Kinh doanh đa cấp tại công ty cổ phần cộng đồng Tri thức Việt VICKO và những vấn đề cần đặt ra với sinh viên khi tham gia kinh doanh đa cấp

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
DANH MỤC CÁC BẢNG
LI M U
1.Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam mở cửa và hội nhập sâu sắc với nền kinh
tế thế giới, nhiều ngành nghề, phơng thức kinh doanh mới đã xuất hiện và phát
triển ở nớc ta. Một trong số đó là kinh doanh đa cấp. Sau hơn mời năm du nhập vào
nớc ta, phơng thức kinh doanh này đã dần khẳng định đợc vai trò và tầm quan trọng
của mình.
Hiện nay, ở nớc ta, kinh doanh đa cấp vẫn còn gây nhiều thắc mắc và tranh cãi.
Phơng thức này đợc biết đến trên góc độ tiêu cực nhiều hơn là tích cực. Sự xuất
hiện ngày càng nhiều của các công ty đa cấp bất chính, kinh doanh theo mô hình
tháp ảo đã gây tâm lý hoang mang trong xã hội và ảnh hởng đến các doanh nghiệp
làm ăn chân chính. Mặc dù vậy, kinh doanh đa cấp vẫn đang thu hút hàng nghìn
ngời tham gia, đủ mọi tầng lớp trong xã hội từ công nhân viên chức, học sinh, sinh
viên, công nhân, nông dân,.Chúng ta không thể phủ nhận những gì mà loại hình
kinh doanh này đã mang lại cho ngời tiêu dùng nói riêng và xã hội nói chung. Rõ
ràng, kinh doanh đa cấp là một phơng thức kinh doanh chân chính và tiến bộ,nhng,
khi xuất hiện ở nớc ta, nó đã bị biến tớng trở thành một hình thức lừa đảo. Nhận
thức đầy đủ và đúng đắn về kinh doanh đa cấp trở thành một vấn đề hết sức quan
trọng, có ý nghĩa không chỉ đối với các cơ quan ban ngành mà còn đối với ngời
dân. Đó cũng chính là tính cấp thiết của đề tài mà chúng tôi nghiên cứu.
Xuất phát từ thực tiễn nói trên, nhóm tác giả chúng tôi đề xuất đề tài: Kinh
doanh đa cấp tại công ty cổ phần cộng đồng Tri thức Việt VICKO và những vấn đề
cần đặt ra với sinh viên khi tham gia kinh doanh đa cấp. Sở dĩ chúng tôi nghiên
cứu kinh doanh đa cấp theo hai khía cạnh này là vì:
Khác với các công ty đa cấp khác, VICKO là công ty đa cấp đầu tiên của ngời
Việt, do chính ngời Việt thành lập, hoàn toàn không có sự can thiệp từ nớc ngoài.
Với mô hình trả thởng nhị phân cải tiến, VICKO đang ngày một phát triển và gặt
hái đợc những thành công bớc đầu. Sản phẩm chính của VICKO chính là Tri thức

con ngời- một sản phẩm mang tính thời đại, đột phá và vô cùng sáng tạo. Thông
qua trang web điện tử trực tuyến Hocduong.vn cùng với các khóa học, khóa đào tạo
nhằm thay đổi t duy, nhận thức Nâng tầm tri thức, hớng tới thành công, công ty
đang ngày càng thu hút sự quan tâm và tham gia nhiều hơn
4
của giới trẻ đặc biệt là tầng lớp học sinh, sinh viên. áp dụng tiến bộ công nghệ
thông tin, công nghệ số qua từng bài giảng, mục tiêu của doanh nghiệp trong thời
gian tới là xây dựng một giảng đờng kỷ nguyên số hàng đầu tại Việt Nam. Tuy là
một công ty đa cấp non trẻ nhng bằng nỗ lực không ngừng cải tiến, sáng tạo,
VICKO đang từng bớc chinh phục và tạo đợc chỗ đứng nhất định trên thị trờng.
Bằng chứng là công ty đã đợc bộ Giáo dục và bộ Khoa học cấp phép trở thành trung
tâm phát triển con ngời đầu tiên tại Việt Nam. Đóng góp chung trong sự phát triển
lâu dài, bền vững của nền kinh tế nói chung và ngành kinh doanh đa cấp nói riêng,
VICKO chính là một điển hình cho các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chân
chính. Chúng tôi tin rằng, trong thời gian sắp tới, doanh nghiệp sẽ phát triển cao
hơn, xa hơn. Tầm ảnh hởng của nó sẽ lan rộng và dần tìm lại đợc niềm tin của xã
hội đối với loại hình kinh doanh còn khá mới mẻ này.
Bởi vậy, đề tài của nhóm chúng tôi tập trung vào việc tìm hiểu và làm rõ phơng
thức hoạt động, lợi ích, rủi ro mà VICKO mang lại cho khách hàng, đồng thời
phân tích sự ảnh hởng của nó tới giới trẻ đặc biệt là tầng lớp học sinh, sinh viên.
Bên cạnh đó, đề tài còn tập trung nghiên cứu ảnh hởng của bán hàng đa cấp với
sinh viên và những vấn đề đặt ra cho sinh viên khi tham gia kinh doanh đa cấp. Có
thể dễ dàng nhận thấy, trong hệ thống nhân viên phân phối của hầu hết các công ty
đa cấp, sinh viên luôn là lực lợng đông đảo nhất. Với sinh viên, nhu cầu mong
muốn đợc trải nghiệm, sớm khẳng định bản thân và độc lập về tài chính đã trở nên
quan trọng và phổ biến hơn bao giờ hết. Nắm đợc tâm lý đó, rất nhiều các công ty
đa cấp bất chính đã lừa đảo, lợi dụng, biến các sinh viên này trở thành khách hàng
mua sản phẩm đồng thời là cầu nối để kết nạp thêm nhiều thành viên khác tham gia
vào hệ thống bán hàng của họ. Có thể thấy rằng tham gia kinh doanh đa cấp là một
trong những sự lựa chọn tốt cho sinh viên, vừa có thu nhập lại vừa linh hoạt, chủ

động về thời gian. Thế nhng, bên cạnh đó công việc này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro,
bất lợi, nhất là khi các bạn trẻ cha tìm hiểu đầy đủ thông tin về loại hình kinh
doanh này. Chính vì vậy, đề tài của chúng tôi tập trung phác họa một bức tranh
thực tế về tình hình tham gia kinh doanh đa cấp của sinh viên; từ đó, đa ra những đề
xuất, chỉ dẫn, giúp sinh viên đa ra đợc những quyết định đúng đắn nhất, tự bảo vệ
mình và nắm bắt cơ hội.
Nhóm tác giả mong muốn đề tài có thể đa ra những cách nhìn khách quan và
chân thực nhất về kinh doanh đa cấp từ đó tìm ra một số điểm then chốt mà sinh
viên cần lu ý khi tiếp cận với phơng thức kinh doanh mới này.
1.Mục tiêu nghiên cứu
Cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về Kinh doanh đa cấp, qua đó,
đem đến một cái nhìn toàn diện và khách quan về loại hình kinh doanh này.
Thực trạng tham gia kinh doanh đa cấp của sinh viên và những vấn đềcần lu ý
khi tham gia.
Giới thiệu mô hình kinh doanh đa cấp tại VICKO hiện đang thu hút đông đảo
sinh viên tham gia. Từ đó đề xuất một công ty đa cấp chân chính mà sinh viên cso
thể lựa chọn khi quyết đinh tham gia kinh doanh đa cấp.
2. Đối tơng và phạm vi nghiên cứu
Đối tợng nghiên cứu: Bài nghiên cứu tập trung nghiên cứu lý thuyết về kinh
doanh đa cấp, những vấn đề đặt ra với sinh viên khi tham gia và mô hinh kinh
doanh đa cấp tại công ty Cổ phần Tri thức Cộng đồng Việt VICKO.
Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động tham gia kinh doanh đa cấp của sinh viên các
trờng đại học, cao đẳng trên địa bàn Hà Nội.
Thời gian thực hiện: từ 15-03-2012 đến 15-04-2012.
3. Phơng pháp nghiên cứu
Để đạt đợc các mục tiêu nghiên cứu nêu trên, bài nghiên cứu sử dụng phơng
pháp nghiên cứu định lợng, thu thập cả nguồn thông tin sơ cấp và thứ cấp.Nguồn
thông tin thứ cấp bao gồm: Báo, tạp chí, internet, website bộ công thơng Việt Nam,
trang web Hocduong.vn, nm.hocduong.vn của công ty VICKO,
Phơng pháp thu thập thông tin sơ cấp: Sử dụng phơng pháp định lợng, điều tra khảo

sát thông qua phỏng vấn và sử dụng phiếu điều tra.
Việc điều tra khảo sát đợc thực hiện qua các bớc sau:
Bớc 1: Nghiên cứu cơ bản là xác định những vấn đề chính sẽ đợc khảo sát trong
phiếu điều tra.
Bớc 2: Thiết kế bảng câu hỏi nhằm phân tích hàng vi của sinh viên
Bớc 3: Tiến hành phát phiếu điều tra sinh viên bằng bảng câu hỏi đã đợc thiết
kế
Bớc 4: Tổng hợp và phân tích kết quả điều tra.
Các số liệu thu thập đợc sẽ đợc phân tích dựa trên phơng pháp phân tích thực
chứng. Các số liệu điều tra về thực trạng tham gia Kinh doanh đa cấp của sinh viên
ở trờng đại học Kinh tế Quốc Dân sẽ đợc phân tích bằng phần mềm Eview4.0.
4. Sự không trùng lặp của đề tài
Đã có rất nhiều chuyên đề khóa học, đề tài nghiên cứu về lĩnh vực kinh đoanh
đa cấp nh: Đề tài nghiên cứu cấp bộ Marketing đa cấp và các biện pháp đối phó
với hoạt động Marketing đa cấp bất chính tại Việt Nam của TS. Phạm Thu Hơng,
đề tài Quản lý bán hàng đa cấp tại Việt Nam của GS.TS Bùi Huy Khoát, Mỗi một
đề tài đi sâu nghiên cứu vào một khía cạnh, một góc độ của kinh doanh đa cấp, từ
lĩnh vực hoạt động, phơng châm hoạt động tới rủi ro thách thức với khách hàng.
Riêng đề tài này, chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu làm rõ các vấn đề kinh doanh đa
cấp có ảnh hởng tới sinh viên, những lu ý cần quan tâm của sinh viên khi tham gia
kinh doanh đa cấp. Bên cạnh đó, cũng giới thiệu mô hình kinh doanh đa cấp tại
VICKO - một doanh nghiệp đang thu hút nhiều bạn trẻ tham gia. Qua đó, thấy đợc
triển vọng phát triển loại hình kinh doanh đa cấp chân chính tại Việt Nam, của
chính doanh nghiệp Việt Nam. Vì vậy có thể nhận thấy đây là đề tài đầu tiên
nghiên cứu một cách hệ thống về vấn đề này.
5. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, kết cấu của đề tài
gồm bốn chơng sau:
Chơng 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chơng 2: Một số lý luận cơ bản về kinh doanh đa cấp

Chơng 3: Mô hình kinh doanh đa cấp của công ty VICKO
Chơng 4: Những vấn đề đặt ra đối với sinh viên khi tham gia vào VICKO nói
riêng và kinh doanh đa cấp nói chung
CHƯƠNG I: MT S Lí LUN C BN V KINH
DOANH A CP
1.1.Khái niệm kinh doanh đa cấp
1.1.1. Khái niệm kinh doanh đa cấp
Kinh doanh đa cấp (Multi Level Marketing MLM) là một ngành kinh doanh
đã tồn tại và phát triển trên thế giới hơn 60 năm qua, nhng phải đến những năm 90
của thế kỷ trớc mới thực sự du nhập vào Việt Nam với nhiều tên gọi khác nhau. Ví
dụ nh Kinh doanh theo mạng (Network Marketing), Bán hàng đa cấp, Tiếp thị
đa tầng, Marketing đa cấp
Hiện nay, bàn về kinh doanh đa cấp còn tồn tại khá nhiều định nghĩa khác
nhau. Cụ thể nh:
Theo Wikipedia Tiếng Việt, Kinh doanh đa cấp là thuật ngữ chung dùng để chỉ
một phơng thức tiếp thị sản phẩm. Đây là hoạt động kinh doanh/bán hàng trực tiếp
đến tận tay ngời tiêu dùng, họ có thể trực tiếp mua hàng tại công ty (hoặc qua một
nhà phân phối duy nhất) mà không phải thông qua các đại lý hay cửa hàng bán lẻ.
Nhờ vậy, hình thức này còn tiết kiệm rất nhiều chi phí từ việc quảng cáo, khuyến
mãi, tiền sân bãi, kho chứa, vận chuyển hàng hóa. Số tiền này đợc dùng trả thởng
cho nhà phân phối và nâng cấp, cải tiến sản phẩm tiếp tục phục vụ ngời tiêu dùng.
Đây là phơng thức tiếp thị tận dụng chính thói quen của ngời tiêu dùng: khi sử
dụng sản phẩm, dịch vụ tốt thờng chia sẻ cho ngời thân, bạn bè và những ngời xung
quanh. Kinh doanh đa cấp đã và đang gây ra nhiều tranh cãi trong xã hội và thờng
bị quy kết với hình tháp ảo.
Theo http:///www.thegioimlm.vn, kinh doanh đa cấp là phơng thức bán hàng
trực tiếp. Trong đó, việc lu hành, bán và phân phối sản phẩm (nói cách khác là tiêu
thụ hàng hóa) đợc thực hiện qua một cơ cấu nhiều tầng bao gồm những cá nhân
riêng biệt hoạt động độc lập.
Theo tiến sĩ John M.Taylor - chủ tịch Viện khuyến cáo ngời tiêu dùng Mỹ, kinh

doanh đa cấp là một chơng trình kinh doanh mà những ngời tham gia mua quyền
tuyển thêm những ngời khác, quyền bán hàng hóa và nhận đợc hoa hồng trên doanh
số bán hàng của mình và của ngời mình đã tuyển.
Theo Michael L.Sheffield Nhà đồng sáng lập Hiệp hội Marketing đa cấp quốc
tế (International Multilevel Marketing Association), kinh doanh đa cấp là một phần
của khái niệm bán hàng trực tiếp trong đó các sản phẩm hoặc dịch vụ đợc phân
phối trên cơ sở trực tiếp giữa ngời và ngời và đợc ngời bán bán hàng cho ngời tiêu
dùng. Tuy nhiên, hai khái niệm này trên thực tế lại tạo ra kiểu hành vi rất khác
nhau đối với những ngời bán hàng.
Theo Don Failla tác giả cuốn sách Kinh doanh đa cấp từ A đến Z, kinh
doanh đa cấp là một hình thức kinh doanh sử dụng những ngời hợp thành một tổ
chức để lu hành hàng hóa và dịch vụ từ điểm sản xuất đến ngời tiêu dùng bằng ph-
ơng pháp tiếp xúc giữa con ngời với con ngời.
Theo Richard Poe phóng viên báo Success, đồng thời cũng là tác giả cuốn
sách Làn sóng thứ ba: Kỷ nguyên mới trong ngành kinh doanh đa cấp, kinh doanh
đa cấp là bất kỳ phơng pháp kinh doanh nào mà cho phép một cá thể kinh doanh
độc lập tiếp nhận vào công việc của mình một cá thể kinh doanh khác và lấy ra đợc
các khoản tiền hoa hồng từ công việc kinh doanh của các cá thể mà họ thu hút đợc.
Trong cuốn sách Khởi nghiệp từ kinh doanh đa cấp của Nhà xuất bản Lao
động, kinh doanh đa cấp là phơng thức kinh doanh, ở đó, các nhà sản xuất xây
dựng hình tháp ngời tiêu dùng, dựa trên chính sách thởng để khuyến khích ngời
tiêu dùng tìm kiếm ngời dùng khác. Kinh doanh đa cấp sử dụng u thế của quảng
cáo truyền miệng trong việc truyền bá sản phẩm của mình.
Trong Nghị định số 110/2005/ND-CP về quản lí hoạt động bán hàng đa cấp" do
Chính phủ Việt Nam ban hành, tại Điều 2 đã định nghĩa: "Bán hàng đa cấp là một
phơng thức tổ chức kinh doanh của doanh nghiệp thông qua nhiều cấp khác nhau,
trong đó ngời tham gia sẽ đợc hởng tiền hoa hồng, tiền thởng và lợi ích kinh
tế khác từ kết quả bán hàng hóa của mình và của ngời khác trong mạng lới do ngời
đó tổ chức ra và đợc doanh nghiệp bán hàng đa cấp chấp thuận".
Tại khoản 11 Điều 3 Luật Cạnh tranh 2004 của Việt Nam, ghi rõ: Bán hàng đa

cấp là phơng thức tiếp thị để bán lẻ hàng hóa đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Việc tiếp thị để bán lẻ hàng hóa đợc thực hiện thông qua mạng lới ngời tham
gia bán hàng đa cấp gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau;
- Hàng hóa đợc ngời tham gia bán hàng đa cấp tiếp thị trực tiếp cho ngời tiêu
dùng tại nơi ở, nơi làm việc của họ hoặc địa điểm khác không phải là địa điểm bán
lẻ thờng xuyên của doanh nghiệp hoặc của ngời tham gia;
- Ngời tham gia bán hàng đa cấp đợc hởng tiền hoa hồng, tiền thởng hoặc lợi
ích kinh tế khác từ kết quả tiếp thị bán hàng của mình và của ngời tham gia bán
hàng đa cấp cấp dới trong mạng lới do mình tổ chức và mạng lới đó đợc doanh
nghiệp bán hàng đa cấp chấp thuận.
Nh vậy, chúng ta có thể hiểu kinh doanh đa cấp là một phơng thức tổ chức kinh
doanh của doanh nghiệp thông qua nhiều cấp khác khác nhau, trong đó ngời tham
gia sẽ đợc hởng tiền hoa hồng, tiền thởng và các lợi ích kinh tế khác từ kết quả bán
hàng của chính mình và của ngời khác trong mạng lới do chính ngời đó tổ chức ra
và đợc doanh nghiệp bán hàng đa cấp chấp thuận.
1.1.2. Đặc trng của kinh doanh đa cấp
Về phơng thức kinh doanh: Kinh doanh đa cấp là phơng thức tiếp thị để bán lẻ
hàng hóa. Nói cách khác, thông qua mạng lới ngời tham gia bán hàng, doanh
nghiệp tổ chức bán hàng đa cấp sẽ thiết lập đợc mối quan hệ mua bán sản phẩm
trực tiếp với ngời tiêu dùng mà không tốn các chi phí, các khoản đầu t, thành lập
duy trì mạng lới phân phối dới dạng cửa hàng giới thiệu sản phẩm hoặc đại lý phân
phối theo pháp luật thơng mại.
Về thù lao của phân phối viên: Ngời tham gia vào mạng lới kinh doanh đa cấp sẽ
đợc hởng các khoản hoa hồng, tiền thởng và một số lợi ích kinh tế khác nh hỗ trợ
mua ô tô, đi du lịch. Hoa hồng bao gồm hai loại: hoa hồng trực tiếp nhận đợc khi
phân phối viên trực tiếp bán sản phầm và hoa hồng gián tiếp nhận đợc từ kết quả
bán hàng của tuyến dới.
Về sản phẩm: Sản phẩm của kinh doanh đa cấp có thể là hàng hóa hay dịch vụ
với điều kiện cụ thể là độc đáo, độc quyền, dễ dùng, chất lợng tốt, có thị trờng tiêu
thụ 100% (nghĩa là ai cũng có thể dùng đợc) và có nhu cầu sử dụng thờng xuyên.

1.1.3. Nguyên lý của kinh doanh đa cấp
Nguyên lý thứ nhất : nguyên lý chia sẻ (nguyên lý truyền miệng)
Theo đánh giá của các chuyên gia về quảng cáo, quảng cáo truyền miệng là
loại quảng cáo hữu hiệu nhất. Thông thờng, con ngời hay có thói quen kể lại, chia
sẻ lại với ngời khác nh gia đình, bạn bè, đồng nghiệp thái độ hay trải nghiệm của
họ về một sản phẩm hay dịch vụ nào đó. Thái độ ấy có thể là hài lòng hoặc chê
trách. Chính điều này sẽ gây ảnh hởng, tác động đến thái độ, quan điểm và hành
động của những ngời xung quanh họ.
Các công ty kinh doanh đa cấp cũng vận dụng nguyên lý này để đa sản phẩm
trực tiếp đến tay ngời tiêu dùng thông qua mạng lới các nhà phân phối. Các nhà
phân phối mua sản phẩm, dùng thử, thấy có hiệu quả, họ giới thiệu cho ngời khác
cũng dùng thử. Tơng tự nh vậy, những ngời đó sẽ lại giới thiệu cho bạn bè họ dùng
thử sản phẩmCứ nh vậy, một mạng lới khách hàng đồng thời cũng là mạng lới
các nhà phân phối đợc hình thành.
Nguyên lý thứ hai: nguyên lý phát triển theo cấp số nhân
Kinh doanh đa cấp hay nói cách khác là kinh doanh theo dạng nhiều tầng. Đối
với công việc phát triển mạng lới phân phối, thời điểm ban đầu rất chậm vì ngời
tham gia bán hàng đa cấp phải tuyển đợc ngời thật sự tích cực và có khả năng làm
tuyến dới trực tiếp của mình.Chính ngời này sẽ làm cho mạng lới phát triển nhanh
hơn, từ một ngời thành nhiều ngời và số lợng các thành viên phát triển theo cấp số
nhân một cách nhanh chóng. Rõ ràng là kinh doanh đa cấp đã tập trung đợc sức
mạnh của nhiều ngời trong khoảng thời gian ngắn nhất để tạo nên một hiệu quả
nhanh nhất.
1.2. Lịch sử hình thành và phát triển kinh doanh đa cấp
Lịch sử của ngành kinh doanh đa cấp bắt nguồn từ công ty California Vitamins
- công ty duy nhất áp dụng chơng trình trả tiền hoa hồng cho việc bán hàng, sử
dụng hệ thống đa cấp vào cuối những năm 40 của thế kỷ XX. Nhờ phơng pháp
phân phối mới này, công ty đã nhanh chóng đạt doanh số 7 triệu USD mà không hề
mất một đồng quảng cáo nào.
Cuối năm 1939 đầu năm 1940, công ty đổi tên thành Nutrilite Products theo tên

sản phẩm và vẫn giữ nguyên phơng pháp tiêu thụ. Sau một thời gian làm việc có
hiệu quả với công ty, Rich De Vos và Jay Van Andel (2 cộng tác viên của công ty)
nhận thấy sức mạnh to lớn của kinh doanh đa cấp và đã sáng lập ra công ty riêng
của mình mang tên American Way Corporation, viết tắt là Amway. Hiện nay
Amway đã trở thành một trong những công ty hàng đầu thế giới trong ngành kinh
doanh đa cấp với chi nhánh trên 80 quốc gia.
Tuy nhiên vào đầu thập niên 1970, việc bán hàng đa cấp lại chịu sức ép từ
nhiều phía khác nhau. Năm 1975, trong hội đồng liên bang Hoa Kỳ có những ngời
phản đối kinh doanh đa cấp và quy kết nó với cái gọi là hình tháp ảo - một hình
thức kinh doanh bất hợp pháp. Đây là đòn đánh đầu tiên của chính phủ vào kinh
doanh đa cấp, bắt đầu cuộc đấu tranh của các công ty bán hàng đa cấp để khẳng
định chân lý, tính đúng đắn của mình. Công ty Amway trong bốn năm liền phải
theo hầu tòa (từ năm 1975-1979). Sau cùng, cuối năm 1979 toà án thơng mại Liên
bang Hoa Kỳ công nhận phơng pháp kinh doanh của Amway không phải là hình
tháp ảo và đợc chấp nhận về mặt luật pháp. Từ đó Bộ luật đầu tiên về kinh doanh
đa cấp đã ra đời tại Mỹ.
Theo Richard Poe, tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về kinh doanh đa
cấp, trong cuốn sách Làn sóng thứ ba kỷ nguyên của kinh doanh đa cấp đã chia
lịch sử của ngành kinh doanh đa cấp thành 4 giai đoạn nh sau:
Làn sóng thứ nhất (1945-1979): Đây là giai đoạn sơ khai của kinh doanh đa cấp
hay với chỉ khoảng 30 công ty kinh doanh đa cấp ra đời tại Mỹ và cũng cha có các
điều luật hay văn bản cụ thể nào về cơ chế kinh doanh đa cấp.
Làn sóng thứ hai (1980-1989): Đây là thời kỳ bùng nổ của kinh doanh đa cấp.
Mỗi ngày có hàng trăm công ty kinh doanh đa cấp tuyên bố thành lập với đủ loại
sản phẩm và mô hình kinh doanh. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, kinh doanh đa cấp
vẫn còn khá mới mẻ và phức tạp đối với công chúng.
Làn sóng thứ ba (1990-1999) - Giai đoạn phổ cập của kinh doanh đa cấp. Nó đ-
ợc xem nh một lĩnh vực kinh doanh nghiêm túc, bất kỳ ai cũng có thể tham gia và
làm việc ở bất cứ đâu. Các công ty bán hàng truyền thống nh Ford, Colgate, Coca-
Colađã bắt đầu áp dụng phơng pháp kinh doanh đa cấp để phân phối sản phẩm

của mình.
Làn sóng thứ 4 (từ năm 2000 trở đi): Làn sóng thứ t đánh dấu sự bùng nổ của
kinh doanh đa cấp trên toàn cầu. Rất nhiều công ty kinh doanh đa cấp thành công
tại Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và qua mặt cả các công ty Mỹ về tốc độ
phát triển. Nửa cuối thập kỷ 90 còn đánh dấu những thay đổi đáng kể trong nhận
thức về kinh doanh đa cấp. Các tập đoàn lớn quay ra hợp tác với các mạng lới phân
phối đa cấp.
Kể từ khi xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1940, trải qua 3 giai đoạn phát
triển, kinh doanh đa cấp đã thực sự lớn mạnh và trở thành một kênh phân phối đạt
doanh thu trên một tỷ đô la Mỹ. Nếu nh trớc kia, nó luôn bị xem nh một dạng kinh
doanh không chính thức, thậm chí là phi pháp thì ngày nay, kinh doanh đa cấp đã
xuất hiện một cách công khai và phổ biến rộng rãi ở hầu khắp các quốc gia trên thế
giới. Ngời dân đã dần quen hơn với thuật ngữ này và một số luật về kinh doanh đa
cấp cũng đã đợc ban hành.
1.3. Phân biệt kinh doanh đa cấp và kinh doanh truyền thống; u và nhợc
điểm của kinh doanh đa cấp
1.3.1. Phân biệt kinh doanh đa cấp và kinh doanh truyền thống
Nh chúng ta đã biết, trong kinh doanh truyền thống, bất kỳ sản phẩm nào cũng
đợc xuất xởng từ một nhà máy. Sau đó, trải qua nhiều khâu trung gian, sản phẩm
mới có thế đến tận tay ngời tiêu dùng. Các khâu trung gian này có thể là các công
ty thơng mại các đại lý khu vực, đại lý bán sỹ, các cửa hàng bán lẻ
Sơ đồ 1.1: Mô hình kinh doanh truyền thống
Nguồn:
Qua mỗi khâu nh vậy, giá của sản phẩm lại tăng lên nhằm đảm bảo có lợi
nhuận thu về cho các nhà kinh doanh. Theo tính toán của các nhà kinh tế, thì thông
thờng các khâu này chiếm từ 30-40% giá bán của một sản phẩm.Một khoản chi phí
khác nữa mà ngời tiêu dùng còn phải gánh chịu là chi phí dành cho tiếp thị, quảng
cáo, tuyên truyền và khuyến mãi.Nó chiếm khoảng 40% giá bán của một sản phẩm
trên thị trờng. Nh vậy, trong kinh doanh truyền thống, mức giá mà ngời tiêu dùng
phải trả trên thực tế chỉ có khoảng 20% là giá thành sản phẩm, còn lại là chí phí

quảng cáo, tiếp thị và các khâu trung gian.
Còn đối với kinh doanh đa cấp thì sao? Đờng đi của sản phẩm có sự khác biệt
nhất định. Cũng đợc sản xuất từ một nhà máy, nhng sản phẩm này sẽ đợc công ty
tiêu thụ đa đến trực tiếp tận tay ngời tiêu dùng, không qua bất kỳ một khâu trung
gian nào khác, và cũng không phải mất một đồng chi phí nào cho quảng cáo, tiếp
thị hay tuyên truyền.
Sơ đồ 1.2: Mô hình kinh doanh đa cấp
Nguồn:
Nh vậy, rõ ràng là giá cả một sản phẩm trong kinh doanh đa cấp sẽ thấp hơn rất
nhiều so với giá của cũng sản phẩm có chất lợng tơng đơng trong kinh doanh
truyền thống.
1.3.2. Ưu điểm của kinh doanh đa cấp.
Để có đợc một cái nhìn chi tiết và cụ thể hơn, chúng ta hãy cùng xem xét
những u điểm của hình thức kinh doanh đa cấp so với kinh doanh truyền thống dới
nhiều góc độ.
1.3.2.1. Đối với bản thân công ty kinh doanh đa cấp.
Nh đã nói ở trên, kinh doanh đa cấp loại bỏ các khâu trung gian, đồng thời các
công ty kinh doanh đa cấp cũng không phải bỏ tiền ra chi trớc cho việc quảng cáo,
tiếp thị hay tuyên truyền.Chi phí đợc tiết kiệm này sẽ giúp cho giá của sản phẩm
trên thị trờng không bị đội lên quá cao nh trong kinh doanh truyền thống.Mặt khác,
một phần chi phí tiết kiệm đợc này sẽ tập trung cho việc nghiên cứu nâng cao chất
lợng sản phẩm. Do đó, sản phẩm của các công ty kinh doanh đa cấp thờng mang
tính u việt cao: độc đáo, độc quyền, chất lợng sản phẩm cực kỳ tốt. Đây chính là cơ
sở để lan truyền niềm tin, thuyết phục và làm hài lòng ngời tiêu dùng.
Hàng hóa đợc đa trực tiếp đến tận tay ngời tiêu dùng, nhờ đó, hiện tợng hàng
giả, hàng nhái sẽ đợc hạn chế. Đồng thời, mỗi ngời tiêu dùng sẽ đợc t vấn, hớng
dẫn và chăm sóc bởi một hay nhiều ngời tin cậy, đã từng sử dụng qua sản phẩm. Rõ
ràng đây là một u thế của kinh doanh đa cấp trong chất lợng dịch vụ chăm sóc
khách hàng.
Các công ty kinh doanh đa cấp cũng tạo đợc cho mình một đội ngũ tiếp thị, t

vấn, bán hàng với số lợng lớn, đa dạng từ ngành nghề, trình độ, lứa tuổi, quốc tịch.
Họ có thể phát triển rộng khắp, tăng lên nhanh chóng về số lợng.Công ty không
phải trả lơng cố định cho họ, do đó, gánh nặng về tiền lơng không quá nặng nề, áp
lực về chi phí của công ty cũng vì thế mà giảm xuống.
Một u điểm khác của các công ty kinh doanh đa cấp là họ thờng tạo ra những lý
tởng sống rất nhân bản, tạo ra sự gắn kết tinh thần đồng đội và tơng hỗ lẫn nhau rất
cao.Đây là điều mà không phải một doanh nghiệp kinh doanh truyền thống nào
cũng có thể dễ dàng làm đợc.
Chúng ta có thể tóm lợc một số điểm khác nhau cơ bản giữa công ty kinh
doanh đa cấp và công ty kinh doanh truyền thống thông qua bảng dới đây:
Bảng 1.1: So sánh sự khác nhau giữa kinh doanh truyền thống và kinh
doanh đa cấp
Tiêu chí so sánh Kinh doanh truyền thống Kinh doanh đa cấp
Vốn Rất lớn Rất ít
Khâu trung gian Có Không có
Ngành nghề Cần có bằng cấp hoặc trình
độ chuyên môn nghiệp vụ
Không yêu cầu bằng cấp hay
trình độ chuyên môn nghiệp vụ
quá cao
Sản phẩm Đa dạng và dễ bão hòa Độc quyền, chất lợng tốt
Thu nhập Trung bình Không giới hạn, tăng nhanh
theo cấp số nhân
Thời gian Hạn định, theo khuôn khổ Tự do
Nhân viên Có những yêu cầu nhất định
về độ tuổi, trình độ, giới
tính
Đa dạng, số lợng lớn, đủ mọi lứa
tuổi, trình độ, giới tính
Nguồn:

Với những u điểm nói trên, các công ty kinh doanh đa cấp đã đợc hầu hết các
quốc gia trên thế giới công nhận và đợc bảo vệ công bằng bởi luật pháp và hiệp hội
ngành nghề kinh doanh đa cấp quốc tế và trong nớc.
1.3.2.2. Đối với ngời dân và ngời tiêu dùng
Kinh doanh đa cấp đem đến cho ngời tiêu dùng nhiều sự lựa chọn và cơ hội hơn
để đợc sử dụng hàng hóa với chất lợng cao và giá cả hợp lý.Không những vậy, bên
cạnh quyền đợc sở hữu, quyền đợc sử dụng sản phẩm nh trong kinh doanh truyền
thống, ngời mua hàng còn có thể đợc kinh doanh, trực tiếp tham gia vào mạng lới
phân phối sản phẩm. Họ có thể xem đây là một ngành nghề làm thêm ngoài công
việc chính, tăng khả năng và thu nhập cho chính bản thân. Bất kỳ ai cũng có thể
tham gia kinh doanh đa cấp, không phân biệt tôn giáo, giới tính, lứa tuổi, trình độ,
miễn là họ có tinh thần quyết tâm và lòng nhiệt huyết đối với công việc. Thời gian
làm việc là hoàn toàn tự do, bạn có thể chủ động sắp xếp và điều phối thời gian của
mình sao cho thuận tiện nhất. Khi tham gia kinh doanh đa cấp, bạn cũng không
phải chịu bất cứ sự ràng buộc nào, tự do tham gia hay rút khỏi mạng lới kinh
doanh.
1.3.2.3. Đối với xã hội và đất nớc
Điều đầu tiên, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy là với kinh doanh đa cấp, xã
hội sẽ tiết kiệm đợc một khoản chi phí rất lớn cho quảng cáo, khuyến mãi.Xét về
một khía cạnh nào đó thì những chi phí này là không cần thiết đối với ngời dân và
xã hội.
Sự ra đời và phát triển nhanh chóng của các công ty kinh doanh đa cấp giúp
tăng khả năng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, thúc đẩy nền kinh tế quốc dân
phát triển mạnh mẽ hơn. Hơn nữa,kinh doanh đa cấp còn có thể huy động đợc
nguồn vốn và sức lao động và thời gian nhàn rỗi, d thừa trong nhân dân, góp phần
giải quyết việc làm, tạo thêm thu nhập cho ngời dân, đặc biệt là những ngời đã về
hu hay phải nghỉ việc vì những lý do nhất định (tay nghề, sức khỏe. điều kiện công
tác), học sinh, sinh viên
Kinh doanh đa cấp kích thích tiêu dùng, tăng thị phần kinh doanh, góp phần
nâng cao mặt bằng mức sống xã hội, nâng cao thu nhập và chất lợng cuộc sống;

đóng góp, tăng cờng đáng kể ngân sách nhà nớc, tăng phúc lợi xã hội.
Nh vậy, so với kinh doanh truyền thống, kinh doanh đa cấp có khá nhiều điểm
khác biệt và tiến bộ hơn.Tuy nhiên, kinh doanh đa cấp cũng có những điểm hạn chế
nhất định.
1.3.3. Nhợc điểm của kinh doanh đa cấp
Các công ty kinh doanh đa cấp có một số lợng rất đông nhà phân phối và rất
khó kiểm soát hành vi của số nhà phân phối khổng lồ này. Rào cản gia nhập và từ
bỏ các công ty này cũng khá thấp và dễ dàng. Vì vậy, việc quản lý các cấp thờng
gặp nhiều khó khăn và rất khó chặt chẽ.
Mặt khác, các sản phẩm của công ty thờng không đợc quảng cáo, truyền thông
rộng rãi, ít ngời biết đến. Hàng hóa bán đợc chủ yếu qua truyền miệng, giới thiệu
và đợc đảm bảo bằng uy tín của ngời bán.Vì vậy, chất lợng của sản phẩm hay bị
nghi ngờ, trong khi giá cả lại cao hơn các sản phẩm khác trong kinh doanh truyền
thống có cùng chất lợng.
Hiện nay các mô hình kinh doanh đa cấp còn tồn tại khá nhiều điểm yếu,
không chặt chẽ, cho nên, nó dễ bị lợi dụng và mang tiếng lừa đảo. Nhiều công ty
ma lập nên trên danh nghĩa kinh doanh đa cấp thực hiện hành vi lừa đảo. Điều này
không chỉ gây thiệt hại cho ngời tiêu dùng, ngời tham gia mà còn làm ảnh hởng
đến uy tín của các công ty kinh doanh đa cấp chân chính.
1.4.Lợi và bất lợi của cá nhân khi tham gia kinh doanh đa cấp
Trong cuốn sách Dạy con làm giàu tập 1, tác giả Robert Kyiosaky đã tổng
kết rằng có 12 phơng pháp làm giàu trong xã hội và phơng pháp thứ 12 mà ông nói
đến là làm giàu từ viêc xây dựng mạng lới kinh doanh đa cấp. Ông cũng đã dành
hẳn một cuốn sách (tập thứ 11) của bộ sách Dạy con làm giàu để nói về phơng
thức kinh doanh này. Vậy tại sao kinh doanh đa cấp lại đợc đánh giá cao nh vậy?
Thực tế, lợi và bất lợi của cá nhân khi tham gia mạng lới kinh doanh này là gì?
1.4.1. Lợi ích của cá nhân đạt đợc khi tham gia kinh doanh đa cấp
Khác với kinh doanh truyền thống, kinh doanh đa cấp không đòi hỏi ngời tham
gia cần phải có bằng cấp hay trình độ nghiệp vụ nhất định.Khi tham gia vào kinh
doanh đa cấp, bạn sẽ đợc huấn luyện các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giới thiệu sản

phẩm và bán hàng để có thể làm việc một cách hiện quả nhất.Kinh nghiệm học đợc
từ công việc này sẽ giúp ích rất nhiều cho bạn trong cuộc sống cũng nh những lĩnh
vực khác.
Các cá nhân thành viên tham gia mạng lới kinh doanh đa cấp có thể coi đây là
một công việc bán thời gian, ngoài giờ làm việc hành chính bên ngoài có thể dành
thời gian rảnh rỗi để làm việc. Thời gian hoàn toàn chủ động và linh hoạt. Nếu các
thành viên thực sự nỗ lực và có cách làm việc hiệu quả thì hoàn toàn có thể có
nguồn thu nhập đáng kể và những lợi ích khác nh đi du lịch
Khi tham gia mạng lới kinh doanh đa cấp, các phân phối viên không chỉ đợc h-
ởng hoa hồng trực tiếp việc bán sản phẩm của mình mà còn đợc hởng hoa hồng
gián tiếp từ kết quả bán sản phẩm của tuyến dới.Ngời ta gọi đây là thu nhập thụ
động. . Chỉ cần phần trăm nhỏ trong hệ thống nhiều ngời, thu nhập thụ động của
bạn có thể đạt tới con số rất lớn.
Một u điểm nổi bật của kinh doanh đa cấp đã đợc trình bày ở trên là: kinh
doanh đa cấp tạo dựng đợc một môi trờng làm việc mở, tinh thần đoàn kết, chia sẻ,
tinh thần đội nhóm đợc phát huy. Bớc chân vào kinh doanh đa cấp, các phân phối
viên sẽ mở rộng đợc thêm các mối quan hệ, nhận đợc sự giúp đỡ, chỉ bảo từ tuyến
trên cũng nh những ngời trong cùng mạng lới.
1.4.2. Bất lợi của cá nhân khi tham gia kinh doanh đa cấp
Hiện nay, vẫn còn tồn tại nhiều ý kiến trái chiều về kinh doanh đa cấp. Nhiều
ngời vẫn cha thực sự hiểu biết đầy đủ về kinh doanh đa cấp.Thêm vào đó, các biến
tớng lừa đảo của một số công ty kinh doanh đa cấp cũng đã tác động tiêu cực đến
hình ảnh của phơng thức kinh doanh này. Vì vậy, trên thế giới nói chung và đặc
biệt là ở Việt Nam nói riêng, có không ít ngời có thái độ không khách quan đối với
kinh doanh đa cấp. Họ cho rằng kinh doanh đa cấp là sự lừa gạt lẫn nhau và ngăn
cản ngời thân của mình tham gia vào kinh doanh đa cấp.Vì vậy, khó khăn đầu tiên
của kinh doanh đa cấp chính là sự ngăn cản, phản đối của ngời thân. Ngời thân đó
có thể là bố, mẹ, anh, chị, em hay bạn bè của bạn.
Trong kinh doanh đa cấp, khi phân phối viên bán sản phẩm cũng chính là bán
uy tín của chính mình.Bởi vậy, nếu sản phẩm mà bạn bán không đảm bảo chất lợng

nh đã nói, uy tín và hình ảnh của bạn cũng sẽ bị tổn hại.Không những vậy, mối
quan hệ của bạn với những ngời thân quen- những ngời đã trở thành khách hàng
của bạn nhng không hài lòng với sản phẩm cũng sẽ bị ảnh hởng xấu.
Trong môi trờng kinh doanh mạng, các phân phối viên cũng thờng xuyên phải chịu
khá nhiều áp lực căng thẳng: áp lực doanh số do tuyến trên ép xuống, áp lực quản
lý hệ thống tuyến dới làm việc sao cho hiệu quả. Bạn luôn phải làm việc khá vất vả
trong thời gian đầu tham gia kinh doanh đa cấp.
Một bất lợi khác mà ngời tham gia kinh doanh đa cấp cũng có thể gặp phải là
bị lừa đảo bởi các công ty kinh doanh đa cấp bất chính.Môi trờng luật pháp ở nớc ta
vẫn cha thật sự chặt chẽ và hoàn thiện, cùng với việc thiếu kiến thức của ngời tham
gia về phơng thức kinh doanh này đã tạo điều kiện, kẽ hở cho các công ty kinh
doanh đa cấp bất chính hoạt động.
Trên đây là những lợi và bất lợi của cá nhân khi tham gia kinh doanh đa cấp nói
chung. Còn với riêng từng đối tợng, từng nhóm ngời thì những lợi và bất lợi cụ thể
cũng sẽ khác nhau.Chúng ta sẽ cũng đề cập đến một nhóm ngời cụ thể - sinh viên
trong phần sau của đề tài.
1.5.Các mô hình kinh doanh đa cấp:
Hiện nay, ở nhiều nớc trên thế giới, các công ty kinh doanh đa cấp đã ra đời và
phát triển nhanh chóng. Mỗi công ty lại có những sự khác biệt nhất định trong cơ
cấu trả thởng, lên cấp hoặc duy trì cấp bậc theo mức độ hoàn thành hạn ngạch hàng
tháng. Tuy nhiên, nhìn chung thì kinh doanh đa cấp có 2 nhóm mô hình trả thởng
cơ bản. Đó là: mô hình ma trận và mô hình bậc thang.
Mô hình ma trận gồm 2 loại là mô hình ma trận chặt và mô hình nhị phân
Mô hình bậc thang gồm 2 loại là mô hình bậc thang thoát ly và mô hình bậc
thang không thoát ly (mô hình một cấp)
1.5.1. Mô hình nhị phân (Binary plan)
1.5.1.1. Mô tả mô hình
Mô hình nhị phân là mô hình ma trận dạng đơn giản nhất. Mô hình nhị phân
cho phép mỗi nhà phân phối chỉ đợc tuyển mộ thêm 2 nhà phân phối thuộc tầng 1
và bắt buộc 2 nhánh đó phải luôn phát triển đồng đều.Ngợc lại, nếu 2 nhánh không

đều nhau thì nhà phân phối sẽ không đợc chi trả hoa hồng hoặc chỉ đợc hởng hoa
hồng ở nhánh yếu hơn.
Kiểu mô hình này không chi trả hoa hồng cho phân phối viên hoàn toàn từ việc
giới thiệu thêm ngời vào mạng lới mà trên cơ sở một số lợng sản phẩm đợc bán ra
trong một thời gian nhất định, thờng là một tuần hay một tháng. Doanh nghiệp
không quan tâm đến mạng lới của phân phối viên có bao nhiêu tầng, miễn là phân
phối viên hoàn thành đợc chỉ tiêu năng động do doanh nghiệp đề ra.
Sơ đồ 1.3: Mô hình nhị phân trong kinh doanh đa cấp
Nguồn:
1.5.1.2. Ưu điểm của mô hình
Thứ nhất, sơ đồ nhị phân không bị giới hạn về chiều sâu của mạng lới nên cho
phép phân phối viên hởng hoa hồng gián tiếp từ doanh số của tất cả các thành viên
trong mạng lới phía dới của mình.
Thứ hai, tuy mỗi phân phối viên chỉ đợc phép đỡ đầu hai ngời ở tầng 1 nhng có
thể đăng ký lại một lần nữa vào mạng lới của mình ở một vị trí khác để tăng thêm
thu nhập từ khoản hoa hồng gián tiếp.
1.5.1.3. Nhợc điểm của mô hình
Trong sơ đồ nhị phân, phân phối viên chỉ đợc nhận thù lao khi cả hai nhánh phát
triển đều nhau, có khối lợng sản phẩm tơng đơng ở cả hai nhánh. Nếu hai nhánh
hoạt động không đều nhau, thì phân phối viên sẽ không lĩnh đợc khoản hoa hồng
gián tiếp. Do đó, nhiều khi phân phối viên không muốn mất khoản hoa hồng này lại
phải bỏ tiền túi ra để mua sản phẩm cho cân bằng cả hai nhánh.
Do mỗi phân phối viên đều có thể đăng ký lại nhiều lần vào một mạng lới nên sẽ
dẫn đến sự chồng chéo trong mạng lới, ngăn cản mạng lới phát triển bền vững, lâu
dài.
1.5.2. Mô hình ma trận (Matrix plan)
1.5.2.1. Mô tả mô hình
Mô hình ma trận đợc nâng cấp từ mô hình nhị phân, nhà phân phối sẽ đợc
tuyển nhiều hơn con số 2 ngời. Theo mô hình này, các cấp trong một mạng lới đợc
bố trí một cách cân đối đồng đều, phát triển theo hình tam giác cân, phía dới tăng

dần đều so với phía trên. Tùy theo chính sách quy định, sơ đồ hạn chế độ lớn và số
ngời trong mức một của bạn.
1.5.2.2. Ưu điểm của mô hình
Tính đơn giản: Mô hình ma trận cho phép tạo ra tính đơn giản trong công việc.
Trong sơ đồ ma trận, bạn chỉ phải chăm lo, chịu hoàn toàn trách nhiệm đào tạo cho
những ngời ở mức một của bạn. Mô hình này thích hợp để sử dụng phân phối các
sản phẩm đặc thù mà tính xoay vòng sản phẩm nhỏ hoặc không có, để tránh sự bão
hòa của thị trờng.
Sự chuyển qua: Nếu ngời mới vào rơi vào sơ đồ ma trận đã vợt quá số ngời đợc
phép ở tầng 1 sẽ bị rơi xuống tầng dới. Số phần trăm hoa hồng mà phân phối viên
nhận đợc ở mỗi tầng là cố định, phân phối viên chỉ cần giới thiệu đủ số ngời vào
tầng 1 của mình là có thể yên tâm nhận đợc hoa hồng gián tiếp của các tầng phân
phối viên phía dới.
1.5.2.3. Nhợc điểm của mô hình
Tính không bền vững, tốc độ phát triển đội nhóm của ngời tầng dới sẽ luôn
chậm hơn những ngời tuyến trên.
Sự giới hạn: Mô hình ma trận hạn chế quy mô tổ chức của bạn. Chẳng hạn,
trong ma trận 3x4, bạn không bao giờ có thể có quá 120 ngời trong mạng lới tầng
dới.
Biến thể: Một số chính sách của mô hình ma trận cho phép tuyển vào số lợng
không hạn chế, tuy nhiên, quá trình làm việc vẫn chỉ dựa trên một số ngời nhất
định, tính thống nhất của đội nhóm bị hạn chế.
1.5.3. Mô hình đều tầng /Mô hình một cấp (Uni-level plan)
1.5.3.1. Mô tả mô hình
Mô hình đều tầng là kiểu mô hình trả thởng đơn giản nhất trong các kiểu mô
hình trả thởng. Nó cho phép nhà phân phối tuyển không giới hạn nhà phân phối
tuyến dới. Nhà phân phối đợc hởng hoa hồng hay phần trăm hoa hồng từ đội nhóm
của mình là nh nhau đối với cùng một thế hệ, các thế hệ có thể có mức phần trăm
giống hoặc khác nhau. Để bảo đảm tính công bằng giữa ngời vào trớc và vào sau
nên mô hình đều tầng chỉ cho phép hởng tối đa ba thế hệ, bốn thế hệ hay năm thế

hệ (tùy theo chính sách của mỗi công ty).
1.5.3.2. Ưu điểm của mô hình
Đơn giản: không có sự thoát ly, dễ dàng giải thích cho ngới mới. Nhờ đó công
việc đỡ đầu của phân phối viên đợc thực hiện dễ dàng hơn.
Độ rộng không hạn chế: Mô hình đều tầng không giới hạn về chiều rộng và
không cho phép thoát ly nên phân phối viên có thể mở rộng tối đa mạng lới theo
khả năng của mình.
1.5.3.3. Nhợc điểm của mô hình.
Kìm hãm sự phát triển: Vì mô hình này không có sự thoát ly cho nên mô hình
một cấp chỉ trả cho mỗi phân phối viên một số ít mức.
Lời biếng: do không có sự thoát ly nên nếu ở tầng dới của phân phối viên có
một thành viên hoạt động tích cực thì phân phối viên nghiễm nhiên đợc hởng một
phần thu nhập không nhỏ từ doanh số của thành viên đó.
Khả năng kiểm soát và hiệu quả hoạt động của mạng lới không cao.
1.5.4. Mô hình bậc thang ly khai
1.5.4.1. Mô tả mô hình
Bậc thang ly khai là mô hình tiên tiến nhất hiện nay.Nó cho phép mỗi nhà phân
phối đợc tuyển tuyến dới với số lợng tùy thích Ngoài hệ thống thế hệ, bậc thang ly
khai còn tạo ra một hệ thống cấp bậc.ở mỗi cấp bậc, nhà phân phối đợc hởng hoa
hồng cá nhân khác nhau, hoa hồng đội nhóm cũng khác nhau tùy vào cấp bậc của
nhà phân phối tuyến dới.Vì thế, mô hình cho phép nhà phân phối hởng hoa hồng
không giới hạn thế hệ mà vẫn bảo đảm đợc tính công bằng. Mặt khác, mô hình
cũng cho phép phân phối viên bứt ra khỏi nhóm ban đầu khi mạng lới tầng dới của
họ đạt đến trạng thái vợt cấp nhất định.
1.5.4.2. Ưu điểm của mô hình
Trong số các sơ đồ kinh doanh thì sơ đồ bậc thang bảo đảm khả năng đạt đợc
phúc lợi lớn nhất. Mô hình này cho phép bạn nhận đợc các khoản hoa hồng ở nhiều
mức hơn bất kỳ sơ đồ nào khác.
Độ rộng không hạn chế: Mô hình bậc thang ly khai cho phép tuyển không giới
hạn số ngời vào tầng 1 tùy theo khả năng của phân phối viên.

Tính ổn định: Đa số các công ty ổn định đều sử dụng mô hình này, và đó là các
công ty đa quốc gia. Leonard Clements thông báo rằng 86% công ty kinh doanh đa
cấp tồn tại từ 7 năm trở lên đều sử dụng mô hình này
1.5.4.3. Nhợc điểm của mô hình:
Xu hớng tích trữ quá nhiều hàng của phân phối viên để có thể tăng cấp và hởng
đợc mức hoa hồng có lợi hơn
Sự ban thởng hạn chế: Mô hình bậc thang ly khai đòi hỏi bạn phải làm việc rất
lâu và vất vả trớc khi có thể thấy đợc những khoản thu nhập đáng kể.
Sự phân chia hoa hồng không công bằng: Phần lớn tiền nằm trong tay các nhà
phân phối xuất sắc và công ty.
2.5.Kinh doanh đa cấp trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng
2.5.1. Tổng quan về kinh doanh đa cấp trên thế giới
Ngày nay, vai trò quan trọng của mô hình bán hàng đa cấp trong nền kinh tế
toàn cầu đã đợc thừa nhận rộng rãi.Công chúng xem bán hàng đa cấp nh một giải
pháp cho vấn đề việc làm. Hàng tỉ đôla đang chuyển từ hệ thống bán lẻ truyền
thống sang hệ thống bán hàng qua catalogue, mua hàng qua tivi, các cửa hàng ảo
trên internet Theo thống kê của WFDSA (Liên Đoàn bán hàng trực tiếp thế giới)
năm 2010, dù kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn, nhng doanh thu của ngành bán
hàng đa cấp trên toàn cầu vẫn đạt hơn 110 tỷ USD năm 2010, tốc độ tăng trởng từ
20-30%, số ngời tham gia làm việc trong lĩnh vực bán hàng đa cấp trên toàn cầu là
gần 75 triệu ngời. Mỗi ngày có khoảng trên 60000 ngời tham gia vào kinh doanh đa
cấp.
Tại Châu á, cũng theo thống kê từ WFDSA thì Nhật Bản là nớc có doanh thu
bán hàng đa cấp cao nhất, hơn 22 triệu USD. Còn Thái Lan là nớc có số ngời tham
gia làm việc trong ngành bán hàng đa cấp cao nhất - 10 triệu ngời.
Hơn 60 năm qua, bán hàng đa cấp không ngừng phát triển cả về hình thức kinh
doanh lẫn quy mô hoạt động. Hiện nay, bán hàng đa cấp đang phát triển mạnh ở
125 nớc và vùng lãnh thổ, cung cấp cho ngời tiêu dùng hơn 25000 mặt hàng khác
nhau. Theo ớc tính, hiện có khoảng 300000 công ty kinh doanh đa cấp trên thế giới
với doanh số trên 400 tỷ đô la Mỹ. Các công ty này chủ yếu hoạt động trên các lĩnh

vực sau:Mỹ phẩm, những sản phẩm chăm sóc da và làm đẹp; dịch vụ điện thoại;
dịch vụ bất động sản; dịch vụ tài chính, bảo hiểm, bảo hiểm nhân thọ, thẻ tín dụng;
dịch vụ pháp lý; phân phối thị trờng Internet, bán hàng hạ giá qua catalogue (hầu
hết các sản phẩm bán ở Wal-Mart); sản phẩm về sức khỏe, vitamin và những sản
phẩm, dịch vụ liên quan đến sức khỏe khác; trang sức; dịch vụ về thuế; đồ chơi
mang tính chất giáo dục.
Hầu hết các sản phẩm của các công ty kinh doanh đa cấp lớn và nổi tiếng hiện
nay đều có nguồn gốc hữu cơ, đợc thử nghiệm lâm sàng, đợc cấp bằng sáng chế và
kiểm nghiệm. Có thể điểm qua nh các sản phẩm dinh dỡng Herbalife hay Nutrilite
của Amway, hay các sản phẩm nớc uống dinh dỡng Tahitian Noni có nguồn gốc từ
trái Noni (trái nhàu) của vùng đất giàu khoáng chất ở quần đảo Tahiti (thuộc Pháp),
cho đến các sản phẩm chăm sóc da có nguồn gốc từ thiên nhiên nh Avon Naturals
của Avon hay Pure Nature của Oriflame.
Mỹ là quốc gia có hoạt đông kinh doanh đa cấp phát triển mạnh mẽ nhất. ở Mỹ
có khoảng 2000 công ty kinh doanh đa cấp hoạt động, doanh số bán lẻ lên tới 29,5
tỷ đô là Mỹ và hệ thống phân phối khoảng 13 triệu ngời trong đó 81% là phụ nữ,
500000 ngời trở thành triệu phú từ kinh doanh đa cấp.
Nhật Bản là nớc đứng thứ hai sau Mỹ về kinh doanh đa cấp với 90% hàng hóa,
dịch vụ đợc bán theo hình thức này. Có 2,5 triệu phân phối viên đạt doanh thu
khoảng 25 tỷ đô la Mỹ một năm.
2.5.2. Kinh doanh đa cấp ở Việt Nam.
2.5.2.1. Tổng quan kinh doanh đa cấp ở Việt Nam
Năm 2000, kinh doanh đa cấp chính thức bớc chân vào thị trờng Việt Nam với
hoạt động tiếp thị sản phẩm của công ty Nikken. Từ đó đến này, kinh doanh đa cấp
đã phát triển mạnh mẽ ở Việt Nam với số lợng tham gia ngày càng lớn.
Theo báo cáo của các sở Công Thơng, tính đến tháng 6-2011, trên toàn quốc đã
có 63 doanh nghiệp đợc cấp giấy đăng ký Kinh doanh đa cấp tại các địa phơng.
Đối với các DN nớc ngoài, những công ty có lịch sử lâu đời về kinh doanh đa cấp
trên thế giới nh Amway, Avon, Herbalife, Oriflame, Sophie Paris, Tahitian Noni
đều đã tham gia thị trờng Việt Nam.

Theo Bộ Công Thơng, tổng doanh thu kinh doanh đa cấp đạt từ 614 tỉ đồng
năm 2006 đã vơn lên con số 2.799 tỉ đồng năm 2010, tăng hơn 4 lần sau 4 năm kể
từ khi ngành này xuất hiện tại Việt Nam. Số lợng ngời tham gia kinh doanh đa cấp
đã tăng từ 235.783 ngời năm 2006 lên 874.281 ngời năm 2010, cũng tăng gần gấp
4 lần sau 4 năm hoạt động của ngành tại Việt Nam. Theo báo cáo của các doanh
nghiệp kinh doanh đa cấp, trong những năm qua, tổng số thuế các doanh nghiệp
này đã nộp vào ngân sách Nhà nớc đạt trên 1.200 tỉ đồng và số thuế thu nhập cá
nhân đã nộp trên 170 tỉ đồng.Theo báo cáo của các sở Công Thơng, tổng số tiền các
doanh nghiệp kinh doanh đa cấp tham gia đóng góp vào các hoạt động xã hội tại
Việt Nam là trên 8,4 tỉ đồng.
So với các hình thức kinh doanh khác ở Việt Nam, số lợng các công ty kinh
doanh đa cấp nh trên vẫn còn khá ít, nhng mạng lới tham gia của mỗi công ty đa
cấp lại không hạn chế, trải khắp các địa phơng ở mọi lứa tuổi và mọi trình độ khác
nhau.Tuy nhiên, hầu hết những công ty tiến hành kinh doanh đa cấp ở nớc ta chỉ
mới đặt trụ sở chính tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, hai thành phố lớn nhất.
Tính đến thời điểm hiện tại, các sản phẩm đợc đăng ký tổ chức bán hàng đa cấp
khoảng 1000 mặt hàng, chủ yếu là thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, hàng tiêu dùng.
Điều này đã góp phần làm đa dạng thị trờng hàng hóavà phục vụ cho lợi ích ngời
dân.Tuy nhiên, bên cạnh đó, giá của các sản phẩm kinh doanh đa cấp trên thị trờng
Việt Nam thờng tơng đối cao.Nguyên nhân là do hầu hết các mô hình kinh doanh
đa cấp ở Việt Nam hầu hết là sản phẩm của các công ty nớc ngoài và đợc các công
ty Việt Nam chịu trách nhiệm phân phối. Giá thành sản phẩm đợc tính bằng giá
thực nhập, cộng với thuế nhập khẩu, thuế giá trị gian tăng và thuế tiêu thụ đặc
biệt.Mức hoa hồng giành cho nhà phân phối thờng khoảng 40-60%.Thực tế, một số
công ty đã nâng giá lên 3-4 lần, thậm chí hàng chục lần. Mặt khác, sản phẩm trong
bán hàng đa cấp thờng đợc sản xuất đáp ứng nhu cầu của ngời dân ở những nớc có
thu nhập cao, nên khi vào nớc ta, việc giữ nguyên mức giá đó là không phù hợp.
Bên cạnh những doanh nghiệp tham gia kinh doanh đa cấp hợp pháp thì vẫn có
một số doanh nghiệp kinh doanh đa cấp trái phép, bất chính. Theo thông tin từ Bộ
Công thơng cho biết, giai đoạn vừa qua có 13 doanh nghiệp kinh doanh đa cấp đã

tạm ngừng, chấm dứt hoạt động, trong đó 1 doanh nghiệp bị rút giấy phép vĩnh
viễn. Một số doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh cha tuân thủ quy định của
pháp luật, mà biểu hiện cụ thể là kinh doanh đa cấp bất chính, tạo nên những hình
ảnh xấu cho mô hình kinh doanh này và gây ảnh hởng đến quyền lợi ngời tiêu
dùng.
Trong thời gian qua, nhiều vấn đề bức xúc liên quan đến kinh doanh đa cấp đa
diễn ra. Đó là tình trạng sản phẩm cao gấp nhiều lần giá vốn, tình trạng nhập nhằng
giữa thực phẩm chức năng và thuốc, hứa hẹn cho đại diện bán hàng hởng hoa hồng
rất cao nhng thực chất là móc túi chính họ và ngời tiêu dùng, bắt phân phối viên
đặt cọc một khoản tiền lớn sau đó ôm tiền trốn đi, bắt đại diện bán hàng mua một
số lợng hàng lớn mới đợc gia nhập công ty. Rõ ràng, nhiều công ty đa cấp bất chính
ở Việt Nam đã lợi dụng những phơng thức nói trên, làm biến tớng kinh doanh đa
cấp, gây ảnh hởng tiêu cực đến môi trờng kinh doanh ở Việt Nam. Chúng ta có thể
kể đến những công ty có dấu hiệu bất chính nh là Thế Giới Mới, Sinh Lợi, Thiên
Ngọc Minh Uy
2.5.2.2. Hệ thống pháp luật quản lý kinh doanh đa cấp ở Việt Nam
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến vấn đề bức xúc kể trên là do
những năm đầu, Việt Nam vẫn cha xây dựng đợc một khung pháp lý rõ ràng và
chặt chẽ. Tuy nhiên, để hòa nhập với xu hớng chung của thế giới cũng nh đáp ứng
tình hình thực tế tại nớc ta, hành lang pháp lý về kinh doanh đa cấp đã dần hình
thành:
Ngày 01-07-2005, Luật Cạnh tranh 2004 có hiệu lực thi hành, trong đó có
những điều khoản quy định về bán hàng đa cấp.
Ngày 24-08-2005, Nghị định 110/2005/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý
hoạt động bán hàng đa cấp đợc ban hành góp phần bảo vệ các công ty và nhà
phân phối chân chính. Tuy nhiên, nghị định vẫn còn nhiều kẽ hở khiến cho một
số công ty lợi dụng.
Ngày 30-09-2005, Thủ tớng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định
120/2005/NĐ-CP quy định về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh,
trong đó có nội dung điều chỉnh hoạt động kinh doanh đa cấp.

Ngày 08-11-2005, Bộ Thơng mại ban hành Thông t 19/2005/TT-BTM hớng
dẫn một số nội dung tại Nghị định 110/2005/NĐ-CP về quản lý bán hàng đa
cấp.
Năm 2009, Hiệp hội Bán hàng Đa cấp Việt Nam đợc thành lập và bổ nhiệm
bà Trơng Thị Nhi (giám đốc công ty TNHH TM Lô Hội , nhà đại diện tại Việt
Nam của tập đoàn Forever Living Products Hoa Kỳ) là chủ tịch nhiệm kỳ 2009-
2014.
Ngày 31-03-2010, Hiệp hội Bán hàng Đa cấp Việt Nam MLMA chính thức
ra mắt tại Hà Nội. Đến dự có nhiều cơ quan, ban ngành, đoàn thể và các phơng
tiện truyền thông đại chúng.
2.5.2.3. Xu hớng phát triển của hoạt động kinh doanh đa cấp ở Việt Nam
Hiện nay, trên thế giới, bán hàng trực tiếp hiện là một trong những lĩnh vực
kinh tế phát triển mạnh nhất.Ngời tiêu dùng dần thay đổi thói quen tiêu dùng của
mình. Thay vì phải đến tận các cửa hàng, siêu thị để mua sắm, hàng hóa sẽ đợc bán
trực tiếp đến tận tay ngời tiêu dùng. Thuận theo xu thế đó, kinh doanh đa cấp cũng
ngày càng phát triển và đóng vai trò quan trọng hơn đối với nền kinh tế thế giới nói
chung và nền kinh tế Việt Nam nói riêng. Trên truyền hình, báo đài, kinh doanh đa