1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
CHU DUY LY
CUỘ LIBYA (2011):
NGUYÊN NHÂN, ̣NG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
Tp. 07/2012
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘ
2
CHU DUY LY
CUỘ LIBYA (2011):
NGUYÊN NHÂN,
̣NG
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Quan hệ Quốc tế
Mã số: 603140
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.
Tp. 10/2012
3
3
4
5
6
8
1:
(2011) 17
1.1.
2011 18
1.2.
2011 22
1.3. (2011) 26
1.3.1.
26
1.3.2. 1973 (17/03/2011)
27
1.3.3.
(19/03-31/03/2011) 35
1.2.4.
(17/03-23/10/2011) 36
2:
(2011) 39
2.1. Muammar Gaddafi 39
43
2.2.1.
42
,
43
2.2.2.
48
50
2.3.1.
50
2.3.2.
52
2.3.3. Dollar,
(LCB) 55
2.3.4.
58
3: (2011) 62
3.1.
62
3.2. 65
3.3.
67
3.4. 69
74
77
81
4
T
CNXH
CNTB
CTTG 1
CTTG 2
IMF (International Monetary Fund)
LCB
(Libya Central Bank)
LHQ
NATO
QHQT
TBCN
TTXVN
XHCN
WB
(World Bank)
5
1.1: 18
1.2
28
1.3:
(2011) 34
2.1: 30
44
2.2: 46
2.3: 47
2.4:
48
2.5:
2010 56
2.6: (2011) 63
8
1.
Cuc chin tranh 2011
c chi
nht trong lch s i v quc t hi
ng ln bi s tham gia ca nhiu ch th
quan h quc t. 2011
. ,
(2011)
,
n bi
ng ca chin tranh Libya 2011 i vi nh
cu quan h quc tu chiu lch s
khoa h m quan trc chin tranh Libya
(2011) c ch
2.
u ca lu
a cuc chin tranh Libya (
c n cuc chin Libya
c khu v-
3.
V ng, din bin trong
phm vi quc gia Libya, khu v
n cuc chin tranh.
V th p trung ch yu nh
ng dn cuc chin bin ca cuc chin. Cuc chin bu t
ng t s kin Tunisia (17/12/2010) k t khi bt
4. thuyu
Luc thc hin nhm tr li chin tranh Libya
t cuc chin tranh quc t n ca chin
tranh Libya (2011) t nhng cuc bit bo lc
9
n chin tranh
ng ca chi c
trong khu vc gii? Ving t chin tranh Libya
Vi thuyt u
1
trong lu
hit cuc ni chin pht quc t
vi s tham gia c th
c chin tranh u t nhng cuc
bi l
ra kh ln qu
(15/02-17/03/2012)
,
,
,
.
(17/03-23/10/2011)
.
1 .
,
. dn chin ch
n ching t
ng t
s can thip ci ngun du m ca Libya. Cu
cuc chin tranh ng l quc t phm vi
khu vc t. Viu p t cuc chin tranh
5.
chung
1
Gi thuyc hiu tc chng minh hoc kim nghi git hin
y, gi thuyt kt lun gi
c m ch thuy
thi thic s dc t c hinh
c cho sn phi chn gia gi thuy thit
n chng minh, cn kim nghic cho sn, tha nhn
n vic ch
10
,
v
d u. u chi
mt hii dit lch s i.
i lch s u chin nhic, bao
gm: Lut chin tranh; Trit hc chic chin tranh -
thuyt chi c chin tranh
ng ri lou ch
Lch s t qu ng ca chin tranh; Kinh t hc chin
tranh; i hc chi i h ; Quan h quc t; Khoa hc
c;
(
),
.
. Chit ch thu
cu quan h quc t. Nhng hc gi dng nhip c
lu
h qu) gi m d n chin tranh. Quincy Wright v
phm m
m gi
ca Kenneth Waltz ln
u chi
ba c t hc gi n
u r chin tranh s dng vic kim nghi thuyt
dn chin tranh b
nhng hc gi gng mt t gin
m , Michael Doyle
vm
2
2
Wright, Quincy (1942), A Study of War, University of Chicago Press; Richardson, Lewis F. (1960),
Statistics of Deadly Quarrels, Chicago: Quadrangle Books; Waltz, Kenneth (1959), Man,the State and War,
Columbia University Press; Bueno de Mesquita, Bruce (1981), The War Trap, Yale University Press;
Vasquez, John A. (1993), The War Puzzle
Measuring the Correlates of War, University of Michigan Press; Doyle, Michael W. (1997), Ways of War
and Peace, W.W.Norton dn theo Viotti International Relations
Theory: Realism, Pluralism, Globalism, and Beyond (3
rd
Edition), Pearson Education Inc, bn dch ca Hc
vin Quan h Quc t c vin Ngoi giao Vi
11
, /
.TS.
3
(2005a, b; 2006)
:
(
ng v kinh t th
gii, 4 (132) 04 5 (133)
(
, s
2(68), 2006).
,
. Waltz (1959)
Power and the Roots of Conflict
vera (1997);
Conflict and Cooperation at the Turn of the 21st
. Henderson (1998),
,
.
ba c
c tham kh
u nhn
y s u kin chin tranh.
y s u kin chi
li nhp ci hing chin tranh. T
t, loi tr chin tranh ra khi
si. Vin thi
l t hin t
n tranh dt c ,
vit h
ra r t phn ca t
4
.
.
(2011)
3
PGS.
, &NV
4
, (2005b), (
), Nhng vn
kinh t th gii, 5 (133), 05
12
,
Libya (2011)
, Anthony
5
;
Butts, Spencer
6
, David
7
(2011)
(
8
, 11/2011, ).
Libya.
:
,
,
.
ng 02/2011,
, (NTC). ,
5
Anthony Bell
(ISW),
.
,
.
.
.
(Security Studies Program) .
6
,
.
, Spencer th (Peacekeeping and
Stability Operations Institute )
(Army War College ).
2
.
7
(ISW),
.
(Islamic Movement of Uzbekistan) (Libyan Islamic
Fighting Group).
,
Potomac (Potomac Insitute for Public Policies ) (Center for Security
Policy).
, Berkeley. 10
2011, (Officer Candidate School )
.
8
Institute for the Study of War (
, )
,
.
,
.
i m
c mc
.
13
. :
03/2011.
Protector. :
Libya,
,
.
. :
08/2011.
.
9
(2011)
,
(2011)
.
,
/
a (2011)
(2011a,b,c,d,e,f)
-
Iraq: Now what?
.
,
,
.
.
, Anthony H. Cordesman, Arleigh A.
Burke (2011) (Center for Strategic & International Studies),
Diplomatic History: February -
tranh Libya (2011)
.
, or All About
Ellen Brown
9
Bell, Anthony; Butts,
, David (2011), The Libyan Revolution Part 2: Escalation &
Intervention, Institute for the Study of War,
p.13
14
(
).
.
,
.
,
.
John Perkins
,
,
.
(2011)
.
,
(2011)
n Vi
ng (2011)
cuc chin ti Li-bi hi u Quc
t, s 85, 06). i (2011)
ng l
t cng sau m n co
Lybia- 7(71),
07)
ibya, tuy
. i (2011)
ng h ly nguy him ca cuc chin t n T
8(72), 8)
(2011)
.
nh (2011)
i dy ti B ng
nhng v t ra cho Vi
3(67), 3).
(
)
.
15
,
(2011)
:
6(70), 6); (2011)
9). (2011)
c cht ca cuc chin
o" Li-
, 05.
(2011)
.
(2012)
ng ho ti vi Vi
& ,
(2011),
.
Vit Nam.
thy r
.
(2011)
10 .
.
.
, m n dng 3
m
u v v Vit
Nam.
6.
Vi yc d
c u quan h quc t u lch s.
u quan h quc t c s dng ch yu trong
lu.
quc t (c u,
c c gia, c quc gia, c )
t quan h quc t (ch n thc, ch
16
do, ch n tt v t v xu
quc tt v hc du mu
chng t c nhm nhn
quc t. Hi
c ng d git hin
quc t n din trong quan h quc t u
i v
u lch s c s dng trong lu
li (mn mn ti
nhng yu t cc) kt hng
y ra t th
n nhau). S kt hp lu s n
ca m ng, ca nh n thit m
quan.
t s c s dng trong lun
ng hp c vn dn bin
i c th n nhn th thng hi
cnh chung tn n ca
nh Libya (2011).
7.
c tin ca vi ym gii quyt
bo
m an ninh qu c nhng m, viu
s m mu ch
ra nhng chi
x u s
ng gii quyt nhm gim d.
.
,
c ti
n cung cp mt
ngun u tham kho t
Quc t
bt c u v t/
tranh
.
c, lut phn nh Vit Nam.
Luu Vit Nam v cuc
17
(2011) v
n mng ca
i trong s n cut.
8.
,
,
,
,
,
3
.
,
2011.
n bi
(2011)
8 (15/02-23/10/2011)
(NTC).
(2011)
,
.
c chin tranh i 3 cp
quc t (c qu h
thng). Cuuc chin tranh Libya (2011) bng
tn chin tranh theo ba c
3
i vi c trong khu vc
gic tin cuc
ching ca cuc
chii vi Vit s kin ngh i
ni ngoi ca Vit Nam thi hu chin tranh Libya (2011).
1:
(2011)
,
2011.
n bin c
(2011)
8 (15/02-23/10/2011)
18
(NTC).
(15/02-
17/03/2012)
,
,
,
.
(17/03-23/10/2011)
.
1 .
,
.
(2011)
m,
.
1.1. 2011
1.1:
(The Libyan Revolution
Part 1 Roots of Rebellion, Institute for the Study of War)
19
Libya nm Bc Phi dc theo b bia Trung H n
c quan trng dc ci
rng ln vi Ai C
Niger i ding 680,000 dng 1,759,540 km
c ln th n th i b gii.
t hc theo b bia Trung Hi, sa mn
chi n 95% di c ca
ng dc theo b bia Trung
H i sng rng o na
Libya.[80]
c chia th t: Cyrenaica
10
Tripolitania
11
12
c gia
n tn khi Lybia tr a ca th
trng ln ca sa mn ba khu v p
trong nhiu th k. Ba khu vi t trn bn s
kinh t t. Lch s ch gi
13
)
14
) bt ngun k t c l
10
t trong ba khu vt Libya.
m na Libya.
th m t
Sanusi. Do s cnh tranh vi khu va Tripolitania trong lch s
mm m
ng Gaddafi trong thng li
.
11
c ca Libya. t c
ph th
l ch s u vi
Cyrenaica
12
a Libya. i
b
ln nht ca Fezzan,
a khu vc. Fezzan b chi phi bi b tc Maqarha, mt trong nhng b tc ln nht c
.
13
ln nht trong khu vc Cyrenaica,
n l
n khi cu
c bing li ch Gaddafi bt
u 2/2011. Lu s dc chng li cuc biu
17/02/2011. 20/02/2011,
.
05/03/2011, Hng chuyn tip quc triu tp lng thi
t a Hng chuyn tip quc gia trong sut cu.
14
a Libya. Tripoli n bi ln nht cc vi 1,8
tri.
u th 03. Tripoli
n l
bt c
u tin t
20
1951 khi c hai khu vn kio quc gia. Fezzan
gi li bn s n
ch s a khu v cnh tranh t
c vi hai khu vi). Mc t gia
i thp ti
thi Gaddafi
15
, ch ch c b) v t yu t nh
Libya.
Nn kinh t Libya ph thuc ch yu khi doanh thu t du m
khong 95% kim ngch xut kh.[80]
t
mt trong nhi cao nht n
thu nhn th
c nhng tin b v c t phn ca chin d
p quc t. N lng pht cp
Quc d b h s t b
ty di
d b lnh trng pha M bt
c ng phc g b h
u nguc tic bi
p gi Libya
Gaddafi ca quc t
. Tc gia (NOC) lp
mng dn 3 tri
p
. i mt vi mc trong vic t do
n kinh t i ch c ni d
hi cho ho n ca mt nn kinh t th
ch v ng, chim khong 20% GDP,[80] m r
gim xung.
08 i hp vi nh
.
28/08/2011.
15
m quyn ki t cu
t hu t c
,
1975.
l p tc bit s quan
ch
.
21
u kin ch sy Libya nhp
khu khong 75% thc phm.[80] Nguc phc v a
Libya v i (the Great Manmade River Project), tuy
ng ngu tr n thit kh mui nhm
ng nhu cu s d[80]
, nn c lp Libya thc s bng gia th k XX.
i Italia thay th ch Ottoman (Th ) khu vc xung
quanh Tripoli t i trong Th chin II.
p Quc tha nhc l
Sau cu n
h th t Th Gii Th Ba. H th kt
hp ca ch t ngun mt phn t thc ti l
c thc hin b trc tic
dn du trong nh y h
ng c tr nh ng b
ch
Di Aozoc Chad nhc quyn
d Chad
c ph p Quc
trng ph p v m sau khi xy ra s kit bom chuyn bay
103 cu tri Lockerbie, Scotland.
Trong thng li mi quan h v
ng pht cp Qu
c d b vm v
v h t l
y dii khng b.
c tin trong vi
v quynh loi Libya ra khi
khng b
mt hinh gii quyn v bi tng nhng n
chc t vong bc kia, bao gm c v
M nh c 1,5 t dollard theo hi
c t kt qu tt ca vii quan h
ca M vc li
s vi nhau k t
22
c bn
LHQ c bi ch
ph quc t ng bt n
din ra mt s c B
n mt s th i
ng chuyn tip qup Benghazi vi m
ch t qu
nh m nhi biu ng B
quyu ngng bn ngay lp t
c ng quc t thit lp mt khu v u
u, lng cha th
i h phi
thi hng gi
c git bi ci
i ng h t c hoch chuyi bu
cng hi mi.
Cuc chin tranh Libya (2011) c bit
cuc ni chin gia nhi Libya vn gia phe Ni dy
c ni chin t
quc t vi s tham gia cng h phe Ni d
tn
Gaddafi.
1.2.
2011
S a sc mnh ca lng ni lon Cyrenaica
i vi ch ng
l t
quyn lc ca Vua ISanusi, c
lp t n 1969, khi Gaddafi nm quyn trong mt cu.
n g h
i hc gi
Muhammad bin Ali al- c bi i) Grand
Sanusi.[43][20, pg.15] Hc thuyt Sanusi nhn mn ca thc
tin Hc bing so v
n
[38][20, pg.15] khu
v ci Cyrenaica
t t qu
23
bu truyn khu vc thuc b tn dn
thng b lt mi phc t
s (long n lc truy
n l thc t
trng tranh chp gi li quyt manage)
quan h gia c lc v n Ottoman [43,
pg.617][20, pg.15]
n m rng thua ca h k XIX,
nh (khu vc) cui c
quc Ottoman Bc Phi. ng mt cu
s ca Libya nhc thu ch i Ottoman
ng ba t ph lc
c chin rt mnh m u vi
t ph lc ph
ln khi Th chin
c phi gii hin din ti Libya m
v trc thu
quyn t tr i.[38][20, pg.15] Cun cho Th chi
cai tr i Italia k
mun tip tc chin tranh Cyrenaica.[55][20, pg.15]
i Anh nhm mo v ng c
ng gi 1917
i Anh h tr o Sanusi dn vin
t phn quyn t ch cho Ti c Cyrenaica (Emirate of
i s o ca Ti
i tha k cp tr c l
l t l C
n t ch. C
Tripolitania
. ,
t
gi t ci Misrata.
t
gi lc [15][20, pg.15]
t
phn c bin Th
16
ca I c vi Cyrenaica,
16
vi
.
,
4 .
24
ng mt cuc ching li hai khu v
Lng c lc ni dy
c thuc Fezzan; nhng b ln chng li Italia
-o cuc ni
dy b
sau khi nhng cuc ni dy s.[15, pg.134][20, pg.15] Al-Mukh
th li mt di sng g
m ng nht.[40, pg.201-217][20, pg.15] Sau khi chin th i
Italia thng nht ba khu vt thut cm
t ting Hy Lp cho c khu vc Bc Phi.[55][20, pg.15]
Chiu trong sut Th chit bi ca Italia ti
Bt lp m t Cyrenaica
Fezzan bi khu vn thua ca
n kim
c quyn ki phn
cnh vc gii quyt trong nhi h c qui
s y tr cng qut cht quan h
v bo v la h ti Ai
Cc Libya thng
nhc lp. Nhng k hop phi s phi d di t tc
i elite
Libya.[71][20, pg.16]
n t tr i th
nhio kh thi nht cc lc
tranh lun vn b tn thi Chin tranh L n tm ng
c Bc Phi, Hoa K ng h k hoch ca Anh v mt Libyc lp
i s o ca Sanusi ti LHQ. [71, pg.39-40][20, pg.16] LHQ
c lp ci vi Anh dng
t bing cng.[59][20, pg.16] t
trong nhng qu n nh gii. Mc
t thc th thng nht, Libya vn tn ti nhng rn n
n sc quc gia hoc nhng th ch.[71, pg.44]
Bi h tht ch ki
bit gi rt y
Vua Idris ch th
u nht v khu vc.[37, pg.35][20, pg.16] Quyn
25
lc vua Idris nm gi dng m bo tr
li quan tra v
quyn lc cng s bo v n tr
c i Libya
17
. [71, pg.45,70]
vin du m ti Cyrenaica bi nh
i nn kinh t c[93][20, pg.16] t thp
k, Libya nc cung cp du ln th ging thi s
khu vc. Quyn l n tp
trung trong tay ca ch ng minh b lc c
Cyrenaica. Tham ng v bng
i lp ng nhnh nhm chng
li ch bng ch c Rp (thuy Rp), ly cm
hng t Tng thng Ai Cp Abdul Nasser-thng ca Gaddafi thi tr -
i M [49, pg.45-65][34, pg.147-151][20,
pg.16] - ma
do
chng l ng ch ngm c
tr nhu
trong ch ca Gaddafi.
Cu c ra khi
ng Qu lng bo v ca
ch - n m
o cc vu Hng Ch ng
(Revolutionary Command Council) gm nhi ca
n quyn l cc t nh
Sanusi Cyrenaica v Tripolitania. ca
ng h ca gi ti tinh hoa thu
nh i thi Vua Sanusi.[20]
Vim quy tc t
quan trng Cyrenaica, nhi nhc quyi th
n s chi Cyrenaica, Gaddafi thanh tr
,
kinh doanh . Gaddafi ch o
17
p Wheelus Air Base g
n tr 100 tric nhn vin tr n nht ca M i
.
26
a Cyrenaica t th k XIX.
CuGaddafi g thay th
h
a
Sanusi vi ving
trit hc trong
Xanh. [70, pg.64-72] kt h m ca Mao Tr
(Mao Tuyn o Hi (kinh Coran).
ca
l ch theo Sanusi,
Cyrenaica
ch xut hin ca i lp
n binh H
khu vc Cyrenaicasau nh 1970.
Benghazi, Ajdabiya c bi
tr
ca
H
i lp v H
H Libya
1.3. (2011)
1.3.1.
i lp Libya hin bao g lc bi ch c
t s
a Cu B
Mustafa Abdel- vi t ch
em Hng b cm hong Ai Ca b lc Senussi
. B lc Senussi chi khu v
tng ni dy ch Qu
.
,
,
.
09/2011,
()
, 26/02/2011
.
(NTC)
,
.
05/03
Benghazi,
.
()
27
.
S t c
c ki
trong nh
s can thip t . Tuy
(Gaddafi)
.
1.3.2. 1973 (17/03/2011)
Libya
(2011).
,
, , Anh. ,
.
Libya,
.
,
.
Xung qu
1973 ,
.