Công chúng tham gia diễn đàn báo mạng điện tử (khảo sát chuyên mục Diễn đàn Báo Dân trí Ý kiến bạn đọc của Vietnamnet và Bạn đọc của Vnexpress

1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN NGỌC CƯƠNG

CÔNG CHÚNG THAM GIA DIỄN ĐÀN BÁO MẠNG
ĐIỆN TỬ
(KHẢO SÁT CHUYÊN MỤC “DIỄN ĐÀN” BÁO DÂN TRÍ, “Ý KIẾN
BẠN ĐỌC” CỦA VIETNAMNET VÀ “BẠN ĐỌC” CỦA VNEXPRESS
TỪ THÁNG 02/2012 - 06/2012)

Chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60.32.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN:
TS. NGUYỄN THỊ TRƯỜNG GIANG

HÀ NỘI, THÁNG 12-2012

2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



NGUYỄN NGỌC CƯƠNG

CÔNG CHÚNG THAM GIA DIỄN ĐÀN BÁO MẠNG
ĐIỆN TỬ

(KHẢO SÁT CHUYÊN MỤC “DIỄN ĐÀN” BÁO DÂN TRÍ, “Ý KIẾN
BẠN ĐỌC” CỦA VIETNAMNET VÀ “BẠN ĐỌC” CỦA VNEXPRESS
TỪ THÁNG 02/2012 - 06/2012)
Chuyên ngành: Báo chí học
Mã số: 60.32.01

LU ẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ


GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN:
TS. NGUYỄN THỊ TRƯỜNG GIANG

HÀ NỘI, THÁNG 12-2012


5
Danh mục các từ viết tắt sử dụng trong luận văn

1. Báo mạng điện tử - BMĐT
2. Nhà xuất bản - NXB
3. Dân trí - DT
4. Dân trí tiếng Anh - DTiNews
5. Công nghệ thông tin - CNTT
6. Ví dụ - VD
7. Giao thông vận tải - GTVT
8. Lao động thương binh và xã hội - LĐTB & XH
9. Mua bán 24 - MB 24
10. Thành phố Hồ Chí Minh - TP.HCM
11. Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn - ĐHKHXH&NV
12. Thông tin đại chúng - TTĐC




6
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÔNG CHÚNG THAM GIA
DIỄN ĐÀN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ 10
1.1. Một số khái niệm liên quan 10
1.1.1. Sự tham gia của công chúng 10
1.1.2. Công chúng báo mạng điện tử 10
1.1.3. Diễn đàn Báo mạng điện tử 12
1.1.4. Báo mạng điện tử 13
1.2. Đặc điểm của công chúng báo mạng điện tử
13
1.3. Đặc điểm diễn đàn trên BMĐT 16
1.4. Vai trò của công chúng trên diễn đàn báo mạng điện tử 22
1.4.1. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử là khách thể tiếp nhận
thông tin 22
1.4.2. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử là chủ thể cung cấp thông tin 22
1.4.3. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử là cầu nối giữa người làm báo và
nguồn tin 23
1.4.4. Công chúng diễn đàn báo mạng có vai trò khởi xướng thông tin . 24
1.4.5. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử có vai trò bổ sung, xác
nhận thông tin 24
1.4.6. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử giúp phần nâng cao tính
năng đa phương tiện của báo mạng điện tử 25
1.4.8. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử góp phần bổ sung hoặc
thay đổi một phần kế hoạch tuyên truyền và phát triển của tờ báo 29
1.4.9. Công chúng diễn đàn báo mạng điện tử giúp hỗ trợ, cung cấp
thông tin, đề tài cho phóng viên, nhà báo 30
Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG CHÚNG THAM GIA DIỄN ĐÀN
BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ 33
2.1. Vài nét về các tờ báo được khảo sát 33
2.1.1. Dân trí (www.dantri.com.vn) 33

7
2.1.2. VnExpress (www.vnexpress.net) 34
2.1.3. VietNamNet (www.vietnamnet.vn) 36
2.2. Khảo sát sự tham gia của công chúng trên diễn đàn BMĐT 37
2.2.1. Tham gia bằng cách truy cập vào tờ báo 37
2.2.2. Tham gia bằng cách viết bài cho tờ báo 42
2.2.3. Tham gia bằng cách bình luận, phản hồi các bài viết của tờ báo 47
2.3. Một số đánh giá về hiệu quả sự tham gia của công chúng trên diễn đàn
BMĐT 56
2.3.1. Những kết quả đạt được 56
2.3.2. Những tồn tại và hạn chế cần khắc phục 59
Chương 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG CHÚNG
THAM GIA DIỄN ĐÀN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ 64
3.1. Nâng cao chất lượng Công chúng tham gia diễn đàn báo mạng điện
tử 64
3.1.1. Nâng cao chất lượng biên tập viên 64
3.1.2. Chuyên nghiệp hoá đội ngũ phản hồi 65
3.1.3. Lắng nghe công chúng 67
3.1.4. Đa dạng hoá các hình thức để thu hút độc giả tham gia 68
3.1.5. Có kế hoạch xây dựng diễn đàn 69
3.1.6. Nâng cấp hạ tầng, đổi mới công nghệ 76
3.1.7. Có chế độ đãi ngộ xứng đáng 77
3.2. Các cơ quan báo chí cần quan tâm, chăm sóc sự đóng góp của công
chúng thông qua mục diễn đàn 78
3.2.1 Tương tác, quan tâm, cảm ơn 79
3.3.2. Hướng tới phát triển cộng tác viên 81
KẾT LUẬN 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO 86
PHỤ LỤC

8
DANH MỤC BẢNG


Bảng 1: Thống kê số lượng truy cập trung bình hàng ngày của các báo 37
từ tháng 1/2012 đến tháng 7/2012 39
Bảng 2: Thống kê kết quả thăm dò mức độ truy cập chuyên mục “Diễn đàn”
của báo Dân trí, chuyên mục “Bạn đọc” của VnExpress và “Ý kiến bạn đọc”
của VietNamNet 40


9
DANH MỤC HÌNH ẢNH


Hình 1: Box phản hồi của báo điện tử VnExpress 18
Hình 2: Box phản hồi của báo điện tử Dân trí 18
Hình 3: Mẫu thăm dò ý kiến trên báo điện tử Dân trí 19
Hình 4: Mẫu kết quả thăm dò ý kiến trên báo VnExpress 20
Hình 5: chuyên mục Diễn đàn bạn đọc trên báo điện tử Dân trí 21
Hình 7: Số liệu thống kê của Alexa về lượng người truy cập của VnExpress.net 38
Hình 8: Số liệu thống kê của Alexa về lượng người truy cập của báo điện tử
Dân trí 39
Hình 9: Mẫu thăm dò ý kiến trên báo Dân trí 48
Hình 10: Ngay sau khi bình chọn, công chúng có thể xem kết quả 48
Hình 11: Mẫu hỏi đáp pháp luật dành cho độc giả trên báo Dân trí 52

10
DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1: Lượng đọc mục “Bạn đọc” báo VnExpress 39
Biểu đồ 2: Mục đích truy cập mục bạn đọc của báo VnExpress 40
Biểu đồ 3: Ý kiến của bạn đọc về nội dung chuyên mục “Diễn đàn” của báo
Dân trí, “Ý kiến bạn đọc” của Vietnamnet và “Bạn đọc” của Vnexpress 41
Biểu đồ 4: Công chúng đánh giá về giao diện của Dantri, VnExpress và
VietNamNet 41
Biểu đồ 5: Số lượng bài viết cập nhật trên mục diễn đàn 42


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do lựa chọn đề tài
Báo chí ra đời do nhu cầu thông tin - giao tiếp, giải trí và nhận thức của
con người. Vì vậy, báo chí là một bộ phận không thể thiếu trong đời sống tinh
thần của mọi người, mọi dân tộc. Với xã hội hiện đại, báo chí trở thành kênh
thông tin không thể thiếu với công chúng, không phân biệt tuổi tác, trình độ,
địa vị, giới tính,…
Báo chí Việt Nam tuy ra đời muộn hơn so với nhiều nước trên thế giới
song có tốc độ phát triển nhanh, ngày càng đáp ứng được nhu cầu thông tin
của công chúng trong và ngoài nước, góp phần vào sự phát triển của đất nước.
Trong đó, loại hình báo mạng điện tử ngày càng khẳng định được vị trí của
mình trong hệ thống báo chí Việt Nam. Kể từ khi ra đời lần đầu tiên tại Việt
Nam vào tháng 12/1997, cho đến nay, số lượng tờ báo mạng điện tử và các
trang thông tin không ngừng tăng cả về số lượng và chất lượng.
Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, báo mạng điện tử đã có những
bước phát triển vượt bậc, trở thành một kênh thông tin nhanh nhạy và đa dạng,
phong phú cả về nội dung và hình thức.

Điều 1 Luật Báo chí năm 1989 đã quy định rõ Vai trò, chức năng của
báo chí “Báo chí ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện
thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã hội ; là cơ quan ngôn luận
của các tổ chức của Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội (dưới đây gọi
chung là tổ chức) ; là diễn đàn của nhân dân”. Sự tích cực tham gia trao đổi,
thảo luận, phản biện những vấn đề của đất nước của người dân tạo không khí
dân chủ, công khai, minh bạch, đóng góp vào sự phát triển của đất nước, quyết
định nhiều vấn đề quan trọng.
Nền báo chí Việt Nam, có hơn 150 năm lịch sử hào hùng, báo chí cách
mạng với 86 năm cống hiến vẻ vang, đang phấn đấu nâng cao tính chuyên
nghiệp, thực hiện ngày càng tốt vai trò và chức năng đó. Hòa cùng sự phát

2
triển của truyền thông đại chúng hiện đại, báo mạng điện tử Việt Nam cũng đã
ứng dụng những phương thức truyền tải thông tin, phương thức sáng tạo tác
phẩm, quy trình sản xuất sản phẩm báo chí mới nhằm đáp ứng yêu cầu ngày
càng cao của công chúng. Trong đó, việc khai thác tính tương tác của báo
mạng điện tử đang được nhiều tờ báo chú trọng.
Tính tương tác cao là đặc trưng trội hơn của báo mạng điện tử so với
các loại hình báo chí khác. Phát huy lợi thế này, tổ chức diễn đàn đang là một
phương thức được các báo mạng điện tử sử dụng để nâng cao hiệu quả hoạt
động của cơ quan báo chí, thu hút công chúng. Từ các diễn đàn trên báo mạng
điện tử, độc giả có thể chia sẻ, góp ý, bình luận ý kiến của mình về nội dung
đăng tải trên báo mạng điện tử. Sự tham gia mạnh mẽ và đông đảo của bạn
đọc ở nhiều lứa tuổi tầng lớp đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển
của báo mạng điện tử tại Việt Nam. Một số tờ báo mạng điện tử đạt được sự
tăng trưởng vượt bậc khi đẩy mạnh việc chăm sóc bạn đọc, đưa bạn đọc tham
gia nhiều hơn vào hoạt động thông tin trên báo chí trước các vấn đề kinh tế -
chính trị - xã hội - y tế…các chuyên mục: Diễn đàn, blog, bạn đọc chính là
những mảng nội dung đặc trưng nhất cho thấy phần đóng góp quan trọng của

bạn đọc đối với sự phát triển của báo mạng điện tử.
Với hơn 87 triệu dân, Việt Nam là một trong những thị trường công
chúng TTĐC lớn, hấp dẫn và tiềm năng. Đây là điều kiện tốt cho báo chí
truyền thông phát triển, đồng thời cũng là khó khăn, phức tạp, thách thức lớn
đối với báo chí. Công chúng TTĐC hiện đại có trình độ, bản lĩnh, chính kiến,
đòi hỏi cao về chất lượng thông tin từ báo chí,…
Ở Việt Nam, từ khi công cuộc đổi mới bắt đầu, một số cơ quan truyền
thông đã ý thức sâu sắc tầm quan trọng của độc giả và xem đó là kim chỉ nam
của báo chí thời đổi mới, đó là “có bạn đọc là có tất cả”. Thành công của các
tờ báo có tiếng như Tuổi trẻ, Thanh Niên, Lao động, Tiền Phong… đã minh
chứng cho điều này. Nếu không xuất phát từ ý thức hướng về độc giả thì khó
có thể có được những thành công ở một tờ báo. Những trang báo mạng điện tử

3
như VnExpress, Vietnamnet, Dân Trí,… khi mới thành lập rất khó khăn để thu
hút độc giả về báo mình. Báo mạng điện tử trong những ngày đầu, cơ chế chưa
tạo thành một hành lang pháp lý, trang báo chưa được thừa nhận, nhưng “tài
sản” là bạn đọc đã khiến những người tác nghiệp trên loại hình báo chí còn rất
mới mẻ này vững tâm bước tiếp. Tuy nhiên, cũng còn một số cơ quan báo chí
chưa có sự quan tâm, đầu tư và hành động cần thiết đối với vấn đề nghiên cứu
công chúng và nhận thức về tầm quan trọng của độc giả. Thực trạng của một
số diễn đàn trên báo mạng điện tử Việt Nam ra sao? Độc giả đóng vai trò quan
trọng như thế nào? Sự thay đổi của các tòa soạn với nhận thức về vai trò của
độc giả thông qua các mục Diễn đàn trong thời gian qua được thể hiện như thế
nào? Phải làm sao để cải tiến các diễn đàn và tạo cơ hội cho độc giả phát huy
tốt hơn vai trò của mình… Những câu hỏi này đang làm đau đầu không ít lãnh
đạo các cơ quan báo chí trước đòi hỏi tất yếu của xu thế phát triển báo mạng
điện tử hiện đại.
Xuất phát từ chính đòi hỏi cấp thiết đó, cũng như tình hình thực tế cơ
quan báo chí nơi mình đang công tác - báo mạng điện tử Dân trí, tôi đã chọn

đề tài nghiên cứu “Công chúng tham gia diễn đàn báo mạng điện tử” (Khảo
sát chuyên mục “Diễn đàn” Dân trí, “Ý kiến bạn đọc” Vietnamnet và “Bạn
đọc” Vnexpress từ tháng 02/2012 - 06/2012) nhằm góp phần giải quyết một
vấn đề thực tiễn, giúp các cơ quan báo chí đáp ứng những đòi hỏi tất yếu của
thời cuộc đặt ra.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài hiện nay:
Hiện tại, đã có khá nhiều những tài liệu nghiên cứu về BMĐT. Nó xuất
hiện trong một số cuốn sách và trong nhiều luận văn, khóa luận của sinh viên.
Cụ thể như cuốn: "Báo mạng điện tử - những vấn đề cơ bản" của TS.
Nguyễn Thị Trường Giang, NXB Chính trị - Hành chính Quốc Gia, 2011;
"Báo trực tuyến" của Mike Ward (Vũ Tuấn Anh dịch), NXB Focal Press,
2002; "Các thủ thuật làm báo điện tử" của Vũ Kim Hải, Đinh Thuận, NXB
Thông tấn, 2006.

4
Một số khóa luận cử nhân, thạc sĩ trước đây đã nghiên cứu về BMĐT,
diễn đàn BMĐT hay công chúng BMĐT như: Luận văn thạc sĩ “Báo chí trực
tuyến – những vấn đề lý luận và thực tiễn” của Phan Văn Tú (Đại học
KHXH&NV – 2006); khóa luận tốt nghiệp “Tương tác đa chiều của bạn đọc
trên báo mạng điện tử” của tác giả Lưu Thị Vân (Đại học KHXH&NV –
2006); Đề tài nghiên cứu khoa học “Chương trình giao lưu trực tuyến –
phương thức hiệu quả của tính tương tác trên báo mạng điện tử” của Trần
Thị Kim Dung (Đại học KHXH&NV – 2006); Luận văn thạc sĩ "Đặc điểm
công chúng báo chí Internet Việt Nam" của Hà Thu Hương (Học viện Báo chí
và tuyên truyền - 2002); luận văn thạc sĩ "Thực trạng và giải pháp xử lý thông
tin trong tòa soạn BMĐT ở Việt Nam hiện nay" của Trần Hồng Vân (Học viện
Báo chí và tuyên truyền - 2005); luận văn thạc sĩ "Hoạt động tương tác trên
báo mạng điện tử" của tác giả Trần Quang Huy (Học viện Báo chí và tuyên
truyền - 2006); luận văn thạc sĩ "Tổ chức diễn đàn trên BMĐT ở Việt Nam
hiện nay" của Nguyễn Thị Trường Giang (Học viện Báo chí và tuyên truyền -

2004); luận văn thạc sĩ "Tương tác giữa tòa soạn và công chúng BMĐT" của
Nguyễn Hoàng Quỳnh Hương (Học viện Báo chí và tuyên truyền - 2012);
luận văn cử nhân "Tính cập nhật thông tin của báo Internet" của Lê Thanh
Huyền (Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn- Đại học Quốc gia Hà Nội-
2007); luận văn cử nhân "Nâng cao hiệu quả khai thác tính đa phương tiện
trên BMĐT ở Việt Nam" của Vũ Anh Tú (Học viện Báo chí và tuyên truyền –
2007); luận văn cử nhân ""Nhà báo công dân" với hoạt động thông tin trên
BMĐT" của Nguyễn Hoàng Quỳnh Hương (Học viện Báo chí và tuyên truyền
- 2008); luận văn cử nhân "Độ tin cậy của thông tin trên BMĐT ở Việt Nam"
của Hoàng Thu Oanh (Học viện Báo chí và tuyên truyền – 2008).
Trong số các khóa luận tốt nghiệp đại học, luận văn thạc sỹ và đề tài
nghiên cứu khoa học nêu trên có ba công trình đáng chú ý. Luận văn thạc sỹ
“Đặc điểm công chúng độc giả báo Internet Việt Nam” của tác giả Hà Thu
Hương (Học viện Báo chí và Tuyên truyền - 2002): Luận văn thạc sỹ “Tổ

5
chức diễn đàn trên báo mạng điện tử ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn
Thị Trường Giang (Học viện Báo chí và Tuyên truyền - 2005) và Luận văn
thạc sỹ “Hoạt động tương tác trên báo mạng điện tử” của Trần Quang Huy
(Học viện Báo chí và Tuyên truyền – 2006).
Luận văn “Đặc điểm công chúng độc giả báo Internet Việt Nam” đã
nghiên cứu quá trình hình thành báo chí Internet và một số khái niệm chung về
công chúng độc giả báo Internet; khảo sát đặc điểm công chúng độc giả các tờ
báo Internet tiêu biểu của Việt Nam: Nhân dân điện tử, Lao động điện tử, Quê
hương điện tử, Vnexpress, VASC Orient, VDC Media, những đề xuất cơ bản
nhằm phát triển báo chí Internet Việt Nam trong tương lai. Là một luận văn
thạc sỹ được thực hiện công phu, tác giả đã có nhiều đóng góp trong nghiên
cứu lý thuyết và thực tiễn báo mạng điện tử giai đoạn những năm 2000. Trong
đó phần nội dung về đặc điểm công chúng được chủ yếu đề cập trong chương
2 về đặc điểm công chúng độc giả, nhu cầu thỏa mãn thông tin, khả năng tiếp

nhận, tâm lý tiếp nhận của độc giả. Vấn đề phát triển báo mạng điện tử Việt
Nam chiếm khá nhiều nội dung của luận văn mà vấn đề từ đặc điểm công
chúng rút ra bài học, đề xuất giải pháp với các báo chưa được đề cập tới nhiều.
Tuy vậy, luận văn trên là một nguồn tham khảo rất bổ ích, nhất là về lý thuyết
trong quá trình tôi thực hiện đề tài của mình.
Luận văn thạc sỹ: “Tổ chức diễn đàn trên báo mạng điện tử” của tác giả
Nguyễn Thị Trường Giang đã tìm hiểu thực trạng các diễn đàn báo mạng điện
tử thông qua khảo sát một số tờ báo tiêu biểu của Việt Nam, từ đó đề xuất
những giải pháp nhằm khắc phục hạn chế và nâng cao chất lượng của hình
thức trao đổi thông tin này. Tác giả đã phân tích vài trò và các hình thức diễn
đàn trên báo mạng, so sánh sự khác biệt giữa diễn đàn trên báo mạng điện tử
và các loại hình báo chí khác, khảo sát một số tờ báo mạng điện tử tiêu biểu:
Nhân dân, Vnexpress, Vietnamnet, VOVNews, đề xuất quy trình các bước
thực hiện diễn đàn. Luận văn có nhiều ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn. Tuy
vậy, đến thời điểm hiện tại, diễn đàn trên báo mạng điện tử Việt Nam đã có

6
nhiều thay đổi, bên cạnh đó, trong luận văn của mình, tác giả chú ý vào việc tổ
chức diễn đàn, nội dung về công chúng của diễn đàn chưa được đề cập sâu.
Với đề tài “Hoạt động tương tác trên báo mạng điện tử” tác giả Trần
Quang Huy đã nghiên cứu: Vai trò của hoạt động tương tác trên báo mạng
điện tử, thực trạng hoạt động tương tác trên báo mạng điện tử (tương tác trực
tiếp qua thư điện tử, box phản hồi trực tiếp dưới mỗi bài báo, phản hồi thông
tin qua đường dây nóng, phản hồi thông tin qua đường thư tín, bình chọn –
thăm dò dư luận, tương tác qua diễn đàn trực tuyến, tương tác trên các câu lạc
bộ trực tuyến); từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng hiệu quả,
hoạt động tương tác trên báo mạng điện tử. Có lẽ do đề cập đến khá nhiều vấn
đề trong dung lượng 91 trang luận văn là khá ít ỏi, vì vậy tác giả chủ yếu đi
vào thống kê, phần phân tích và nhận xét từ khảo sát thực tiễn, đề xuất giải
pháp mới chưa nhiều.

Nhìn chung, trong những nghiên cứu của mình, các tác giả đã khẳng
định vai trò của BMĐT, của công chúng đối với BMĐT, nhiều tác giả đã đi
sâu nghiên cứu về công chúng BMĐT với những đặc trưng riêng, nghiên cứu
tương tác giữa tòa soạn và công chúng BMĐT. Tuy nhiên, các đề tài trên chưa
nghiên cứu và khảo sát về sự tham gia của độc giả, đặc biệt là trên các diễn
đàn báo mạng điện tử. Như vậy, đề tài “Công chúng tham gia diễn đàn báo
mạng điện tử” (Khảo sát chuyên mục “Diễn đàn” Dân trí, “Ý kiến bạn đọc”
Vietnamnet và “Bạn đọc” Vnexpress từ tháng 02/2012 - 06/2012) là một đề
tài mới, không trùng lặp với các công trình nghiên cứu trước đó.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
Mục đích của đề tài là thông qua việc khảo sát nhằm đánh giá thực
trạng sự tham gia của công chúng trên diễn đàn BMĐT Việt Nam hiện nay, từ
đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng sự tham gia của công chúng BMĐT
nói chung, trên diễn đàn BMĐT nói riêng.
Để đạt được mục đích, khóa luận cần thực hiện những nhiệm vụ cụ thể sau:
- Tìm kiếm, nghiên cứu các tài liệu, lý thuyết cơ bản nhất về BMĐT nói

7
chung, sự tham gia của công chúng BMĐT nói riêng để hình thành khung lý
thuyết của đề tài.
- Khảo sát, thống kê, phân tích nội dung và hình thức sự tham gia của
công chúng trên diễn đàn BMĐT thông qua mục “Diễn đàn” trên báo Dân trí,
“Ý kiến bạn đọc” Vietnamnet, “Bạn đọc” trên VnExpress từ tháng 2/2012 đến
tháng 06/2012.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng sự tham gia của
công chúng trên diễn đàn BMĐT.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là sự tham gia của công chúng trên
diễn đàn báo mạng điện tử Việt Nam.
Đề tài khảo sát mục “Diễn đàn” trên báo Dân trí, “Ý kiến bạn đọc”

Vietnamnet, “Bạn đọc” trên VnExpress từ tháng 2/2012 đến tháng 06/2012.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài được thực hiện trên nền tảng khoa học lý luận của chủ nghĩa
Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, đường lối, chính sách
của Đảng và Nhà nước Việt Nam về công tác tư tưởng văn hóa và báo chí.
Cụ thể đó là những lý thuyết về khái niệm, đặc điểm, phương thức, vai
trò của sự tham gia của công chúng trên BMĐT nói chung, diễn đàn BMĐT
nói riêng. Những phần lý luận khóa luận đưa ra được tổng hợp từ nhiều tài
liệu có liên quan.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả áp dụng các
phương pháp cụ thể sau:
+ Phương pháp phân tích tài liệu: Dùng để xem xét, phân tích các
thông tin có sẵn trong các tài liệu, từ đó rút ra những thông tin cần thiết phục
vụ cho mục đích nghiên cứu của đề tài. Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích tài
liệu, tác giả kế thừa những kết quả nghiên cứu đã có, sử dụng nó để so sánh,

8
minh họa cho các kết quả khảo sát của mình, từ đó khẳng định những đóng
góp mới của mình.
+ Phương pháp phân tích nội dung: Dùng để phân tích nội dung các
phản hồi của công chúng, những câu trả lời thu được qua trưng cầu ý kiến hay
phỏng vấn sâu. Từ kết quả của phân tích nội dung, tác giả sẽ mô tả được đặc
trưng, đặc điểm của thông điệp, có được những dẫn chứng cụ thể, những số
liệu mang tính định lượng.
+ Phương pháp phỏng vấn sâu: Được sử dụng để phỏng vấn một số
phóng viên, biên tập viên, nhà quản lý báo chí, công chúng nhằm thu thập ý
kiến đánh giá của cá nhân về thực trạng sự tham gia của công chúng trên diễn
đàn BMĐT Việt Nam hiện nay.

+ Phương pháp trưng cầu trực tiếp (an-két): Được dùng để lấy ý kiến của
100 công chúng. Mục đích sử dụng phương pháp này là để thu nhận các ý kiến,
nhận xét, đánh giá của công chúng và nhà báo về thực trạng sự tham gia của công
chúng trên diễn đàn BMĐT Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở kết quả khảo sát, tác
giả rút ra những luận cứ khách quan nhằm chứng minh cho các luận điểm của
mình.
+ Phương pháp thống kê: Dùng để thống kê tài liệu, con số, sự kiện, dữ
liệu có được trong quá trình khảo sát.
+ Phương pháp phân tích, tổng hợp: Được dùng để phân tích, đánh giá
và tổng hợp những kết quả nghiên cứu nhằm đưa ra những luận cứ, luận điểm
khái quát.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của khóa luận
Đề tài có ý nghĩa đối với chuyên ngành báo chí nói chung và đặc biệt là
loại hình BMĐT nói riêng. Luận văn sẽ đóng góp được nhiều điểm mới mẻ về
BMĐT. Cụ thể hơn là khái niệm, đặc điểm, cách thức tham gia của công
chúng trên BMĐT.
Kết quả nghiên cứu và điều tra của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo cho
sinh viên báo chí, các nhà báo và những ai quan tâm đến đề tài, từ đó có những

9
giải pháp để tăng chất lượng phản hồi của công chúng trên BMĐT.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài Mở đầu, Kết luận, Danh mục các tài liệu tham khảo, Phụ lục, nội
dung chính của luận văn được chia thành 3 chương và mục, tiết, trang.

10
Chương 1:
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÔNG CHÚNG THAM GIA
DIỄN ĐÀN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ



1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1. Sự tham gia của công chúng
Ðịnh nghĩa thuật ngữ “Sự tham gia của công chúng” là quá trình trong

đó công chúng tác động vào quá trình xây dựng kế hoạch, thực hiện, giám sát,
đánh giá toàn bộ quá trình hoạt động của tờ báo.
Sự tham gia của công chúng là đảm bảo cho những người hưởng thụ
thông tin được tham gia vào việc quyết định chất lượng tờ báo.
Công chúng có quyền tham gia vào việc xây dựng tờ báo họ là người
thụ hưởng, ảnh hưởng từ những thông tin của tờ báo.
Sự tham gia của công chúng chứng tỏ sức mạnh của người dân, cộng
đồng và đảm bảo tờ báo sẽ thu được những kết quả tốt hơn vì chính họ biết rõ
nhất là họ cần gì, những khả năng của họ và những thông tin đó tác động như
thế nào vào cuộc sống của họ.
Sự tham gia của công chúng giúp đảm bảo cho báo chí đạt được các
mục tiêu của nó. Một trong những cách để tăng tính hiệu quả của báo chí là
khuyến khích sự tham gia đông đảo của công chúng vào hoạt động báo chí.
1.1.2. Công chúng báo mạng điện tử
Theo Từ điển Tiếng Việt: "Công chúng: đông đảo người đọc, nghe,
xem trong quan hệ với tác giả" [40, tr.54].
Trong truyền thông: "Công chúng nói chung có thể được hiểu là những
người tiếp nhận và được các sản phẩm báo chí tác động hoặc hướng vào để
tác động" [41, tr.95]. Đây là một thực thể rất phức tạp bao gồm nhiều nhóm,
nhiều giới, nhiều tầng lớp và giai cấp xã hội khác nhau.
Như vậy, công chúng BMĐT là những người tiếp nhận, sử dụng thông

11
tin của BMĐT.
Công chúng BMĐT có những đặc trưng riêng như: Là những người có
trình độ về công nghệ, có điều kiện sử dụng công nghệ hiện đại, khả năng
nhận biết thông tin, có nhu cầu tìm hiểu thông tin cao.
Tác giả Hà Thu Hương đã chia công chúng BMĐT thành 4 nhóm [8]:
Nhóm thứ nhất: Nhóm công chúng không thường xuyên. Đây là những
người không có chủ đích tìm kiếm thông, nhưng do họ đã trỏ vào địa chỉ của

chúng đặt trên các trang khác mà họ được dẫn vào ngoài ý muốn. Đa số người
trong trường hợp này thường vào một lần rồi thôi. Một số khác nếu cảm thấy
thông tin họ vô tình có được phù hợp với họ, họ sẽ trở lại và thành độc giả
quen thuộc.
Nhóm thứ hai: Nhóm công chúng thường xuyên, họ vào các trang tin
trực tuyến vì mục đích tìm kiếm thông tin cho công việc của họ. Tuy nhiên,
họ vẫn chỉ là những người sử dụng chứ không phải công chúng thực sự của
BMĐT.
Nhóm thứ ba: Nhóm công chúng gắn bó mật thiết hơn với BMĐT. Đó
là những người được coi là thành viên chính thức của BMĐT, có thể tham gia
vào các diễn đàn trên tờ báo với bí danh và địa chỉ hòm thư rõ ràng để các
thành viên khác có thể nhận ra họ.
Nhóm thứ tư: Nhóm công chúng đến với BMĐT không phải vì mục
đích công việc hay chia sẻ công việc mà chỉ đơn thuần nhằm mục đích giải trí.
Họ thường bị lôi kéo bởi những tin tức giật gân, sốt dẻo về những vụ bê bối,
những nhân vật nổi tiếng… Tuy nhiên, họ cũng được đánh giá là khá chung
thủy và là độc giả thường xuyên của BMĐT.
Có thể thấy, báo chí tác động đến độc giả là nhằm thực hiện đầy đủ các
chức năng thông tin, giáo dục, định hướng… của mình. Ngược lại, công
chúng tìm đến báo chí nhằm thỏa mãn nhu cầu thông tin, giải trí… của mình.
Đây là mối quan hệ hai chiều, có tác động qua lại lẫn nhau.
Không chỉ với BMĐT, công chúng của báo chí nói chung đóng vai trò

12
hết sức quan trọng. Đó là chất liệu, là động lực và là nguồn cảm hứng sáng
tạo của báo chí. Họ chính là người tiếp nhận các sản phẩm báo chí, đồng thời
là đối tượng của báo chí (viết cho ai? viết để làm gì?) vừa là người đánh giá,
phán xét cuối cùng chất lượng của sản phẩm báo chí.
1.1.3. Diễn đàn Báo mạng điện tử
Hiện nay, có nhiều nguồn tư liệu đưa ra khái niệm về diễn đàn. Nhưng

nhìn chung đều thống nhất diễn đàn là nơi để nhiều người có thể phát biểu ý
kiến của mình một cách công khai.
“Diễn đàn là nơi để nhiều người phát biểu ý kiến của mình một cách
công khai” [42, tr.538].
“Diễn đàn là nơi để nhiều có thể phát biểu ý kiến của mình một cách
công khai và rộng rãi” [43, tr.257].
“Diễn đàn là nơi để nhiều người có thể phát biểu ý kiến một cách công
khai cho mọi người biết” [44, tr.286].
Luận văn này sử dụng khái niệm “diễn đàn báo mạng điện tử” của TS.
Nguyễn Thị Trường Giang:
“Diễn đàn báo mạng điện tử là nơi để công chúng của báo mạng điện
tử có thể công khai phát biểu ý kiến, bày tỏ quan điểm về một vấn đề nào đó.”
[44, tr.25].
Với vai trò là một thể loại báo chí và dù đã được sử dụng trên hầu hết
các tờ báo điện tử, nhưng đến nay diễn đàn báo chí vẫn chưa có một định
nghĩa chính xác nào.
Diễn đàn báo mạng điện tử có vai trò rất lớn trong việc thu nhận và lưu
trữ một khối lượng thông tin phản hồi lớn về một vấn đề trong đời sống xã hội.
Những thông tin này không chỉ thông tin một cách đa dạng, sâu sắc về vấn đề
mà độc giả quan tâm mà còn có tác dụng trợ giúp, tư vấn về vấn đề đó.
Diễn đàn báo mạng điện tử thực sự là một môi trường bình đẳng, công
khai để mọi người dân có thể tự do bày tỏ ý kiến và mong muốn của mình, để
báo chí thực sự là diễn đàn của nhân dân. Đây cũng là chiếc cầu nối giúp củng cố

13
các mối quan hệ giữa nhà báo và tòa soạn, tòa soạn và công chúng; mối quan hệ
giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội khác.
1.1.4. Báo mạng điện tử
Hiện nay, cách gọi đối với loại hình báo chí này hiện nay vẫn chưa
thống nhất. Trên thế giới có những thuật ngữ như: Online newspaper, e-

journal, e-zine… Tại Việt Nam những tên gọi như: Báo điện tử, báo trực
tuyến, báo mạng, báo Internet và báo mạng điện tử.
Trong khi chờ một khái niệm thống nhất, luận văn xin dùng tên gọi
"Báo mạng điện tử" để chỉ chung cho loại hình báo chí này.
"Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí được xây dựng dưới hình
thức của một trang web và phát hành trên mạng Internet". [5, tr. 28]
So với báo chí truyền thống, BMĐT tập hợp được năm thế mạnh to lớn
đó là: Tính tức thời, khả năng đa phương tiện, khả năng siêu liên kết, khả
năng lưu trữ và tìm kiếm thông tin và tính tương tác. Nhờ những thế mạnh
này mà BMĐT đã nhanh chóng tạo ra bước ngoặt, làm thay đổi cách truyền
tin và tiếp nhận thông tin, nhanh chóng trở thành kênh truyền thông được
nhiều người lựa chọn.
1.2. Đặc điểm của công chúng báo mạng điện tử

* Công chúng báo mạng điện tử phần lớn là những người trẻ tuổi
Họ có độ tuổi trung bình từ 20 đến 32 tuổi, thường là sinh viên, những
người làm công việc văn phòng, kinh doanh hoặc các nghề nghiệp liên quan
đến công tác xã hội. Việc cập nhật thông tin nhanh chóng chính vì thế trở
thành một nhu cầu không thể thiếu của họ.
* Công chúng báo mạng điện tử chủ yếu sống trong môi trường hiện đại
nên họ không có nhiều thời gian
Khi con người có quá nhiều mối quan tâm trong một môi trường xã hội
năng động, xã hội mở như hiện nay thì việc tiết kiệm thời gian, tiết kiệm chi
phí… là tối cần thiết. Cách phân phối báo chí hoặc sắp đặt các chương trình
phát thanh và truyền hình khiến cho công chúng không được lựa chọn, cảm thấy

14
bị áp đặt và phụ thuộc. Không nhiều người có đủ thời gian để đọc toàn bộ nội
dung của một tờ báo, cũng không thể liên tục theo dõi các thông tin mình cần
trên sóng phát thanh hay truyền hình.

Hơn thế nữa, chúng ta đang sống trong thời kỳ bùng nổ thông tin, nhu
cầu tiếp nhận thông tin của con người ngày càng đòi hỏi cao hơn. Bên cạnh
chất lượng thông tin chân thực, hình thức thông tin, công chúng đòi hòi những
thông tin đó phải được cập nhật nhanh nhạy nhất, kịp thời nhất.

Báo mạng điện tử giúp công chúng phân loại, chọn lọc thông tin cần
thiết. Với giao diện thân thiện (xuất hiện đầu đề, sapo và ảnh minh họa cho
vấn đề cốt lõi trong bài viết) người đọc có thể nhanh chóng lựa chọn đâu là
thông tin mình cần, đâu là thông tin không cần thiết để bỏ qua.
* Công chúng báo mạng điện tử là những người muốn cập nhật thông
tin nhiều nhất trong khoảng thời gian nhanh nhất
Điều này hoàn toàn dễ hiểu bởi cuộc sống hiện tại không cho phép con
người có nhiều thời gian rảnh rỗi. Đôi khi, chỉ cần đi trước nhau một vài phút,
thậm chí một vài giây về nắm bắt thông tin cũng có thể tạo nên thành công.
Với đặc trưng tính thời sự cao và tính phi định kỳ, báo mạng điện tử đã hoàn
toàn đáp ứng được nhu cầu này của công chúng. Tiếp nhận thông tin liên tục
sẽ cho phép công chúng cập nhật một cách đầy đủ, có hệ thống sự kiện mình
quan tâm.
Báo mạng điện tử có thể cung cấp một lượng thông tin khổng lồ, không
giới hạn, vì vậy, tạo thế mạnh khi thu hút những công chúng có nhu cầu thông
tin cao.
Hoạt động tiếp nhận thông tin trên báo mạng điện tử còn được gọi với
một tên khác là lướt web. Qua đó công chúng có thể cập nhật thông tin nhanh
với lượng thông tin thu thập được lớn. Đây là một phương tiện vô giá cho
người Việt Nam khắp thế giới theo dõi mọi tình hình quê hương của báo mạng
điện tử cho phép công chúng đọc hàng chục tờ báo mỗi ngày, và quan trọng
hơn, họ có thể tìm lại bài trong những ngày trước đó. Hơn nữa, nhờ được đọc

15

hầu hết các báo hàng ngày trên mạng, người đọc có thể đối chiếu dễ dàng tin
tức từ nhiều nguồn khác nhau (kể cả từ báo nước ngoài).
* Công chúng báo mạng điện tử có trình độ nhất định về công nghệ
Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí mới, mang những đặc điểm
riêng khác biệt so với các loại hình báo chí truyền thống. Đó là tính hiện đại
với những ứng dụng kỹ thuật và phương tiện thông tin tiên tiến… Chính sự
khác biệt này mà đối tượng độc giả cũng, mang những nét đặc thù khác biệt so
với đối tượng công chúng độc giả của các loại hình báo chí truyền thống.
Do tính đặc thù của mình mà báo mạng điện tử đặt ra những yêu cầu
nhất định đối với độc giả của mình và yêu cầu đầu tiên là vấn đề trình độ về
công nghệ. Độc giả muốn tiếp nhận những thông tin báo mạng điện tử bên
cạnh việc biết chữ như báo in thì cần phải có những điều kiện công nghệ và
khả năng về công nghệ nhất định. Điều dễ nhận thấy là hầu hết những người
truy cập Internet cũng như theo dõi thông tin trên báo mạng điện tử đều là
những người có trình độ nhất định. Ở nước ta, phần lớn độc giả báo mạng điện
tử thuộc những đối tượng tri thức sống, làm việc, học tập ở những trung tâm
thành phố lớn. Họ là những nhà hoạt động chính trị, xã hội, các nhà khoa học,
nhà nghiên cứu, kinh doanh, giáo viên, học sinh sinh viên… công việc và nhu
cầu sống của họ yêu cầu phải thường xuyên tiếp xúc và theo dõi những thông
tin trên báo mạng điện tử.
* Công chúng báo mạng điện tử có nhu cầu cao trong việc chia sẻ, trao
đổi thông tin.
Vì nhiều lý do khách quan, chủ quan khác nhau, ngày nay con người ít
có thời gian để nói chuyện trực tiếp, trao đổi, chia sẻ thông tin hay một vấn đề
cùng quan tâm. Việc chia sẻ, trao đổi thông tin qua các công cụ trực tuyến,
báo mạng điện tử ngày càng trở nên phổ biến và được nhiều người yêu thích.
Chính vì thế tại các trang báo mạng điện tử, tòa soạn đã xây dựng nhiều hình
thức khác nhau để đáp ứng nhu cầu này của công chúng.

16

Báo mạng điện tử lại là loại hình báo chí chiếm ưu thế tuyệt đối trong
việc thiết lập các diễn đàn, các cuộc giao lưu, bàn tròn, phỏng vấn trực tuyến…
Vì thế đã mở ra một môi trường mở, rộng lớn và công khai để công chúng được
thỏa mãn những nhu cầu chia sẻ, trao đổi thông tin của mình. Việc trao đổi
thông tin của công chúng có tác dụng rất lớn trong quá trình tăng cường mối
quan hệ giữa toà soạn với độc giả, độc giả với nhau, tạo cơ hội cho độc giả có
thể giao lưu, trao đổi với nhân vật mình quan tâm, yêu thích.
Với báo mạng điện tử, mạng Internet, nhu cầu chia sẻ, trao đổi thông tin
được hình thành như một nhu cầu đặc biệt của công chúng. Nhu cầu này, với
sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ, đã và sẽ tạo ra một lớp nhà báo đặc biệt –
nhà báo công dân trong làng truyền thông toàn cầu.
1.3. Đặc điểm diễn đàn trên BMĐT
Dựa vào tính chất của diễn đàn có thể phân chia diễn đàn báo mạng điện tử
thành hai loại là diễn đàn trực tuyến trực tiếp và diễn đàn trực tuyến gián tiếp.
Diễn đàn trực tuyến trực tiếp thực chất là cuộc trao đổi trực tuyến giữa
tòa soạn, độc giả và nhân vật. Trong diễn đàn trực tuyến trực tiếp, vai trò của
tòa soạn chỉ là cầu nối cho nhân vật công chúng và độc giả tương tác trực tiếp
với nhau. Ở mỗi tờ báo mạng điện tử, hình thức diễn đàn này có nhiều tên gọi
khác nhau, như: “Bàn tròn trực tuyến”, “Phỏng vấn trực tuyến”,… Về bản
chất, nó chính là hình thức giao lưu trực tuyến.
Khác với diễn đàn trực tuyến trực tiếp, diễn đàn trực tuyến gián tiếp bao
gồm các chuyên mục, chuyên trang “Bạn đọc viết”, “Tòa soạn và bạn đọc”,
“Tâm sự”, “Diễn đàn bạn đọc”… Các diễn đàn này là nơi đăng tải các ý kiến
của công chúng, trở thành “sân chơi” của công chúng một cách công khai, dân
chủ. Vai trò của phóng viên, biên tập viên trong các diễn đàn này chỉ là người
định hướng và nâng cao chất lượng thông tin. So với báo in hay phát thanh,
truyền hình, báo mạng điện tử có thế mạnh hơn hẳn trong việc tạo diễn đàn này
với dung lượng lớn, cách tiếp nhận ý kiến đọc giả đơn giản, nhanh và xử lý
thông tin trước khi đăng tải cũng đáp ứng yêu cầu của công chúng.

17
Khi xem xét diễn đàn theo cách thức tổ chức và chủ thể của diễn đàn
thì có thể phân chia diễn đàn báo mạng điện tử thành: diễn đàn tòa soạn, diễn
đàn bạn đọc, thăm dò ý kiến. Đây là những hình thức thuộc loại diễn đàn trực
tuyến gián tiếp. Trong khuôn khổ của đề tài nghiên cứu chỉ đề cập, nghiên cứu
diễn đàn theo các hình thức này.
* Diễn đàn tòa soạn
Đây là hình thức diễn đàn mà tòa soạn báo là người khởi xướng đưa ra
vấn đề cũng như chủ động kết thúc hoạt động (ở hình thức này, để kết thúc
hoạt động tòa soạn thường đưa ra bài tổng kết vấn đề). Hình thức diễn đàn tòa
soạn là hình thức thể hiện một cách sâu sắc vai trò và dấu ấn của các phóng
viên, nhà báo hơn so với các hình thức khác.
Diễn đàn tòa soạn là hình thức diễn đàn có nhiều ưu điểm về mặt nội
dung cũng như hình thức. Bởi xét ở khía cạnh báo chí nó được sáng tạo từ
những người làm báo, nên các vấn đề mang tính báo chí cao, kèm theo đó là
tính định hướng vượt trội. Do được sáng tạo từ những người làm báo chuyên
nghiệp và qua nhiều khâu biên tập nên chất lượng của các tác phẩm ở hình
thức này cũng ổn định hơn.
Tuy nhiên, hình thức này cũng gặp phải một số hạn chế như số lượng
độc giả truy cập tùy thuộc rất lớn vào uy tín của tờ báo; tính định hướng vì thế
cũng phụ thuộc vào năng lực và phong cách của người viết cũng như tờ báo.
Ngoài việc thành lập một chuyên mục, chuyên trang riêng biệt làm nơi
bày tỏ ý kiến của công chúng, thực chất trên các trang báo mạng điện tử hiện
nay diễn đàn tòa soạn còn được thể hiện qua các box phản hồi (feedback) “ý
kiến của bạn”. Cụ thể là ngay dưới mỗi bài báo, các tòa soạn báo mạng điện tử
đều thiết kế một box phản hồi “ý kiến của bạn” hay “ý kiến độc giả”. Theo
đánh giá của các phóng viên báo VnExpress, đây là mục có nhiều ý kiến bạn
đọc gửi đến nhất vì hình thức phản hồi rất nhanh chóng, thuận tiện và các vấn
đề được đưa ra lấy ý kiến đều được sự quan tâm của đông đảo công chúng.