Nhận dạng rào cản ứng dụng công nghệ trong sản xuất lúa trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





THIỀU THỊ NHƢ LOAN




NHẬN DẠNG RÀO CẢN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ TRONG
SẢN XUẤT LÚA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SÓC TRĂNG




LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ









Sóc Trăng, 2013

2

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





THIỀU THỊ NHƢ LOAN




NHẬN DẠNG RÀO CẢN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ TRONG
SẢN XUẤT LÚA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SÓC TRĂNG



LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
MÃ SỐ: 60.34.04.12



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Ngọc Ca

Sóc Trăng, 2013


3
MỤC LỤC

 3
 5
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 6
 7
1. Lý do nghiên cứu 8
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 9
3. Mục tiêu nghiên cứu 12
4. Phạm vi nghiên cứu 12
5. Mẫu khảo sát 12
6. Câu hỏi nghiên cứu 12
7. Giả thuyết nghiên cứu 12
8. Phƣơng pháp nghiên cứu 13
9. Kết cấu của Luận văn 13
PHẦN NỘI DUNG 14
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÀO CẢN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ TRONG
SẢN XUẤT LÚA 14
1.1. Các khái niệm cơ bản 14
1.1.1. Khái niệm về rào cản 14
1.1.2. Khái niệm về công nghệ, ứng dụng công nghệ 14
1.1.3. Khái niệm về chuyển giao công nghệ 15
1.1.4. Khái niệm về vai trò của công nghệ 16

1.1.5. Khái niệm về nguồn lực 16
1.1.6. Khái niệm về nhân lực, nguồn nhân lực 17
1.1.7. Khái niệm về vật lực 19
1.2. Vai trò của công nghệ trong sản xuất lúa tại Việt Nam 20
1.2.1. Tăng năng suất, chất lượng lúa 20
1.2.2. Tăng lợi nhuận và tiết kiệm lao động 20
1.3. Các yếu tố chính ảnh hƣởng đến ứng dụng công nghệ vào sản xuất lúa tại
Việt Nam 23
1.3.1. Nguồn lực của ngành nông nghiệp 23
1.3.2. Nguồn lực của nông hộ 24
1.3.3. Ngôn ngữ của nông hộ và người hướng dẫn 25
1.3.4. Hình thức khuyến nông và phương pháp khuyến nông 25
1.3.5. Tài liệu hướng dẫn 25
1.3.6. Các chính sách hỗ trợ nông hộ sản xuất lúa 25
1.3.7. Tác động của kinh tế xã hội 25
1.3. Các rào cản 25
1.3.1. Lý luận về rào cản 25
1.3.2. Rào cản ứng dụng công nghệ 25
Kết luận chƣơng 1 26
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ TRONG SẢN XUẤT LÚA
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SÓC TRĂNG 28
2.1. Tình hình chung tại Việt Nam cho việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất
lúa 28
2.1.1 Nguồn lực của ngành nông nghiệp Việt Nam 28
2.1.2. Nguồn lực của nông hộ Việt Nam 32
2.1.3. Ngôn ngữ của nông hộ và người hướng dẫn tại Việt Nam 36
2.1.4. Hình thức khuyến nông và phương pháp khuyến nông 36
2.1.5. Tài liệu hướng dẫn 37
2.1.6. Các chính sách hỗ trợ nông hộ sản xuất lúa tại Việt Nam 37

4
2.1.7. Tác động của kinh tế xã hội đến việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất lúa
tại Việt Nam 39
2.2. Chủ trƣơng, định hƣớng của tỉnh Sóc Trăng về việc ứng dụng công nghệ
trong sản xuất lúa. 40
2.3. Tình hình chung về việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất lúa tại tỉnh Sóc
Trăng 42
2.3.1. Khái quát tình hình ứng dụng công nghệ tại tỉnh Sóc Trăng 42
2.3.2. Nguồn lực của nông hộ tỉnh Sóc Trăng 45
2.3.3. Sự hỗ trợ của các cơ quan chuyên môn, các Viện/Trường 47
2.3.4. Khái quát tình hình chuyển giao công nghệ tại tỉnh Sóc Trăng 49
2.4. Đánh giá khái quát thực trạng ứng dụng công nghệ trong sản xuất lúa tại
tỉnh Sóc Trăng. 51
Kết luận chƣơng 2 58
CHƢƠNG 3. RÀO CẢN ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ VÀO SẢN XUẤT LÚA TẠI
TỈNH SÓC TRĂNG 60
3.1. Rào cản từ nguồn lực của nông hộ sản xuất lúa tại tỉnh Sóc Trăng 60
3.1.1. Rào cản từ nhân lực của nông hộ 60
3.1.2. Rào cản từ tài lực của nông hộ 63
3.1.3. Rào cản từ vật lực của nông hộ 65
3.1.4. Rào cản từ tâm lý nông dân 67
3.1.5. Rào cản từ ngôn ngữ của nông hộ 68
3.2 Rào cản từ nguồn lực của ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng 69
3.2.1. Rào cản từ nhân lực ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng 69
3.2.2. Rào cản từ tài lực của ngành nông nghiệp 71
3.2.3. Rào cản từ vật lực của ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng 72
3.3. Rào cản từ các chính sách liên quan 74
3.3.1 Rào cản từ nhóm chính sách về đất đai 74
3.3.2. Rào cản từ nhóm chính sách về tài chính 76

3.3.3. Rào cản từ nhóm chính sách về liên kết 79
3.4. Một số giải pháp hạn chế rào cản ứng dụng công nghệ trong sản xuất lúa
trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng 84
3.4.1. Giải pháp về tăng cường số lượng và chất lượng nhân lực KH&CN nông nghiệp
84
3.4.2. Giải pháp về tăng cường cơ giới hóa vào sản xuất lúa 85
3.4.3. Giải pháp về tăng cường liên kết 4 nhà 86
3.4.4. Giải pháp hỗ trợ về tài chính cho nông hộ để đầu tư ứng dụng công nghệ
vào sản xuất lúa. 86
Kết luận Chƣơng 3 87
KẾT LUẬN 89
KHUYẾN NGHỊ 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 91
PHỤ LỤC 97


5
LỜI CẢM ƠN







  
trình tôi  2013.

 
  

.


              
 quan tâm.


THIỀU THỊ NHƢ LOAN




















6
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

 
 
 
BVTV 
IPM Integrated Pest Management

KN-KN  
KH&CN 
KH-KT - 
 

7
DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG, BIỂU ĐỒ

HÌNH
Hình 1.1:  trang 21
Hình 1.2:  trang 21

BẢNG
2.1: 
 trang 30
2: 
 trang 46

trang 60

 trang 67
3.3: 

trang 69

BIỂU ĐỒ
2.1: 
ân
 trang 33

 trang 62

 trang 66

8
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu
, có


 
205.748 h

 



 
 
cao, T

 ng
dân Sóc   
gian qua  
         

  
 Theo
 

20,1%, t t31,3%, và 
.

NN&PTNT 
 


9




.
1

 
           . K    
 
      có        
ài ra, t 
,  và
trong khi 
 
 vào  
nông dân còn t,

D Nhận dạng rào cản ƢDCN trong sản xuất lúa
trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng”  giúp  
  có 
, - vùng nông thôn.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
- Khảo sát ứng dụng khoa
học và kỹ thuật phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn tỉnh An Giang cho

n và công
là: (i) 
; (ii)  
(iii) 
2
.

1
Theo   Sắp buộc doanh nghiệp tham gia cánh đồng mẫu lớn,

2
Theo    Khảo sát ứng dụng khoa học và kỹ thuật phục vụ phát triển nông
nghiệp nông thôn tỉnh An Giang,


10
- Ứng dụng tiến bộ
kỹ thuật trong sản xuất lúa của nông dân ở tỉnh An Giang,  
: (i) vi
cho cây lúa; (ii) có nh 
     
 
3
.
-          Các nhân tố ảnh
hưởng đến ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất lúa của nông hộ ờ
tỉnh Đồng Tháp (năm 2009 - 2010)        






4

- Động thái kinh tế - xã hội hộ
nông dân trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long trong thời kỳ đổi mới
         
và
 
- 
           
 
xu h

5


84f9958 b5bcc4472/2011023.doc?MOD=AJPERES
3
Theo 
Tạp chí Khoa học, -121
4
Theo 
 2009 - 2010), Thông tin Khoa học và
Công nghệ tỉnh Đồng Tháp, 17
5
Theo Động thái kinh tế - xã hội hộ nông dân trồng lúa vùng đồng bằng sông
Cửu Long trong thời kỳ đổi mới xa-hoi-ho-nong-
dan-trong-lua-vung-dong bang-song-Cuu-Long-trong-thoi-ky-doi-moi-(TS Ho-Cao-Viet,-
ban-tom-tat)-642.html), 

11
-     Phân tích hiệu quả sản
xuất của việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất lúa của nông hộ xã
Phú Tâm, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng” 



6

- 
Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số giải pháp kỹ
thuật nhằm nâng cao hiệu quả cơ giới hóa khâu làm đất trồng lúa nước ở
huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế       





7

- Điều tra tình hình sản xuất và kỹ thuật trồng lúa tại hai
xã Duy Nam và Hàm Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình c



màu lá, IPM.
8




6
Theo Thu An, Phân tích hiệu quả sản xuất của việc ứng dụng khoa học kỹ thuật
vào sản xuất lúa của nông hộ xã Phú Tâm, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng,

=0CCkQFjAA&url=http%3A%2F%2doc.edu.vn%2Ftai-lieu%2Fluan-van-phan-tich-hieu-qua-
san-xuat-cua-viec-ung-dung-hoa-hoc-ky-thuat-vao-san-xuat-lua-cua-nong-ho-xa-phu-tam-
huyen
7
Theo Phan H        
   
, Tạp chí Khoa học - Đại học Huế, -152.
8
 Điều tra tình hình sản xuất và kỹ thuật trồng lúa tại hai xã Duy Nam và Hàm
Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình



12
       là ngành NN&PTNT,   
 còn 
cá
 nhiên và
các khác
 tron
3. Mục tiêu nghiên cứu
          r   
   

4. Phạm vi nghiên cứu
-  
 .
- Tlà

- T  2012.
5. Mẫu khảo sát
-          05    
canh tác  .
-  các nhà 
 cô 
 
6. Câu hỏi nghiên cứu
  
 ?
7. Giả thuyết nghiên cứu
Các r  
 
- 
      



13
- N KHCN 
 kinh phí 
- Các chính sá, 
 ,
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Các h

 .
  
, excel.
- P:
+     n 
 quan.
+ P 
,
  
 
.
9. Kết cấu của Luận văn
, 


 
lúa.
    lúa t
bàn  .
R  x lúa t
.





14
PHẦN NỘI DUNG

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÀO CẢN ỨNG DỤNG CÔNG

NGHỆ TRONG SẢN XUẤT LÚA

1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm về rào cản
Theo , 
 
Theo , r  obstacle) c    









.

 C
   
 .
1.1.2. Khái niệm về công nghệ, ứng dụng công nghệ
Công nghệ
Theo PGS. TS  Công nghệ có thể được hiểu như mọi
loại hình kiến thức, thông tin, bí quyết, phương pháp (gọi là phần mềm) được
lưu giữ dưới các dạng khác nhau (con người, ghi chép…) và mọi loại hình
thiết bị, công cụ, tư liệu sản xuất (gọi là phần cứng) và một số tiềm năng khác


15

(tổ chức, pháp chế, dịch vụ…) được áp dụng vào môi trường thực tế để tạo ra
các loại sản phẩm và dịch vụ. [10; 2]
Theo  Công nghệ là tập hợp các
phương pháp, quy trình, kỹ năng, bí quyết, công cụ, phương tiện dùng để biến
đổi các nguồn lực thành sản phẩm. [28; 
    Công nghệ là giải pháp,
quy trình, bí quyết kỹ thuật có kèm hoặc không kèm công cụ, phương tiện dùng
đề biến đổi nguồn lực thành sản phẩm [29
Ứng dụng công nghệ
Theo Ứng dụng là đưa lí thuyết áp dụng vào thực
tiễn: ứng dụng các thành tựu khoa học, ứng dụng kĩ thuật vào sản xuất”.
Ứng dụng công nghệ  là 
              
 
1.1.3. Khái niệm về chuyển giao công nghệ




  b  
           
g r

        


 
9
.

9
Tài liệu phục vụ bài giảng – Chương trình Cao học về Chính sách về
Quản lý Khoa học và Công nghệ.



16
             
, 
n).
Theo UNCTAD)
(2001chuyển giao công nghệ là việc chuyển giao kiến thức có hệ thống để
sản xuất ra sản phẩm, áp dụng một quy trình hoặc thực hiện một dịch vụ
10
.
chuyển giao công nghệ là
chuyển giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng một phần hoặc toàn bộ công
nghệ từ bên có quyền chuyển giao công nghệ sang bên nhận công nghệ [29;
.
1.1.4. Khái niệm về vai trò của công nghệ
Theo , Vai trò là tác dụng, chức năng trong sự
ảnh hưởng của cái gì đó, là tác dụng, chức năng trong sự hoạt động, sự phát
triển của cái gì đó.
vai trò của công nghệ
 
.
1.1.5. Khái niệm về nguồn lực
Nguồn lực 

 


     )      
nguồn lực là
tổng hợp các yếu tố vật thể và phi vật thể tạo nên nền kinh tế của một đất nước
và thúc đẩy nó phát triển” [5; 26].

               

10
United Nations Conference on Trade and
Development (2001), Transfer of Technology, 18.12.2013


17
nguồn lực được
hiểu gồm tất cả những lợi thế, tiềm năng vật chất và phi vật chất để phục vụ
cho một mục tiêu phát triển nhất định nào đó



11

1.1.6. Khái niệm về nhân lực, nguồn nhân lực
Theo Wikipedia  ()nhân lực
bao gồm tất cả các tiềm năng của con người trong một tổ chức hay xã hội.

Gòn, TPHCM, “Nhân lực là sức người, về mặt dùng trong lao động sản xuất”.





nguồn nhân lư
̣
c (hurman resourses) 






80  , 


 . 

 




 (personnel management) 

















 , , 












80 i, 


 (hurman resourses management ) 





 , linh

, 






 , 












 .  "


"  







ý 









 







c


.


.

11
- Cẩm nang ngành lâm nghiệp


18




(

,
, 



 ) 
trình   




gia, 

, 


12
. N, 













, 



 , 

























.























n



















 , 































.



Nh 



          khái

 
- 

- 


  




12
Một số nội dung về nguồn nhân lực và phương pháp đánh giá nguồn nhân lực, 
-70


19





Nguồn nhân lực là tổng thể số lượng và chất
lượng con người với tổng hoà các tiêu chí về trí lực, thể lực và những phẩm
chất đạo đức - tinh thần tạo nên năng lực mà bản thân con người và xã hội đã,
đang và sẽ huy động vào quá trình lao động sáng tạo vì sự phát triển và tiến
bộ xã hội.
Nguồn nhân lực” 
 
- 


 




 
trong tình
trr
13




1.1.7. Khái niệm về vật lực

13
 (2006) - Cẩm nang ngành lâm nghiệp



20
2005), Từ điển Tiếng Việt
Gòn, TPHCM, Vật lực là những phương tiện dùng vào công cuộc nào đó, là
nguồn lực từ tiền bạc, vật chất.
1.2. Vai trò của công nghệ trong sản xuất lúa tại Việt Nam
1.2.1. Tăng năng suất, chất lượng lúa
Cây lúa 

 dù 


     
 
Tuy 
 
 



không 

              
g  

- ;
- 
1.2.2. Tăng lợi nhuận và tiết kiệm lao động
 

d




21



 



    
 áy gieo lúa theo
 
-20
Hình 1.1. Máy gặt đập liên hợp Yanmar

(Nguồn: PGS. TS Mai Thành Phụng - KS Vũ Tiết Sơn - Trung tâm
Khuyến nông Quốc gia)
Hình 1.2. Máy cấy Kubota (Nhật Bản)

(Nguồn: PGS. TS Mai Thành Phụng - KS Vũ Tiết Sơn - Trung tâm
Khuyến nông Quốc gia)



22
            
NN&PTNT) 



vi
     

             
             
             
. 
 

         
-

V


             
  la-de (laser)        (IRRI) 
               


m là gieo

          




23
    


Ngoà
           
              
            ô hình cánh

14



   


 

1.3. Các yếu tố chính ảnh hƣởng đến ứng dụng công nghệ vào sản xuất
lúa tại Việt Nam
Ngoài 
 
1.3.1. Nguồn lực của ngành nông nghiệp
- Nhân lực ngành nông nghiệp
 ,
nhân 
 
 
 

14
Theo      Long An: Diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp
chuyên đề “Cơ giới hóa trong sản xuất lúa”, />dan-khuyen-nong-nong-nghiep-chuyen-de-co-gioi-hoa-trong-san-xuat-lua_t77641ln317 83t
n.aspx , 07.6.2013



24
Do  
t cho
nông dân.
- Tài lực cho nông nghiệp
T vào

 



- Vật lực cho nông nghiệp:
Đất đai,  s 


Cơ sở hạ tầng, là DCN 

Máy móc, thiết bị,  


1.3.2. Nguồn lực của nông hộ
- Trình độ và khả năng tiếp thu công nghệ của nông hộ
T
thu và  
- Tài lực và vật lực của nông hộ
 
 
- Tâm lý nông dân
  




25
1.3.3. Ngôn ngữ của nông hộ và người hướng dẫn
S
 

1.3.4. Hình thức khuyến nông và phương pháp khuyến nông


1.3.5. Tài liệu hướng dẫn
            
giúp 
1.3.6. Các chính sách hỗ trợ nông hộ sản xuất lúa
ác chính sách này  
 
1.3.7. Tác động của kinh tế xã hội
- Quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá
  


- Thị trường thương mại thế giới
  .
 vào 

1.3. Các rào cản
1.3.1. Lý luận về rào cản
tất cả những gì gây cản trở, trở ngại,
khó khăn cho hoạt động tiếp cận một đối tượng nào đó.
Theo khá  

 - 
1.3.2. Rào cản ứng dụng công nghệ