Tìm hiểu nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng qua tiểu thuyết Số đỏ

ĐA

̣
I HO
̣
C QUÔ
́
C GIA HA
̀
NÔ
̣
I
TRƢƠ
̀
NG ĐA
̣
I HO
̣
C KHOA HO
̣
C XA
̃
HÔ
̣
I VA
̀
NHÂN VĂN




CHOI YOUNG LAN

TÌM HIỂU NGHỆ THUẬT TRÀO PHÚNG
CỦA VŨ TRỌNG PHỤNG
QUA TIỂU THUYẾT SỐ ĐỎ


Luâ
̣
n văn Tha
̣
c si
̃
chuyên ngành Văn học Việt Nam
M s: 60.22.34


Người hươ
́
ng dâ
̃
n khoa học: PGS.TS. Hà Văn Đức




H Ni – 2009


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU
5
1. Lý do chọn đề tài
5
2. Lịch sử nghiên cƣ
́
u vấn đề
6
2.1. n c Cách m 1945
6
2.2. n t sau Cách m1945 
8
2.3. n t n nay
9
3. Đi tƣng v phm vi nghiên cƣ
́
u
11
4. Đo
́
ng go
́
p mơ
́
i cu
̉
a luâ
̣

n văn
12
5. Phƣơng pha
́
p nghiên cƣ
́
u
12
6. Câ
́
u tru
́
c cu
̉
a luâ
̣
n văn
12

 SÔ
́
ĐO
̉

 
14
1.1. Khái lƣc về trào phúng
14
1.2. Nghệ thuật trào phúng trong văn học hiện thực phê phán
15

1.3. Tiểu thuyết trào phúng Số đỏ của Vũ Trọng Phụng
22










SÔ
́
ĐO
̉

28
2.1. Khái niệm nhân vật trào phúng
28
2.2. Nhân vật trào phúng trong tiểu thuyết S đỏ
29
2.2.1. Nhân vt trung tâm  
30
2.2.2. Các chân dung nhân vt khác
36
2.2.3. Nhân v
46
















50
3.1. Khái niệm tình hung trào phúng
50
3.2. Nghệ thuật xây dựng tình huô
́
ng tro phúng trong
tiểu thuyết Số đỏ
52


3.2.1. Tình hung ngu nhiên
52
3.2.2. Tình hung mang tính cha nhân vt
56
3.2.3. Tình hung hiu nhm
61


















SÔ
́
ĐO
̉

64
4.1. Ngôn ngữ
65
4.1.1. T ng quen thuc ca nhân vt
65
4.1.2. Ngôn ng c
68
4.1.3. Ngôn ng i thoi
70

4.1.4. Ngôn ng trn thut
74
4.2. Giọng điệu trần thuật
75
4.2.1. Giu châm bim -  kích
76
4.2.2. Gic, hóm hnh
78
4.2.3. Giu giu nhi
80
KẾT LUẬN
84
TÀI LIU THAM KHO
87











4

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
ng Phng (1912-1939) là mt trong nht sc ca th

k c bin 1930  1945. Nhng tác phm cng
Phng c sáng n th nên bc tranh
i toàn din v hin thc xã hi Vit Nam thi thc dân na phong kin.
Nhân vt csc nét và rng v các tng li Vit Nam t
a ch, quan li, công chn nhng k vô giáo dTiu
thuyt Số đỏ là mt trong nhng tác phm tiêu biu c 
phm tiêu biu nht cho ngh thut trào phúng ca ng Phng.
ng Phng không ph    u tiên s dng ngh thut trào
phúng trong các sáng tác ca mình. Trong lch s c Vit Nam có rt nhiu
tác phm trào phúng hoc có yu t n tiu lâm, truyn Trng
Qunh, truyn Trng L      Nguyn Khuy  
 Phn, truyn ngn ca Nguyn Công Hoan v.v Mt
trong nhng nguyên nhân khic trào phúng rt phát trin  Vit Nam có
th là nhân dân Viii, bii, và gii ngh thut gây
i. H là mt dân tc lc quan, luôn có ý thc s dng ti tng tin
t x t qua nhng ni kh nhc mng
thi ti      i na.      i,
truyi có mt c c bình dân vc. C th gii
khc Đônkihôtê, chàng hiệp sĩ xứ Mantra ca Xécvantéc
hay khi xem các v hài kch ca Sêchxpia, ca Môlie y, ngh thut trào
phúng vn ny sinh t trong dân gian, nó c thái
tii li muôn hình muôn vng Phng là mc sc
thái ti Số đỏ ca ông là mt ti.
ng Phng sáng tác Số đỏ vi mt bút pháp trào phúng, ma mai, châm
bim có tn sut dày c làm nên sc mnh ca mt khi bc phá tung hê cái xã
hi thc dân na phong kin ô trc, ri thi by gi.
5

 Hàn Quc u tiu thuySố đỏ xut hin vào
thi k thuc Nht. T nhng s gp g mang tính th gi có th

khnh ngh thut trào phúng là mt yu t tt y bc l mâu thun và
nghch lý trong xã hi.
Trong lu    i vit không so sánh tiu thuyt Số đỏ và
nhng tiu thuyt trào phúng ca Hàn Qu tip cn v ngh thut
trào phúng bng góc nhìn ca mt h
thut trào phúng cng Phng, t  tiu thuyt Số đỏ s soi
chiu xã hi thc dân na phong kin thi by gi.
Chúng tôi nhn thy ngh thut trào phúng cng Phng r
c sc; chính vì mun nhn mnh ngh thut trào phúng là mt yu t c bit
quan trng làm nên Số đỏ t cho lu  cái tên: Tìm hiểu
nghệ thuật trào phúng của Vũ Trọng Phụng qua tiểu thuyết Số đỏ.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
T c Cách mn nay, v ng Phng là mt
trong nhng v gây nhiu bàn cãi trong gii nghiên c
hm cnày quá phc tp và chy mâu thun.
n nay, vic nghiên cu v v tác gia và tác phng Pht
c nhic ti  tránh s trình bày không cn thit, chúng
tôi ch tp trung vào v ngh thut trào phúng c Trng Phng, nht là
ngh thut trào phúng trong tiu thuyt Số đỏ. Bng gi ý trc tip cho
 tài nghiên cu ca chúng tôi.
Có th nói các tác phm cng Phng có mt s phc bit, phi
chu bao m trong quá trình nghiên cu;  vào nhn có s bin
i xã hi sâu sc, tác phm ca ông càng lm phen tri st.
2.1. Giai đoạn trước Cách mạng Tháng 8 năm 1945
n nhc Cách mng tháng 8, vit v ng Phng
ch yu là nhi bng nghip ca ông [40, 12
ng Phu thuyt Giông tố, Số đỏ trên báo Hà Ni ri tiu
6

thuy  ng Phng làm ch      tr thành mt  sc

trong c Vit Nam là vì tác phm cng Phc th hin s
tht cuc sng xã hi by gi vi cách nhìn mi m. Cách vit táo bo c
Trng Phc bit là vit v cái dâm  nhiu nhân v khó chu
ca mt s  và Nht Chi Mai [2, 16]. Qua bài Văn chương
dâm uế, Thái Ph n xét rng tác phm cng Phng 




















 . Theo ông Thái Ph
phi có tính ngh thut, phi thanh tú, tao nhã. Mc dù miêu t v mt cái gì xu xa
bn thu, nó phi n ch hoàn toàn ca ngh thut thì nó mc gi là
a ông Thái Ph chê c tiu thuyt cng Phng l
hc Pháp:  bing th y  trong

c Pháp thì các c s bit rng  i ta, tuy dâm u mà v
[1, 206]. Trong bài Dâm hay không dâm?, Nht Chi Mai cho r  ng
Phng ch dùng nhng ch bn th th hin xã hi u ám mà thôi ch không
thy mt tia hy vng nào c  ra khi, khc phc nhng hoàn cnh này: mt nhà
 gian qua ct b t ngu
a [40, 139]. ng Php chí
Tao Đàn s c bit v ng Phyt phê bình
v ng Phng ca nhi: Tam Lang, Nguyn Tuân,
Thanh Châu, Ngô Tt T thi 
phm cn phi nhu. Trong bài Địa vị Vũ Trọng
Phụng trong văn học Việt Nam cận đại (1939), u nhn xét ngòi bút ca
V Trng Phng rng: t Giông tố, vit Làm đĩ, vit Số đỏ, vit Trúng số độc
đắc, hai cái tiu thuyt t n tàn ác, hai cái tiu thuyn chua
27, 69]. c Phan vit bài Một lối văn riêng, một người bút tả
chân sắc sảo, lỗi lạc (1942) li phê phán ngh thut trào phúng rSố đỏ ca
ng Phng là mt quyn tiu thuyt hot li hot kê không ly
gì làm cao cho l27, 99i khôi hài ca ông trong Số đỏ là mt li khôi
hài nông ni, tuy nh27, 99].
7

2.2. Giai đoạn từ sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945 đến năm 1986
Trong sut mt thi gian dài sau 1945 tác phm cng Phng b 
i ch ti khi công cui mc tin hành, v
ng Phng mi dc sáng t. Trong bài Nhớ Vũ Trọng Phụng (1956),
Hoàng Cm cho rng, nh tác phm cng Phng nói chung, tiu thuyt Số
đỏ nói riêng, chúng ta 






 u cáng 



 i ch  phong
kin na thc dân Pháp. 
ng Phng: chúng ta càng c nhng Phng
n vng c sc
xây dng mt xã hi tp ci [27, 123-124]. Qua bài vit Vũ Trọng
Phụng và những tác phẩm của anh (1956), Nguyên Hng 


















 . Ông nhn xét  

trong tiu thuyt Số đỏ  , 






































 
 : không nc thc t cách mng, có s sng thc t u
tranh cách mng, hiu bit và nhìn tha cách mng [27, 129].
Trong bài Vũ Trọng Phụng (1957), ng tác phm
cng PhGiông tố, Vỡ đê 



 v Số đỏ 
sau: Số đỏ là mt s hing quá
qut v s Âu hóa trên hình th mt sát, cho nên ta thy ông có v 
ng ch o bao trùm c tác phm thì có phn lch [40, 
 xut bn mt quyn sách  Vũ Trọng Phụng nhà văn hiện
thực. Ch  a sách này là riêng v    thut c  ng
Ph ngh thut trào phúng cng Phng là không phi
ch nm trên m trào lng thp kém, pha trò m nhn nhng
nhân t th yu, cc bn t phúng thích: phá hoi toàn
b h thng, ph nh nhn cng, c s hn ghét,
lòng khinh b     c gi [41, 228-229]. Trong bài Vũ Trọng
8

Phụng nhà văn tả chân bất hủ (1960), Nguyn Duy Din nhn xét tii ca

tiu thuyt Số đỏ là có khi thì ma mai, có khi thì chua chát, hóm hnh và ngòi bút
trào lt thng, 





 , 


  v hin thc xã hi lúc y. 





























 
. c Phúc 



. 



 Nghệ thuật trào phúng của
tác phẩm Số đỏ (1964) ng Phng: Vi lm
sc so, tác gi u nhiu hing ca cuc s
phn ánh chân th nhng mt xu xa ca li sng
n  thành th [40, 290]. 

 Vũ Trọng Phụng – nhà văn tự nhiên
chủ nghĩa tiêu biểu (1971) li 

 v  Số đỏ:
sáng tác crng Phng có mt s yu t hin thc rt tt, nh
kích xã hng ging yu t y li xen ln vi nhiu yu t c hi

làm cho khá nhiu sáng tác b hc [40, 294]. Bài vit Vũ
Trọng Phụng (1965) ca Phm Th  Số đỏ là câu chuyn ca
th  mang tính yu t châm bim
c. Trong Xuân Tóc Đỏ, một tính cách điển hình được hư cấu theo nghệ
thuật phóng đại (1974), Phan C   ngh thut xây dng nhân vt
ca Số đỏc bi vi ngh thui. 

 80
 tiu thuyt Số đo
̉
.
Nguyn Hoành Khung 

 Số đỏ (1984) 



 





 : i trình
 tiu thuyt già dn, bút pháp châm bic bit sc so, Số đỏ là mt trong
nhng thành tu ngh thuc sc ct Nam hii, nht là trong
th loi tiu thuy10, 1552].
2.3. Giai đoạn từ sau năm 1986 đến nay
n này nhiu nhà nghiên cu  ng thn ca ngi bút pháp trào
phúng cng Phng trong tiu thuyt Số đỏ , .

i m làm các nhà nghiên cu mnh d dng
nh   n nghiên cu mi và vì th    c nhiu hin
9

c quá kh mt cách thuyt phc. Nhi cn mt
s v v ngh thut trào phúng trong tiu thuyt Số đỏ thông qua hình thc
ngôn ng, cách thc xây dn ng nhân vt.    c Phan
i tiu thuyt Số đỏ, 



tác gi có tài ni bt lên 






nhân vt theo phong cách dân gian. Theo ông, tác phm c
Trng Phng tuy có hn ch 


 Nguyn Hoành Khung 

















  ng Phng trong Số đỏ: Tii trào phúng c 
Trng Phng trong Số đỏ nhm thng vào cái xã hng gi thành th hc
c cng Ph
tung hoành tho kích ti tp vào toàn b cái xã hi nh 
[28, 427-428]. Nguynh   , 


 bài Vũ Trọng Phụng – nhà văn lớn, một hiện tượng văn học phức tạp (1987)
và bài Tiểu thuyết Số đỏ và tài nghệ Vũ Trọng Phụng (1991). C hai bài 



















 






















 : c Số đỏ, thng

i chi tit li chng mt mâu thung sau mi
chi tit y, n hin thp thoáng mt n i va thông minh sc so, va y khinh
b n ci vi mt tng lp xã hi nh  bch [27,
447]. Nhng công trình ca nhà nghiên cu: Những lớp sóng ngôn từ trong
“Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng (1990) c  c Hiu, Số đỏ, cuốn “truyện
bợm” kỳ tài (1990) ca Hoàng Thi, Nhân vật Xuân Tóc Đỏ trong Số đỏ
của Vũ Trọng Phụng (1998) c   c, Chất hài trong câu văn tiểu
thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng (1999) ca Nguyu quan tâm nhiu
n ngh thu kích, châm bim và còn nhìn nhn tii 
là thành công ca ch n thc. Mt s nhà nghiên cSố đỏ vi
nhng tác ph    n Trạng Lợn,  Hồ Xuân Hương,
truyn ngn ca Nguyn Công Hoan Trong bài Đôi điều so sánh giữa Số đỏ và
truyện Trạng Lợn (1998), Tr          m
10

khác bit gia hai tác phm Số đỏ và truyện Trạng Lợnp
k ni 2002) cng Phng, Vi
hc xut bn mt quyn sách nh Bản sắc hiện đại trong các tác phẩm Vũ
Trọng Phụngài vit Nhân vật nữ trong sáng tác Vũ Trọng Phụng
ca Bích Thu bàn v nhân vt trong tiu thuyt Số đỏ mà c bit chú ý ti nhân
vt ph nng nhân vng Phng không nhm mc
ng ti s yêu ghét mà ch nhn cht bt hoàn thin, khuyt
tn và suy thoái c  n phm ca xã h   i
bng bút pháp trào phúng tc sc c52, 178]. Quyn sách này 
m nhng bài riêng v Số đỏ: Bản chất mỹ học của cái cười trong Số đỏ
ca Mai Quc Liên, Mỹ học nghịch dị trong Số đỏ của Vũ Trọng Phụng c
Tun nh. Ngoài ra, Nguyn Thành Thi, Hoàng Ngc Hin, Hoàng Thi 
 dành nhiu giy m khen v tình chc cng
Phng. a, chúng tôi cc bin tiu thuyt Số đỏ còn nhc
s quan tâm ca nhà nghiên cc ngoài  thut trào phúng

vi bài Số đỏ của Vũ Trọng Phụng và chủ nghĩa hiện đại Việt Nam ca Peter
Zinoman (Hoa K) và Vũ Trọng Phụng và sự phê phán “Âu hóa” ca N.I
Niculin (Nga).
Tóm li, v ngh thut trào phúng cng Phc nghiên
cu t nhi, xem xét trên nhiu bình din và có nhng kt lun khác nhau
u hi kha ông. Ti nay ng Ph
c nhn v trí x t Nama chúng tôi hy vng là
ông ng Phng    n và tiu thuyt Số đỏ
không ch là kit tác ca Vit Nam mà còn góp mt vào hàng các tác phm trào
phúng xut sc trên th gii.
3. Đi tƣng và phm vi nghiên cứu
ng Phng sng mt cui ngn ngi và chu nhiu s nghit ngã
ca cu li cho chúng ta mt s ng tác phm  s. Ông vit
nhiu th lo  c bit thành công  tiu thuyt và phóng s. Giông tố
11

(1936), Số đỏ (1936), Trúng số độc đắc (1938) là nhng tác phng
Phng vào hàng nhng nhà tiu thuyt ln. ng thi ông cng g
s ct B vi nhng phóng s Cạm bẫy người (1933), Cơm thầy cơm cô
(1936). ng Phng không thành công lm  kch (ông vit không một tiếng
vang (1931)) khá thành công  truyn ngn.
Trong nhiu tác phm ca ng Ph dng a ngh thut
 làm ni bt v ph ca lu
do hn ch ci vit nên chúng tôi ch dng li  tìm hiu ngh thut trào
phúng trong tiu thuyt Số đỏ.
4. Đóng góp mới của luận văn
Nhiu nhà nghiên cu u nhng tác phm cng
Phn v v ngh thut trào phúng ca Số đỏ. Chính vì vy 
tài tìm hiu v ngh thut trào phúng cng Phng không ph tài mi
  a lu    u ngh thut trào phúng c 

Trng Phng qua tiu thuyt Số đỏ mt cách chi tit bng cách nhìn ca mt hc
c ngoài và c gng n nhng nhnh khái quát v th pháp ngh
thut này. Hy vng là nhng kt qu nghiên cu ca lu góp thêm mt
phn nh vào vic nghiên cu nhc sc trong ngh thut trào phúng c
Trng Phng.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong lu này, chúng tôi s du ch yu
sau:
- Pch s
- P
- P phi chiu
- P thng
6. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phn m u, kt lun và tài liu tham kho, ni dung chính ca lun
c trin khai trong bn 
12

 1  m ngh thut ca tiu thuyt trào phúng nói chung và tiu
thuyt Số đỏ cng Phng
2 : Nhân vt trào phúng trong tiu thuyt Số đỏ
3 : Ngh thut xây dng tình hung trào phúng
4 : Ngôn ng và giu trào phúng trong tiu thuyt Số đỏ

13

PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
Đặc điểm nghệ thuật của tiểu thuyết trào phúng nói chung và tiểu
thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng
1.1. Khái lƣc về trào phúng
Quan nim v trào phúng có t th nào là trào phúng
li không n. Vì trào phúng gn bó mt thit vi phm trù cái hài, mà các
cung bc tii, hình thc th hin và ni dung ca cái hài thì rng và
phc tp.   Từ điển thuật ngữ văn học, trào phúng là mt
loc bit cng tht nguyên tc phn ánh
ngh thuu t ca tii ma mai, châm bii, khoa
   c s d  ch nho, ch trích, t cáo, phn kháng
nhng cái tiêu cc, xu xa, li thc ác trong xã hi [7, 363]. Trong bài Văn
học trào phúng c c chia 3 c ti

tic, tii châm bim và ti kích. Tiếng cười hài
hước mang tính phê phán  m nh nhàng, dí dm, ch y i, 
khía cnh phát hin ra s mt câi, hài hòa hoc mâu thui gia ni
dung và hình thc, mi trong cuc sng.
Ti  c gn lin vi nhng quan nim m hc và ngh thut ting
ng là  gi   . Còn tiếng cười châm biếm 

























 : dùng
li l sc s vch trn thc cht xu xa cng cn phê phán
[10, 1962] ho có mi thing trào phúng y. Châm bim
c  m gay g ng ngh thut có ý
 [10, 1962-1963]. Nó là mn phê phán sâu cay và
mnh m. Tiếng cười đả kích là tii ph nh tri, quyt lit, th hin
 i lp cn lin vi mng xã hi tin b, chng li
nhng bo th, phng [10, 1963]. Mc dù trào phúng và cái hài có
14

nhing nht trào phúng vi
cái hài. Trào phúng  i, và ngay trong vi hin
 i vi hin thng yu t a cái hài
và yu t hài trong ngh thut trào phúng  , 










 .
Trào phúng xut phát t m khác ging 





















  tài cc trào phúng là hin thc c
th i sng.   ca ng  cái
hay, cái phi, cái thin, cái tp hoc phê phán, châm bim,  kích nhng
mâu thun, nhng nghch lý và  , cái trái,
cái ác, cái xu chng hng ca ngh thut trào phúng có th là nhng
i xung quanh, có th i ni ti là mt tng lp giai cp,
mt tp th hoc mt dân tc. Dù vng nào thì ma ngh thut
trào phúng là  cao cái thin và th i hin thc x  c ác thông qua
nhng cung bc ting xây dng ph
 to nên tii vi mm, m  kích xã hi
i. Ngh thut trào phúng là mc l nhng sai lm ca
ng và chnh sa nó mng, hp dc
lòng khinh ghét ch không phi ch i d dãi. a nu ngh thut trào
phúng chng nhng bài ht lý sâu sc trong tii thì giá tr

càng l
1.2. Nghệ thuật trào phúng trong văn học hiện thực phê phán
Trên th gic theo ch n thc hình thành
vào nha th k  Vic hin thc phê
phán xut hin mun, so vi nhc khác  châu Âu khong m
sau thì mc hin thc phê phán thuc phm trù ý thc h n.
c hin thc phê phán không ch ng nhng yêu cu ca cuu tranh
xã hi trong mt thi k lch s ng mà còn phn ánh quá trình vng ca
các h ng, nhng s ng qua li ca các hình thái ý thc trong kin trúc
15

thng tng [28, 344]. Lung dân ch n c
c  ng và phát trin thông qua nhng tác ph c hin thc phê
phán ca Balzac, c
Vim mang tính yu t cng
hin thkhông 
 , không th hin nhu cng và ngh thut 




 . Thi k 1930  1945, do xã hi Vit Nam có nhng mâu thun
dân tc và mâu thun giai cp, ch n thc phê phán c hình thành và
phát trin mnh m. Thoc Vit Nam có nhic
m mi và phc tp: tiu thuyt T lThơ mới
hc hin thc phê phán. u thuyt lãng mn ca T lt
hin trong cái không khí u ám, bun thm ca thi k thoái trào cách mng và
khng hong kinh t thì tiu thuyt hin thc phê phán li phát trin mnh m
trong không khí sôi ni, rm r ca thi k Mt trn Dân ch [3 (tp I), 56]. Cách
nhìn xã ht v, ngh thuc hin thc phê

phán khác hn thi k c. Nht Nam sáng tác tác phm theo ch
n thc phê phán không ph nói v  cho mình
ng thc mà h n xã hy mâu thun gay gt và nhng v


 hi 

 gii quyn thc phê phán mun tìm hiu hin
thc mt cách 

 nên h ng ph bin, rt g
vi sng c



 nhng tng lp dân nghèo thành th




 m, me Tây mt hng còn
mt s truyn phn ánh cuc sc ci nông dân, n
ca bng hào, bn quan li tham nhng, ca chính sách thu khóa
hà khc ca thc dân [19, 155].
Tìm hiu v lch s c Vit Nam, chúng tôi có th chia làm 3 thi k
nh (1930  1935, 1936  1939, 1940  m và s phát trin ca
c hin thc phê phán. Chng 1930  c lãng mn v
mi và tiu thuyt T lm 

. Tuy nhiên mt s 

16

hin thng Phng, Tam Lang và Tú M dn dn
c nhic gi vng t chân. Trong
tác nhng th lo
cao là nhng truyn ngNgựa người người ngựa (1934), Kép Tư
Bền ng Phng là nhi m u cho th loi
phóng s  Vit tp phóng s Tôi kéo xe (1932), ng
Pht phóng s Cạm bẫy người (1933) và Kĩ nghệ lấy Tây (1934) 


 c hin thc phê phán. 



















 : Bng nhng v 
phán nhng cái xu xa, b i, ri cùng vi nhng h tc, tp quán lc hu
trong xã hi thc dân phong kin. Tii trào phúng cc
dân tc, hóm ht sâu sc [38, 202]. Nói chung,
tính chiu cc hin thc phê phán ch c
 chính xác, nn to ch vng
vàng n th n l phc tính bt công,
o ca xã hng thi bc l s ci vi nhng
nn nhân ca xã h Chng 1936  1939, thi k Mt trn Dân ch
hc hin thc phê phán phát trin mnh m, phong phú trên nhiu th loi mà trong
u nht là tiu thuyt và truyn ngn. Chnng này, ngoài Nguyn
Công Hoan, Ngô Tt T, Tú Mng Phng và Tam Lang, 


ng, Nguyp, Bùi Huy Phn, Mnh
Phm vi phn ánh, tm bao qut hin thc trong vc hin thc phê
phán  sâu s, 





 nhng hing ni lên
trên b mt ca xã hi  c chiu sâu ca hin th
hin tht c nhng v ln có tm khái quát cao ca thi
c th hin nhng mâu thun, ch yu ca xã hi. Nhiu cây bút
n nhng s kin chính tr, xã hi có tính cht thi s nóng hi
vào trong tác phm ca mình (Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê cng Phng, Tắt
đèn ca Ngô Tt T, Bước đường cùng ca Nguyn Công Hoan, Lầm than ca Lan
17

Khai, Kim tiền ca Vi Huyc ) [20, 82]. Chính vì vy, có th 

 tình
hình chính tr, xã hi  c hin thc
phê phán phát trin. Chng 1940  c hin thc phê phán
ít  cn nhng v xã hi rng ltrc tip th hin phê phán
nhng mâu thun xã hi mt cách mãnh lit 

chc. Bi ch 
kim duyt kht khe và s khng b ca chính quyn thc dân không cho phép các
n thc vit v nhng v y. i gng kìm kim duyt ca bn
phát xít, nhng tác phm ca Nguyên Hng, Nam Cao, Tô Hoài tuy không trc
tip bóc trn nhng mâu thun giai ci kháng trong xã hi và ca ngi tinh thn
u tranh ca quc m dám nhìn thng vào
s tht, thc cái không khí oi bc, dông bão ca mt xã ht th,
n qui l chuy i thay [28, 
hc hin thc phê phán  chng cu
vi nhng truyn ngn Chí Phèo (1941), Lão Hạc (1943), Đời thừa, Một đám cưới
(1944), và tiu thuyt Sống mòn (1944). 

















 , Nam C





 tranh chân thc v nông thôn Vit
ng bn cùng hóa, phá sn, không li thoát, ht sc




 nhng tn bi kch tinh thn ci trí thc ti
sy khát vng, già mà sống mo
̀
n.
N



 , tn 1930  1945, chúng tôi thy n
thc phê phán có ý thc gn lin  vi hin thc xã hi và do
m ca h c mang tính thi s. Nhiu tác phã hòa nhc
vi bu không khí, nhng s ki xã h

miêu t cuc sng mt cách chân tht và miêu t v i rt c th, chính xác
nhng mt phn nhng yêu cn ca cuu tranh giai cu
tranh dân tc. n thu tp trung ng ngòi bút ca
mình vào vic phê phán, t cáo mãnh lit nhng th n áp bc bóc lt, nhng
chính sách m dân bp bm, gi di ca giai cp thng trng thi
thng kh ca nhân dân vi m cm thông sâu sc [38, 204]. Trong trào
18

c hin th t dòng chy cc trào
phúng vi hàng loi ngòi bút châm bim sc so ca Ngô Tt T, vi
my tính sáng to ca Nam Cao, truyn ngn trào phúng ca
Nguy kích trc din vào b quc Nht  Pháp
ca Nguyên Hng c bing Phng vi nhng tác phm
tiu thuySố đỏ, Giông tố, Cạm bẫy người, Cơm thầy cơm cô
Vc hin thc phê phán Vit Nam không phi là không có mch ngun
t trong quá kh.  Vit Nam, truyn tiu lâmc bit phong
phú, có truyn thcó mt v trí c bit quan trng, bi dân tc Vit Nam
là mt dân tc yêu chung tii, rt lc quan, và rt gii v ngh thut to
ti i. V c i và trào phúng ca Vi  c sáng tác ra trong
nhu kin lch s nh phc v cho giáo dc và u tranh giai cp
[42, 170] và n ngày nay vn có tác dng b     ng con
i, u tranh ci [42, 171]. Tiu thuyt hin thc
p thu truyn thc, châm bim cc dân tc vi
ngh thut trào phúng di dào. i vi mc a ngh thut trào phúng
n thc hin thc phê phán khác nhau. Tii
c truyn thng thì phn ln là tii h 
u khi có tii ch giu, trào lc
tho     hin thc phê phán  dng
tic 


 m vào mt long 
ca xã hi. U.Gurannich (Liên Xô) cho rng tác gi chú ý phân tích nhng mâu
thun, tính cht xu xa sai trái trong hoàn cnh bn c
bim vì c bén và có hiu l u tranh
nhm khc cng sn ch  [6, 45]. Vì tii mang trong
 sc mnh cách mng, góp phn vào vic l các th lc phng trong
xã hi giai cp.  a Tú M ng xuyên châm bi  kích
nhi và vic din ra hàng ngày. Nhiu phóng s cng
Phn ánh và t cáo nhanh nhy, kp thi nhng t nn xã hi b n
19

lên án [38, 213-214]. Chính vì vy, nhn th
thc s dn ti lên án t cáo nhng mt xu
xa thi nát, ri ca xã hi thc dân phong kii, và nói lên ni
thng kh ca các tng l c hin thc phê phán
ca Vit Nam là va k tha truyn thi va khc phc nhc
m còn tn ti trong th gi ng nhu cu thm m mi m ca thi
k hii.
 k XX,  Hàn Quc bc hii vi
phong trào Shinmunhak c m  u là Yi Kwang Su, Kim
Tong In, Kim Yoo Jeong Trong bài Văn Xuôi Triều Tiên trên đường hiện thực
chủ nghĩaChong Ho cho rng u Tiên thi k u có quan
t công c  xây dng hoc khai sáng xã hi cho nên
nhng tác phm 



 mang tính cht giáo hun 

. n

thc v vai trò khai sáng và gii phóng cc  càng phù hp vi








 ng ch n thc. Nói v
thi k này chúng tôi không th không nhc tên ca ông Yom Sang Sop và Chae
n thc phê phán tiêu biu nht trong
 phn ánh 

 n thc t Hàn Quc thi thuc
a thông qua ngh thu        t tiu thuyt
Mansejeon c hoan hô) và Sam đae (Ba th h), 

 ên




 hin thc ch t cách sc so. Sam đae là mt tác phm
him hoi kt h c c tiu thuyt xã hi và tiu thuyt phong tc. Nh bc
tranh xã hi rng ln và nhng bc chng th hin trong
n tiu thuyt trong nhng thành tu ni bt ca
c Trii [11, 17]. i vi ông Chae Man Shik, tuy tác phm
ca ông không nhi       m cm hng phê phán.
Trong tiu thuyt Thakryu (Dòng ch tng mâu thun xã hi

y bt công và di trá và t cáo s bóc lt kinh t ca Nht Bn mt cách mnh
m. Ngày i dân Hàn Quc sng kh  Nht B
20

Vii ch  na phong kin thc dân Pháp. Chính quyn  hiu rõ
c chính là mt th c bén và li hi có th a v thng
tr ca chúng. c s c, có tinh thn dân tc, có th s
dng ngòi bút c tuyên truyn, quc cho i chúng tinh thn
u tranh gii phóng trong thi gian ngn. Cho nên chính quyn 
Nht Bn m soát khc Hàn Quc bui quay
sang vit các tiu thuyt v các s kin quá kh  giúp h tm thi lng tránh
nhng v hin ti [11, 17]. S kim duyt này giúp Nhc nhng
hong cách mng và kêu gc lc Hàn Quc thông qua nhng tác
phc tin b và mang tinh thn dân tc. Chính trong thi k 
cc, mc hin thc phê phán là mt sc mnh ht sc cn thit
và c phát trin mnh m. Bi thông qua ngh thu
th phê phán và công kích ch  phát  xít Nht mt cách gián tip ng thc
gi hoàn toàn có th hic dng ý c. Vì vy rt nhi
Quc quan tâm và chú tr  Hàn Quc, 
Vit Nam trong mt xã hi thc dân Pháp na phong kin, tác phc chu
s kim duyt khc nghit ca chính quyn thc dân. Nên tác phm không th phê
 kích mnh m trc din bn thc dân và không th  cp ti mâu thun
n ca dân tc Vit Nam vi thc dân Pháp mt cách trc tip,  ngh
thu thành mt công c hu ích có sc công phá mnh m vào
ch  thc dân Pháp, phát xít Nht và v sau là ch  M - ngy.
ã nói  trên, vc hin thc phê phán mang tính lch s và không
phi là hing cá bit. Do ng ca ch  thc hin thc
phê phán và nhc trào phúng xut hin và rt phát trin  Hàn Quc và
Vim chung ca các tác phm hin thc phê phán là bc l, phê phán,
 kích, ph nh trt t xã hi. n thc phê phán luôn

có ý thc s dng ma và hiu qu ngh thut trào phúng  phát huy
cao nht sc mnh ca ngòi bút. Ngh thut trào phúng làm cho nhng hing
gi di, nh  nên l bch và nng sau ting
21

i bao gi ng nói phê phán, ph y chua cay. Có th xem mi
cây bút trào phúng xut sc ti bc phá mà chính sách kim duyt ca
chính quy bit là nguy him mà không bit tháo g  nàoy,
ngh thut trào phúng c bit quan tri vi xã hi nht là xã hi
nm trong vòng kìm ta ca ngoi quc.
1.3. Tiểu thuyết trào phúng Số đỏ của Vũ Trọng Phụng
ng Phi Hà Ni, ông ch yu sng  ph Hàng
Bcu cho din mo ca xã hi thc dân phc tp, nhn nháo, xô
b.  ng me tây, gám, nhng k có tin ngang nhiên sng
xa hoa, try lc, tàn nhn và gi di ng Phng  ghét xã hi
thc dân na phong ki o và phn ng gay gt vi li sng Âu hóa
ry l ch cm din ra lúc by gin sát và nhn ra s vô
 s u cángi sng và t góc nhìn xã hi 
cht ngòi bút ca mình vào nhng hi, làm nên mt s thng nht
trong cui sáng tác ca mình, là tp trung phn ánh xã hi thi nát, nh 
gi di mt cách sâu sc, quyt lit.  c thc hin bng mt ngh
thut trào phúng bc thy. Trong thi k 30  45, nhn nhng cây bút tu táo,
y ch nhy ma mai, giu cti Nguyn
Công ng Phng. Nguyng ch khôi hài
trong mt s truyn ng   ng Phng thì trào lng trong sut c mt
cung thiên tiu thuyt [40, 390].
ng Phng là mt trong nhng tên tui ni bu ca nn 
xuôi Vit Nam và ông sáng tác  nhiu th long t kn phóng s. Mc
dù cui ca ông ngn ngi và ch yu vi
khng tác ph  li có th th s. Mi th loc

nhng thành t     t là  hai th loi: tiu thuyt và
phóng s. Tác phm tiêu biu ca ông là tiu thuyt Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê và
phóng s Kỹ nghệ lấy Tây, Cơm thầy cơm côGiông tố và Số đỏ 
c gi là kit tác. Tiu thuy  Trng Phng vi Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê
22

(1936) xây d  c tu; to d 
nhân v các tng lp, giai cp, xây dng nhit hp tài
tình các yu t bi hài. Kt cu hoành tráng, ngôn ng hanh, sc so, nhân vt có
ngôn ng riêng theo tng lng cp, ngành ngh rng [17, 51] c
 to nên sc hp dc bit cho tiu thuyt cng Phng. ng
Phc sng t chân   vch
trn cái xã hi nhic ca cuc cách mng tháng Tám. c
tiu thuyt Số đỏ chng hn, chúng ta không ch phc tài cng Phng mà
còn trân trng bit bao tinh thn phn kháng quyt lit ca ông vi xã h
thi.
Tiu thuyt Số đỏ là mt cun tiu thuyt hot kê vi nhng tình hung gi
nh, nhng nhân vi, nhng tình tit ngu nhiên và ht
vi nhau trong ct truyn [48, 74]. Xung quanh tác phm Số đỏ c ng
Phng có nhiu ý kin không thng nht v ng ngh thut c
gây nên nhng cuc tranh lun, bút chin sôi ni. Mt mt, tiu thuyt Số đỏ là
mt tác phm trào phúng chua chát. Nguyn Hoành Khung cho rng bút pháp
châm bim cng Phc bit sc so,  c xã hi gi di
i. Trong bài Số đỏ ca Nguyn Hoành Khung, ng Ph kích
c cái xã hng gi thành th i by theo li s
rm, ht sc l   m còn ch giu nh   c thc dân
khuyÂu hóa, vui v tr trung, gii phóng ph n,
th dc th thao, cht giáo 
ch giu khu hiu bình dân bp bm ca bi [10, 2036].
Mt khác, tii ca tiu thuyt Số đỏ là ti c. Trong bài Vũ

Trọng Phụng và niềm căm uất không nguôi ca Nguynh, Số đỏ c
coi là mt tiu thuyt trào phúng có mc thi k này. Nói
chung ngh thut trào phúng cho  i vit phát huy thoi mái  ng
ng và bút pháp i [40 c Phúc cho rng mt tác phm
Số đỏ cng Phng thì t ch , nhân vt, ct truyn, tình
23

tit, b cc, ngôn ngn th pháp ngh thuu có tính cht trào phúng, gây
i c [31, 114]. Trong bài Trào phúng của Vũ Trọng Phụng trong “Số đỏ” ca
Hoàng Ngc Hin, tiu thuyt Số đỏ c nhnh là mt kho phong phú các
th thuc. Ngay nhng hình thc ng c s dng
 gây hiu qu khôi hài [40, 389]. Mc dù các nhà phê bình không thng nht
c v tii cng Phng là tii hàc hay tii chua
 ph nhc tiu thuyt Số đỏ là mt trong nhng
tiu thuyt trào phúng xut sc cc Vin 1930  1945.
 ca tác pht vai trò quan trng. Tên tác phm t
m ca mình, nó là s ng, là mt cách
dit hàm súc  ca i ngh nhiu khi nói rõ v ch  hoc ni
dung mt cách khái quát nht. Tác phvy. Tên tác phng
mnh vào th hiu cc gii ta chc mt tác ph
 tác phm gây mt c bit. Lý do nào khin  Trng Pht
tên cho tác phm ca mình cái tên Số đỏ? Theo bài Những lớp sóng ngôn từ trong
Số đỏ c c Hiu, nhà nghiên cu cho rng ng Pht tên tiu
thuyt Số đỏ do s gi ý t hai nhân vy S và nhân vt trung tâm
Xuâ : M u hành trình ly k này là cuc gp g  - Ông
Thy S (chú ý s gn bó ca hai nhân v tiu thuyt ông
thy S  = S ) [9, 183]. Ý kin c c Hiu rt hp lý và
thú v kin khác, Số đỏ là s phn và là hai mt ca s phn. Một
mặt, Số đỏ là s phn c  i g c nhng chuyn may mn. Mi
chuyn trong tác phm này din ra trong khong 5 tháng, t n cui ông thy

c s ca nhân vt trung tâm Xuân  và d 
vy, chúng tôi có th hic t S trong Số đỏ là s phn hoc s mnh ca
i nói chung và do thn, chúa hoc trnh v 
i không th c s phn c t qm mang
tính truyn thng, c bit là hc thuynh mnh ca Nho giáo. Thi k trung
i, Nho hc phát trin và nhi có quan nim ri
24

din cho s phn tp th   ng cao c ca nhân dân thì s phn ca h
không th mang tính cht ng  c. C   ng ca nhân vt
 t i mang tính cht tt yu, h ch có th ,
không th c. Mặt khác, theo cách hiu thi hii thì S là s
phn, s  là s phn cui ca mng gc may mn.
S  ca Xuân không phi do s run ri thn bí ban cho mà do mt xã hi gi
di, nh o nên. Mt xã hi l bch, gi d t
mt tht banh  sân qun tr thành mt anh hùng cu quc, mt
bi. Nguyn Hoành Khung nói rng không phi do s
 mà chính cái xã hng gi try lc và bp bm ,
i hùng ca nó [10, 1552].
 t mt câu hi na vì   ng Phng chn th loi tiu
thuyt mà không chn th loi khác? TTừ điển thuật ngữ văn
học, tiu thuyt là mt th loc mi, rt trong phn ánh th gii vi
mô l   có th phn ánh s phn ca nhiu cu i, nhng bc tranh
phong tc xã hi, miêu t u kin sinh hot giai cp, tái hin nhiu
ng [7, 328]. Vì th, nhng Phng chn th loi tiu
thuy phn ánh hin thc xã hi l i mà  c
i ca gã Xuân Tóc  vô hc, nh may mn mà pht lên nhanh chóng. Và vi
tm ca mt tiu thuyi ngh thut trào phúng bc thng
Pho nên mt tác phm bt h.
Kt cu tiu thuyt Số đỏ c trin khai vi 20 , t n cui k

nhng câu chuyi, vô lý n mc bt và k qung Phng
 bình dii ca xã hi h cp nhng v c th và len li
vào nhng ngõ sâu ci sng. Nhân vt trung tâm  là m côi, k
 ngh u, bán phá xa, nht
trình, chy c rp hát, thi loa qung cáo thuc lu Khi nht bóng  sân qun vt,
Xuân b i vic do mng vô giáo dc g
mt cuc gp may mn nht trong cui c bi vì nó chính là
25

m     giúp Xuân c vào xã h    ng.
Nh c Ha v xã hi ca
 c kéo lên mt cách ngon mc, t h n mt anh hùng ca
c trong khou tiên Xuân tr thành i qun lý mt hiu
c gii thiu cho c c Hng thuc.
Dn dn hn c tn vt, ng lên ci cách Pht
giáo ri li tr thành mt nhà cu quc, mt bng cách li dng c cái
xã hng gi y.  kích, trào lng, ph nhn t , bà Phó
 c Hn tt c nhân vt khác. Tác phm
tp trung k v s phn mp may, v mn h
theo li s  t   xã hi l  di, thi nát,
kch cm vi nhiu s ki  Âu hóa, vui v tr trung, gii
phóng ph n, cht giáong Ph phê phán
mãnh lit vi nhng v  o Pht, ph n tân thi
y, trong Số đỏ ng Phph nh hu ht các mt  xã hi thc
dân phong kin: T chính tr, lu  c, t  c ngh
thun y phc, l nghi, sinh hoi t m, t
mt phía và cái phía tiêu c  i lên theo bút pháp
bim ha [26, 157].
Tiu thuyt Số đỏ c cách mng tháng Tám, c ca
cuc cách mng bao gi a dn nén, bc bí và b tc. Chí

Phèo ca Nam Cao phc di, b tc ca s phi và
th phía chân tri vn mang mt màu sy hy
vng và s ha hi thay nào. Tính chiu ca Số đỏ th hin  ch nó công
kích vào s i bi ca xã hng gi, ph nhn xã hi 
c m lên án hin thng Phng dùng sc mnh
ca ti ph nhn xã hi. Trong lu
n v Số đỏ dâm hay không dâm mà ch n ngh thut trào phúng
ca tác phm, theo quan nim c. c