
chứng của Mác
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 9
Hai nguyên lý của phép biện
Hai nguyên lý của phép biện
chứng duy vật
chứng duy vật
-
Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến
-
Nguyên lý về sự phát triển
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 10
Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến
Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến

Quan điểm siêu hình về mối liên hệ

Quan điểm duy vật biện chứng về mối
liên hệ

Nguồn gốc của mối liên hệ

Bản chất của mối liên hệ
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 11
Quan điểm siêu hình về mối liên hệ

Quan điểm siêu hình về mối liên hệ

Sự vật, hiện tượng tồn tại độc lập, tách
biệt nhau, giữa chúng không có sự liên hệ,
hoặc nếu có thừa nhận sự liên hệ thì đó
chỉ là bề ngoài, thụ động, một chiều,
không có sự chuyển hóa giữa các hình
thức liên hệ

Thực vật, động vật, con người,… không
có mối liên hệ với nhau
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 12
Quan điểm duy vật biện chứng về
Quan điểm duy vật biện chứng về
mối liên hệ
mối liên hệ

Mọi sự vật, hiện tượng trên thế giới đều
có mối liên hệ chằng chịt với nhau

Mối liên hệ là phạm trù triết học dùng để
chỉ sự quy định, sự tác động, sự chuyển
hóa lẫn nhau giữa các sự vật, hiện tượng
hay giữa các mặt của một sự vật, hiện
tượng trong thế giới
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 13
Nguồn gốc của mối liên hệ
Nguồn gốc của mối liên hệ

Quan điểm duy tâm cho rằng nguồn gốc

của mối liên hệ là ở cảm giác, tinh thần, ở
ý niệm hoặc ở ý niệm tuyệt đối

Quan điểm duy vật biện chứng cho rằng
nguồn gốc của mối liên hệ là ở tính thống
nhất vật chất của thế giới
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 14
Bản chất của mối liên hệ
Bản chất của mối liên hệ

Mối liên hệ là vốn có của mọi sự vật, hiện
tượng nên nó là khách quan

Mọi sự vật, hiện tượng tồn tại được là do
có liên hệ với sự vật, hiện tượng khác nên
nó là phổ biến

Mỗi sự vật, hiện tượng có nhiều loại mối
liên hệ nên nó mối liên hệ là đa dạng và
phong phú
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 15
Phân loại mối liên hệ
Phân loại mối liên hệ
Một sự vật, hiện tượng có nhiều loại mối liên hệ:
-
Mối liên hệ bên trong, bên ngoài;
-
Mối liên hệ trực tiếp, gián tiếp;
-
Mối liên hệ tất nhiên, ngẫu nhiên….

-
…
Tuy nhiên, sự phân loại mối liên hệ chỉ là tương đối
Một vấn đề đặt ra là: Vai trò của các mối liên hệ?
Mối liên hệ nào là quyết định? Mối liên hệ nào là
quan trọng? Tại sao?
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 16
Ý nghĩa phương pháp luận
Ý nghĩa phương pháp luận
-
Quan điểm toàn diện
-
Quan điểm lịch sử - cụ thể
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 17
Quan điểm toàn diện
Quan điểm toàn diện
-
Phải xem xét tất cả các mối liên hệ, các khâu trung
gian của sự vật, hiện tượng
-
Phải nắm được và đánh giá đúng vị trí, vai trò của
từng mối liên hệ trong quá trình cấu thành sự vật, hiện
tượng
-
Xem xét sự vật phải có trọng tâm, trọng điểm, không
dàn trải, cào bằng các loại liên hệ của sự vật, hiện
tượng
-
Toàn diện khác với ngụy biện, phiến diện, chiết
trung chủ nghĩa

03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 18
Quan điểm lịch sử - cụ thể
Quan điểm lịch sử - cụ thể

Mọi sự vật, hiện tượng đều tồn tại trong
những khoảng không gian và thời gian với
những điều kiện nhất định, mang dấu ấn của
khoảng không gian, thời gian đó.

Do vậy, khi xem xét nó phải chú ý đến điều
kiện ra đời, những mối liên hệ cụ thể của nó,
nghĩa là phải có quan điểm lịch sử - cụ thể
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 19
Nguyên lý về sự phát triển
Nguyên lý về sự phát triển
Quan điểm siêu hình cho rằng:
-
Phát triển là sự tăng lên đơn thuần về số lượng hay
khối lượng mà không có sự thay đổi về chất
-
Phát triển là quá trình tăng lên liên tục, không có
bước quanh co, thăng trầm
-
Nguồn gốc của phát triển do “bên ngoài” quyết định
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 20
Quan điểm duy vật biện chứng
Quan điểm duy vật biện chứng

Phát triển là khuynh hướng chung của thế
giới


Phát triển là một phạm trù triết học dùng để
chỉ quá trình vận động từ thấp đến cao, từ
đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện
đến hoàn thiện hơn

Nguồn gốc của sự phát triển là ở trong bản
thân sự vật, hiện tượng, do mâu thuẫn của nó
quy định
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 21
Tính chất của sự phát triển

Khách quan, vốn có của bản thân sự vật,
hiện tượng

Đó là sự thay đổi về chất

Kế thừa có phê phán, có lọc bỏ, cải tạo
chứ không hình thức, máy móc

Bao hàm cả sự thụt lùi đi xuống, nhưng
khuynh hướng chung là đi lên, tiến bộ
theo đường xoáy ốc
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 22
Ý nghĩa phương pháp luận
Ý nghĩa phương pháp luận

Phải có quan điểm phát triển khi xem xét, nhận
thức sự vật, hiện tượng


Quan điểm phát triển có 2 yêu cầu cơ bản:
-
Xem xét sự vật, hiện tượng phải đặt chúng
trong sự vận động, phát triển không ngừng,
phải vạch ra được xu hướng biến đổi của
chúng
-
Phải phân chia quá trình phát triển của sự vật
thành nhiều giai đoạn, tìm phương pháp nhận
thức và tác động phù hợp nhằm đạt mục tiêu
nhu cầu thực tiễn
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 23
Ba quy luật cơ bản của PBCDV
Ba quy luật cơ bản của PBCDV

1. Quy luật chuyển hóa từ những sự thay
đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất
và ngược lại (Quy luật lượng chất)

2. Quy luật thống nhất và đấu tranh của
các mặt đối lập (Quy luật mâu thuẫn biện
chứng)

3. Quy luật phủ định của phủ định
Mỗi quy luật nói lên một mặt vận động
của sự vật, hiện tượng trong thế giới
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 24
Khái luận về quy luật

Quy luật là mối liên hệ bản chất, tất nhiên, phổ

biến và lặp lại giữa các mặt, các yếu tố, các
thuộc tính bên trong của sự vật, hiện tượng hay
giữa các sự vật, hiện tượng với nhau

Quy luật có tính khách quan, con người chỉ có
thể nhận thức, chứ không thể xóa bỏ được quy
luật

Quy luật hình thành trong sự vận động của các
sự vật, hiện tượng

Quy luật được phát hiện bởi nhận thức khoa học
03/16/15 TS Nguy n Nam Th ngễ ắ 25