Mối quan hệ giữa tôn giáo và chính trị dưới góc độ của triết học duy vật về lịch sử

DAI HOC
QUÒC
GIÀ
HA
NOI
TRirÒNG
DAI HOC KHOA
HOC
XÀ
HÒI VA
NHAN VÀN
.*•*.
DE
TÀI;
MOI
QUAN
HE
GIÌTA
T6N
GIAO
VA
CHÌNH TRI
Diróri
GÓC
DO CÙA
TRIET
HOC
DUY
VÀT
VE
LICH

SÙ
MA SO:
QG.95.44
ChÙ tri
de tài:
<Jr4Ùfnq,
lùài
^utònjg,
Càn bò
giàng day:
KHOA TRlÉT
HOC
Truòfng
dai hoc
klioa
hoc xà hói
va
nhàn vàn
Ha
Nói 4-2000
MUC
LUC
A. DAT VAN DE
1 Tình hinh
nglùén
cùu vàn
de,
tình
càp thièt cùa viéc 1
nghién

ciiu
vàn
de.
2 Co so
ly
luàn,
phuong phàp va nói dung nghién cùu 2
6,
NÒIDUNG
Chirong
1 CO
SO Lt
LUÀN CHO
VIÈC XEM XÉT MOI QUAN HE
S
GICA
TÓN
CIÀO
VÀ
CHINH
TRI
§1 Quan niém duy vàt
ve lich
su - co so ly luàn nén tàng cho 5
viéc xem mòi quan he giùa tón giào
va
chinh tri
§2 Bàn chat, ké't cà'u cùa tón giào
va
chinh tri -

NTiùtig
khia 10
canh quan he cùa chùng
Chuong
2 MOT SO
BIÉU HIÈN
CÙA MÒI QUAN HE
GICA
TÒN 20
GIAO
VÀ
CHINH TRI
§1 Mòi quan he giùa nguòn gdc
va
bàn chat cùa
tòn
giào vai 20
nguón gdc bàn chat cùa chinh tri
§2 Quan he giùa y thùc tòn giào
va
y thùc chinh tri 24
§3 Moi quan he giùa giào bòi tòn giào
va
Nhà nuóc 27
§4 Mot so bièu hién khàc 34
C.
KET LUAN
1 Ve mat
ly luan
38

2 Ve
niat
thuc tién 40
So dò
1,2 43
Sodò
3,4
,
44
TÀI
LIÉU
TRAM KHÀO VÀ
TRICH
DAN
MOI QUAN HE
GlU^A
TÓN GIÀO VÀ
CHÌNH TR}
Dirón
GÓC DÒ CÙA TRIET HOC DUY VÀT VE LICH
SÒ
A. DÀT VAN DE
•
I. Tình hinh
nghién
cùu
vàn de,
tình
càp
thiet

cùa
viéc nghién
cùu
vàn
de.
1.1 Mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chinh tri hay dùng hon là vàn
de
mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chinh tri dà dugc
de
càp
tu rat som
trong lich
su, co thè nói là
tu
khi xuàt hién xà bòi
co
giai càp
va
nhà nuóc. Dièu này
dugc
de
càp trong càc tàc

phlm
trièt hoc, thàn hgc , khi hg de càp tói
nhung vàn
de
chinh tri xà bòi, song su
de
càp này chù yè'u là he
luy
cùa
trièt hgc, thàn hgc hay chinh tri hgc.
Mot
dièu hién nhién là khi
de
càp dèn
vàn
de
này dà
co rat
nhiéu càch
h'
giai khàc nhau,
thàm
chi ddi
làp
nhau
diéu
dò làm
cho tình
hinh
nghién cùu vàn

de
càng thém phùc tap. C Màc,
Ph Àng-ghen,
VI.Lé-nin
it nhiéu cùng dà
de
càp tói vàn
de
này khi he li
luàn cùa càc òng càn phài dung eham tói
nò,
Nhà nghién cùu Nguyén
Due
Su cho ràng:
"C.Màc va Ph.àng
ghen khòng phài là nhà bàc hgc sudt
dcd
chi theo duòi
co
mot muc dich là chuyén nghién cùu
ve
tòn giào va giai
thich nhùng vàn
de
tòn giào Hai òng
thuóng de
càp dèn tòn giào gàn
lién
voi nhùng vàn
de

khàc nhu càc vàn
de
trièt hgc
va
chinh tri thuc tién."
(44.15,16) Càc òng chua
co
tàc
phàm
chuyén biét nào bàn
ve
mdi quan
he giùa tòn giào
va
chinh tri.
Gàn
day a
Vièt
nam cùng dà co
mot
sd còng
trình, bài nghién cùu bàn
ve
mdi
quan.
he
giùa tón giào
va
chinh tri do càc
tàc già trong nuóc vièt cung nhu dich cùa tàc già ngoài nuóc nhu:

"Mdi
quan he giùa chinh tri
va
tòn giào trong
thòi
kì
mò
ròng giao
luu
qudc tè
va
phàt trién nén kinh tè thi
tmòng
theo dinh huóng Xà hòi Chù
Nghla
nuóc ta
hién
nay."
De tài nghién cùu khoa hgc càp bò do Trung tàm khoa hoc
ve
Tin
n<^uang
tòn giào thuóc Hgc vien Chinh tri Qudc
già
Ho Chi Minh chù
tri;
'Tòn giào
va
chình tri" cùa tàc già
Tran

Thien in trong Nguyét san
Còn<7
giào
va dàn
toc sd 54; "Giào bòi Phàp phuc hói chinh tri" cùng in
trèn Nguyét san Còng giào
va
dàn
toc
sd 54 do
Thièn
Cam dich";
"Due
Giào hoàng Gioan Phaolò II
va
lich su bi che day trong thòi dai cùa
chùng ta" do Nguyén Bà Long
va
Tran Qui Thàng dich-Nxb Còng an Nhàn
dàn.
Ha Nòi,1997; Tóm
lai nhùng khia canh, nhùng bièu hién cùa mdi quan
he
giùa tón giào va chình tri da dugc mot sd hgc già trong
va
ngoài tòn giào
quan tàm
giàn
tièp
hoàc

truc tièp vói mùc dò khàc nhau, thàm
chi co
nhùng y
kièn rà't khàc nhau diéu này càng làm cho vàn
de
tró nén phùc tap hon.
1.2.
Tur
vài ba
thàp
ky gàn
day
trèn thè giói cùng nhu ó Viet nam bièu
hién cùa mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chinh tri
ò bình
dien thuc tién dién ra
hèt
sue
phùc tap. Diéu này dà dàn tói khòng it nhùng cuòc xung dot giùa càc
qudc gia,càc dàn toc, càc còng dóng bi dàn dat, chi phdi boi tòn giào. Dóng
thòi nèu xét quan he tòn
giào-chinh
tri theo nghla ròng thi viéc càc tòn giào
già tàng
vai trò xà bòi cùa minh cung chinh là khàng dinh vi thè xà hòi-chình
tri cùa tòn giào. Truóc

va
sau khi Lién-xò cùng nhu càc nuóc XHCN o Dòng
Au sup dò, trong chién
lugc
"Dién bién hoà binh" cua My thi tòn giào cùng là
mot lue lugng ma
càc thè
lue
thù dich dà
va
dang su dung vào muc dich cùa
chùng. Diéu này dugc chinh càc tàc già cudn
"Due
Giào hoàng Gioan Phaolò
II
va
lich
su
bi che day trong thòi dai cùa chùng ta" giàn tièp thùa nhan.
Tu nhùng khia canh li luàn
va
thuc tién trèn, viéc nghién cùu mdi quan
he giùa tòn giào va chình tri mang tình co bàn he thdng là hèt sue càp thièt.
Song
day
lai chinh là vàn de hèt
sue
phùc tap tè nhi, thàm chi co
nguòi con
cho ràng

dò
là
" llnh
vuc
càm".
Viéc chù
tri de
tài này dàm nhàn viéc nghién
cùu, li giai mdi quan he trèn dù
chi dìmg
lai
o
bình dién li luàn cùng dà là
mot
vàn
de lón va
hèt
sue
phùc tap. Diéu dò co nghla là viéc lì giai vàn
de
trén cùng chi là buóc dàu
va
chàc
chàn
khòng trành khòi han
che,
thièu sót.
l.Ca
sa li
latin,

phuong phàp
va
nói dung nghién cùu
2.1.Casah'luàn
Nèu coi tón giào
va
chình tri là nhùng hién tugng cùa lich su xà hòi,
nò
bi quy dinh boi nhùng quy
luat
chung cùa su phàt trién xà hòi, thi diéu
dò
cùn^
co
nghla là càn phài xuàt phàt
tu
quan
nièm
cùa chù nghla duy vàt
ve
lich
su
(hay Trièt hgc duy vàt bién chùng
ve
lich
su
xà bòi)
de
li giai vàn
de

trén. Vi trièt hgc duy vàt
ve
lich su chi ra nhùng quy
luàt
chung nhàt cùng
nhu
mot
sd quy luàt riéng, quy luàt dàc thù cùa su phàt trién lich
su
xà bòi,
trong do
co
su ra dói, tón tai, phàt trién cùa tòn giào
va
chình tri. Dat
vàii de
nhu
vày
ciing
co
nghla là: Nèu xuàt phàt
tu
tòn giào (vói làp
tmóng
duy tàm
tón giào
va Igi
ìch cùa té chùc tòn giào) hay xuàt phàt
tu
chình tri (vói làp

truòng
cùa giai càp thdng tri hoc
lòt) thi
khòng trành khòi su thién kièn,
va
co
thè dàn tói su
de
cao, su tuyét ddi hoà
mot
trong hai thù
dò ma
khòng thày
dugc co so thuc su cùa mdi quan he này cùng nhu nhiing bièu hién phùc tap
cùa
nò.
Khi coi quan niém duy vàt ve lich su là co so li luàn chung cho viéc
xem xét mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri thi cung càn phài luu y ràng
vói viéc nghién cùu mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri o Phuong Dóng
càn phài dugc bo sung
bang
nhùng tu
heu
dàn toc hgc
va su
hgc Phuong

Dòng nhu Ho Chi Minh dà
tijmg
nói. Dóng thói cùng phài thày tình dàc thù
cùa mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chình tri so vói càc mdi quan he khàc, cùng
nhu quy luàt vàn dòng, tuong tàc cùa chinh tri
va
tòn giào. Nói nhu
vày
cùng
chình là su khàng
dinli
ràng trièt hgc
Màc-Lè
nin nói chung
va
trié't hgc duy
vàt
ve
lich su nói riéng là su thdng nhàt giùa thè giói quan
va
phuong phàp
luàn
de
tié'p càn mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri chù khòng co tham

vgng giai thìch tàt cà nhùng bièu hién lich su cùa chùng.
2.2.Phuong phàp nghién cùu.
Vói viéc chgn co so
ìi
luàn nhu trén de xem xét mdi quan he giùa tòn
giào
va
chình tri thi tàt yéù dàn tói ké't luan ràng phuong phàp luan chung
de"
tièp càn vàn de này là phuong phàp luàn cùa trièt hgc duy vàt
ve
lich
su.
Boi
vi vói phuong phàp
luàn
này mói
co
thè chi ra dugc co so thuc su cùa mdi
quan he giùa tòn giào
va
chình tri cùng nhu tièp càn dugc nhùng bièu hién da
dang phùc tap cùa chùng. Qua dò mói
co
the nhàn thùc dùng dugc vai trò, su
tàc dòng cùa chùng ddi vói su phàt trién cùa lich su xà bòi.
Ngoài phuong phàp (hay phuong phàp luàn chung) cùa trièt hgc duy
vàt ve
lich
su,

de
tièp càn mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri
con
càn phài
su dung
càc
phuong phàp khàc nhu phuong phàp cà'u truc chùc
nàng,
phuong
phàp lich su, phuong phàp
lo
gic,
2.3.
Nói dung nghién cùru
Via de
mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chình tri bao
barn mot
pham vi
hèt
sue
ròng lón,
phù:c
tap, no
lièn

quan tói
bang loat
vàn
de
cùa dói sdng con
ngucfi.
Tàt nhién nhu tiéu
de
cùa de tài dà tu giói han
ò mot
góc dò xem xét
(duói góc dò cùa trièt hgc duy vàt
ve
lich su). Nhung ngay ò góc dò này cùng
dà bao
chùa
mot
nói
dung ròng lón
ma
khà
nàng
cùa bàn thàn
va
dèi boi cùa
mot de
tài càp DHQG khòng the giai quyèt hèt dugc. Vói lì do nhu vày chùng
tói chi giói han vàn
de
nghién cùu

ò
co so
K
luàn
va
mot sd bièu hién cùa mdi
quan he giùa tòn giào
va
chình tri. Trèn co so dò mao mugi dua ra mot vài
suy
nghl ve
mdi quan he giùa tòn giào
va
chinh tri ò Vièt nam bién nay. Vói
viéc giói han vàn
de
nhu trén,
de
tài này
tàp tmng
giai quyèt
mot
sd noi dung
sau:
-Co so lì luàn cùa viéc xem xét mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri.
-Mot so khia canh dàc thù
cùa
tòn giào

va
chinh tri cùng nhu ké't
cà'u-cùa
chùng.
-Mot
sd bièu hién cùa mdi quan
he
giùa tòn giào
va
chinh tri.
Va
cudi cùng -
phàn
kèt luàn -
tu
nghién cùu trén, chùng tòi néu mot vài
suy
nghl
cùa minh
ve
mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri
a
Viet nam hién
nay.
B.
NOI DUNG
Chiromg
1

:
C0
sor Li
LUAN CHO VIÉC XEM
XÉT
MOI QUAN HE
GlUA
TÒN GIÀO VÀ CHINH
TRj
y
;
Quan niém
duy vàt ve
lich
su
-
co so
li luan
nén
tàng
cho
viéc
xem
xét
mdi quan
he
giura tòn giào
va
chinh tri.»
1.1. Theo dành

già cùa
Ph.Àng-ghen
thi hai
phàt minh quan trgng
nhàt
cùa
C.Màc
là
quan nièm
duy vàt
ve
lich
su va
hgc thuyèt
già tri
thang
du. Quam niém
duy vàt
ve
lich
su do
C.Màc
de
xuóng
va
cùng Ph.Àng-
ghen
xày
dung thành
he

thdng
lì
luan
va
phuong phàp luàn,
dò
là
mot bò
phàn (hiéu theo nghla tuong
ddi) cua
trièt
hgc
C.Màc-Ph.Àng-ghen.
Vói
quan niém
duy vat
ve
lich
su,
C.Màc
va
Ph.Àng-ghen
dà dua ra mot
càch
li
giài khàch quan khoa hgc
ve lich.su
xà
bòi,
dà chi ra

nhùng
quy
luat chung
nhàt
cùa su
phàt trién
xà
hòi,
dà li
giài dùng
dàn
nhùng vàn
de
cùa dói
sdng
con ngucfi, trong
dò
co
vàn
de
tòn
giào
va
chinh
tri.
Quan niém
duy vàt
ve
lich
su

dugc trình
bay
trong nhiéu
tàc
phàm
vói mùc dò
"dam
dàc"
khàc
nhau
va
khòng tàch
ròi
khòi
he
thdng trièt hgc
duy vàt cùa càc
òng. Nhùng
tàc pham
thè
hién tuong
ddi tàp
tmng quan nièm
duy vàt
ve
lich
su nhu:
"Góp phàn
phé
phàn trié't hgc phàp quyén

cùa
Hé-ghen",
"Bàn
thào kinh
tè
- trièt
hgc nàm
1844",
"He tu
tuong
Due",
"Góp
phàn
phé
phàn khoa
kmh
tè
-
chinh
tri",
"Chdng
Duy-rinb",
"Lùt
vìch Phoi-o-bàc
va
su cào
chung
cùa trié't
hgc Co
dién

Due",
"Luàn cuong
ve Phoi-o-bàc", ,va
mot sd thu
tu
khàc.
Vày
thuc chat
cùa
quan nièm
duy vàt
ve
lich
su là gì? Nò
giùp
gì
choviéc
nghién
cùu mdi
quan
he
giùa
tòn
giào
va
chinh tri?.
Ph.Àng-ghen
cho
ràng: "Theo quan niém
duy vàt

lich
su,
nhàn
td
quyèt
dinh
trong lich sù,xét
dèn
cùng,là
san
xuà't
va
tài san
xuàt
ra dói
sdng
hièn thuc." (27. T6.
726),
Ph.Àng-ghen giài thich thém: Trong
nhùng tién
de va
diéu kién ày (Tién
de va
diéu kièn cùa
san
xuà't, kinh tè
chinh tri phàp luàt, ) thi tién
de
cùa
san

xuà't, kinh tè giù vai trò quyèt dinh
cudi cùng. Khi
de
càp tói càc
linh
vuc tbuòc dói sdng tinh thàn, Ph.Àng-
ghen cho ràng:
"Con
nói
ve
nhùng
llnh
vuc tu
tuòng
lo
lùng
ò cao hon nùa
trén khòng trung, nhu tòn giào, trièt hgc, v.v, thi chùng dà
co mot nói
dung
tién su,
ma
thòi dai
co
su sàch dà thà'y
co san va
tièp nhàn, " (27.
T6.
736,737) Nhu vày theo quan niém cùa Ph.Àngrghen ciing nhu nhiéu quan
niém khàc cùa CMàc khi làm ró thuc chà't (hay bàn

chat)
cùa quan niém
duy vàt
ve
lich
su
thi phài chi ra dugc nhùng tién
de
cùa dòi sdng xà bòi
cung nhu co so cùa viéc tièp càn lich su xà bòi. Qua su lì giài cùa C.Màc,
Ph.Àng-ghen chùng ta thà'y ràng viéc nghién cùu lich
su
xà bòi phài bàt
dàu
tu
viéc nghién cùu san xuàt va tài san xuà't ra dòi sdng hién thuc, dóng
thòi phài nghién cùu nhùng vàn
de ve già
dinh, còng dóng, giai càp, quan
he chình tri, phàp
lì, cùng
nhu càc
llnh
vuc khàc cùa dòi sdng tinh thàn
de
vùa nhàn thùc dugc quy luàt vàn dòng cùa lich su xà hòi vùa thày dugc tinh
phùc tap, su tuong tàc giùa chùng.
Nhu vày, ddi vói viéc nghién cùu mdi quan
he
giùa tòn giào

va
chình
tri thi khòng thè tàch ròi chùng vói quan he xà hòi nói chung
va
quan he
kinh tè nói riéng. Tàt nhién tòn giào
va
chình tri cùng
co
tinh dóc làp tuong
ddi,
tình dàc thù so vói càc
linh
vuc khàc, do vày trong quan he trong su
tuong tàc giua chùng cùng này sinh nhùng biéu hién
co
tình dàc thù.
Co mot
vàn
de
dat ra là tai sao trong trièt hgc duy vàt ve lich su cùa
C.Màc - Ph.Àng-ghen vàn
de
tòn giào chi là he luy cùa he thdng trièt hgc
à'y? Càu hòi này càn phài dugc tra
lòi
bòi muc dich cùa trièt hgc C.Màc -
Ph.Àng-ghen là nhàm cài tao thè giói, theo C.Màc: "Càc nhà trièt hgc
tmóc
day

chi giài thìch thè giói
bang
nhùng càch khàc nhau vàn
de
là cài tao thè
giói"
(14,10 ). Viéc cài tao thè giói lai do chinh con nguòi,
ma
con nguòi là
san
phàm
ciia lich su
de
lai,
hg bi chi phdi bòi truyén thdng,
tùi
nguòng.
vàn hoà, , nhu vày là càn phài tim su thdng nhàt
ve Igi
ich
va
nhu càu
de
tao
sue
manh cho còng cuòc cài tao thè giói. Nói nhu vày cùng
co
nghla là
trong giai doan hién nay khi xem xét mdi quan he giùa tón giào
va

chình tri
khòng
thè-tàch
ròi vói viéc xem xét
Igi
ich cùa chùng
va
giùa chùng nhàm
tim kièm su tièn bò chung cùa xà bòi
loài
nguòi, nhàm ngàn càn
nhìmg
xu
huóng cuc doan, phàn tièn bò
tu
mdi quan he này.
Nhu dà trình
bay ò
trèn, nèu khòng xuàt phàt
tu
quan niém duy vàt
ve
lich su (hiéu theo dùng nghla cùa
nò)
thi "khòng thè tié'p càn, ly giài
dùng dàn mdi quan he
pùa
tòn giào
va
chình tri, diéu này

co
the dàn tói
he
qua là khòng thè doan dinh,
luòng
tmóc dugc su tàc dòng phùc tap cùa
chùng.
1.2.Mót
sd luàn diém cùa trièt hgc duy vàt
ve
lich su - nén tàng cho
viéc xem xét mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri.
Mot
trong nhùng vàn
de
quan trgng nèu khòng mudn nói là quan
trgng
bang
dàu va cudi cùng cùa mgi he thdng trièt hgc là mdi quan he
giùa vàt chat
va
y thùc hay tón tai
va
tu duy. Vàn
de
này trong he thdng
trié't hgc duy vàt ve lich su dugc
de

càp ò mdi quan he giùa tón tai xà bòi
va
y thùc xà bòi. Trièt hgc duy vàt
ve^lich
su khàng dinh
ràng:
Tón tai xà bòi
quyèt dinh y thùc xà bòi
ò
noi dung, bình thùc
va
tinh chà't cùa nò. Theo
Ph.Àng-ghen ngay cà nhùng
llnh
vuc y thùc "lo lùng hon nùa trèn khòng
trung " (27.736) cùng
co mot
nói dung tién su cùa nó,hay là
co mot
"
seri
dàv" nói vói dòi
sdn?
vàt chat xà hòi cùa con nguòi. Trièt hgc duy vàt
ve
lich su cùng chi ra ràng y thùc xà bòi mot khi dà dugc bình thành thi nò
cùn^^
co quy luàt vàn dòng noi tai cùa no, co su tuong tàc, dàc biét là co tàc
dóng nguoc trò lai tón tai xà bòi theo nhung xu huóng khàc nhau. Tù.quan
niém này chùng ta thà'y ràng tòn giào

va
chinh tri, vói tu càch là nhùng
bình thài y thùc xà bòi, nò co ddi tugng, pham vi
va
phuong thùc phàn ành
ddi vói tón tai xà hòi do vày nò
co
su gidng nhau va khàc biét giuà hai hinh
thài y thùc này. Tòn giào va
chùih
tri cùng
co
su tuong tàc, su tàc dòng
7
ngugc trò lai cài co
so
dà này sinh ra nò. Nhu vày khi tim hiéu y thùc tòn
giào
va
y thùc chình tri khòng the khòng
tim
hiéu nguón gdc, co
so
cùa
chùng.
Tu .quan
niém
ve
mdi quan he giùa
co.so

ha tàng vói kièn trùc
thugng tàng cùng nhu hgc thuyèt
ve
bình thài kinh tè - xà bòi giùp cho
chùng ta hiéu dugcvé
quan he
san xuàt, quan he xà hòi nói chung, cùng
nhu quan
he
chình tri quan
he
tòn giào nói riéng. Vói tu càch là tiéu
he
thdng kièn truc thugng tàng tón giào cùng nhu chình tri
co
kèt càu, co chùc
nàng, co su tàc dòng qua lai, co su vàn dóng bièn
dói
nhanh hay chàm khi
ma
co
so
ha tàng dà
co
su thay dói.
Tu
su vàn dóng bièn dói cùa phuong
thùc san xuàt, cùa bình thài kinh - tè xà bòi cùng giùp cho hiéu dugc tòn
giào cùng nhu chình tri co su bièn dói,
co

vai trò khàc nhau trong mòi mot
bình thài kinh tè - xà bòi à'y, hiéu dugc vai trò cùa chinh tri
va
cùa tòn giào
trong su phàt trién cùa lich su xà bòi.
Khi khàng dinh càc hinh thài y thùc xà bòi, càc tiéu he thdng kièn
trùc thugng tàng co su tàc dòng
làn
nhau, cùng co nghla là khàng dinh su
tuong tàc giùa tòn giào
va
chình tri, thàm chi là su vay mugn, su bó sung
cho nhau tao ra tình
phùc.
tap cùa hién tugng tòn giào cùng nhu chình tri
song qua tinh dàc thù cùa mòi hién tugng ày vàn
co
the nhàn thày dugc bàn
chat cùa chùng.
Nhùng quan niém cùa C.Màc, Ph.Àng-ghen
ve
con nguòi, dàc biét là
boat dòng xà bòi nguòi
va
bàn chat cùa con nguòi; quan niém ve giai càp,
ve
dàn toc, cùng giùp chùng ta xem xét nhùng
khia
canh cùa tòn giào,
chình tri

va
quan he giùa chùng. Nói ròng ra, cà nhirng quan niém cùa càc
òng trong
Uièt
hgc duy vàt bién chùng nói chung nhu mdi
Uèn
he
phó
bièn,
màu thuàn, phù dinh cùa phù dinh, cùng là co so li luàn de tièp càn su
tuong tàc, su vàn dòng bièn dói cùa mdi quan
he
giùa tòn giào va chình tri
trong lich
su xà
bòi.
8
Tu
quan niém cùa trièt hgc duy vàt ve lich su
con
cho phép chùng ta
hiéu dugc vi sao tón giào
con
tón tai trong Chù Nghià Xà Hòi, hiéu dugc
quan
he
giiia tón giào vói Dang Còng san (Dang cùa giai càp còng nhàn
va
nhàn dàn
lao

dóng), vói Nhà nuóc Xà Xòi Chù Nghià. Hiéu dugc co so lì
luàn
va
thuc tién cùa quan diém cùa Dàng
va
Nhà nuóc ta ddi vói viéc tòn
trgng, thùa nhàn tu do tin nguong, tòn giào
va
khòng tìn nguong, tòn giào.
Dò
cùng là diéu kién hèt
sue
quan trgng nhàm xày dung, cùng ed khdi dai
doàn kèt toàn dàn
nhàm
tao
sue
manh cho còng cuòc xày dung cuòc sdng
mói,
xà bòi mói, xà bòi còng bang vàn minh
ma
nén tàng
K
luàn cùa nò là
Chù nghià Màc -
Le
nin
va
Tu tuòng
Ho Chi

Minh.
1.3: Tu tuòng
Ho Chi
Minh ddi vói viéc tièp càn mdi quan he giùa
tòn giào
va
chình tri.
Nhu chùng ta dà thà'y ò càp dò lì luàn Ho Chi Minh khòng bàn dèn
mdi quan he giùa tòn giào
va
chình tri song ò nhùng khia canh cu thè, thuc
tién cùa mdi quan he này dà dugc Ho Chi Minh
de
càp tói khà nhiéu. Cu
thè nhu càc bài: "Phong trào Còng
san
Qudc tè ò Dòng
duong",
"Tmh canh
nòng dàn Vièt nam", "Phàt biéu tai phièn hgp thù 25 Dai bòi làn thù V
Qudc tè Còng san ngày 3.7.1924", "Chù nghla giào bòi",
va
nhiéu thu
tu
gin
cho càc chùc sàc, tìn do càc tòn giào, cùng nhu mot sd vàn kién khàc.
Qua nhùng tu
Uéu
trén, vói nhùng khia canh Uèn quan tói
vm de

lich su
Dòng duong
va
Vièt nam, cùng nhu vàn
de
quan he giùa tòn giào
va
chình
tri,
chùng tòi thày càn phài luu y tói mày khia canh lón nhu sau:
Thù nhàt: Cùng nhu CMàc, Ph.Àng-ghen
va
Lé-nin,
Ho
Chi
Mmh
dat vàn
de
tòn giào cùng nhu quan
he
tòn giào chình tri trong he thdng
quan he xa bòi nói chung. Càc vi tién bdi cùa chùng ta tàp trung vào nhùng
vàn
de
co bàn cdt lòi cho viéc tao dung
mot
xà bòi mói nhàm giài phóng
con nguòi
ma
truóc hèt là nguòi lao dòng, khòi nhùng trói buòc bòi àp

bue,
bàt
còn<^
bi bóc lòt. Co nghla là Chù nghla Màc -
Le
nin cùng nhu tu tuòng
Ho
Chi Minh tàp trung vào viéc cài tao thè giói nhu quan niém cùa C.Màc
da dugc
de
càp tói trong luàn cuong ve Phoi-o-bàc.
Thù
hai:
Ho
Chi Minh dàt
v& de
là phài bó sung co
so
lich
sur,
dàn
toc
Phuong Dòng vào chù nghla Màc-Lé-nin, tàt nhién su bó sung này bao
hàm cà co
so
cho lì luàn cùa chù nghla Màc-Lè nin ve vàn
de
tòn giào. Vi
chùng ta bièt ràng tòn giào Phuong Dóng cùng
co

nhùng dàc thù so vói tòn
giào Phuong Tày.
Tbùba:
Ho
Chi
Minh xuàt phàt
tu
thuc tién xà hòi Vièt nam,
tu
dòi
hòi cùa dòc làp dàn
toc de
xem xét mdi quan he giùa tòn giào
va
chinh tri.
Cu
thè
là
H6
Chi Mmh quan tàm dèn su thdng nhàt, dóng nhàt (tàt nhién là
co
su khàc biét
va
màu thuàn)
ve
muc dich, nguyén vgng giùa nhùng nguòi
co
tin
nguòng
tòn giào vói nhùng nguòi khòng

co
tin nguong tòn giào,
cùng nhu càc chùc sàc, càc tó chùc tòn giào de thuc hién nhiem vu chung
cùa cà dàn
toc.
Ò day
chùng ta thày
rat
rò ràng Ho Chi Minh dà phàn biét
viéc
Igi
dung tòn giào cùa thè
lue
thuc dàn, phàn dòng vào muc
dich
chình
tri den tdi cùa chùng vói nhùng già tri tdt dep cùa tòn giào. 0 luu y này,
chùng ta thà'y ràng Ho Chi Minh dà tièp tue phàt trién quan niém cùa
C.Màc - Ph.Àng-ghen
va
Lé-nin
ve
tòn giào ò nhùng luàn diém nhu: Phài
thay thè phé phàn tòn giào
bang
viéc phé phàn coi tran (CMàc) ; Phài tim
màu thuàn trong dòi sdng hién thuc chù khòng phài ò niém tm tòn
giào(Lè-
nin);
Co

the kèt nap
Unh
muc vào dòi
ngù
nhùng nguòi Còng san
(Le-
nin);
Va
rà't nhiéu luàn diém khàc. Nèu dat tu tuòng Ho
Chi
Minh trong
chinh thè chung cùa Chù nghia Màc-Lè nin thi
ni
tuòng Ho
Chi
Minh gàn
vói luàn diém quan trgng cùa Chù nghla Màc -
Le
nin là cài tao thè giói,
cài tao xa bòi.
^
2 - Bàn chat, kèt
càu
cùa tón giào
va
chinh tri - nhùng khia
canh quan
he
quan
he

cùa chùng
2.1:
Khài niém tòn giào
va
kèt càu cùa tòn giào.
10
2.1.1:
Khài niém tòn giào.
Trong lich su dà
co
rat nhiéu nhà trièt hgc, thàn hgc, tàm li hgc, xà
hòi
hgc, da
dua ra nhùng dinh nghia khàc nhau
ve
tòn giào (khoàng 150
dinh nghia) diéu này dù thày ràng tòn giào là mot
hiéri
tugng xà bòi hèt
sue
phùc tap (da dién, da dang, da chùc nàng, ,
va
co quan he vói nhiéu
llnh
vuc khàc cùa dòi sdng xà hòi).
De
hiéu rò dugc bàn
chat va
chùc nàng cùa
tòn giào càn phài

co
su thdng nhàt trong viéc xem xét tòn giào
ve
màt trièt
hgc va màt xà bòi hgc. Diéu này dà dugc C.Màc su dung trong tàc phàm
"Góp phàn phé phàn trièt hgc phàp quyén cùa
He
- ghen" (12. 307-590) Vi
ò
day
tòn giào vùa là
mot
hinh thài y thùc xà bòi vùa là mot thuc the xà bòi
(hiéu theo nghia còng dóng nguòi co tìn nguòng tòn giào, tó chùc tòn
giào).
Nhu vày thuc
chat
cùa su thdng nhàt trén là su thdng nhàt
ve
nhàn
thùc luàn
va
bàn thè luàn trong viéc xem xét tòn giào.
Day
là diéu hèt
sue
quan trgng cùa nhàn thùc luàn duy vàt. Vi co nhu vay mói
chi
ra dugc bàn
chat

cùa tòn giào
va
dàc thù cùa hién tugng tòn giào.
Tu
góc dò cùa trièt
hgc
duy vàt
ve
lich su vói phuong phàp nhàn thùc luàn duy vàt Ph.Àng-
ghen dà dua ra mot dinh nghià
ve
tòn giào nhu sau: "Nhung tàt cà mgi tòn
giào chàng qua chi là su phàn ành hu ào - vào dàu oc cùa con nguòi - cùa
nhùng lue lugng ò
ben
ngoài chi phdi cuòc sdng
bang
ngày cùa hg; chi là
su phàn ành trong do
nhùng
lugng ò tran thè dà mang hinh thùc nhùng
lue
lugng siéu tran
thé'".(22.
437^
Traóc
khi
co
Dinh nghla cùa Ph.Àng-ghen
ve

tòn giào, C.Màc cùng
dua ra nhiéu luàn diém
ve
tòn giào nhung luàn diém này chù yè'u tàp trung
trong tàc phàm: "Phé phàn trièt hgc phàp quyén cùa Hé-ghen" (12) nhu:
Tòn giào vùa là su phàn ành vùa là su phàn khàng; Tòn giào là vòng hào
quang quay xung quanh con nguòi; Tòn giào là trai tim cùa thè giói khòng
co
trai tim; Tòn giào là thuò'c phien cùa nhàn dàn; Qua nhùng luàn diém
này
co
thè thà'y CMàc de càp nhiéu tói chùc nàng xà hòi cùa tòn giào.
11
Trò lai dinh nghià cùa Ph.Àng-ghen, chùng ta thày ràng
ò day
Ph.
Àng-ghen tièp tue luàn diém cùa nhiéu nhà trièt hgc tmóc do khi òng
khàng dinh ràng con nguòi sàng tao ra tòn giào (tàt nhién ò
day
là con
nguòi xà bòi)
tbòng
qua con duòng nhàn thùc.
Ma
tao ra tòn giào (cài siéu
nhién thàn thành tón tai trong y thùc) là
san
phàm cùa tu duy
tri^
tugng

cao.
Nhu vày chù thè tao ra tòn giào là con nguòi
con
ddi tugng cùa nhàn
thùc
de
tao ra tòn giào là
sue
manh ò
ben
ngoài con nguòi thdng tri cuòc
sdng
bang
ngày cùa con nguòi;
con
phuong
thù'c
nhàn thùc
de
tao ra tòn
^iào
là phuong thùc hu ào. Vói dàc thù cùa chù the, ddi tugng
va
phuong
thùc nhu trèn thi kèt
qua
cùa nhàn thùc là bièn
sue
manh thè gian thành
sue

manh siéu thè gian - cài siéu nhién thàn thàn thành - tón tai trong dàu
oc
cùa con nguòi. Cùng càn phài nói thém ràng, khàc vói càc nhà trié't hgc duy
vàt vò thàn truóc dò, dàc biét là càc nhà duy vàt vò thàn Phàp thè ki Anh
sàng, C.Màc
va
Ph.Àng-ghen khòng phù nhàn cài siéu nhién thàn thành vói
tu càch là y thùc là niém tin, khòng coi tòn giaó là san phàm cùa su bia dàt
hay chi là su ngu ddt cùa con nguòi. Khàc vói càc nhà thàn hgc khi hg coi
cài siéu nhién thàn thành nhu là thuc the tdi cao
san
smh ra
va
quyèt dinh
thè giói này trong dò
co
con nguòi.CMàc va Ph.Àng-ghen chi ra co
so
khàch quan cùa su ra dòi y thùc tòn giào cùng nhu hién tugng tòn giào, coi
tòn giào là san phàm tà't yè'u cùa mot giai doan phàt trién nhàt dinh cùa lich
•»
su.
Qua su phàn
tich
trèn
co
the rùt ra ké't luàn ràng bàn chat cùa tòn giào dò là
niém tin hay thè giói quan
boang
duòng hu ào

ciia
con nguòi nò dugc hinh
thành trong mot giai doan phàt trién nhàt dinh cùa lich
su
xà bòi. Bàn
chat
này dugc thè bién ra tbòng qua càc chùc nàng xà bòi cùa tòn giào, dàc biét
là chùc nàng dèn bù hu ào. Khi khàng dinh bàn
chat
cùa tòn giào, cùng
chinh là phàn dinh su khàc biét giuà tòn giào vói càc
Imh
vuc khàc cùa
dtìfi
sdng xà bòi. Dinh nghla cùa Ph.Àng-ghen
ve
tòn giào là dinh nghla co tình
khài quàt tà't cà càc hién tugng tòn giào
de
chi ra bàn chà't cùa tòn
giào.
12
dovày no lai là co
so
cho viéc xem xét tòn giào duói nhùng góc dò khàc.
Gàn
day mot
sd hgc già ò
Viet.
nam cùng dà dua ra

mot
vài dinh nghla
ve
tòn giào xong nhùng dinh
nghia
này - theo chùng tòi - là nhùng dinh nghla
tón giào ò
mot
sd
khia
canh nhà't dinh. Tà't nhién vói nhùng dinh nghia này
cùng giùp cho chùng ta tièp càn tòn giào
mot
càch chuyén sàu hon ò nhiing
góc dò nhàt dinh ày.
2.1.2 - Kèt càu cùa tòn giào bièn dai
Tu
quan niém ve kèt càu chùc nàng
ta'.th^y
tòn giào là
mot
chinh
thè dugc càu thành bòi càc bò phàn mòi mot bò phàn lai co chùc nàng hay
vai trò khàc nhau. Vày kèt càu cùa tón giào nói chung là gì?
Tu
bàn
chat
cùa tón giào cùng nhu
tu
su tón tai hién hùu cùa hien tugng tón giào, chùng

ta thà'y ràng mgi hién tugng tòn giào déu gàn vói cài siéu nhién thàn thành
ma
cài siéu nhién thàn thành lai tón tai trong y thùc cùa con nguòi nò dugc
biéu tugng hoà thành càc vàt thiéng, càc vàt thiéng này dugc nguòi co niém
tin tón giào tòn thò tbòng qua boat dòng thò
cùng
cùa hg. Mòi mot kiéu
tòn giào vói nhùng hinh thùc tòn giào khàc nhau thi càch thùc biéu hién
cùa
nò
cùng
co
su khàc nhau. Song nhìn mot càch dai thè mgi tòn giào
(theo nghia ròng) co kèt cà'u bòi ba bò phàn sau:
l.Cài
siéu nhién dà dugc
biéu tugng hoà; 2. Nhùng nguòi
co
niém tin vào cài siéu nhién; 3. Nghi
thùc bièu hién niém tin.
Ddi vói tòn giào bièn dai - tòn giào dat trong su phàn biét vói tòn
giào nguyén thuy, tòn giào cùa xà bòi co giai càp
va
nhà nuóc - cùng dugc
ké't cà'u bòi ba bò phàn nhu trén nhung ò trình dò cao hon, chat che hon.
Tu
^óc
dò cùa trièt hgc duy vàt
ve
lich sii trong vec xem xét kèt càu cùa kièn

trùc thugng tàng
va tu
viéc xem xét kèt càu chung cùa mgi tón giào, chùng
ta thày tiéu
he
thdng kièn trùc thugng tàng tòn giào
co
kèt càu bòi ba bò
phàn sau: y thùc tòn giào, su thò cùng tòn giào
va
tó chùc tòn giào.
-
Y
thùc tòn giào:
Day
là
loai
hinh y thùc
d^c
thù, tinh dàc thù cùa
nò bi quy dinh bòi ddi
urgng va
phuong thùc phàn ành. Vói tòn giào hién
13
dai,
y thùc tòn giào càu thành bòi hai bò phàn, hai càp dò do là
he
tu tuòng
tòn giào
va

tàm lì tòn giào. He tu tuòng tòn giào là he thdng li luàn phùc
tap,
nò
bao góm hoàc lièn quan tói nhiéu Unh vuc nhu: Trièt hgc, dao
due,
chình tri, nghé thuàt, Hat nhàn cùa he tu
mòng
tón
giào
là thàn hgc - hay
dùng hon là trièt hgc thàn hgc. Càc
he
thdng thàn hgc màc dù
co
su bièn
dói,
cài càch, thàm chi là càch mang song bao giò
nò
cùng nhàm minh
chùng cho su tón tai cùa cài siéu nhién thàn thành
va
khàng dinh vai trò
cùa cài siéu nhién thàn thành ddi vói con nguòi.
Tu
he tu tuòng tón giào
bình thành nén thè giói quan tòn giào hat nhàn cùa thè giói quan này là
trièt hgc duy tàm
va
thàn hgc. Thè giói quan tòn giào co quan he
co

su
tuong tàc vói càc loai hinh thè giói quan khàc trong dò
co
nhàn quan chình
tri.
Tàm
h
tón giào: Khàc vói he tu mòng tòn giào, tàm lì tòn giào phàn
ành truc tié'p dòi sdng
bang
ngày cùa con nguòi hinh thành nén nhùng tàm
trang,
tinh càm, tàp quàn thòi, quen tòn giào. Tàm lì tòn giào co ò tà't cà
nhùng nguòi eó tìn nguong tón giào
va
khi dà tro thành
tmyén
thdng
thi
nò
trò thành mot càn nguyén làm cho tòn giào tòn tai giai giàng
làu
dai.
Ddi
vói giào dàn (còng dàn
co
tìn nguòng, tòn giào) thi dai bò phàn y thùc tòn
giào ò hg là ò trình dò tàm li tón giào, vi he tu tuòng tòn giào là
he
thdng li

luàn phùc tap khó hiéu nén ddi vói hg viéc tié'p nhàn he tu tuòng tòn giào
tbuòng
phài qua
kbàu
trung gian dò là nhùng tin diéu, nhùng giói
luàt,
nhùng diéu ràn day, ngàn càm, Nói tói giào dàn - còng dàn co tìn
n<yuòng
tòn giào diéu do
co
nghià là ddi vói giào dàn ngoài tàm
K
tòn giào
hg
con co
tàm
K
xà bòi nói chung nhu mgi còng dàn khàc,
va
nhu vày
khòng dugc dóng nhàt tàm
h
tòn
giào
vói tàm ìi giào dàn vi nèu dóng nhà't
sé dàn tói nhùng ùng xu sai làm
va gay
tàc hai khó luòng.
Trong y thùc tòn giào
con co

niém tin tòn giào, niém tin này
co
nhùng mùc dò khàc nhau ddi vói nhùng nguòi
co
tìn nguòng, tòn giào. Dàc
thù cùa niém tin tòn giào gàn vói cai dàc thù, cài bàn chà't cùa tòn giào.
14
Nién tin tòn giào dugc biéu hién ra tbòng qua boat dóng cu thè cùa con
nguòi trong cùng nhu ngoài
linh
vuc tòn giào. Diéu này làm cho y thùc,
Tiiém
tin tòn giào
co
su dan xen, su tuong tàc vói càc loai hinh y thùc, niém
tin khàc, do vày viéc phàn dinh y thùc, niém tin tón hay khòng tòn giào
trong mòi
mot
con nguòi cu thè là hèt
sue
phùc tap.
-Su thò cùng tón giào:
Day
là linh vuc riéng biét cùa tòn giào so vói
càc tiéu he thdng kièn trùc thugng tàng
khàc,
nghia là su thò cùng chi
co
ò
tòn giào. Nhung do su tuong tàc

ma
trong mot sd tièu he thdng kièn trùc
thugng tàng (dàc biét là ò chình tri)
ò mot
sd giai doan cùa lich su cùng
co
dàu hiéu cùa su thò cùng (diéu này sé dugc làm rò hon trong phàn trình
bay
ve
su ra dòi cùa tòn giào
va
chình tri).
Co thè nói nèu khòng co su thò cùng
thi
tón giào khòng
con
là tón
giào nùa, vi y thùc hay niém tin tón giào chi
co
thè biéu hién mot càch rò
net
nhà't trong su thò cùng. Vói tòn giào hién dai dà
hinh
thành mot he
thdng
le
nghi, nhùng quy dinh chat che, bàt buòc ddi vói mgi tìn do. Do
vày nhùng quy. dinh này tao ra su
mong
tàc giùa no vói

chi'nh
tri ò khia
canh phàp luàt cùa nhà nuóc.
-Tó chùc tòn giào: Tó chùc tón giào bình thành do dòi hòi cùa su
phàt trién nói tai cùa tòn giào trong xà bòi
co
giai càp
va
nhà nuóc, nò
làm
cho tòn giào phù hgp
va
tón tai trong su phàt trién mói cùa lich su. Tó chùc
tòn giào xét mot càch chung nhà't dò là mot kèt càu theo càp dò theo, chùc
nàng
co
su dinh huóng , su
lành
dao trong mot trat tu nhà't dinh. Vói quan
niém nhu vày thi tòn giào hién dai co ké't cà'u bòi càc bò phàn sau: Giào
chu, giào hói (càc càp), càc co quan tbuòc giào bòi, còng dóng giào dàn.
Ngoài ra tuy theo
tiing
tòn giào trong
nhimg
giai doan nhàt dinh cùa lich
su, trong tó chùc tòn giào
con
co thè
co

quàn dòi, toà àn, dàng chình tri,
vién nghién
cihi.
truòng dào tao, bao
chi,
dai
phàt thanh tmyén hinh,
cùng nhu càc co
so
xà bòi khàc. Nhu vày
tu
viéc xem xét tó chùc tón giào
15
chùng ta
co
dugc cài nhìn cu the
ve
mdi quan he giùa tó chùc tòn giào vói
tó chùc chình tri xà bòi.
Ngày nay nhiéu tòn giào co su
già
tàng vai trò khòng
chi
trong linh
vuc tòn giào
ma
ò cà càc
linh
vuc xà bòi khàc nhu giào due, y tè, vàn hoà,
dao

due,
nhàm khàng dinh vi thè xà bòi cùa
minh.
Diéu này này sinh
nhùng khia canh phùc tap trong mdi quan he giùa tón giào
va
chinh tri.
2.2:
Khài niém chinh tri
va
kèt càu cùa chình tri.
2.2.1:
Khài niém chình tri.
Tu
quan niém cùa trièt hgc duy vàt
ve
lich su, chùng ta thà'y ràng
linh vuc chình tri khòng thè tàch ròi khòi càc linh vuc khàc nhu linh vuc
kinh tè, trièt hgc, vàn hoà, dao due, v.v. Trong lich su cùa xà bòi
co
giai
cà'p
va
nhà nuóc màc dù chình tri
co
nhùng biéu hién hèt sue phùc tap song
xét dèn cùng bao giò nò cùng là trung tàm cùa càc linh vuc khàc. Khi bàn
ve
càc linh vuc cùa dòi sdng xà hòi, CMàc, Ph.Àng-ghen
va

V.I.Lé-nin
de
càp tói linh vuc chình tri ò nhiéu khia canh khàc nhau, dàc biét là ò khia
canh nguón gdc, bàn chà't
va
chùc nàng
cùa*
nhà nuóc, vi nhà nuóc là biéu
hién quan trgng nhàt cùa chinh tri. Quan niém cùa V.I.Lé-nin
ve
chình tri
dugc the hién
mot
càch rò nhà't ò hai
luàn
diém sau: Chình tri là bièu hien
tàp trung cùa kinh tè,
va,
chình tri là quan he giùa càc giai càp, càc dàng
phài. Hai quan niém trén dà chi ra nguón gdc
va
dàc trung cùa chình tri,
qua dò
de
tièp càn bàn
chat
cùa chình tri. Vói quan niém nhu vày thi chùng
ta thà'y ràng: Giai cà'p nào, dàng phài nào
co
thè

lue
lón ve kinh tè, làm chù
ve
màt kinh tè, thi dóng thòi cùng sé làm chù cùa
che
dò chình tri xà bòi.
Va
khi nhùng quan he kinh tè thay dói thi
che
dò chình tri là linh vuc phài
thay dói
som
nhà't so vói càc linh vuc khàc, vi ò day, chình tri vùa là biéu
bién tàp trung vùa là biéu hien truc tièp cùa kinh tè.
Vày chình tri là gì? Da
co rat
nhiéu càch hiéu khàc nhau
ve
chình
ìxi,
thàm chi eó nguòi trong giói thàn hgc
con
cho ràng chinh tri cùng là tòn
<yiào.
Nhung nèu hiéu chình tri tu góc dò kèt càu chùc nàng
thi
chùng ta
16
thày ràng chinh tri là: "su tham
già

vào còng viéc cùa nhà nuóc, viéc quy
dinh nhiing hinh thùc, nhiem vu,nòi dung cùa boat dòng nhà nuóc. Linh
vuc
cliình
tru bao hàm càc vàn de
che
dò nhà nuóc, quàn
K
dà't nuóc, lành
dao càc giai càp,
v& de
dà'u
tranb
dàng phài,v.v"
(Tu
dién Trièt hgc,
NXB
Tièn bò Màt -
Xeo
- va. 1975). Qua dinh
ngtiia
Uèn ta thà'y, linh vuc chình
tri bao hàm càc vàn
de:
viéc tham
già
vào bò mày nhà nuóc,
che
do nhà
nuóc

va
quàn lì dàt nuóc, viec lành dao càc giai càp, quan
he
dàn
toc,
ddi
ngoai,
Nhu vày, mudn
già
tàng vai trò cùa chình tri theo huóng chinh tri
trò thành lue lugng cài tao xa bòi thi
nò
phài phàn ành dùng nhu càu phàt
trièn cùa xà bòi, phàn ành
dùng
quan
he già
càp, quan he dàn
toc,
nhàn
loai
va
phài eó
mot
bò mày quyén
lue
thìch hgp, dù manh. Chình tri vói tu càch
là
che
dò chinh tri, là nhà nuóc, nò thuc bién nhiéu chùc nàng nhu:

Tran
àp,
còng còng,
va
trong
che
dò chinh tri Xà bòi chù nghia
con
phài thuc hién
chùc nàng tó chùc
va
xày dung xà bòi mói. Tà't cà nhùng chùc nàng này eó
quan he màt thièt vói nhau, dóng thòi nò
con
co quan he vói càc chùc nàng
cùa càc tièu he thdng kièn trùc thugng tàng khàc, trong dò
co
tòn giào vói
càc chùc nàng nhu dén bù hu ào, diéu chinh, giao tièp, lién kèt,
2.2.2: Kèt cà'u cùa chình tri.
Nèu xem xét chình tri vói tu càch là tiéu he thdng kièn trùc thugng
tàng, thi kèt cà'u cùa chình tri bao hàm càc bó phàn: y thùc chình tri va thièt
che
chình tri (bò mày nhà nuóc).
-Y thùc chình tri bao hàm quan diém, tu tuòng chinh tri
nò
phàn ành
dia vi, quyén
Igi,
vai trò cùa mòi mot giai cà'p, mòi mot tàp doàn xà bòi

khàc nhau. Y thùc chình tri
con
bao hàm cà niém tin chình tri, co so de
hinh thành niém tin này là do su nhàn thùc
ve
vai trò, quyén,
Igi,
dia vi cùa
con nguòi
va
dugc cùng
ed
bòi diéu kién
va
mòi tmòng smh sdng cùa con
nguòi. Dèn
day,
chùng ta lai thày ràng y thùc chinh tri trong dò bao hàm cà
niém tin chình tri co quan he vói càc bình thài y thùc xà bòi khàc. Ddi vói
OA
hC^
'•••*! :, ',: .
H
•.
f
TRUIJGTAVT^G^n^iINTM-,
.
Pr/0^^62
17
tòn giào dò là quan

he
giùa y thùc tón giào
va
y thùc chình tri, niém tin tòn
giào
va
niém tin chình tri.
- Thièt
che
chinh tri: Thièt
che
chình tri bao hàm bò mày nhà nuóc
vói càc càp cùa
nò,
càc co quan tbuòc bò mày nhà nuóc, phuong tién, còng
cu
de
dàm bao cho su vàn hành cùa bò mày nhà nuóc. Trong lich su, dà
hinh thành càc kiéu nhà nuóc vói nhiéu hinh thùc khàc nhau, no mong ùng
vói nhùng dàc diém cùa quan
he
kinh tè, quan he giai cà'p, it nhiéu nò bi
chi phdi bòi dàc diém cùa truyén thdng vàn hoà
va
tin nguòng tòn giào.
Nèu coi nhà nuóc là bò phàn quan trgng nhàt cùa he thdng chình tri (hay
theo y cùa CMàc, thi, nhà nuóc. luàt phàp,
che
dò nhà nuóc là yèu td thdng
tri),

thi diéu quan trgng nhà't càn phài lì giài là mdi quan he giùa giào bòi
tòn giào
va
nhà nuóc. Bòi
vi,
mòi mot nhà nuóc vói bàn
chat,
chùc nàng
va
Igi
ich cùa nò trong quan
he
vói giào bòi tón giào vói bàn chà't, duòng
huóng boat dòng,
Igi
ìch cùa nò này sinh su khàc biét cùa mdi quan he giùa
tón giào
va
chinh tri dàn tói tình phùc tap cùa chùng trong su tàc dòng ddi
vói
dòi sdng xà bòi.
Trong su phàt trién cùa xà hói
co
giai cà'p, vói su ra dòi cùa giai cà'p
vò san
va
giai cà'p tu
san
dà dàn
hinh

thành nén chinh dàng cùa hai giai càp
ày - dàng vò san va dàng tu san -, sau dò dà xuàt hién càc dàng khàc trong
do co dàng tòn giào. Dèn
day
lai này sinh mdi quan he giùa dàng càm
quyén vói càc dàng phài chình tri khàc, trong do
co
dàng tón giào.
Mot vàn
de
dugc dàt ra khi xem xét, so sành giùa kèt cà'u cùa tòn
giào
va
cùa chình
ui,
chùng ta thà'y ràng trong tòn giào
co
su thò cùng,
con
trong
xhinh tri
lieu
co su thò cùng hay khòng? Va nghi
le
chình tri
co
phài
là
le
nghi tón giào khòng? Càu tra lòi phài xuàt phàt

tu
bàn
chat va
phuong
thùc cùa chùng. Nói nhu vày
co
nghia là,
Urong
chinh tri
ni
bàn thàn nò
khòng co su thò
cùng va
nghi
le
chinh tri khòng phài là
le
nghi tón giào.
Nhung ddi vói mòi mot con nguòi cu thè khi thuc hién nghi
le
chinh tri hg
co
thè xuàt phàt
tu
tàm thùc tón giào cùa minh,
dòi
vói hg, nghi
le
chình tri
18

mang màu
sàc
tòn giào. Diéu này càn phài duòc làm rò hon khi xem xét su
-tuong tàc, su vay mugn giùa nghi
le
tòn giào
va
nghi
le
chình tri, dàc biét là
ò Phuong Tày thòi
k;^
Tmng
co va
ò Phuong Dòng thòi ky Tmng dai.
De
co dugc cài nhìn khài quàt
ve
co
so
cùa mdi quan he giùa tòn
giào
va
chình tri, chùng tói the bièn nò tbòng qua càc so do 1, 2
va
3 trang
43,
44)
19
Chuomg

2:
MOT SO
BIÉU
HIÉN CUA MÒI QUAN HE
GliTA
TÒN GIÀO VÀ
CHÌNH
TRI
•
Tùy theo càch xem xét mdi quan
he
này
ma
chùng ta thà'y, quan
he
giùa tòn giào
va
chình tri co nhùng biéu hién khàc nhau ò càc khia canh,
càc càp dò cùa chùng. Nhu: Quan he toàn thè
vói
toàn the, toàn the vói bò
phàn; bò phàn vói bò phàn; quan he ò màt y thùc, ò màt tó chùc, ò phuong
thùc,
pham vi, ddi tugng tàc dòng, ò chùc
nàng, Duói day
chùng ta xem
xét
mot
sd biéu hién co bàn cùa mdi quan he này
tu

quan niém cùa trièt
hgc duy vàt
ve
lich su.
^
1 - Mdi quan he giura nguón gdc
va
bàn chat cùa tón giào vói
nguón gdc
va bàn
chat cùa chinh tri (che dò chinh tri, nhà nuóc).
1.1: Nguòn gdc ra dòi tón giào hién dai
va
nguón gdc ra dòi nhà
nuóc:
Tu
quam nièm duy vàt
ve
lich su, chùng ta thà'y tòn giào là san phàm
tàt yèu cùa su phàt trién xà bòi,
san
phàm này ra dòi, tón tai
va
phàt trién
trong nhùng giai doan nhàt dinh cùa lich su.
Wghia
là tòn giào
co
nguón
gdc

tu
dòi sdng hién thuc cùa con nguòi. Co thè chia nhùng nguón gdc à'y
thành nguón gdc xà bòi, nguón gdc nhàn thùc
va
nguón gdc tàm li. Vói tòn
giào hien dai, su ra dòi cùa chùng gàn bó chat che vói su bàt
lue
cùa con
nguòi truóc su thdng
ui
cùa
sue
manh xà bòi.
Sue
manh thdng tri này
duóc
biéu hien ò hai khia canh co bàn dò là: àp
bue
giai cà'p
va
tinh
Ui
phàt cùa
quy luàt xà bòi. Theo Ph.Àng-ghen thi su bàt
lue
trong càc quan he dàn con
nguòi tói niém tin tòn giào;
con
CMàc khi nói ve nguòn gdc xà hòi cùa su
ra dòi tón giào, òng cho ràng chinh nhà nuóc à'y xà bòi à'y dà san sinh ra

tón giào,
tue
thè giói quan lón ngugc hay thè giói quan hu ào. Nhu vày
20
chùng ta thày ràng,
mot
trong nhung nguón gdc ra dòi cùa tòn giào (nguòn
gdc xà hói, dàc biét là ò khia canh àp
bue
giai càp) gàn bó chat che vói
nguón gdc ra dòi cùa chình tri vói tu càch là
che
dò chình tri hay nhà nuóc.
Vi nhu chùng ta bièt su ra dòi nhà nuóc
co
nguón gdc
tu
su phàn còng lao
dòng xà bòi,
tu so
hiiu tu nhàn
ve
tu lieu san
xuàt,
tu
su ra dòi càc giai cà'p
va
dàu tranh giai càp. Ph.Àng-ghen cho ràng:
" ,
nhà nuóc là san phàm

cùa
mot
xà bòi da phàt trién tói
mot
giai doan nhàt dinh; nò là su thù nhàn
xà bòi do bi lùng tung trong
mot
mdi
màu
thùàn vói bàn thàn
ma
khòng
sao giài quyèt dugc, ràng xà bòi dò da bi phàn thành
nhihig
màt ddi làp
khòng
thè
diéu hoà
ma
xà bòi do bàt lue khòng sao loai bò dugc. Nhung
mudn cho nhung màt ddi làp do, nhùng giai càp
co
quyén
Igi
kinh tè màu
thuàn nhau dò, khòng di dèn chò tiéu diét làn nhau
va
déu diet
luòn
cà xà

bòi trong cuòc dàu tranh vò ìch, thi càn phài
co
mot lue lugng càn thièt,
mot lue lugng tua ho nhu dùng trèn cà xà bòi,
co
nhiem vu làm diu bót su
xung
dot
va giù cho su xung dot
dò
nàm trong vòng
"Uàt
tu";
va
lue lugng
dò,
này sinh ra
tu
xà bòi, nhung lai dùng
lén
trén xà hòi
va
ngày càng xa
ròi xa bòi, chinh là nhà nuóc". Nhu vày
co
thè thà'y ràng: Su bàt
lue
trong
quan he xà bòi
dàn-con

nguòi tói niém tm tòn giào,
va
su bàt
lue
cùa mòi
mot giai càp
trùoc
su xung dot cùa chùng cùng nhu xung dot xà bòi dàn tói
xuà't hién nhà nuóc. Hay theo càch hiéu cùa CMàc thi tòn giào
va
nhà
nuóc déu là san phàm cùa su tha hoà cùa con nguòi trong
mot
giai doan
nhà't dinh cùa lich
su.
Su tha hoà dàn tói tòn giào là nhàm bù dàp cho su bà't
lue,
con
su tha hoà dàn tói nhà nuóc là nhàm xoa diu màu thuàn. Qua
sii
phàn tich trèn, chùng ta thày co su tuong dóng ò mùc dò nhà't dinh
ve
co
so
xa bòi cùa su xuàt hién nhà nuóc
va
tòn giào (tón giào dàn toc) dàn tói su
tuong tàc, su bó sung cho nhau giùa nhà nude
va

tòn giào trong viéc giài
quyèt nhùng xung
dot,
nhùng bàt
lue
cùa dòi sdng xà bòi.
1.2: Bàn
chat
tòn giào
va
bàn
chat
nhà nuóc.
21
Co
thè xem xét bàn
chat
cùa tòn giào
tu
nhùng càp dò khàc nhau vói
nhùng bièu hien cu thè cùa no, ciing eó thè xem xét bàn chat tòn giào vói
nhùng làp
traòng
chinh tri xà bòi khàc nhau, diéu này dàn tói
co nhimg
càch hiéu, khàc nhau ve bàn
chat
cùa tón
giào.
Song nèu xét

tu
trièt hgc
bién chùng duy vàt (dàc bièt là bién chùng duy vàt
ve
lich su xà bòi), thi
chùng ta
co
thè thày dugc bàn chà't chung nhàt, phó quàt nhà't cùa mgi tòn
giào là nién tin hay thè giói quan boang duòng hu ào cùa con nguòi. Bàn
chat
này cùa tón giào dugc bièu hién tbòng
qua rat
nhiéu chùc nàng, trong
dò
chùc nàng dén bù hu ào là chùc nàng dàc thù, chùc nàng biéu hien rò
nhà't bàn
chat
cùa tòn giào. Co thè nói chùc nàng dén bù hu ào cùng nhu
chùc nàng lién kèt eó quan
he co
su tàc dóng truc tièp ddi vói chình tri.
Bàn chat cùa chình tri (vói tu càch là
che
do chinh tri, là nhà nuóc)
dò là tó chùc cùa giai cà'p thdng tri nhàm muc dich bào
ve
tràt tu hién hành,
dàn àp su phàn khàng cùa càc giai cà'p khàc, nhàm tao su ón dinh chình tri
- xà bòi
va

cùng
ed
dia vi quyén
Igi
cùa giai càp thdng tri. Nhà nuóc vói
bàn
chà't,
muc dich nhu trèn no thuc hién nhiéu chùc nàng nhung
Uong
dò
bai chùc nàng quan trgng nhà't, biéu hién rò
net
nhà't bàn chat cùa nò là
chùc nàng tran àp
va
chùc nàng còng còng.
Khi xem xét su ra dòi cùa tón giào dàn toc trong quan he vói su ra
dòi qudc
già
dàn toc, chùng ta thày ràng, su ra dòi qudc
già
dàn toc nhàm
giù cho càc giai cà'p trong vòng tràt tu, tao su ón dinh trong su thdng nhà't ò
mùc dò nhà't dinh
ve
kinh tè,
ve
dia vi
va
quan he cùa

càcgiai
càp càc, càc
tàp doàn xà bòi. Nghia là no giài quyèt nhùng nhiem vu cùa
"tran
thè".
Nhimg
qudc
già
dàn
toc
khòng thè tao ra dugc su thdng nhàt
ve
màt tinh
thàn,
ma
xà hòi càn phài
co
su thdng nhà't à'y chù khòng chi là su thdng
nhàt trong linh vuc kinh tè - chình tri. Trong bdi cành à'y thi chình tòn giào
dàn toc dà góp phàn tao ra su thdng nhà't
ve
tinh thàn, hay nói dùng hon, nò
tao ra mot vi
thàn
chung, mot niém tin tòn giào chung cho tà't cà càc thi toc
bò
lac
cùng nhu càc giai càp càc tàng
lóp
xà bòi trong qudc

già
dò. Nhu
22
vày,
ngay tìt khi ra dòi tón giào dàn
toc va
qudc
già
dàn
toc
eó su nuong
tua, su bó sung cho nhau
de
tao su ón dinh
ve
kinh tè xà bòi
va
tinh thàn,
do là
mot Xàt
yèu cùa lich su xà
bòi.
Su phàt trién sau này cùa càc
che
dò xà
bòi dàn tói
nhflng
thay dói
ve bình
thùc quan

he
giùa tòn giào vói càc che
dò chinh tri. Nhung khòng phài su nuong tua su tuong tàc giùa tòn giào
va
chình tri dà màt di. Ph.Àng ghen, khi bàn
ve
vàn
de
tòn giào ò Phàp dàu thè
kyl9,
òng cho ràng giai càp tu san Phàp dà gap tai boa vói chù nghia duy
vàt cùa hg,
va
rói hg phài rùt ra kèt luàn là
phài
duy tri tòn giào cho
nhàri
dàn, nhung: "Khdn thay cho bàn thàn hg, hg chi mói phàt hién ra diéu do
sau khi dà ed
gang
hèt
sue
de vinh vién
buy
diet tòn giào.
Va bay
giò là
lue
ma
nhà tu san Anh, dèn

lugt
minh, co the che giéu hg
va
thét vào màt hg:
"Do ngu, diéu dò, tói dà
co
thè bào càc anh càch
day
hai thè ky rói
kia!"
(24.
457). Nhu chùng ta dà bièt khi phuong thùc san xuàt tu bàn cùng nhu
che
dò tu san ra dòi thi tón giào dà dàn dàn tàch khòi khòi nhà nuóc, nhà
thò tàch khòi tmòng hgc, nhung khòng phài vi thè,
ma
chùng khòng
con
càn dèn su bò trg, su nuong tua vào nhau. Ké cà huóng cuc doan cùa su
tàch ròi, huóng
de
cao dóng tién, khi
ma
tién ha be tà't cà mgi vi thàn,
thi
nò (tién) cung trò thành thàn thành. Màc dù
co
su nuong tua, su tuong tàc
giùa tòn giào
va

chinh tri, diéu dò cùng khòng loai trù su xung dot, su màu
thuàn giùa chùng ò nhùng pham vi, nhùng mùc dò nhàt dinh trong su phàt
trièn phùc tap cùa lich su.
Co thè nói
tu
khi xuà't hién tón giào dàn
toc va
nhà nuóc dèn nhà
nuóc tu san vói tòn giào thè giói
va
càc loai hinh tòn giào khàc, thi tòn giào
nhu là su tha hoà (su tón tai khàc) cùa nhà nuóc, cùa
ciiình
tri, dóng thòi
nò
là cài bó sung "trang nghiém" (C.Màc) cho su thièu hut, su bàt lue cùa
chinh tri. Nèu chùng tòi hiéu khòng sai quan niém cùa CMàc
ve
tòn
giào
va
chình tri dugc trình
bay
trong
mot
sd tàc phàm trièt hgc ò giai doan dàu,
thi
chình"
tri
va

tón giào déu là su tha hoà cùa dòi sdng xà bòi hien thuc.
Nhung tòn giào cùng
con
là su tha hoà cùa chình tri, ò khia canh này
thi
23