Yếu tố trữ tình trong văn xuôi Thạch Lam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN







LƢƠNG VĂN DƢƠNG





YẾU TỐ TRỮ TÌNH
TRONG VĂN XUÔI THẠCH LAM




LUC
c Vit Nam






Hà nội – 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN







LƢƠNG VĂN DƢƠNG





YẾU TỐ TRỮ TÌNH
TRONG VĂN XUÔI THẠCH LAM



LU HC
c Vit Nam
: 60 22 01 21


ng dn khoa hc:
PGS - 

Hà nội – 2013

1
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 3
1.   3
2. Lch s v 4
3. ng, phn cu. 9
4. u: 10
5. Nha lu 11
6. Ca Lu 11
CHƢƠNG 1: VĂN XUÔI THẠCH LAM VÀ SỰ GIAO THOA GIỮA TRỮ
TÌNH VÀ TỰ SỰ 12
1.1. Hành trình sáng tác của nhà văn Thạch Lam. 12
1.2. Sự thâm nhập giữa trữ tình và tự sự trong văn xuôi Thạch Lam. 17
1.2.1. Yếu tố trữ tình. 17
1.2.2. Yếu tố tự sự 19
1.2.3. Sự giao thoa giữa yếu tố trữ tình và tự sự 21
CHƢƠNG 2: YẾU TỐ TRỮ TÌNH NHÌN TỪ HỆ THỐNG CỐT
TRUYỆN, KẾT CẤU VÀ NHÂN VẬT. 39
2.1. Cốt truyện-tình huống khơi gợi cảm xúc. 39
2.1.1. Khái niệm cốt truyện. 39
2.1.2. Kiểu cốt truyện - tình huống khơi gợi cảm xúc trong văn
xuôi Thạch Lam. 40
2. 2. Kết cấu. 52
2.2.1. Khái niệm kết cấu: 52
2.2.2. Kết cấu tâm lý – mô hình tiêu biểu của văn xuôi Thạch Lam. 52
2.3. Nhân vật. 57

2.3.1. Khái niệm nhân vật. 57
2.3.2. Gợi tả ngoại hình nhân vật. 58

2
2.3.3. Nhân vật của Thạch Lam thiên về đời sống nội tâm . 62
2.3.4. Nhân vật của Thạch Lam giàu niềm vui sống, luôn hướng
về cái tốt đẹp. 69
CHƢƠNG 3: YẾU TỐ TRỮ TÌNH NHÌN TỪ PHƢƠNG THỨC
BIỂU HIỆN. 72
3.1. Không gian nghệ thuật trong văn xuôi Thạch Lam. 72
3.1.1. Khái lược không gian nghệ thuật. 72
3.1.2. Không gian nghệ thuật trong văn xuôi Thạch Lam. 76
3.1.2.1. Không gian thiên nhiên. 76
3.1.2.2. Không gian xã hội. 87
3.2. Thời gian nghệ thuật trong văn xuôi Thạch Lam. 93
3.2.1. Khái lược thời gian nghệ thuật. 93
3.2.2. Thời gian nghệ thuật trong văn xuôi Thạch Lam. 93
3.2.2.1. Thời gian hiện tại. 95
3.2.2.2. Thời gian quá khứ. 97
3.3. Ngôn ngữ, giọng điệu trong Văn xuôi Thạch Lam. 100
3.3.1. Ngôn ngữ 100
3.3.2. Giọng điệu. 106
KẾT LUẬN 114
TÀI LIỆU THAM KHẢO 117


3
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài.

Thch Lam (1910  t trong nht sc ca
T lc vn  a vt Nam giai on 1930 - 1945.
Nhm c li du c. V 
ca Th c, bi th gii ngh thuc sc 
ng ai. i vit tinh t, nh n
cm, mt vng th [20].
Mt phn quan trc hp dn ca Thn
ng giao thoa, s p ca yu t tr - ch 
     n ngn hay th loi tu  u thuy 
nha Thc yu t tr 
ln v t truyn n gin, ch yng
bin c  ng khi gi c  ng tr    a con
ngi; kt c  m d   n    
nhng din bit   chi gii ni
ng rung n, nhng c trc
ngoi cm cht thng, khi
gi ci gian hin t n ti vi nhng nim
vui nho nh cha ng nhiu k ni luyn tic;
ging iu nh nh   m , ging ng cm s  
thng, giay dt d ba, mong manh m h C
th nn chng Thch Lam qu l mt si t dai bn ging qua mi
bin ng, thi cuc v c nhng thay i ca th hiu vn chng  ni
tip vi hin ti [39; 451].
ng, Thm cc a

4
v chng tr ging dy  g phn bi dng tm hn tr th v c
hc sinh yu th. Li va say m Thch Lam, v  
ging d c trung h ch : Yếu tố
trữ tình trong văn xuôi Thạch Lam”  u.

2. Lịch sử vấn đề
Trong giai on c Vit Nam nu th k XX, s xut hin
ca Th ra mc tin m thu
chua ht truyn nga th k  t 
u tay ca Th
c v , s nghip, t gia v t phm ct
    th  i  u v Thch Lam xoay
quanh hai ni dung ln.
2.1. Những bài báo, công trình nghiên cứu về Thạch Lam nói chung:
c h u v u cc
Vit Nam th u th k .
Trong nhu v c Vit Nam
hing nhnh v  
khu chung cc hii
hm m
thc, n c Phan trong i
ch Lam v h
 nghia Tht
ng th nhtu nh
p vm cn nay v Thch Lam.
Ti         Thch Lam ca
NguyThch Lam ca Phm Th L, n Vit Nam
(1932-1945) ca Phan C , Thch Lam trong T l   ca

5
  M  ng truyn ngn ca Nguy  
Thch Lam (1910-1942) cc
2.2. Những bài viết nghiên cứu về chất thơ trong văn xuôi Thạch Lam.
Ngay t p truyn ngu tay  
Ni, 1937) va mi xut hin, mt s  n thy phm vi hin

thc phn ngn Thi s
ci. Vit li ta cho c
nhin a Thn c  
 cht ca T L n ra Th
 c
Tip ni s t khi cc Phan trong
i cng nhn mnh Thch Lam: ng l,
 t m nht nh p,
nhm, cy n u l   i,
 m. , trong nhng 
gii thiu v Thn ngn,
truyc Th c bit
kin cc s a nhi
cu v Thca Thch Lam, Th L
kh ngh thu
a cht d
  c s   y rt s     c  
Th ca ly, Th L 
nhn thy s u t ca Thch Lam.
Nguyng mt s a Thu
m      i v hin thc ca Th   
Thng cnh ng nghng th

6

trng khic gi c li Thch Lam vn th 
  a nhm chc .
    u Nguy   i thiu v
Thch Lam trong n 1930-1945v
Th ng din t th gii n gii 

vi nhng cc bit tinh t khi din t nhng rung
ng cng bi
nh cc ngoi cnh nit Thch
Lam, Hi tho khoa hc v Thch  c nhi
c  chiu rng ln chi
       i mi c   
a Th
rt hi Gich Lam
gi La nh
k  n c thut ting
Vit c bng thc t   n b       nh
 ch Lam - u
  vic ph
th gii ni trong truyn ngn Th nhn
tht ca Thc nhn mnh v u b, c ch
v ng ni sn
cha nht ct m
a Thch Lam.
n ngn Thch Lam, Ph
nhn thn Th
tn Ngc Dung kht

7
trong truyn ngn Th ch  cho ta thy cuc sng
 bic s ki
Phan Dii s
i sng ci si sn, t y vic
din t n chuyn c
viu - n mt yu
 ng ca truym

ca Th
n v yu t tr u   n ct
truyt cu, giu, n trn thuch Lam.
Phn ln cu nhn mnh ct truyn
ca Thch Lam rn, huy. 
truyn ngn ca Thch Lam hay
. Ct truyn ca
   ng 
king, ci.
Trn Ngc Dung  cho cho r u truyn ngn ca Thch
i truyn ngnh ct
truyn ca Thng
chi tit, nh king, ciy,
kt cu truyn ngn Th theo li kt cu t
li nha Nguyc bit tinh t khi din t,
ng c
qua, nhng bic ngoi cy, vn
c v ct truyt cu truyn ngn Thch Lam
t th ng ca ph thut.
Nh giu ca truyn ngn Th

8
cu khnh giiu ch o trong truyn ngn Th
ging tr       n ngn Thch Lam,
Trn Ngc Dung vii truyn ngn ca Thu t ng
 i nhng
 m cht tr u 
yu t quan tru c bim Thch Lam.
  truyn ngn Th c
 u trong truyn ngn Thch Lam cho rng:

chm Thc th hin  , gi
th th nh ng gi  th, Th
thc mic ca mc nhm tht,
t v nhng k nin mi.
u khin cho Th  cho
t cc tnh mt hng phi
chu mt th  ua mt cuc
. Truyn ngn Th, y ch
th th nh c, triTh D
nhn mnh nhia Th
u mc c v nh.  
dn ra rt nhin ngn ca Thch
 c Hn ra s n d,
tinh t, nh n chuyu khi
m ch trong truyn ngn Th
trong lu      ngh thut truyn ngn Thch Lam,
Nguyn Th t phu v ln thut
 t trong truyn ngn Thch Lam.
y, cht th v yu t tr  trong ch Lam 

9
nhiu  h c gi  cp t 
n, mp trung kh
mh thng din, mt
du n Thch Lam .
Vic vn dng t loi h  ch Lam
vn c nhiu khong trng cn c tip tc khai th. Xu thc
ti  tu Yu t tr 
Thch Lam.
3. Đối tƣợng, phạm vi và mục đích nghiên cứu.

3.1. Đối tƣợng:
Lung sc
u hin ca yu t tr  i Thch Lam
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Trong   ca lu ,       
truyn ngc in trong cun Thạch Lam tuyển tập – NXB văn học,
2004; tu Hà Nội băm sáu phố phường; tiu thuyt Ngày mới  
ni bc chu t tr 
3.3. Nhiệm vụ, mục đích nghiên cứu:
Nhim v ca lun  khoa hc nhng c sc
ngh thuc kt tinh bi s t
 thut yu t t s  
T vic tip cm ca Thch Lam  biu th
ca yu t tr n mt ln n
 thu hing Th
nhn ch ra mn na
v n: hing giao thoa v mt th loi, s p yu t tr
n t

10
hi       y: Th      
i mi v  nhng thu ca th k XX.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu:

 
  sau:
Phương pháp loại hình 
, 



Phương pháp hệ thống


m.
Phương pháp phân tích tổng hợp:  






Phương pháp so sánh, đối chiếu:      
 

 


11
Phương pháp tiếp cận thi pháp học:     


.
5. Những đóng góp của luận văn:
5.1. Lua k tha nhng nh
c va ch t n
ng giao thoa v mt th lo
i m.
5.2. Kt qu ca Lun gi m ng tip cn
a Tha mt s
 Vi  n l thuyt loi h v c

trng i quyt nhng v t ra, luc
gi  
 ng thi lu u cho
u v  Thch Lam.
6. Cấu trúc của Luận văn:
N3 
 sau:
Chƣơng 1: Văn xuôi Thạch Lam và sự giao thoa giữa trữ tình và tự sự.
Chƣơng 2: Yếu tố trữ tình nhìn từ hệ thống cốt truyện, kết cấu và nhân vật
Chƣơng 3: Yếu tố trữ tình nhìn từ phƣơng thức biểu hiện.






12
CHƢƠNG 1:
VĂN XUÔI THẠCH LAM VÀ SỰ GIAO THOA GIỮA TRỮ TÌNH VÀ TỰ SỰ
1.1. Hành trình sáng tác của nhà văn Thạch Lam.
Thi, trong mt gia
c, gc quan ln h Cha Thn
o ch  
 c gNhu. M 
  ut (tc gi Qun Thui
gc Hu i ra B Ci vi Huyn
 i Thch Lam). Cha mt sm, m Thch Lam phi mt
o t chi con.
Mun s n cho m, Th nh m 
 hp theo,

    hc mt thi
gian, rng Trung h h 
n th nht, Th i hai anh. Bui
p T L p,
rp tu  
cc giao l 
t . 










 1935 






m 1937, 



 


.


 ,  : 


, 

, , 

, 

, 






27 6 1942,  nh
lao phi.
 i kh

13
ph s, s m ca Th Hu ht
a Th
nhm biu cho m
m.





 (










 :  (1937), 


(1938), 



(1942).
Tp   (NXB i nay), bao gn ngn ng
 t 1936 n 1937. n Nhi,
, Mt i ngi, a con t cn gi 
Ng
lnh n cht, Ngi bn trm, Truyn bn ngi
  m u tay c   ), ng   
nhn th      li vit. Trong nhng truyn
ngn ca , Thch Lam n i c bi
l ng cch Lam t r

ri  t phi ta
thy rt nhiu om tng hay ct a v rt
quan trng, nhit cho c mt truyng trong
li gii thitrong vch Lam r
ti nhng cc l
th thy vic ghi nhn cu n lin vi mt loi ng 
mun vn, m r nh n
u c tii con ng vii m
m c  nht trc hin thc; t chi nhng
t, nhng ct truyn gay cn, coi rng, t 
t c i st rng ch 

14
i sn ch[28].
Nhng trong tp  nhng cng cnh ng
ru bng ngp, t  
a quen vi li t cnh. t tp truyn u
 c nhng truym ng nh Mt cn gin,
thic ti nh Ting chio i nh , nh
 a, bi th Ng
lm lm thng nh Hai ln chtng i
s p truyn mi ra  [17; 49].
Tp truyn ngn Nng trong vn (NXB i ) g
truyn ngn  nm 1937 n 1938: Nng trong vn,
i x 
Mt bc th, Hai a tr, Bui sTia
Trong tp truyn ngn Nng trong vn, Th    t
mt li vn gin d u truyc m 
i c d c
 th  cho n gin, n gin c v vn ln ct

truyt c hi ta bo Thch Lam rng
 thy cuc sng ca phn i Vit Nam gin d
m th ng nhng truyn gin d m thng.
i[17; 49].
n vi tp , trong tp Nng trong vn t
  mt t c t h
sn i n sn i li n t, trc,
y cnh  n ngi
c cm thn iu. Trong tp truyTi c 
n c c: s n ngh

15
thut - ngh thu nhc;  ng a mt k 
t, cm ng ngi ta m
Tp truyn ngn S- 1941, (NXB i) g
truyn ngn  t nm 1939, 1940 khi Thch Lam
bt u b bo bnh. n: Ti ba mi, S 
a, D Tp truyn ngn S 
du mt bc ti ng ngh thut ca Thch Lam.
Vng truym, nhng  i ta thy vc,
va p   c vn ln c kt cS t c
nm truy tr truyn D c sc,
 ng truyn Ti ba m  a, S  
nhng truyng ou thuyt  t trong
vn chng Vic Phan).
 m  i  t truy  c nht ca Thch Lam.
Trong ty nhiu on rt xinh ti, t 
cnh nh n ngn trong tp Su thuyt i
 c     ct truy   thut.  i k v
Trng  t thi, ri ly

v. V i  mt s 
 con, nhng s l chi d ca
            
nhng ngi hn chi mt ngi b
ci tnh ng u ra r
 
Nh vy, n   i, Tr   i thay i c cuc sng ca
 ch bi.
nh i u on rt p v t t

16
cng: mt trng nh 
n tri trong vt. Sng xung i. Trng thong
th tr v bung. n dnh v
na
nc chy. t nhi c
i c li gn.
Mt tic kh gng dm ng.
Trng y t Trinh long
y ting th u ca ngi thiu n. Qa tim
ng p mm mn dp n; Trng cm
l nhn c gn  (i).
Th em. Cun Quy n Ht
ngc t cnh tht gii thiu cng  a mt
ng  th 
p truyn, Tht mm tu b xinh
gng  ca ngi nhng phong v c sc ca th p i
b phng c truyn tng nhiu, nhi vi nhng ngi
 trc tip vi cuc sng vt chn hi 
ca th   i. i bm su ph phng    ca m

phm vn hn th nhnh nhiu
v ca vn ho, ca t v ngi Tr an, Thng Long ng nm vn vt.
Tht s tiu lun vn hc, sau gp li in ra
nm 1941, vTheo gi. Theo gi t tp co lu
nhng ti r nhm 1930 
1940 (Theo gi  t
p t th t trc). ha Thch Lam v vn ngh.
m mng manh lt qut c sc, mt

17
tt vn ngh c nht cT lc vn  a c vn
hc mi trc nm 1940    y quan nim ca Thch Lam v
nhiu vn  vn hc n chung nh: Th  tiu thuyt hay, tiu thuyt
  phm vn chng, cm hv
vn hc Vit nam n ring nh: Tiu thuyt  Vit Nam, Ng
trong vn chng. i   trng vn ngh u thuy
c  c n; ngi 
c  c  t, phn
i tm vng bm trn tr v
c cn cht em n cho
ngi c s     i vn ch    i
c l va t i m
gii gi di 

Thch Lam mm 1942. Cn b
t ngt cp i ca T lc vn  mng ang
c khng nh. Thch Lam ng mt i vn ngi nhng
nhm vn chng c
1.2. Sự thâm nhập giữa trữ tình và tự sự trong văn xuôi Thạch Lam.
1.2.1. Yếu tố trữ tình.

i yu t tr . 
















.
















 , 


 [14; 484].




 , 











, 















 , , 














.

18

















 .
 



 : 
, 





, , , 
 

, 





. 







 








































 . 






 . 



, 















. 





































 .







, 





, 




 . 

, 










.  . 













, i, 











 [18;134].
Theo G     c tp 2  ho
hc) ca Tr ch tr  t trong
nhc nhm to d
vi n thu, ngh lun. Tr 
bin nht nhm bc lm c. Theo
 u t tr  c ti 
p.
Tr c tich th nh c l
m trc tip c:
 


















(



 

)

19









, 

 , 








 .  , 
 , 










chung:  , 











n chi tr 
Tr  gi nhn cnh,
n vi bc l m ca
b
 , 








?
(



 )


 , 

 .  , 
.  








 hoa, 

 , 

 





 v

 
a li.
Yu t tr  
i thiu t c bii mt s  : 
Linh, , , 

, Thch Lam, Nguy
, 




, 








ch













. Nhng
s 






. 







ch m
, 

 nh mm mi, s nhu.
1.2.2. Yếu tố tự sự
Thut ng t s  c hi  t kiu, mt loi  

20
phc. T s c gn lin vi thut ng  t
phm t s  i s t
m t s phn thc qua bc tranh m rng ci sng
 kin, bin c xy ra trong cui
m t s  hi
cm cng  m cp
 kii ti mc gia
  c ph
hin tht trn thu  t
chc ra th gii ngh thut cm t si to ra
hii trn thu [52; 285]. i trn thu i

k chuyn cm t s 
     cho
mm t 

 u t t s u t 
u c hay ngh luc li  c
 lu   


yu t t s y, t s  ch hiu
n lin vi m phm c th   c hi 
c biu hin gn lin v chuyn.
Theo T n thut ng n Khc Phi ch
th: T s c phn th kin, bin c
trong cuc sm t s tr n v 
hay v m [19; 129].
         n ca Thch
 dc ch y s s trong
nhc th hit. Tt c 
quyn chung vi yu t tr  n ng.

21




, 

  









, 

, 

”. 

 , 






 . 



 l 


, 




 





.
1.2.3. Sự giao thoa giữa yếu tố trữ tình và tự sự
ng, tr ng gn li
s ng gn v         
p ln nhau. Ta vng vu
t t s c li, vt cm
  thc
trong nhic bi.
Thơ ca cũng có yếu tố tự sự.  t hiu qu ngh thut cao, t s
phc th hin qua  th loi ca truyn ngn,
truyn va, tiu thuyng tt nh yu t 
hin kh t b n dt ct truyn, 
    phn          
nhng vu t t s. Cht t s 
ph s Truyn Kiu -
Nguyn Du, a chim chrao  Thu Bn, Mng - Nguyn
c th hi  
gin d, gc mc c s
c l:

Bom gi i
Ung dung bui
ng

( ti  Phm Tin Dut)

22
  ti m Tin
Du





 















 .
 

 trong







, 







.
M   vit vi tt c d
ca th ca, gi gv hn i m ng m
trong nht ngc. T m c th, n
n tm tri 
quc.  n th lo t hp vi t s p bng
git cu cn bin ca cu
 vng n:
t chiu thu
y b
t ngrng


, t ri
t tri
Sng trong c cht v trong c

Nhng tr tim nh ngc s ngi
( 

)
Ch c m c biu hin trong khuynh
ng - tri



















:






























t bay bay bay

.
(  )

23












  m lng










 , 








 , 


.  


. Yu t 

















 n 











.
, 





 , 














  , 





 





nh v 







 qua
 b:

N
B
V




(




  

)
Văn xuôi cũng chứa đựng các yếu tố trữ tình. Cht tr 
khng ch  th  cm
 c trong lu t ng gi ch  Cht




xui c biu hin  c ni dung v h thc.
: , lin t
thi v l m, c nn th c 
s N th  th hi 



 :  


.  , 






 , , 


,  





